“I duti na yâ tënë ti Mbi”

“Tongana i duti na yâ tënë ti Mbi, i yeke adisciple ti Mbi biani”.​—JEAN 8:31.

TONGANA Jésus Christ so azia lani na sese gere ti tâ vorongo ti aChrétien akiri na yayu, lo zia pëpe na peko ti lo ge na sese abuku so lo mveni lo sû, ambeni ye tongana da so lo leke wala mosoro mingi so lo bungbi. Lo zia gi na peko ti lo adisciple nga na aye so ahunda na zo ti sala ti ga disciple ti lo. Biani, na yâ Évangile ti Jean, e bâ so Jésus afa akota ye ota so a hunda na mbage ti zo kue so aye ti ga disciple ti lo. A yeke aye wa? E yeke sala tongana nyen ti sala ye alingbi na aye so? Nga, tongana nyen e lingbi ti hinga nzoni so e oko oko kue e lingbi awe ti duti adisciple ti Christ laso?a

² Anze omene tongaso kozoni si lo kui, Jésus ague na Jérusalem na lo fa tënë na azo mingi so abungbi kâ ti sala Matanga ti Akpangba so ayeke teti yenga oko. Ye so asi na pekoni ayeke so, tongana matanga ni ato nda ni teti alango ota tongaso awe, “ambeni zo mingi amä na bê na Lo”. Jésus angbâ lakue ti fa tënë, a sala si na ndangba lango ti matanga ni, ti fani use ni, “azo mingi amä na bê na lo.” (Jean 7:10, 14, 31, 37; 8:30). Na ngoi ni so, Jésus abi lê ti lo na mbage ti afini zo so amä na bê na lo, na lo fa mbeni kota ye so ahunda na mbage ti zo ti ga disciple ti lo; tongana ti so bazengele Jean asû ni na mbeti, Jésus atene: “Tongana i duti na yâ tënë ti Mbi, i yeke adisciple ti Mbi biani”.​—Jean 8:31.

³ Na lege ti atënë so, Jésus ayeke tene pëpe so mabe atia afini zo so amä na bê na lo. Nde na so, lo yeke tene mbilimbili so lege ayeke dä teti ala ti ga atâ disciple ti lo gi tongana ala ngbâ ti duti na yâ tënë ti lo, na ala gbu ngangu. Tâ tënë, ala yeda na tënë ti lo; me fadeso, a yeke ti ala ti duti lakue na yâ ni (Jean 4:34; aHébreu 3:14). Biani, Jésus abâ lani gbungo ngangu tongana mbeni kota lengo mingi teti adisciple ti lo, a sala si na yâ ndangba lisoro ti lo na abazengele ti lo, tongana ti so a sû ni na yâ Évangile ti Jean, Jésus atene fani use: “Tambela na peko ti Mbi.” (Jean 21:19, 22). Mingi ti akozo Chrétien asala lani biani tongaso (2 Jean 4). Ye nyen amû lani maboko na ala ti gbu ngangu?

⁴ Bazengele Jean, mbeni disciple ti Christ so aduti be-ta-zo teti angu 70 tongaso, agboto lê na ndo mbeni kota tënë. Lo gonda lani aChrétien be-ta-zo tongaso: “I yeke na ngangu, na Tënë ti Nzapa aduti na yâ i, na i hon wato-sioni awe.” Adisciple ti Christ so agbu ngangu, wala ala ngbâ na yâ tënë ti Nzapa, ngbanga ti so tënë ti Nzapa aduti wala angbâ na yâ ala. Ala yekia ni ngangu mingi na yâ bê ti ala (1 Jean 2:14, 24). Legeoko nga laso, tongana e ye ti ‘gbu ngangu juska na nda ni’, a lingbi e sala kue ti tene tënë ti Nzapa aduti wala angbâ na yâ e (Matthieu 24:13). Tongana nyen e lingbi ti sala ni? Mbeni parabole so Jésus amû akiri tënë na ni.

