‘Sala ye biani na ngangu pëpe’ na mbage ti ‘azo kue’
‘Mo kiri mo tene na azo kue ti tene . . . na yâ ti salango ye ti ala na mbage ti azo kue, a yeke nzoni ala fa so ala yeke sala ye na ngangu pëpe.’—TITE 3:1, 2, Buku ti Nzapa, Fini Mbuki, 1995.
BAZENGELE Paul asû lani na mbeti: “I sala tongana mbi sala, legeoko tongana mbi sala tongana Christ asala.” (1 aCorinthien 11:1). Awakua ti Nzapa kue laso ayeke sala ngangu ti bata wango so. Tâ tënë, ti sala tongaso ayeke kete ye pëpe, teti so na lege ti akozo babâ na mama ti e, e wara tongana ye ti héritier anzara ti kion nga asalango ye so ague oko pëpe na tapande ti Christ (aRomain 3:23; 7:21-25). Ye oko, tongana a ndu tënë ti salango ye ti zo na ngangu pëpe, e kue e lingbi ti sala ni nzoni tongana e mû ngangu ti e dä. Me ti zia bê gi na ngangu ti e mveni alingbi pëpe. A hunda na mbage ti e ye mingi ahon so. A yeke ye wa?
2 Salango ye na ngangu pëpe so alondo na Nzapa ayeke mbeni oko ti alengo ti yingo vulu. Tongana e ngbâ gi ti yeda na fango lege ti yingo ti Nzapa, fade a yeke bâ na yâ e so e yeke lë lengo ti yingo ni mingi. A yeke gi na lege so biani si e yeke fa na gigi so e yeke “sala ye biani na ngangu pëpe” na mbage ti azo kue (Tite 3:2, NW). Zia e bâ tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti Jésus, ti mû lege na ala so ayeke ga ndulu na e ti “wara lege ti hu âme” ti ala.—Matthieu 11:29; aGalate 5:22, 23.
Na yâ ti sewa
3 Mbeni ndo so a yeke kota ye mingi ti sala ye dä na ngangu pëpe ayeke na yâ ti sewa. Ndokua ti Bendo ti Gigi so abâ tënë ti seni (OMS) afa so salango ngangu na yâ sewa ayeke sala sioni na seni ti awali mingi ahon andao ti lege nga na kobela ti palu tongana a bungbi ni kue oko. Na tapande, na kodoro ti Londres na Angleterre, tongana a mû asalango ngangu osio so ndia ake ni, oko ayeke si na popo ti azo ti sewa. Lege mingi, lapolisi ayeke tingbi na azo so ayeke fa na ngangu tënë ti bê ti ala na lege ti “dekongo” na “zonga”. Na ye ti sioni mingi ahon so ayeke so ambeni koli na wali azia si “batango zo na be” abuba songo ti ala na yâ mariage. Mara ti salango ye tongaso ayeke fa na gigi na mawa mingi “yingo ti sese so”, na tongaso ndo ti lo ayeke pëpe na yâ asewa ti aChrétien.—aEphésien 4:31, FM 95; 1 aCorinthien 2:12.
4 Ti tiri na abibe ti sese so, a lingbi e duti na yingo ti Nzapa. “Ndo so Yingo ti Seigneur [Jéhovah] ayeke, liberté ayeke.” (2 aCorinthien 3:17). Ndoye, nzobe, ngangu ti kanga nzara ti tele, na be-nze-pepe ayeke kpengba akoli na awali ti ala ti ngbâ lakue beoko atâa so ala yeke mbilimbili-kue pëpe (aEphésien 5:33). Bibe ti salango ye na ngangu pëpe ayeke sala si da ni aga mbeni pendere ndo ti duti dä, na a yeke fa na gigi pendere mingi kangbi so ayeke na popo ni na atënë ti papa na mango tele pëpe so ayeke buba asewa mingi. Tënë so mbeni zo ayeke tene ayeke kota ye biani; me a yeke lege so lo mveni ayeke sala na tënë ni si amû lege ti hinga bibe wa ayeke na peko ti atënë ni. Tongana zo afa agingo bê na vundu ti bê ti lo na lege ti ngangu pëpe, a yeke sala si kpale so aye ti londo adë. Gbia ti ndara Salomon asû na mbeti: “Zo so akiri tënë doucement [“na ngangu pëpe”, NW], lo sala si ngonzo adë, me tënë ti ngangu asala si ngonzo alondo.”—aProverbe 15:1.
