“Wango-tene ti zo ti ndara”: Lingu so amû fini

BAZENGELE Paul atene na kongo: “Mosoro na ndara na hingango ye ti Nzapa ayeke kota mingi! Zo alingbi hinga nda ti fango ngbanga ti Lo pëpe, na zo alingbi hinga nda ti lege ti Lo pëpe!” (aRomain 11:33). Job, kotara be-ta-zo ti giriri atene: “Bê ti [Jéhovah] Nzapa ayeke na ndara.” (Job 9:4). Biani, mbeni ye ti lingbi na ndara ti Wasalango yayu na sese ayeke dä pëpe. Ye nyen alingbi ti tënë na ndo ndia wala na ndo Tënë ti Wasalango ye so a sû na mbeti?

Wasungo psaume ahe ândö na bia: “Ndia ti L’Eternel alingbi kue, a kiri ngangu na âme; tënë ti témoin ti L’Eternel ayeke tâ tënë, a sala si zo so li ti lo ayeke dä pëpe aga zo ti ndara. Kpengba-tene ti L’Eternel ayeke mbilimbili, a mû ngia na bê; komandema ti L’Eternel ayeke na sioni oko pëpe, a mû lumière na lê.” (Psaume 19:8, 9). Gbia Salomon ti Israël ti giriri agbu nda ti tâ tënë ti atënë so! Lo tene: “Wango-tene ti zo ti ndara ayeke lingu so amû fini ti sala si zo asi na yâ son ti kui pëpe.” (aProverbe 13:14). Na yâ akozo versê 13 ti aProverbe chapitre 13, Salomon afa lani na gigi tongana nyen wango so awara na yâ Tënë ti Nzapa alingbi ti mû maboko na e ti sala si fini ti e akiri aga nzoni, nga ti kpe ti zia fini ti e na yâ kpale.

Zia si a fa ye na mo

A-Proverbe 13:1 atene:“Molenge ti ndara amä wango-tene ti babâ ti lo, me zo so ahe zo aye zo ti zingo na lo pëpe.” Sengo ndo so alondo na mbage ti mbeni babâ alingbi ti woko wala ti duti ngangu. Kozoni a lingbi ti duti tongana mbeni fango lege, na tongana a ke ni, na nda ni, a yeke ga tongana mbeni kota sengo ndo. Molenge so ayeda na sengo ndo ti babâ ti lo ayeke na ndara.

Bible atene: “Zo so Seigneur andoye lo, Lo wa lo, na Lo se amolenge kue so Lo kamata.” (aHébreu 12:6). Mbeni lege so Babâ ti e ti yayu ayeke se na e ayeke Tënë ti lo so a sû na mbeti, Bible. Tongana e yeke diko Bible na bango ni na nene ni, nga tongana e sala ye alingbi na ye so e manda na yâ ni, Tënë ti lo ayeke se e biani. Ye kue so Jéhovah atene ayeke teti nzoni ti e.​—Esaïe 48:17.

Sengo ndo alingbi nga ti ga tongana mbeni gbotongo mê na mbage ti mbeni ita ti e wamabe so abi bê ti lo na ndo nzoni duti ti e na lege ti yingo. A lingbi a bâ awango kue so ague legeoko na Tënë ti Nzapa, pëpe tongana ti so a londo na zo ni, me a londo na kota Lingu ti tâ tënë. A yeke na lege ti ndara ti yeda na ni tongana a londo na mbage ti Jéhovah. E yeke wara aye ti nzoni na lege ti sengo ndo tongana e zia lege na ni ti sala ngangu na ndo bibe ti e, ti sala si e gbu nda ti aversê ti Bible nzoni nga ti leke alege ti e nzoni. Ye so ayeke nga tâ tënë teti awango so e yeke wara na ngoi ti abungbi ti aChrétien nga na lege ti ambeti so aluti na ndo Bible. Dutingo ndulu ti bata ye so e manda na lege ti mara ti ambeti tongaso wala na lege ti atënë so azo atene, ayeke mbeni pendere lege ti tene e se tele ti e mveni.