‘Ala mä Tënë ni’

⁵ Jésus amû mbeni parabole so andu mbeni zo so alu le-kobe, na a fa peko ti parabole so na yâ aÉvangile ti Matthieu, Marc, na Luc (Matthieu 13:1-9, 18-23; Marc 4:1-9, 14-20; Luc 8:4-8, 11-15). Tongana mo yeke diko atondo ni, mo yeke bâ ande so kpengba tënë ti yâ ti parabole ni ayeke so gi mara ti le-kobe oko si atï na ndo mara ti asese nde nde, na aye so asi na pekoni ayeke nga nde nde. Kozo sese ni akpengba, use ni alï mingi pëpe, na ota ni asi singo na akî. Osio sese ni ayeke nde na tanga ti a-ota ni; a yeke ti lo “nzoni sese”. Jésus mveni atene so le-kobe ni ayeke tënë ti Royaume so ayeke na yâ Tënë ti Nzapa, na sese ni ayeke fä ti azo so bê ti ala ayeke nde nde. Atâa so azo ni, so asese nde nde aduti fä ti ala, ayeke na ambeni ye so abungbi ala oko, ala so a fa ala tongana nzoni sese ayeke na mbeni ye so asala kangbi na popo ti ala na ti tanga ti azo ni.

⁶ Tondo so a mû ni na Luc 8:12-15 afa so na yâ atapande osio ni kue, azo ni ‘amä tënë ni’. Ye oko, ala so ayeke na “bê ti mbilimbili na ti nzoni” ayeda pëpe gi ti ‘mä tënë ni’; ala sala ye ahon so. Ala ‘bata ni na ala ngbâ ti lë lakue.’ Sese so ayeke nzoni, awoko pendere na alï mingi, amû lege na agunda ti le-kobe ni ti lï ngangu na gbe ti sese, na ye ti pekoni ayeke so, le-kobe ni amaï na alë lengo mingi (Luc 8:8). Legeoko nga, ala so ayeke na bê ti nzoni agbu nda ti tënë ti Nzapa, ala yekia ni, na ala zia bê ti ala dä kue (aRomain 10:10; 2 Timothée 2:7). Tënë ti Nzapa aduti na yâ ala. Tongaso, ala lë lengo lakue. Ni la, ti yekia na bê kue nga ngangu mingi Tënë ti Nzapa ayeke kota ye ti ngbâ lakue ti gbu ngangu tongana adisciple ti Christ (1 Timothée 4:15). Ye oko, tongana nyen e lingbi ti maï mara ti bibe tongaso na mbage ti Tënë ti Nzapa?

Ti gbu li nzoni asala ngangu na ndo bê ti e

⁷ Bâ so fani mingi na yâ Bible, a sala tënë ti mbeni kusala so ague oko na mbeni bê so ayeke nzoni. “Zo ti mbilimbili agi bê ti lo [“agbu li ti lo nzoni”, NW] si lo kiri tënë, me yanga ti zo ti sioni asa sio tënë.” (aProverbe 15:28, e si e sû agere ti mbeti so nde). “Zia tënë ti yanga ti mbi na bibe [“gbungo li”, NW] ti mbi amû ngia na Mo, O L’Eternel”. (Psaume 19:15, e si e sû agere ti mbeti so nde). “Fade bibe [“gbungo li”, NW] ti mbi ayeke na ndara.”—Psaume 49:4, e si e sû agere ti mbeti so nde.

⁸ Legeoko na awasungo Bible so, e nga kue e yeke na bezoin ti bi bê wala ti gbu li nzoni na ngia nga na yâ sambela na ndo Tënë ti Nzapa na kusala ti lo. Tongana e yeke diko Bible wala ambeti so aluti na ndo ni, a lingbi e sala ye pëpe tongana afini zo so asi na yâ mbeni kodoro, me so asala ye gi na loro ti mû afoto ti ambeni pendere ndo ti kodoro ni na peko ti tele, me so aluti pëpe ti bâ ando ni mbilimbili. Ahon ti sala tongaso, e ye si tongana e yeke manda Bible, e mû ngoi ti e ti luti kete na ti bâ mbilimbili aye so e yeke diko.b Na ngoi so e yeke duti kpô ti gbu li nzoni na ndo ye so e diko, tënë ti Nzapa ayeke sala ngangu na ndo bê ti e. A yeke ndu abibe ti e, na a yeke leke bango ndo ti e. A yeke pusu nga e ti fa atënë ti bê ti e na Nzapa na yâ sambela. Ye ti pekoni ayeke so songo ti e na Jéhovah ayeke kpengba, nga ndoye ti e na mbage ti Lo ayeke pusu e ti ngbâ ti mû peko ti Jésus atâa na gbele aye ti ngangu (Matthieu 10:22). E bâ polele so ti gbu li nzoni na ndo ye so Nzapa atene ayeke kota ye mingi tongana e ye ti ngbâ be-ta-zo juska na nda ni.​—Luc 21:19.