5 Ti sala ye na ngangu pëpe ayeke tâ kota ye mingi na yâ mbeni sewa so azo ni kue pëpe si ayeke voro Jéhovah. Tongana a bungbi ni oko na asalango ye na nzobe, a lingbi ti sala si ala so ayeda na tënë ni pëpe aga na mbage ti Jéhovah. Pierre amû wango so na awali Chrétien: “I awali, i mä akoli ti i mveni, si tongana ambeni koli ake ti mä Tënë ni, a lingbi wara ala teti Nzapa na lege ti tënë pëpe, me na lege ti tambela ti awali ti ala, tongana ala bâ lege so i bata tele ti i na mbito. A lingbi awali asala pendere na tele ti ala pëpe, na lege ti bua kuali ti ala, ti kanga bijoux ti lor, wala ti yü bongo ti pendere nde nde; me a lingbi ala sala pendere na zo-ti-ya-ni, na lege ti yü bongo so alingbi futi pëpe so ayeke yingo ti tâ be-ti-molenge [“salango ye na ngangu pëpe”, NW] na ti siriri, ye so ayeke ti ngele ngangu na lê ti Nzapa.”—1 Pierre 3:1-4.
6 Songo so ayeke na popo ti ababâ na mama na amolenge ti ala alingbi ti tingbi na akpale, mbilimbili tongana ndoye teti Jéhovah atia azo ni. Me na yâ ada ti aChrétien kue, a yeke ku ti tene azo ni kue afa na gigi so ala yeke sala ye pëpe na ngangu. Paul amû wango so na ababâ: “I gi amolenge ti i na tënë pëpe, si ngonzo agbu ala; me i bata ala, i fa lege na ala na wango ti Seigneur.” (aEphésien 6:4). Tongana azo ti sewa ni kue ayeke sala ye na ngangu pëpe, ye so ayeke kpengba songo so atingbi ababâ na mama, na amolenge ti ala. Dean, so ayeke oko ti amolenge oku ti mbeni sewa, adabe lo na babâ ti lo: “Papa ayeke sala ye lani na ngangu pëpe. Mbi dabe mbi même pëpe so mbi papa na lo, même tongana mbi de lani maseka. Lo yeke sala lani ye lakue na ngangu pëpe, même tongana bê ti lo aso. Ngoi na ngoi, lo yeke tomba mbi ti gue na gbogbo wala lo yeke ke ti tene mbi sala ambeni ye, me lâ oko lo papa na mbi pëpe. Lo yeke gi babâ ti e pëpe. Lo yeke nga ndeko ti e, na e ye pëpe ti tene lo wara vundu.” Tâ tënë biani, salango ye na ngangu pëpe ayeke kpengba songo ti ababâ na mama na amolenge ti ala.
Na yâ kusala ti fango tënë
7 Salango ye na ngangu pëpe ayeke nga kota ye mingi na yâ kusala ti fango tënë. Tongana e yeke mû mbage ti e ti fa nzo tënë ti Royaume na amba ti e, e yeke tingbi na azo so salango ye ti ala ayeke nde nde. Ambeni ayeda na ngia ti mä tënë ti beku so e yeke ga na ni na ala. Me ambeni nga, teti ambeni nda ti tënë nde nde, alingbi ti ke ti mä tënë ni. A yeke na ndo so si salango ye na ngangu pëpe ayeke duti ye ti mungo maboko mingi ti sala kusala ti e ti atémoin juska na nda ti sese kue.—Kusala 1:8; 2 Timothée 4:5.
8 Bazengele Pierre asû na mbeti: “I yekia Christ na bê ti i tongana Seigneur. I leke bê ti i ti kiri tënë lakue na azo kue so ahunda nda ti tënë ti beku so ayeke na yâ i, me i kiri tënë na tâ be-ti-molenge [‘na ngangu pëpe’, FM 95] na mbito”. (1 Pierre 3:15). Teti na yâ bê ti e, e bâ Christ biani tongana Kota tapande ti e ti mû pekoni, e yeke gi na bê kue ti sala ye na ngangu pëpe nga na mbito so ti tene yekiango ndo tongana e yeke fa tënë na ala so ayeke sala tënë na e na ngangu. Lege mingi, salango tongaso aga na aye ti nzoni mingi.
