Azendo ti zo wa mo lingbi zia bê dä?
“AZENDO ti lo ayeke lani na ngangu legeoko tongana lo yeke lani na ngangu; ye oko, salango ye ti peko ti azendo ni ayeke dä pëpe legeoko tongana lo nga ayeke fadeso dä pëpe.”—Gbia Henri Miombe Ni, ti William Shakespeare.
Akpengba zendo so Shakespeare asala tënë ni ge ayeke lani ti Thomas Wolsey, kota-bua ti Grande-Bretagne so ayeke lani na kota ngangu ti poroso na ndo kodoro ti Angleterre na yâ ti siècle 16. Ambeni alingbi ti tene so fango peko ti tënë ti Shakespeare ague nga oko na mingi ti azendo so ala yeke mä laso. Fani mingi akota zo ti komande ayeke mû gbâ ti azendo na azo, ye oko, mingi ti ala ayeke ga tâ tënë pëpe. Tongaso, a yeke ngangu pëpe ti hinga ngbanga ti nyen azo ayeke dë kite na ndo azendo oko oko kue.
Songo bê asi singo
Na tapande, na ngoi ti ngangu bira so atï na yâ akodoro ti Balkan na yâ ti angu 1990, Bendo ti Gigi so abâ tënë ti nzoni dutingo atene so gbata ti Srebrenica na Bosnie ayeke “mbeni nzoni ndo ti duti so aturugu ti Bendo ti Gigi abata ni.” Azo abâ so a yeke lani mbeni zendo so zo alingbi zia bê kue dä, teti alondo na Bendo ti Gigi. A-Musulman saki mingi so akpe kodoro ti ala si ague na Srebrenica azia nga bê ti ala na ndo ni. Ye oko, na nda ni, zendo ti ndo ti nzoni duti ni aga tâ biani gi ye senge (Psaume 146:3). Na juillet ngu 1995, aturugu so aga ti sala bira apusu yamba aturugu ti Bendo ti Gigi na ala mû gbata ni. A-Musulman ahon 6 000 agirisa, na ambeni 1 200 tongaso, so ayeke aturugu pëpe, awara kuâ.
Ambage oko oko kue ti fini ti zo asi singo na azendo so azo asala me so ala bata ni pëpe. Azo abâ so a handa ala na lege ti “gbâ ti atapande ti salango sabango ti wataka na ti handango zo” so ahon ndo ti ala laso. Bê ti ala aso na lege ti “kapa ti mungo azendo so gbâ ti azo ti poroso amû me so ala sala ye alingbi na ni pëpe.” (The New Encyclopædia Britannica, volume 15, lembeti 37). Amokonzi-nzapa ti alege ti vorongo so azo alingbi ti zia bê na ala, so amû zendo ti bata kundu ti ala, asala ye na ala ahon ndo ni na yâ mbeni lege so ayeke sioni mingi. Même na yâ mara ti andokua tongana ti fango mbeti na kaïngo kobela, so abâ a tene be-nzoni nga bingo bê na ndo azo si alingbi mû li ni, ambeni zo ni abuba yâ ti ziango bê kue so azo azia na ala, na ala yeke sala ye ahon ndo ni wala même ala yeke fâ azo so ayeke na gbe ti batango ndo ti ala. A yeke ye ti dongo bê pëpe so Bible agboto mê ti e ti yeda pëpe na atënë kue!—aProverbe 14:15.
Azendo so aga tâ tënë
Biani, azo mingi ayeke sala ye alingbi na azendo ti ala, atâa so ngoi na ngoi, a hunda na ala ti sala ngangu mingi ndali ni (Psaume 15:4). Zendo so ala mû ayeke tâ ye, na ala yeke bâ ni na nene ni mingi. Ambeni aye, na bê kue nga na nzoni bibe, ti bata azendo so ala mû. Ala yeke ndulu nga na nzara ti sala ye so ala mû zendo ni. Ye oko, ala wara lege pëpe ti sala ni. Aye nde nde so asi alingbi peut-être ti buba nzoni bibe so mbeni zo ayeke na ni.—Zo-ti-fa-tene 9:11.
Atâa nda ti tënë ni ayeke tongana nyen, tâ ye ni mveni ayeke so, azo mingi abâ so a yeke ngangu mingi na ala ti yeda na azendo so mbeni zo asala. Hundango tënë ni ayeke so: Ambeni zendo ayeke dä so e lingbi zia bê kue dä? Biani. E lingbi zia bê kue na azendo so a wara ni na yâ Tënë ti Nzapa, Bible. Ngbanga ti nyen ti bâ pëpe ye so article ti peko atene na ndo li ti tënë so? Mo lingbi peut-être ti yeda legeoko na azo kutu mingi so asala ni awe, so e lingbi biani ti zia bê kue na azendo ti Nzapa.
[Kete tënë na gbe ni na lembeti 3]
AP Photo/Amel Emric