⁹ Tapande ti Jésus afa nga so ambeni ye ayeke kanga lege na lengo ti tënë ti Nzapa ni ti maï. Ni la, ti duti adisciple so ayeke be-ta-zo, a yeke nzoni ti tene e gi kozoni kue ti hinga mbilimbili aye so ayeke tongana asioni sese ti parabole ni, na use ni, a lingbi e sala kue ti leke ni wala ti kpe ni. Na salango tongaso, fade e yeke hinga biani so bê ti e angbâ lakue ti yamba le-kobe ti tënë ti Nzapa nzoni nga ti lë mingi.

‘Ale-kobe so atï na tele ti lege’: fä ti ala so aye agboto lê ti ala

¹⁰ Kozo sese so le-kobe ni atï dä ayeke ‘na tele ti lege’; na ndo so, azo ‘adö lê ni na gere ti ala’. (Luc 8:5). Sese so ayeke na tele ti mbeni lege so ahon na yâ mbeni yaka ti le-kobe akpengba ka mingi teti so azo mingi ayeke hon lakue na ndo ni (Marc 2:23). Legeoko nga, ala so azia lege na akusala nde nde ti sese ti mû ngoi ti ala mingi nga ti buba ngangu ti ala senge alingbi ti bâ so ambeni ye nde ayeke gboto lê ti ala si ala yeke na ngoi pëpe ti lë tâ yekiango ndo teti tënë ti Nzapa. Ala yeke mä ni, me ala yeke gbu li dä pëpe. Ni la a sala si bê ti ala alingbi pëpe ti lë. Kozoni si ala maï ndoye ndali ni, “zabolo aga, lo lungula Tënë ni na bê ti ala si ala mä na bê pëpe ti wara salut.” (Luc 8:12). A lingbi ti sala mbeni ye ti hon ndo ni?

¹¹ Aye mingi ayeke dä so alingbi ti sala ni ti kanga lege na bê ti mbeni zo ti ga tongana sese so alë lengo pëpe, so ayeke na tele ti mbeni lege. Sese so azo adö ni na gere ti ala na so akpengba mingi alingbi ti woko na ti lë lengo gi tongana a dë ni, na a leke mbeni fini lege nde teti azo so ayeke hon na gere, si ala dö ndo ti sese ni pëpe. Legeoko nga, lekengo ngoi teti mandango Tënë ti Nzapa na gbungo li dä alingbi ti sala si bê ti zo aga tongana sese so awoko na alë. Yorö ni ayeke ti zia lege pëpe na aye ti lâ na lâ ti sese so ti gboto lê ti e yongoro (Luc 12:13-15). Nde na so, gi ti bâ nzoni si mo yeke na ngoi ti gbu li na ndo “ye so ayeke nzoni ahon” na yâ fini.​—aPhilippien 1:9-11.

‘Ale-kobe so atï na ndo ti tênë’: fä ti ala so asala mbito

¹² Tongana le-kobe ni atï na ndo ti use sese ni, lo ngbâ gi na ndo lê ti sese ni pëpe, tongana ti so asi na ti kozo sese ni. Lo maï na lo ko. Me na pekoni tongana lâ asigigi, ndowa ti lâ ni azö le-kobe ni na lo hule. Ye oko, mbeni kete ye ayeke dä so agboto lê ti e. Tâ nda ti ye so asala si le-kobe ni ahule ayeke pëpe ndowa ni. Ti bâ ni nzoni, même kete keke so amaï na yâ nzoni sese ni, lâ ayeke su nga na ndo ni; atâa so kue, a hule pëpe me a maï. Ye nyen asala kangbi na popo ni? Jésus atene so le-kobe ni so ako awe ahule “teti gere ni ayeke pëpe” na “ngu ayeke na gere ni pëpe.” (Matthieu 13:5, 6; Luc 8:6). Mbeni “tênë” so ayeke na gbe ti sese ayeke kanga lege na le-kobe ni ti yôro agunda ti lo ngangu na gbe ti sese, ti wara ngu na ti luti nzoni. Le-kobe ni so ako awe ahule teti so sese ni alï mingi pëpe.