9 Tongana a pika yanga-da ti Keith, wali ti lo alondo ti ga ti zi ni, me Keith angbâ ti lo na yâ ti da. Tongana wali ni abâ so gene ti ala ni ayeke mbeni Témoin ti Jéhovah, lo sala ngonzo na lo bi tënë na li ti aTémoin, lo tene so ala yeke sala sioni ye mingi na mbage ti amolenge. Ita-koli ni aduti kpô. Na salango ye yeke, lo kiri tënë lo tene: “Mbi gbu gere ti mo teti so mo wara mara ti bibe tongaso. Me tongana ala ye, mbi lingbi ti fa na ala ye so aTémoin ti Jéhovah amä na bê dä.” Keith ayeke mä fade lisoro ni, na fadeso lo ga juska na yanga-da ni na lo kaï lisoro ni.
10 Na pekoni, koli ni na wali ti lo ato nda ti wara vundu teti so ala sala ye na ngangu tongaso na mbage ti ita ni. Salango ye ti ita ni yeke apika bê ti ala. Ye so adö bê ti ala ayeke so yenga oko na pekoni, ita ni akiri aga, na Keith na wali ti lo azia si lo fa na ala na yâ Bible ye so lo mä na bê dä. Ala tene na pekoni: “Na yâ ti angu use so aga na pekoni, e dengi mê na fango tënë ti gbâ ti ambeni Témoin nde.” Ala yeda ti manda Bible; na nda ni, ala wara batême tongana fä ti mungo tele ti ala na Jéhovah. So tâ deba nzoni teti kozo Témoin so afa tënë na Keith nga na wali ti lo! Témoin ni atingbi na Keith na wali ti lo angu mingi na pekoni, na lo bâ so ala yeke fadeso aita ti lo na lege ti yingo. Salango ye na ngangu pëpe ayeke sala kusala biani.
11 Ye so asi na Harold na ngoi so lo de turugu asala si lo bata tënë ngangu na bê, na lo dë kite so Nzapa ayeke dä. Me ambeni kpale nde akiri atï na ndo ni; a yeke so Harold awara ndao ti lege ndali ti mbeni wakpengo na kutukutu so sämba ahon ndo ti lo, na ye so asala si lo ga wazin teti fini ti lo kue. Tongana aTémoin ti Jéhovah aga ti fa tënë na yanga-da ti lo, lo hunda na ala na ngangu ti kiri ti ga mbeni pëpe. Me mbeni lâ, mbeni Témoin so iri ti lo ayeke Bill aleke ti sala vizite na mbeni zo so asala nzara ti tënë ni na so alango ndulu na Harold. Me lo girisa da ni, lo pika yanga-da ti Harold. Tongana Harold ahara na ndo akeke use juska ti zi yanga-da ni, lo tingbi na Bill; fade fade Bill ahunda pardon, na lo tene so ni ye fade ti sala vizite na mbeni da na ndo so. Tongana nyen Harold akiri tënë? Bill ahinga ti lo pëpe so Harold abâ lani na télé ambeni Témoin so ayeke sala kusala maboko na maboko ti leke mbeni fini Da ti Royaume gi na yâ kete ngoi. Teti so bê ti lo adö ti bâ azo mingi na salango kusala na beoko, lo gbian bango ndo ti lo na mbage ti aTémoin. Pardon so Bill ahunda na nzobe nga nzoni salango ye ti lo na ngangu pëpe apika bê ti Harold si lo yeda ti tene aTémoin aga asala vizite na lo. Lo manda Bible, lo gue na li ni, na lo ga mbeni wakua ti Jéhovah so awara batême.
