Tënë ti Jéhovah ayeke na fini
Akota tënë ti mbeti ti Jérémie
KITE ayeke dä pëpe so atënë ti aye ti ngangu so Jérémie afa na azo ti lo aso bê ti ala mingi! Fade a yeke gbi na wâ pendere temple so ala yeke voro Nzapa dä a sara ngu ngbangbo ota awe. Fade sese ti Juda na ti Jérusalem aga yangbato, na a yeke gue na azo ti akodoro ni na ngbâa. A sara tënë ti aye so nga na ambeni tënë ti fango ngbanga ni nde na yâ ti mbeti ti Jérémie, so ayeke use mbeti so na yâ ti Bible akono ahon atanga ni kue. A sara nga tënë ti aye so asi na Jérémie na ngoi so, na be-biani, lo yeke sara kusala ti lo ti prophète teti angu 67. A sû atënë na yâ ti mbeti ti Jérémie alingbi na singo ti aye ni na peko ti tere pëpe, me a sû ni alingbi na kota tënë so lo yeke sara tënë na ndo ni.
Ngbanga ti nyen mbeti ti Jérémie agbu bê ti e mingi? Atënë ti prophétie ni so aga tâ tënë awe akpengba mabe ti e na Jéhovah, lo so ayeke sara si azendo ti lo aga tâ tënë (Esaïe 55:10, 11). Laso, a yeke sara mbeni kusala tongana ti so Jérémie asara lani, nga azo ayeke sara ye na mbage ti atënë so a fa tongana ti so azo asara lani ye na mbage ti atënë so Jérémie afa (1 aCorinthien 10:11). Na ndo ni, tënë ti aye so Jéhovah asara na mbage ti azo ti lo agboto lê na ndo asarango ye ti lo, na ye so alingbi ti sara ye mingi na ndo ti e.—aHébreu 4:12.
“AZO TI MBI ASARA SIOYE USE”
Jérémie aga prophète na ngu 13 ni ti lengo gbia ti Josias, gbia ti Juda, ngu 40 kozoni si a futi Jérusalem na ngu 607 kozo ti Christ (Jérémie 1:1, 2). Atënë so mingi ni lo fa na yâ ti tanga ti ngu 18 ti lengo gbia ti Josias afa na gigi sioye ti azo ti Juda nga na ngbanga so Jéhovah afâ na ndo ti ala. Jéhovah atene: “Fade Mbi sara si Jérusalem aga yangbato, . . . na fade Mbi sara si akodoro ti Juda aga yangbato so awakodoro ni ayeke dä pëpe.” (Jérémie 9:11). Teti nyen? Lo tene: “Teti azo ti Mbi asara sioye use.”—Jérémie 2:13.
Tënë so andu nga tënë ti kiringo na tanga ti aJuif so agbian bê ti ala na kodoro ti ala (Jérémie 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21). Ye oko, azo aye ti mä tënë ti Jérémie pëpe. “Zo ti komande na yâ da ti L’Eternel” apika Jérémie na azia lo na yâ olombo na bï ni so kue.—Jérémie 20:1-3.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
1:11, 12—Ngbanga ti nyen a tingbi tënë so atene Jéhovah ayeke lango pëpe na “tikeke ti keke ti amande”? Keke ti amande ayeke mbeni oko ti akozo keke so ayeke sara fleur na nze ti janvier wala février. Ye ni ayeke lani mo bâ mo tene Jéhovah ayeke “londo fade fade na ndapre ti to [aprophète ti lo]” ti gboto mê ti azo ti lo na ndo atënë ti fango ngbanga ti lo, na lo yeke ‘bata tënë ti lo [wala lo yeke ‘lango pëpe’, Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki]’ juska tënë ni aga tâ tënë.—Jérémie 7:25.