¹³ Mbage ti parabole so aye ti sala tënë ti azo so “[a]kamata Tënë ni na tâ ngia” na amû peko ti Jésus na wâ ‘teti mbeni kete ngoi’. (Luc 8:13). Tongana ala yeke na gbele lâ so asu ngangu ti “pono na ye ti ngangu”, mbito agbu ala a sala si ala girisa ngia nga na ngangu ti ala, na ala zia ti mû peko ti Christ (Matthieu 13:21). Ye oko, tâ nda ti ye so amû mbito na ala ayeke pëpe kangango lege so ala wara. Teti biani adisciple ti Christ kutu mingi ayeke gbu ngangu na yâ atara nde nde, me atâa so kue, ala ngbâ lakue be-ta-zo (2 aCorinthien 2:4; 7:5). Tâ nda ti ye so asala si mbito agbu ambeni na ala kiri na peko ayeke so dutingo ti bê ti ala, so aga tongana tênë, akanga lege na ala ti gbu li nzoni biani na ndo aye ti yingo so akpengba zo. Teti tënë so, ngia so ala lë teti Jéhovah nga teti tënë ti lo alï mingi pëpe na a lingbi pëpe ti luti na gbele kangango lege. Tongana nyen mbeni zo alingbi ti sala si mara ti ye tongaso asi na lo pëpe?

¹⁴ Zo oko oko ayeke na bezoin ti sala kue si aye so ayeke tongana atênë (na tapande, suingo bê so alï mingi, bê ti kion so a yeke ngangu ti bâ ni, wala mara ti abibe tongaso ti ngangu me so asigigi polele pëpe) aduti pëpe na yâ bê ti lo si a kanga lege na tënë ti Nzapa ti maï na yâ ni. Me tongana mara ti ye tongaso awara place awe na yâ bê ti zo, ngangu ti tënë ti Nzapa alingbi ti lungula ni (Jérémie 23:29; aEphésien 4:22; aHébreu 4:12). Na pekoni, gbungo li nzoni na yâ sambela ayeke mû lege ti ‘lu tënë ni si a lï ngangu na yâ bê’ ti zo ni (Jacques 1:21). Ye so ayeke mû ande na e ngangu ti hon ndo ti angoi so bê ti e awoko, na a yeke mû nga na e wâ ti ngbâ lakue be-ta-zo atâa aye ti ngangu.

‘Ale-kobe so atï na popo ti akî’: fä ti ala so asala pëpe na bê kue

¹⁵ Ota sese ni, so akî ayeke dä, agbu bê ti e mingi ngbanga ti so ambeni ye ayeke dä so akpa tele kete na popo ti sese so na nzoni sese ni. Legeoko na nzoni sese ni, sese so asi singo na akî azia lege na le-kobe ni ti maï na ti ko. Kozoni fade, kangbi ayeke dä pëpe na yâ maïngo ti fini keke ni na yâ asese use so. Ye oko, tongana ngoi ayeke hon, mbeni ye asi so na nda ni akanga lege na le-kobe ni so ako ti ngbâ ti maï. Nde na nzoni sese ni, na yâ sese so, akî amaï na asi yâ ni. Tongana fini le-kobe ni ayeke sigigi na yâ sese so, ‘akî amaï legeoko na ni’. Teti mbeni ngoi, ale-kobe ni nga na akî ayeke tiri ti wara kobe, lumière, na place; me na nda ni, akî ni ahon ndo ti kobe ni na ‘a kanga ni’.​—Luc 8:7.

¹⁶ Azo wa akpa sese ti akî ni? Jésus afa ni: “Lê ni so atï na yâ kî ayeke azo so amä Tënë ni awe, na tongana ala gue na lege ti ala, kusala ti leke ye ti ala [“bê ti ala so agi ala mingi”, Buku ti Nzapa, Fini Mbuki, 1995], na mosoro, na ngia ti fini so akanga lege ti ala, si ala lë nzoni pëpe.” (Luc 8:14). Legeoko tongana ti so le-kobe ti walungo ye ni na akî ni ayeke maï oko na yâ sese ni, legeoko nga ambeni zo atara ti bungbi tënë ti Nzapa na ‘angia ti fini so’. A lu tâ tënë ti tënë ti Nzapa na yâ bê ti ala, me a lingbi tâ tënë ni atiri ti maï legeoko na ambeni ye so ayeke gboto lê ti ala. Ala yeke sala pëpe na bê ti ala kue (Luc 9:57-62). Ye so akanga lege na ala ti wara ngoi nzoni ti gbu li biani na yâ sambela na ndo tënë ti Nzapa. Ala gi ti bi tele ti ala kue pëpe ti manda tënë ti Nzapa, na tongaso na yâ bê ti ala, ala yeke pëpe na tâ bibe ti kiri singila so a hunda ni ti gbu ngangu. Yeke yeke, guengo na li ni ti aye so ayeke aye ti yingo pëpe amene anzara ti ala teti aye ti yingo, a sala si ala “lë nzoni pëpe.”c So tâ ye ti vundu si asi na nda ni na ala so andoye Jéhovah pëpe na bê ti ala kue!​—Matthieu 6:24; 22:37.