Na yâ kongregation
12 Ota ndo so a yeke kota ye mingi ti sala ye dä na ngangu pëpe ayeke na yâ kongregation ti aChrétien. Laso tënë ti tiri amû ndo kue. Dengo gaba, atënë na popo ti azo, nga apapa ayeke na yâ salango ye ti ala so ayeke na bango ndo ti mitele na ndo fini. Ngoi na ngoi, mara ti asalango ye ti mitele so ayeke tara ti lï na yâ kongregation ti aChrétien, na a yeke dü akota papa na atiri ti yanga. A yeke ye ti vundu mingi teti aita so ayeke na kungba na yâ kongregation tongana a hunda na ala ti leke mara ti akpale tongaso. Ye oko, ndoye ti ala teti Jéhovah nga teti aita ti ala ayeke pusu ala ti tara ti kiri na ndo nzoni lege ala so agirisa lege.—aGalate 5:25, 26.
13 Na kozo siècle, Paul na fon lo Timothée atingbi na akpale so alondo na ambeni zo so ayeke na yâ kongregation. Paul agboto mê ti Timothée ti sala hange na aita so ayeke tongana ata “ti kusala senge”. Paul atene: “A lingbi boi ti Seigneur apapa pëpe, me lo sala nzobe na azo kue, lo hinga lege ti fa nda ti tënë na azo, bê ti lo anze pëpe, na lege ti tâ be-ti-molenge [“na salango ye na ngangu pëpe”, NW] lo wa ala so ake tënë”. Tongana e gi ti sala ye na ngangu pëpe même tongana a gi yanga ti e, fani mingi, salango tongaso ayeke pusu ala so aga na tënë ni na ndo e ti gbian bango ndo ti ala. Na pekoni, Jéhovah alingbi ti ‘sala si ala changé bê ti ala si ala hinga tâ tënë mbilimbili’. (2 Timothée 2:20, 21, 24, 25). Bâ so Paul azia kamba na popo ti salango ye na nzobe, nga salango ye na ngangu pëpe.
14 Paul ayeke sala ye alingbi na ye so lo yeke fa. Tongana lo yeke sala tënë ti “akota bazengele” ti kongregation ti Corinthe, lo hunda na aita ni: “Mbi Paul, mbi hunda i mingi na lege ti tâ be-ti-molenge [“na salango ye na ngangu pëpe”, NW] na ti nzobe ti Christ (mbi so mbi yeke kete tongana mbi yeke na popo ti i, me tongana mbi yeke na popo ti i pëpe mbi yeke na mbito pëpe)”. (2 aCorinthien 10:1; 11:5). Paul amû lani tapande ti Christ biani. Bâ so lo hunda ye na aita so “na lege ti tâ be-ti-molenge” wala “na salango ye na ngangu pëpe” so ayeke ti Christ. Na lege so, lo kpe ti duti na bango ndo ti fandara na ti zo so asala ye na ngangu na ndo amba ti lo. Kite ayeke pëpe so wango ti lo apika bê ti ala so ayeke na nzoni bê. Lo sala si aye so alingbi ti dü kpale na popo ti azo adë, na lo zia gunda ti siriri na beoko na yâ kongregation. So tâ nzoni lege ti salango ye so e kue e lingbi ti sala ngangu ti haka pekoni! A yeke ti a-ancien mbilimbili ti mû tapande ti Christ na ti Paul na yâ salango ye ti ala.
15 Biani, a yeke pëpe gi na ngoi so siriri na beoko ti kongregation aye ti wara kpale si e yeke na kungba ti mû maboko na amba ti e. Ngoi mingi kozoni si akpale abâ gigi na popo ti aita, a lingbi a fa lege na ala na ndoye. Paul amû wango so: “Aita, même tongana mbeni zo apika gere ti lo kozoni si lo hinga ni, i so i yeke na alengo ti yingo so alingbi, i tara ti kiri zo tongaso na lege ni”. Me tongana nyen? “Na bibe ti salango ye na ngangu pëpe, na bango ndo na ndo i oko oko mveni, si i tï na handa nga pëpe.” (aGalate 6:1, NW). A yeke kete ye pëpe ti bata “bibe ti salango ye na ngangu pëpe”, mbilimbili ngbanga ti so aChrétien kue nga na ala so a hiri ala na kusala ayeke awasiokpari. Ye oko, a yeke salango ye na ngangu pëpe si alingbi ti mû lege na zo so apika gere ti lo ti kiri na ndo nzoni lege.