2:10, 11—Ye wa asara si zo agi li ti lo gbä na ye so azo ti Israël, so ayeke be-ta-zo pëpe, asara? Amara so ayeke apaïen so ayeke na mbage ti do ti Kittim nga na mbage ti tö ti Kédar alingbi lani ti ga na ayanda ti azo ti ambeni kodoro na ti voro ni na tere ti anzapa ti ala, me ala yeke ke anzapa ti ala ti tene ala voro ambeni nde na place ni pëpe. Ye oko, azo ti Israël adö Jéhovah azia, na ala mû gloire ti lo na ayanda so ayeke na fini pëpe.
3:11-22; 11:10-12, 17—Ngbanga ti nyen Jérémie azia royaume ti akete mara bale-oko na yâ ti atënë so lo yeke fa, atâa so Samarie atï lani awe na ngu 740 kozo ti Christ? A yeke ndali ti so futingo ti Jérusalem na ngu 607 kozo ti Christ ayeke fä ti fango ngbanga ti Jéhovah na ndo ti mara ti Israël kue, me pëpe gi na ndo ti Juda oko (Ezéchiel 9:9, 10). Na ndo ni, na peko ti tingo ti royaume ti akete mara bale-oko, tënë ti kiringo ti leke Jérusalem angbâ lakue ti bâ akete mara so, teti so atënë so aprophète ti Nzapa afa abâ azo kue so ayeke ti mara ti Israël.
4:3, 4—Yanga so a mû ge aye ti tene nyen? A-Juif so ayeke be-ta-zo pëpe ayeke na bezoin ti leke bê ti ala, ti sara si bê ti ala akpengba pëpe na ti zi saleté na bê ti ala. A lingbi ala “fâ bê ti ala na ganza”, so ti tene a lingbi ala ke asioni bibe, asioni nzara nga na asioni ye so ayeke pusu ala ti sara ye (Jérémie 9:25, 26; Kusala 7:51). Ti sara ye so ahunda na ala ti gbian sarango ye ti ala, na lege so ala ke aye so ayeke sioni na ala sara aye so ayeke ga na adeba nzoni ti Nzapa.
4:10; 15:18—Na lege wa Jéhovah ahanda azo ti lo so ake yanga? Na ngoi ti Jérémie, a yeke wara aprophète so “afa tënë ti wataka na iri ti Nzapa”. (Jérémie 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32). Jéhovah akanga lege na ala pëpe ti ngbâ ti tene atënë ti handango azo.
16:16—Tongana Jéhovah atene ni yeke tokua ti iri “azo mingi ti gingo susu” nga na “azo mingi ti gingo nyama”, lo ye ti tene nyen? Lo ye peut-être ti tene so fade lo yeke tokua aturugu ti akodoro so ayeke awato ti azo ti Israël ti gi aJuif so ayeke be-ta-zo pëpe si lo fâ ngbanga na ndo ti ala. Ye oko, na bango tënë so ayeke na Jérémie 16:15, versê so alingbi nga ti sara tënë ti gingo azo ti Israël so agbian bê ti ala.
20:7—Na lege wa Jéhovah asara kusala na ngangu ti lo ti hon Jérémie na ngangu na ti handa lo? Na ngoi so Jérémie ayeke fa tënë ti fango ngbanga ti Jéhovah, azo ni asara nzara ti tënë ti lo pëpe, ala ke tënë ni nga ala sara ye ti ngangu na lo. A yeke peut-être ndali ni la si Jérémie apensé so ni yeke na ngangu mbeni pëpe ti ngbâ ti sara kusala ni. Ye oko, Jéhovah asara kusala na ngangu ti lo ti kanga lege na Jérémie ti wara mara ti bibe tongaso, na lo mû ngangu na lo ti ngbâ ti sara kusala ni. Tongaso, Jéhovah ahanda Jérémie na lege so lo sara kusala na lo ti sara aye so lo pensé so lo lingbi fade ti sara ni pëpe.