Nde na so, zo ti hengo zo ayeke yeda na sengo ndo pëpe. Mbeni buku atene: “Teti so lo pensé so lo hinga ye mingi ahon azo kue, zo ti hengo zo aye pëpe ti tene a fa lege na lo.” Lo yeke yeda pëpe même tongana a zingo na lo, so ayeke mbeni ngangu mbage ti sengo ndo. Ye oko, lo lingbi biani ti fa na gigi so sengo ndo ti Babâ ni ayeke na lege ni pëpe? Jéhovah agirisa lege lâ oko pëpe, na a yeke si nga ande na lo lâ oko pëpe. Na kengo sengo ndo, zo ti hengo ndo asala tele ti lo mveni buba. Na lege ti akete nzoni tënë so a soro ni nzoni, Salomon afa pendere mingi nene ti ziango lege si a fa ye na e!

Bata yanga ti mo!

Ti fa nene ti zia si Tënë ti Nzapa afa lege na tënë so e yeke tene, gbia ti Israël ahaka yanga ti mbeni zo na mbeni keke so alë lengo. Lo tene: “Na lege ti lengo ti yanga ti lo, zo ate ye ti nzoni, me zo ti handa aye gi tënë ti ngangu.” (aProverbe 13:2). Lengo ti yanga ayeke atënë so e yeke tene. Nga, mbeni zo ayeke ko ye so lo lu na lege ti atënë ti yanga ti lo. Mbeni wandara atene: “Tongana atënë ti yanga ti mbeni zo ayeke na lege ti nzobe na lo leke ni ti lë songo ti ndoye na mbage ti amba ti lo, fade lo yeke te nzoni ye, lo yeke wara ngia nga na mbeni dutingo ti siriri.” Ye ni aga nde teti zo ti handa. Lo ye ti lo gi ti sala ye ti ngangu nga ti sala ye ti sioni na ambeni zo. Salango ngangu so lo sala ayeke kiri na ndo ti lo. Ason ti kui ayeke na yanga da ti lo.

Salomon akiri atene: “Zo so abata yanga ti lo, lo bata fini ti lo mveni, me zo so alungula yanga ti lo kota, fade a futi lo.” (aProverbe 13:3). Mbeni iri so afuti, bibe so awara vundu, asongo so yâ ni afâ, na même kpale ti mitele, aga fani mingi na lege ti tënë ti buba so zo agbu li ti lo dä pëpe. Yanga so azi kota alingbi nga ti sala si zo ni anzere na lê ti Nzapa pëpe, teti so zo oko oko ayeke na tënë ti kiri na Nzapa teti atënë ti yanga ti lo (Matthieu 12:36, 37). Biani, batango yanga ti e ayeke sö ande e na yâ ye ti futi. Ye oko, tongana nyen e lingbi ti manda ti bata yanga ti e?

Mbeni lege ti sala ni ayeke ti sala tënë mingi mingi pëpe. Bible atene: “Na yâ tënë mingi mingi, kengo-ndia amanke pëpe.” (aProverbe 10:19). Mbeni lege ni nga ayeke ti gbu li kozoni ti sala tënë. Mbeni wasungo mbeti so ayeke na yingo ti Nzapa atene: “Tënë senge ti ambeni zo akpo tongana épée.” (aProverbe 12:18). Tongana mbeni zo agbu li ti lo pëpe kozoni ti sala tënë, vundu alingbi ti ga na bê ti zo ni so asala tënë ni, nga na zo so amä lo. Ni la Bible amû na e kpengba wango so: ‘Zo ti mbilimbili agi bê ti lo si lo kiri tënë.’​—aProverbe 15:28.

Duti zo so asala kusala biani

Salomon atene: “Âme ti zo ti goigoi ayeke na nzara ti wara ye, me lo wara ye ni pëpe, me âme ti zo so asala kusala biani, fade ye ti lo awu.” (aProverbe 13:4). Mbeni buku atene: “Kota tënë [ti proverbe so] ayeke so salango gi nzara ti ye ayeke biani tâ ye senge, me salango kua ngangu ayeke biani ye so ayeke nene ye. Azo ti goigoi ayeke tï na yâ salango nzara ti aye . . . so ayeke nyon ala, na ala yeke lë ye oko pëpe na pekoni.” Ye oko, a yeke kaï nzara ti âme wala ti bê ti azo so asala kusala na bê kue, na ala yeke wara aye ti nzoni mingi.