16 Na yanga ti Grec ti giriri, tënë so a sû pekoni na “kiri [na zo] na lege ni” alingbi nga ti sala tënë ti lege ti leke na place ni abio so afâ, na a yeke mbeni ye so salango ni aso zo mingi. Mbeni docteur so ahinga kode ti dengo bê ti zo na so ayeke leke na place ni mbeni bio ti tele ti zo so afâ, ayeke tene gi anzoni tënë ti tene kua ni ague nzoni. Nzoni salango ye ti docteur so ayeke ye ti dengo bê mingi teti zo ni. Tongana a tene ambeni kete tënë kozoni, ye so ayeke mû maboko ti dë kota songo ni so ahon atanga ni kue. Legeoko nga, na lege ti yingo, ti kiri na mbeni zo na lege ni alingbi ti so ngangu mingi. Me salango ye na ngangu pëpe ayeke sala si ye ni ague nzoni, na tongaso ayeke kiri na anzoni songo nga ayeke leke lege teti zo so agirisa ti gbian salango ye ti lo. Atâa tongana bibe ti ke wango ni ayeke dä na tongo nda ni, salango ye na ngangu pëpe ti zo so ayeke mû wango ni alingbi ti kanga lege na bibe kue ti ke ti mû peko ti wango so a luti mbilimbili na ndo Mbeti ti Nzapa.—aProverbe 25:15.
17 Tongana a mû maboko na ambeni zo ti kiri na lege ni, kpale ayeke lakue dä ti tene a bâ wango ni so na sioni lê. Mbeni wasungo mbeti afa pekoni tongaso: “Tongana e yeke zingo na ambeni zo, e lingbi ti wara bibe ti bâ tele ti e kota na tongaso a hunda biani na mbage ti e ti duti na tâ be-ti-molenge.” Ti ngbâ ti sala ye na ngangu pëpe na lege ti tâ be-ti-molenge ayeke mû ande maboko na Chrétien so ayeke mû wango ni ti kpe sioni ti salango ye tongaso.
“Na mbage ti azo kue”
18 Mbeni ndo so azo mingi abâ so a yeke ngangu ti sala ye dä na ngangu pëpe ayeke songo na azo ti komande. Tâ tënë, lege so ambeni zo so ayeke na komandema ayeke sala na ye afa so ala yeke sala ye gi na ngangu, na ala yeke bi bê oko pëpe na amba ti ala (Zo-ti-fa-tene 4:1; 8:9). Ye oko, ndoye ti e teti Jéhovah ayeke mû ande maboko na e ti hinga so ngangu ti komande ti lo ayeke kota ahon kue na ti mû na ayanga-ti-komande ti sese ndo so ayeke na gbe ni na so alingbi na ala (aRomain 13:1, 4; 1 Timothée 2:1, 2). Même tongana ala so ayeke na kota ndo na sese so agi ti kanga lege na kusala ti e ti fango tënë so afa vorongo ti e na Jéhovah, e yeda na ngia ti gi alege so angbâ ti zi na e ti mû asandaga ti sepela na Nzapa.—aHébreu 13:15.
19 E ye lâ oko pëpe ti sala ye na sioni bê. E yeke sala ngangu kue ti duti na lege ni me e ye lâ oko pëpe ti doro akpengba-ndia so ayeke mbilimbili. A yeke tongaso si aita ti e awara lege biani ti ngbâ ti sala kusala ti ala na yâ akodoro 234 na ndo sese kue. E yeke bata wango ti Paul ‘ti mä yanga ti azo ti komande, na azo so kue ayeke na li ti kodoro, ti sala ye so azo ni ahunda na e ti sala, ti duti ndulu ti sala nzoni kua lakue, ti tene sioni tënë na tele ti mbeni zo pëpe, ti gi tënë na zo pëpe, ti sala nzoni bê na azo. Na yâ salango ye ti i na mbage ti azo kue, a yeke nzoni i fa so i yeke sala ye na ngangu pëpe.’—Tite 3:1, 2, FM 95.