Aye ti manda teti e:
1:8. Na mbeni ngoi, Jéhovah alingbi ti zi awakua ti lo na yâ ti aye ti ngangu so a sara na ala. Peut-être, lo lingbi ti sara ni na lege ti ajuge so ayeke mû mbage ti zo pëpe, lo lingbi ti sara si a zi ambeni wakua ti letäa so aye tënë ti e pëpe na a zia na place ti ala ambeni so ayeke sara ye na lege ni, wala na lege so lo yeke mû na azo ti lo ngangu ti luti na gbele akpale ni.—1 aCorinthien 10:13.
2:13, 18. Azo ti Israël so ayeke be-ta-zo pëpe asara lani aye ti sioni use. Ala zia Jéhovah, tâ zo so ayeke iri deba nzoni na ndo ti ala, so ayeke fa lege na ala na so ayeke bata ala. Ala gue na mbeni ndo nde ti wara aye so: ala gi ti te mbele na azo ti Egypte nga na azo ti Assyrie si ala bata ala. Na ngoi ti e laso, ti zia tâ Nzapa ndali ti atënë ti ndara ti azo na abibe ti azo nga na atënë ti poroso ti azo ti sese so, a yeke tongana ti so zo azia “dungu so afâ” awe na place ti “Lingu ti ngu so amû fini”.
6:16. Jéhovah awa azo ti lo so ake yanga ti luti kete, ti gbu li ti ala na ndo sarango ye ti ala na ti kiri na ndo ti “lege” so akotara ti ala so ayeke be-ta-zo atambela ândö dä. A yeke nzoni ti gbu li ti e ngoi na ngoi na ndo sarango ye ti e ti bâ wala e yeke tambela biani na ndo lege so Jéhovah aye ti tene e tambela dä.
7:1-15. Na ziango bê ti ala na temple, na lege so ala bâ ni tongana mbeni pendere ye so ayeke bata ala, a sö fini ti aJuif pëpe. A yeke nzoni e sara ye na lege ti mabe, me pëpe na lege ti ye so lê abâ.—2 aCorinthien 5:7.
15:16, 17. Legeoko tongana Jérémie, e lingbi ti hon ndo ti bê so anze. E lingbi ti sara ni na warango ngia na yâ mandango Bible e wani nzoni, na gondango iri ti Jéhovah na ngoi so e yeke fa tënë nga na kpengo asioni kamarade.
17:1, 2. Siokpari ti azo ti Juda asara si asandaga so ala mû na Jéhovah anzere na lo pëpe. Tongana e duti na sioni tambela, a yeke sara si Jéhovah ayeda pëpe na aye kue so e yeke sara ti sepela na lo.
17:5-8. E lingbi ti zia bê ti e na azo nga na abungbi so ala zia na sese gi tongana ala sara ye ague oko na ye so bê ti Nzapa aye nga na akpengba-ndia ti lo. Tongana a ndu tënë ti salut, ti tâ siriri nga na ti nzoni duti, e yeke sara ye na ndara tongana e zia bê ti e gi na Jéhovah oko.—Psaume 146:3.
20:8-11. Tongana azo asara nzara ti tënë ti e pëpe, akanga lege na e wala asara ngangu na e, a yeke nzoni e zia lege pëpe na aye so ti sara si wâ so e yeke na ni teti fango tënë ti Royaume akiri na peko.—Jacques 5:10, 11.
“I ZIA NDOGO TI I NA GBE TI JOUG TI GBIA TI BABYLONE”
Jérémie afa tënë ti fango ngbanga na ndo ti a-osio ndangba gbia ti Juda legeoko na aprophète ti wataka, amokonzi so ayeke bâ lege ti azo ni nzoni pëpe nga na aprêtre so aye tënë ti goro. Jéhovah ahaka tanga ti azo so ayeke be-ta-zo na anzoni figue, na lo tene na ndo ti ala, lo tene: “Fade Mbi zia lê ti Mbi na ndo ala ti sara nzoni na ala.” (Jérémie 24:5, 6). Aprophétie ota so ayeke na yâ ti chapitre 25 afa na nduru tënë atënë ti fango ngbanga so achapitre so aga na peko afa anzene nzene tënë na ndo ni.