¹⁷ Tongana e zia si aye ti yingo aga kozoni na aye ti mitele, e yeke sala si aye ti pono na angia ti sese so akanga lege ti e pëpe (Matthieu 6:31-33; Luc 21:34-36). A lingbi e bâ tongana senge ye pëpe dikongo Bible nga na gbungo li na ndo ye so e yeke diko. Tongana e sala kue ti zi aye mingi so ayeke ne e senge na yâ fini ti e, fade e yeke wara ngoi mingi nga ti gbu li nzoni na yâ sambela (1 Timothée 6:6-8). Awakua ti Nzapa so asala tongaso ayeke sala ye tongana mbeni zo so ayeke zi akî na yâ sese, ti mû lege na le-kobe ni so ayeke lë ti wara kobe, lumière na place mingi ahon; na awakua so ayeke bâ tongana nyen Jéhovah ayeke hiri deba nzoni na ndo ala. Sandra so ayeke na ngu 26 atene: “Tongana mbi gbu li na ndo adeba nzoni so mbi wara na yâ tâ tënë, mbi bâ so sese alingbi pëpe ti mû na mbi mbeni ye oko ti lingbi na ni!”​—Psaume 84:12.

¹⁸ Tongaso, e bâ polele so e kue, atâa e yeke pendere wala mbakoro, e yeke ngbâ ti duti ande na yâ tënë ti Nzapa na e yeke gbu ngangu tongana adisciple ti Christ na ngoi kue so tënë ti Nzapa angbâ ti duti na yâ e. Tongaso, zia e sala kue si sese ti bê ti e ti yingo aga lâ oko pëpe tongana sese so akpengba ngangu, so alï gi kete, wala so asi na akî; me zia si a ngbâ lakue ti woko na alï mingi na gbe ni. Na lege so, fade e yeke bi tele ti e ande kue na yâ tënë ti Nzapa na e yeke “ngbâ ti lë lakue.”​—Luc 8:15.

[Akete tënë na gbe ni]

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Ngbanga ti nyen e yeke na bezoin ti ‘duti na yâ tënë ti Jésus’?

• Tongana nyen e lingbi ti zia si tënë ti Nzapa angbâ na yâ bê ti e?

• Amara ti azo wa a haka ala na asese osio so Jésus asala tënë ni?

• Tongana nyen mo lingbi ti wara ngoi ti gbu li nzoni na ndo tënë ti Nzapa?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. (a) Tongana Jésus akiri lani na yayu, aye wa lo zia na peko ti lo ge na sese? (b) E yeke bâ ande ahundango tënë wa?

2. Mbeni ye so ahunda ti ga disciple na so a fa ni na yâ Évangile ti Jean ayeke so wa?

3. Lengo wa a hunda na mbage ti mbeni zo tongana lo ye ti ‘duti na yâ tënë ti Jésus’?

4. Ye nyen amû lani lege na akozo Chrétien ti gbu ngangu?

5. (a) Fa mara ti asese nde nde so Jésus asala tënë ni na yâ oko ti aparabole ti lo. (b) Le-kobe na sese so a sala tënë ni na yâ parabole ti Jésus aduti fä ti aye wa?

6. (a) Na lege wa osio sese ti parabole ti Jésus ayeke nde mingi na tanga ti asese ota ni? Na ye so aye ti tene nyen? (b) Tongana a yeke ti gbu ngangu tongana adisciple ti Christ, kota ye ni ayeke so wa?

7. Kusala wa ague biani oko na bê so ayeke nzoni?

8. (a) Tongana e yeke diko Bible, ye wa a lingbi e sala pëpe na ye wa a lingbi e sala? (b) Aye ti nzoni wa e yeke wara tongana e gbu li na yâ sambela na ndo Tënë ti Nzapa? (Ba nga li ti tënë ‘Ala kpengba na lege ti tâ tënë’).