20 Adeba nzoni mingi ayeke ku ala so kue ayeke sala ye na ngangu pëpe. Jésus atene: “Ngia ayeke na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge [“ala so asala ye na ngangu pëpe”, NW], teti fade sese so aga ye ti héritier ti ala.” (Matthieu 5:5). Ti aita ti Christ so a sa yingo na ndo ti ala, salango ye lakue na ngangu pëpe ayeke mû lege na ala ti bata ngia ti ala nga na matabisi ti duti na yâ Royaume na ti komande sese. Âdu ti “azo mingi so asi singo” ti “ambeni ngasangbaga”, ala ngbâ lakue ti fa so ala yeke sala ye na ngangu pëpe na ala ku na bê kue ti wara fini na yâ Paradis na ndo sese ge (Apocalypse 7:9; Jean 10:16; Psaume 37:11). So atâ deba nzoni si ayeke ku e! Tongaso, zia e girisa lâ oko pëpe dango bê so Paul amû na aChrétien ti Ephèse: ‘Tongaso, mbi zo ti kanga teti Seigneur, mbi hunda i mingi ti tambela alingbi na hiringo ni so Lo hiri i na ni, na be-kota-pepe nga na bibe ti sala ye na ngangu pëpe na yâ ye kue’.—aEphésien 4:1, 2.
I kiri i bâ
• Aye ti nzoni wa ayeke ga tongana e yeke sala ye na ngangu pëpe
• na yâ sewa?
• na yâ fango tënë?
• na yâ kongregation?
• A mû zendo ti ga na aye ti nzoni wa na ala so ayeke sala ye na ngangu pëpe?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1. Ngbanga ti nyen a yeke lakue kete ye pëpe ti fa so e yeke sala ye na ngangu pëpe?
2. Na lege wa e lingbi ti fa na gigi so e yeke “sala ye biani na ngangu pëpe na mbage ti azo kue”?
3. Dutingo wa ti sewa afa na gigi bibe ti sese so?
4. Ye nyen salango ye ti zo na ngangu pëpe alingbi ti sala na ndo mbeni sewa?
5. Na lege wa salango ye na ngangu pëpe alingbi ti mû maboko na yâ sewa so azo ni kue pëpe si ayeke voro Jéhovah?
6. Tongana nyen salango ye na ngangu pëpe alingbi ti kpengba songo ti ababâ na mama na amolenge ti ala?
7, 8. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti gi ti sala ye na ngangu pëpe tongana e yeke fa tënë?
9, 10. Mû mbeni tapande so afa nene ti sala ye na ngangu pëpe na yâ kusala ti fango tënë.
11. Na lege wa salango ye ti zo na ngangu pëpe alingbi ti leke lege na mbeni zo ti yeda na tâ tënë ti aChrétien?
12. Asioni salango ye wa ti sese a lingbi azo ti kongregation ake ni?
13, 14. Ye nyen alingbi ti ga na pekoni tongana e ‘wa na ngangu pëpe ala so ake tënë ni’?
15. Ngbanga ti nyen ti sala ye na ngangu pëpe ayeke kota ye mingi tongana zo ayeke mû wango?
16, 17. Ye nyen alingbi ti mû maboko ti kanga lege na bibe kue ti ke wango?
18, 19. (a) Ngbanga ti nyen aChrétien alingbi ti bâ so a yeke ngangu mingi ti sala ye na mbage ti azo ti komande na ngangu pëpe? (b) Ye nyen ayeke mû ande maboko na aChrétien ti sala ye na ngangu pëpe na mbage ti azo ti komande? Na ye wa alingbi ti ga na pekoni?
20. Aye ti nzoni wa ayeke ku ala so ayeke fa na gigi so ala yeke sala ye na ngangu pëpe?
[Foto na lembeti 21]
Ti sala ye na ngangu pëpe ayeke kota ye mingi na yâ mbeni da so azo ni kue pëpe si ayeke voro Jéhovah
[Foto na lembeti 21]
Salango ye na ǹgangu pëpe ayeke kpengba songo na yâ sewa
[Foto na lembeti 23]
Fa tënë ti mabe ti mo na ngangu pëpe nga na tâ yekiango ndo
[Foto na lembeti 24]
Salango ye na ngangu pëpe ti mbeni zo so ayeke mû wango alingbi ti mû maboko na mbeni zo so agirisa lege