Aprêtre na aprophète aleke ye na mayele ti fâ Jérémie. Lo tene na ala so a lingbi ala sara na gbia ti Babylone. Jérémie atene na Gbia Sédécias lo tene: “I zia ndogo ti i na gbe ti joug ti gbia ti Babylone.” (Jérémie 27:12). Ye oko, “Lo so akangbi Israël giriri, fade Lo bungbi lo [Israël]”. (Jérémie 31:10). Ndali ti mbeni nzoni raison, a mû zendo na azo ti mara ti Récab. A zia Jérémie na “sedu ti da ti kanga”. (Jérémie 37:21). A futi Jérusalem na a gue na mingi ti azo ni na ngbâa. Jérémie na wakuasu ti lo Baruc ayeke na popo ti kete wungo ti azo so angbâ na yâ ti kodoro ni. Atâa so Jérémie agboto mê ti ala ti gue na Egypte pëpe, azo ni so mbeto asara ala mingi ague na Egypte. Chapitre 46-51 afa atënë so Jérémie atene na ndo amara nde nde.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
22:30—Mbela so amiro droit ti Jésus Christ ti duti na ndo trône ti David? (Matthieu 1:1, 11). Ên-ën, a miro ni pëpe. Mbela ni akanga lege na ahale ti Jojakim kue ti “duti na ndo trône ti David . . . na Juda.” Jésus ayeke duti na yayu ti komande, me pëpe na ndo trône ti Juda.
23:33—“Nengo tënë ti L’Eternel” ayeke nyen? Na ngoi ti Jérémie, kpengba tënë so lo tene na ndo futingo ti Jérusalem ayeke tongana mbeni nengo kungba na ndo amba ti lo aJuif. Na mbage, azo so asara ye pëpe tongana ti so Jéhovah ahunda ayeke tongana mbeni nengo kungba na ndo ti lo, na tongaso lo yeke ke ande ala. Legeoko nga, tënë so Bible afa na ndo futingo aChrétien ti wataka ayeke tongana mbeni nengo kungba na ndo ti ala, nga azo so asara ye pëpe tongana ti so Jéhovah ahunda ayeke tongana mbeni nengo kungba na ndo ti lo.
31:33—Na lege wa a sû ndia ti Nzapa na ndo bê ti mbeni zo? Tongana mbeni zo andoye ndia ti Nzapa mingi na lo yeke na kota nzara ti sara ye so bê ti Jéhovah aye, a lingbi ti tene so a sû ndia ti Nzapa na ndo bê ti lo.
32:10-15—Ngbanga ti nyen Jérémie asû ambeti use na ndo ti oko yaka so lo vo? Mbeni mbeti ni so a kanga na sceau pëpe amû lege na azo ti bâ ni. Mbeti ti so a kanga na sceau amû lege na azo ti haka atënë ti yâ ni na ti mbeti so a kanga ni pëpe ti bâ wala atënë ti yâ ni kue ayeke oko, tongana a hunda ti sara ni. Na sarango ye so ndia amû lege na e ti sara ni na ndo ti amara ti atënë tongaso, atâa tongana e yeke sara ni na mbeni fami ti e wala na mbeni ita ti e ti bungbi, e yeke mû tapande ti Jérémie.
33:23, 24—“Afami use” so a sara tënë ti ala ge ayeke afami wa? Oko fami ni ayeke molongo ti agbia so aga na lege ti ahale ti Gbia David. Use fami ni ayeke ti aprêtre so ayeke ahale ti Aaron. Na ngoi so a futi Jérusalem nga na temple ti Jéhovah, a yeke tongana ti so Jéhovah ake afami use so. A yeke tongana ti so lo yeke duti ande mbeni pëpe na mbeni royaume so ayeke komande sese wala azo ayeke kiri mbeni pëpe ti voro Jéhovah.