Ye nyen a lingbi ti tene na ndo ala so angbâ ti ngoro ti mû tele ti ala na Nzapa ngbanga ti so ala kpe ti yô kungba? Ala yeke peut-être na nzara ti duti na yâ fini sese ti Nzapa, ye oko, ala yeke biani ndulu ti sala mbeni ye ndali ni? Ye so a hunda na ala so “asigigi na yâ kota ye ti vundu” ayeke so ala fa mabe na yâ sandaga ti kota ngele ti Jésus, ala mû tele ti ala na Jéhovah, na ala fa ni na lege ti batême ti ngu.​—Apocalypse 7:14, 15.

Bâ nga ye so andu nzara ti warango kungba tongana surveillant na yâ kongregation. A yeke ye ti gonda ti duti na nzara ti pendere kusala tongaso, na a yeke ye so Mbeti ti Nzapa awa zo dä (1 Timothée 3:1). Ye oko dutingo gi na nzara ti wara kungba tongaso alingbi kue pëpe. A hunda ti lë alengo na akode so alingbi ti wara lege ti yô kungba ni. Ye so ahunda na zo ni mveni ti sala ngangu biani.

Mbilimbili: Ye ti bata tele

Zo ti mbilimbili alë alengo ti Nzapa na lo tene tâ tënë. Lo bâ so tenengo mvene ague nde na ndia ti Jéhovah (aProverbe 6:16-19; aColossien 3:9). Na ndo ye so Salomon atene: “Zo ti mbilimbili ake wataka, me zo ti sioni asala ye so zo ake, na ye ti kamene.” (aProverbe 13:5). Zo ti mbilimbili akpe pëpe gi tenengo mvene; lo ke ni biani na bê ti lo kue. Lo hinga so même atâa a kpa ye so ayeke sala sioni pëpe, tenengo mvene ayeke buba nzoni songo so ayeke na popo ti azo. Na ndo ni, azo alingbi ti bâ na nzoni lê pëpe zo so aye mvene. Zo ti sioni ayeke sala tâ ye ti kamene na tenengo mvene wala na yâ ambeni lege nde; tongaso, lo yeke zia kota kamene na lê ti lo mveni.

Na fango na gigi so salango ye so ayeke mbilimbili na lê ti Nzapa ayeke ga na aye ti nzoni, gbia ti ndara atene: “Mbilimbili abata zo so atambela na be-biani, me sioye akinda wasiokpari.” (aProverbe 13:6). Legeoko tongana mbeni gbada ti bira, mbilimbili ayeke bata mbeni zo, mê sioye ayeke buba lo.

Handa lê ti azo pëpe

Na fango so lo gbu nda ti salango ye ti azo nzoni, gbia ti Israël atene: “Mbeni zo ayeke so aye azo abâ lo tongana zo ti mosoro, me lo yeke na ye pëpe; mbeni zo ayeke so aye azo abâ lo tongana wanzinga, me lo yeke na ye mingi.” (aProverbe 13:7). Mbeni zo alingbi ti handa lê ti azo. Ambeni wanzinga alingbi ti fa na lê ti azo so ala yeke azo ti mosoro, peut-être ti fa na gigi fandara, wala ti fa so aye ti ala ayeke tambela nzoni mingi wala gi ti wara nzoni iri. Mbeni zo ti mosoro alingbi ti fa so lo yeke wanzinga gi ti honde mosoro so lo yeke na ni.

A yeke na lege ti ndara pëpe ti duti na fandara nga ti honde ye. Tongana e yeke na mosoro mingi pëpe, bubango nginza ndali ti aye so ayeke ti ngele mingi alingbi ti gbanzi e nga na sewa ti e na aye so zo ayeke na bezoin ni na yâ fini ti lo. Nga, ti fa so lo yeke wanzinga andâ so lo yeke zo ti mosoro, alingbi ti sala si zo ni aga zo ti kion, lo yeke ne tele ti lo pëpe na lo lingbi pëpe ti wara ngia so aga na lege ti mungo ye (Kusala 20:35). Ti sala ye na lege ni ayeke sala si fini ti zo aduti nzoni ahon ti kozo.

Duti na nzara ti aye mingi pëpe

Salomon atene: “Ye ti ton fini ti zo ayeke mosoro ti lo, me azo azingo na wanzinga pëpe.” (aProverbe 13:8). Ye ti manda wa ayeke na yâ atënë ti ndara so?