9. Tongana nyen e lingbi ti sala kue si bê ti e angbâ lakue ti yamba tënë ti Nzapa nzoni?

10. Kozo sese so Jésus afa tënë ni na yâ parabole ti lo ayeke tongana nyen? Na a duti fä ti nyen?

11. Tongana nyen e lingbi ti sala si bê ti e aga pëpe tongana sese so akpengba mingi?

12. Na ndo use sese ti yâ ti parabole ti Jésus, mbilimbili teti nyen si le-kobe so ako awe ahule?

13. Azo wa si a lingbi ti haka ala na sese so alï mingi pëpe? Nga tâ nda ti ye so apusu ala ti sala ye tongaso ayeke nyen?

14. Aye wa a lingbi mbeni zo asala ni ti kanga lege na bê ti lo ti ga tongana sese so alï pëpe?

15. (a) Ngbanga ti nyen ota sese ni so Jésus asala tënë ni agbu bê ti e mingi? (b) Na nda ni, ye nyen asi na ota sese ni, nga ngbanga ti nyen?

16. (a) Azo wa akpa sese ti akî? (b) Na lege ti aÉvangile ota, akî ni aduti fä ti nyen? (Bâ kete tënë na gbe ni).

17. Aye wa e yeke na bezoin ti soro na yâ fini ti e ti tene aye tongana akî so Jésus asala tënë ni na yâ parabole ti lo akanga lege pëpe na e?

18. Tongana nyen e lingbi ti ngbâ ti duti na yâ tënë ti Nzapa na ti gbu ngangu tongana aChrétien?

[Kete tënë na foto na lembeti 10]

‘ALA KPENGBA NA LEGE TI TÂ TËNË’

GBÂ ti adisciple ti Christ laso, so a sala angu mingi na yâ tâ tënë, ayeke fa na gigi ngu na ngu so ala “kpengba na lege ti tene-biani”. (2 Pierre 1:12). Ye nyen ayeke mû maboko na ala ti gbu ngangu? Bâ ambeni tënë so ala tene.

“Mbi yeke hunzi lango oko oko na dikongo mbeni mbage ti Bible, nga na tenengo mbeni sambela. Na pekoni, mbi yeke gbu li na ndo ye so mbi diko.”​—Tënë ti Jean so awara batême na ngu 1939.

“Tongana mbi yeke gbu li ti bâ tongana nyen Jéhovah, so ayeke kota mingi, andoye e tâ ngangu tongaso, ye so ayeke sala si mbi bâ tele ti mbi na yâ mbeni nzoni duti, na a mû ngangu na mbi ti ngbâ lakue be-ta-zo.”​—Tënë ti Patricia so awara batême na ngu 1946.

“Na batango mbeni nzoni programme ti mandango Bible mbi mveni, nga na gbungo li na ndo ‘akpengba ye ti Nzapa’, mbi wara lege ti ngbâ ti sala na Jéhovah.”​—1 aCorinthien 2:10; tënë ti Anna so awara batême na ngu 1939.

“Mbi yeke diko Bible nga na ambeti ti e so aluti na ndo Bible na bibe ti bâ yâ ti bê ti mbi nga na aye so ayeke pusu mbi ti sala ye.”​—Tënë ti Zelda so awara batême na ngu 1943.

“Anzoni ngoi ti mbi ayeke angoi so mbi yeke mû ti gue ti gboto gere ti mbi, na ti sala tënë na Jéhovah na yâ sambela, ti fa na lo biani atënë ti bê ti mbi.”​—Tënë ti Ralph so awara batême na ngu 1947.

“Mbi yeke to nda ti lango oko oko na gbungo li na ndo versê ti lango ni nga na dikongo mbeni mbage ti Bible. Ye so amû na mbi mbeni fini ye ti gbu li dä na yâ lango ni.”​—Tënë ti Marie so awara batême na ngu 1935.

“Ti mbi, alisoro na ndo aversê oko oko ti mbeni buku ti Bible ayeke tâ ye ti mungo ngangu na mbi biani.”z—Tënë ti Daniel so awara batême na ngu 1946.

Ngoi wa mo yeke mû ti gbu li na yâ sambela na ndo tënë ti Nzapa?​—Daniel 6:10b; Marc 1:35; Kusala 10:9.

[Foto na lembeti 13]

Na ziango aye ti yingo na kozo ndo, e lingbi ti “ngbâ ti lë lakue”