46:22—Na lege wa toto ti kpengo ti Egypte ayeke tongana toto ti kpengo ti ngbo? A ye peut-être ti sara tënë ti toto ti kpengo ti azo ti Egypte na ngoi so a hon ala na ngangu. Wala a ye peut-être ti sara tënë ti go ti azo ni so ayeke toto ande ngangu pëpe ndali ti aye ti ngangu so asi na kodoro ti ala. Hakango ye so aye ti fa nga so a yeke senge ye ti tene aPharaon ti Egypte azia na ndo ti kpoto ti ala image ti ngbo, so aduti fä ti nzapa-wali Ouadjet, so ala bâ atene lo yeke bata ala.
Aye ti manda teti e:
21:8, 9; 38:19. Même kete kozoni si a futi Jérusalem, Jéhovah angbâ lakue ti mû lege na azo ti Jérusalem so agbian bê ti ala pëpe na so alingbi fade na kuâ ti soro ti ngbâ na fini. Biani, “be-nzoni ti Lo ayeke kota”.—2 Samuel 24:14; Psaume 119:156.
31:34. So tâ tënë ti dengo bê ti hinga so Jéhovah ayeke dabe ti lo pëpe na asiokpari ti azo so lo pardone ala awe, ti tene lo fâ ande ngbanga pëpe na ndo ti ala mbeni lâ!
38:7-13; 39:15-18. Jéhovah ayeke girisa pëpe kusala so e sara na lo na be-biani, so andu nga ‘sarango kusala teti azo ti be-vulu’.—aHébreu 6:10.
45:4, 5. Lâ ti nda ni ti Juda ayeke mbeni ngoi pëpe ti gi ‘akota ye’ tongana mosoro, yango-iri wala gbâ ti kungba. A yeke legeoko nga na “lâ ti nda ni” ti sioni sese ti laso.—2 Timothée 3:1; 1 Jean 2:17.
A GBI JÉRUSALEM NA WÂ
A yeke na ngu 607 kozo ti Christ. Sédécias ayeke na yâ ti ngu 11 ni ti lengo gbia ti lo. A sara ngu oko na nze omene awe so Nebucadnetsar gbia ti Babylone ase kando na tere ti gbagba ti Jérusalem. Na lango mbasambala ti oku nze ti ngu 19 ni ti lengo gbia ti Nebucadnetsar, Nébuzar-Adan, capitaine ti agarde “aga na” Jérusalem (2 aGbia 25:8). Peut-être Nébuzar-Adan aduti na gigi ti gbagba ti Jérusalem na yâ ti kando ti lo, na lo bâ ndo ti bâ aye so lo lingbi ti sara si lo mû kodoro ni. Lango ota na pekoni, na lango bale-oko ti nze ni, lo ‘ga na’ Jérusalem, wala lo lï na yâ ni. Na lo gbi gbata ni na wâ.—Jérémie 52:7, 12.
Jérémie afa anzene nzene tënë na ndo tingo ti Jérusalem. Tongaso, aye so lo fa ayeke gunda ti abia so azo ahe na toto. A wara abia so na yâ ti mbeti ti Toto ti Jérémie.
[Foto na lembeti 8]
Na yâ ti atënë so Jérémie afa, a wara atënë ti fango ngbanga ti Jéhovah na ndo Jérusalem
[Foto na lembeti 9]
Na lege wa Jéhovah asara kusala na ngangu ti lo ti ‘hon Jérémie na ngangu’?
[Foto na lembeti 10]
‘Azo ti Juda so a gue na ala na ngbâa, ala yeke nzoni na lê ti Mbi legeoko tongana afigue ti nzoni so.’—Jérémie 24:5