Dutingo na mosoro mingi alingbi ti ga na aye ti nzoni. Ye oko, a lingbi ti ga na tâ ngia pëpe. Na ngoi ti sioni so e yeke dä, fani mingi azo so ayeke na mosoro mingi abâ so fini ti ala na ti sewa ti ala ayeke na yâ kpale teti so azo ti sioni alingbi ti gbu ala na ti hunda nginza si a zi ala. Ngoi na ngoi, mbeni zo so ayeke na mosoro mingi alingbi ti futa nginza ti vo fini ti lo wala ti mbeni zo ti sewa ni. Ye oko, fani mingi a yeke fâ zo ni. A yeke lakue mbeni ye ti mbito mingi teti zo ti mosoro.

Zo so ayeke na mosoro mingi pëpe ayeke na mara ti gingo bê tongaso pëpe. Atâa so lo yeke pëpe na nzoni dutingo na lege ti mosoro nga akungba so azo ti mosoro ayeke na ni, a yeke ngangu ti tene lê ti azo ti gbungo zo aduti na ndo lo. So ayeke aye ti nzoni so dutingo na nzara ti aye mingi pëpe, nga mungo ngoi na ngangu ti e kue ti tomba pëpe peko ti mosoro ayeke ga na ni.​—2 Timothée 2:4.

Duti na ngia na yâ “lumière”

Salomon angbâ ti fa so salango ye tongana ti so Jéhovah aye ayeke teti nzoni ti e. Lo tene: “Lumière ti zo ti mbilimbili aduti na ngia, me fade a mingo lampe ti zo ti sioni.”​—aProverbe 13:9.

Lampe ayeke fä ti ye so e bi bê ti e na ndo ni ti tene asu na ndo lege ti e. ‘Tënë ti Nzapa ayeke lampe teti gere ti zo ti mbilimbili, na lumière teti lege ti lo.’ (Psaume 119:105). A yeke wara na yâ ni hingango ye nga na ndara ti Wasalango ye so ayeke hunzi lâ oko pëpe. Tongana e maï mingi gbungo nda ti aye so Nzapa aye nga na aye so lo leke ti sala, fade lumière ti yingo, so ayeke fa lege na e, akiri aza mingi. So tâ mbeni lingu ti ngia si a lingbi ti duti! Ngbanga ti nyen a lingbi e zia si ndara ti sese so, wala ye so “zo adi iri ni ndara, me so ayeke mvene”, agboto lê ti e?​—1 Timothée 6:20; 1 aCorinthien 1:20; aColossien 2:8.

Ti zo ti sioni, atâa lampe ti lo ni aye ti su ngangu tongana nyen nga mosoro ti lo ni ayeke tongana nyen, fade lampe ti lo ayeke mingo. Lo yeke tï ande na yâ bingo, ndo so lo yeke pika gi gere ti lo. Na ndo ni, ‘mbeni nzoni kekereke ayeke dä pëpe’ teti lo.​—aProverbe 24:20.

Ye oko, ye nyen a yeke nzoni e sala tongana e yeke na kite na ndo ye so a lingbi e sala na yâ mbeni mbilimbili kpale? Ka tongana e hinga nzoni pëpe wala e yeke na ngangu ti sala mbeni ye tongaso, fade e yeke sala tongana nyen? A-Proverbe 13:10 agboto mê: “Na lege ti fandara gi tiri alondo.” Ti Sala ye na dutingo na hingango ye na ndo ni pëpe, wala a yeke na ngangu ti e pëpe ti sala ni, ayeke fandara na alingbi ti ga na kpale na ambeni zo. A yeke nzoni mingi pëpe ti bâ azo so ayeke na nzoni hingango ye nga na nzoni bango yâ ti ye? Gbia ti ndara atene: “Ndara ayeke na zo so amä wango.”

Hange na abeku ti wataka

A lingbi ti sala mbeni nzoni kusala na nginza. Dutingo na nginza so alingbi ayeke nzoni mingi ahon dutingo na ye oko pëpe, wala dutingo na yâ nzinga (Zo-ti-fa-tene 7:11, 12). Ye oko, tongana zo abâ so lo yeke wara nzoni na lege ti amosoro ti nzi, andâ lo yeke handa tele ti lo. Salomon agboto mê ti e: “Mosoro so zo awara na lege ti handa, fade a ga kete, me zo so abungbi ye na lege ti sala kusala, fade ye ti lo awu.”​—aProverbe 13:11.

Bâ tapande ti salango ngia ti nginza so ayeke mbeni ye ti handa. Mbeni wasalango ngia ti nginza alingbi peut-être ti mû nginza so lo wara na gbiki ti li ti lo ti sala na ngia ti nginza ni na dutingo na beku ti wara gbâ ni na ndo ni. Ye oko, fani mingi, lo yeke sala ni sân ti bi bê na ndo nzoni duti ti sewa ti lo. Nga, ye nyen ayeke si tongana zo ni awara gbâ ti nginza? Teti so lo sala ngangu oko pëpe ti wara nginza ni, lo lingbi ti bâ nginza ni na nene ni mingi pëpe. Na ndo ni, lo lingbi peut-être pëpe ti duti na kode ti sala kusala na nginza so lo wara ni fini fini. Mosoro ti lo ni alingbi ti hon hio tongana ti so aga. Ni la pëpe? Me mosoro so zo awara ni yeke yeke na salango nzoni kua ayeke maï gi maïngo, na lo lingbi ti sala nzoni kua na ni.

Salomon atene: “Ye ti beku so asi fade pëpe amû kobela na bê ti zo, me tongana ye so bê aye asi, a ga keke so amû fini.” (aProverbe 13:12). Beku so aga tâ tënë pëpe ayeke ga gi na vundu so amû kobela na bê. A yeke ye so ayeke si na yâ fini ti zo ti lâ oko oko. Ye oko, a yeke legeoko pëpe na beku so gere ni aluti ngangu na ndo Tënë ti Nzapa. E lingbi ti duti na beku so fade a yeke ga tâ tënë. A yeke zia vundu na bê pëpe même tongana e bâ so a yeke si hio pëpe.

Na tapande, e hinga so fini sese ti Nzapa aga ndulu awe (2 Pierre 3:13). Na dutingo na kota nzara ti bâ ni e yeke ku, na ngia, gango tâ tënë ti azendo ti Nzapa. Ye nyen ayeke si tongana e sala kusala na ngoi ni so ti “wu na kusala ti Seigneur”, ti wa aita ti e awamabe, na ti duti na mbeni kpengba songo na Jéhovah? A hon ti duti na “kobela na bê”, e yeke si singo na ngia (1 aCorinthien 15:58; aHébreu 10:24, 25; Jacques 4:8). Tongana ye so e ye tënë ni, so e ku ni aninga mingi aga tâ tënë, a yeke duti mbeni keke ti fini so ayeke kpengba na ayeke dë bê ti zo biani.

Ndia ti Nzapa: Lingu so amû fini

Na mungo tapande ti nene ti mä yanga ti Nzapa, aProverbe 13:13 atene: “Zo so ake tënë, fade [a yeke gbu ye ti zo ti kuda na ndo ti lo, NW ], me zo so akpe mbito ti komandema, fade lo wara futa.” Tongana mbeni zo abâ na nene ni pëpe tënë ti futango nginza ti mbeni zo, lo lingbi ti girisa ande ye so lo mû ti zia na place ni. Legeoko nga, zo so amä komandema ti Nzapa pëpe, lo yeke girisa mbeni ye. Mara ti ye wa?

“Wango-tene ti zo ti ndara ayeke lingu so amû fini ti sala si zo asi na yâ son ti kui pëpe.” (aProverbe 13:14). Ti duti na fini nde na ndia ti Jéhovah, Nzapa so ndara ti lo ahon ye kue, ayeke kanga lege na e ti wara fango lege so alingbi ti mû maboko na e ti duti na fini so ayeke nzoni na so aninga mingi. So tâ kota ye si mbeni zo alingbi ti girisa ni! Tongaso, ti e lege ti ndara ayeke ti dengi mê mingi na Tënë ti Nzapa na ti zia lege na ni ti sala ngangu na ndo bibe, salango tënë, nga na salango ye ti e.​—2 aCorinthien 10:5; aColossien 1:10.

[Afoto na lembeti 23]

Ti yeda na wango ti Bible ayeke mbeni pendere lege ti tene zo ase tele ti lo mveni

[Afoto na lembeti 24, 25]

“Zo ti mbilimbili agi bê ti lo si lo kiri tënë”

[Afoto na lembeti 24, 25]

E yeke si singo na ngia tongana e “wu na kusala ti Seigneur”