Fango ganza afa so zo aga koli awe?

NA YÂ ti ambage mingi ti sese, a yeke fâ akete molenge-koli na ganza ndali ti tënë ti seni. Na yâ ti ambeni mbage ti sese nde, akoli ayeke fâ ganza pëpe na lâ ti fini ti ala kue. Ti ambeni zo tongana aJuif nga na aMusulman, fango ganza andu gi tënë ti seni pëpe; a ndu nga tënë ti vorongo Nzapa.

Ye oko, na yâ ti ambeni kodoro, a yeke sara aye ti akotara na ngoi ti fango mbeni molenge-koli na ganza ti fa so lo ga koli awe. Fani mingi, ye so ahunda ti tokua molenge ni na yâ ti bâbâ, ndo so a fâ lo na ganza dä nga a sara si lo bâ tere pëpe na tanga ti azo teti ambeni yenga juska kä ti ganza ni amü. Na yâ ti ayenga so kue, a yeke fa na molenge-koli ni ambeni ye ti akotara nga a yeke fa na lo ti sara ye tongana koli. Mbeni molenge-koli ayeke na bezoin ti fâ mara ti ganza tongaso si a fa so lo ga koli awe? Zia e bâ ye so Bible atene ti fa bibe ti Nzapa na ndo tënë so.​—aProverbe 3:5, 6.

Bibe ti Nzapa na ndo fango ganza

Ambeni zo ti giriri tongana azo ti Egypte ayeke fâ azo na ganza. Ye oko, a dü Abraham na mbeni ndo so azo ahinga tënë ti fango ganza dä pëpe. Biani, Abraham afâ ganza pëpe juska lo ga kangba. Na ndo ni, atâa so lo fâ ganza pëpe, lo fa so lo yeke lani mbeni kpengba koli. Gi lo na mbeni kete wungo ti akoli si atomba peko ti aturugu ti agbia osio so agbu Lot so ayeke molenge ti ita ti lo, na ala hon aturugu so na ngangu (Genèse 14:8-16). Ngu 14 tongaso na pekoni, Nzapa ahunda na Abraham ti fâ ganza nga ti fâ azo ti da ti lo kue na ganza. Ngbanga ti nyen Nzapa atene tongaso?

Biani, fango ganza ayeke pëpe ye so afa so Abraham aga koli awe, teti so lo yeke na ngu 99 na ngoi ni so (Genèse 17:1, 26, 27). Nzapa afa ngbanga ti nyen lo mû yanga so, lo tene: “A lingbi i fâ poro ti pito ti i na ganza; na ganza so ayeke fä ti mbele na popo ti Mbi na i.” (Genèse 17:11). Na yâ ti mbele so Nzapa ate na Abraham, mo yeke wara zendo ti Nzapa so atene “fade afamille kue ti sese” awara aye ti nzoni na lege ti hale ti Abraham (Genèse 12:2, 3). Tongaso, na lê ti Nzapa, fango ganza andu pëpe tënë ti gango koli. Azo afâ ganza lani ti fa so ala yeke na popo ti azo ti Israël so ayeke ahale ti Abraham, so “Nzapa azia tënë ti yanga ti Lo na tïtî ala.”​—aRomain 3:1, 2.

Na mbeni ngoi, azo ti mara ti Israël afa so ala lingbi pëpe na ye so Nzapa amû na ala na lege so ala ke tâ Hale ti Abraham so ayeke Jésus Christ. Tongaso, Nzapa ake ala, nga fango ganza ti ala ayeke kota ye mbeni pëpe na lê ti Nzapa. Ye oko, ambeni kozo Chrétien angbâ lani ti fa so fango ganza ayeke ye so Nzapa ahunda (Kusala 11:2, 3; 15:5). Ndali ti tënë so, bazengele Paul atokua Tite ti “leke ye so a de a leke pëpe” na yâ ti akongregation nde nde. Paul atokua mbeti na Tite na ndo ti mbeni ye so a hunda ti leke ni, lo tene: “Awakengo tënë ayeke mingi, ala yeke awatene senge na awahanda, mingi ti ala ayeke azo ti ganza. A lingbi a kanga yanga ti ala, teti ala kinda azo kue ti ambeni famille, ala fa nda ti tënë so a lingbi ala fa pëpe ti wara faïda sioni.”​—Tite 1:5, 10, 11.

Wango ti Paul angbâ lakue na ngangu. Tongana mbeni tâ Chrétien ahunda na mbeni zo ti fâ molenge ti lo na ganza, lo yeke sara ye ague nde na ye so Bible ahunda. Ahon ti duti zo ti “gingo tënë” wala ti yôro yanga na yâ ti tënë ti mbeni zo, mbeni Chrétien ayeke zia si ababâ na mama amû desizion so abâ gi ala wani (1 Pierre 4:15). Na ndo ni, yingo ti Nzapa apusu Paul ti sû tënë na ndo tënë ti fango ganza so Ndia ti Moïse asara tënë ni, lo tene: “Tongana Nzapa airi mbeni zo so a fâ lo na ganza awe, a lingbi lo ngbâ ganza. Tongana Nzapa airi mbeni zo so a de a fâ lo na ganza pëpe, a lingbi lo fâ ganza pëpe. Fango ganza ayeke ye pëpe, na fango ganza pëpe ayeke ye pëpe; me ti bata komandema ti Nzapa ayeke ye kue. A lingbi azo oko oko kue angbâ na kusala so ala yeke dä tongana Nzapa airi ala.”​—1 aCorinthien 7:18-20.

Ka ti “ganza ti bâbâ” a yeke tongana nyen?

Ka tongana ambeni babâ na mama so ayeke aChrétien asoro ti tene amolenge ti ala ti koli afâ ganza ti bâbâ? Ala yeke sara ye ague oko na ye so Bible ahunda tongana ala sara ni? Ti fâ ganza ti bâbâ andu ye mingi ahon gi senge fango ganza. Teti ambeni yenga, molenge-koli so ague ti fâ ganza ayeke duti ndo oko na amba ti lo nga na azo ti fango ye na ala so avoro Jéhovah pëpe. Mingi ti aye so a yeke fa na yâ ti bâbâ ague nde na akpengba-ndia ti Bible na ndo nzoni tambela. Bible amû wango na e, atene: “Zo ti nzoni so atambela na azo ti sioni afuti lege ti lo.”​—1 aCorinthien 15:33.

Mingi ahon ti kozo, fango mara ti ganza tongaso ayeke ga nga na kpale na zo na lege ti mitele. Na ngu 2003, mbeni mbeti-sango na yanga ti Anglais (South African Medical Journal ) atene: “Na ngu so, a kiri a bâ aye ti sioni mingi so azo awara na peko ti fango ganza; akota ndokua ti asango afa atondo so asara tënë ti kuâ nga na bubango tere ti azo so a fâ ala na ganza. . . . Na nduru tënë, mingi ti aye so a iri ni ‘ganza ti bâbâ’ ti laso afa ye nzoni na zo pëpe nga ayeke ga na kuâ na zo.”

Na ndo ti akpale so amolenge-koli so alingbi ti wara na lege ti mitele na ngoi ti fango ganza ti bâbâ, kpale so ala lingbi ti wara na lege ti yingo ayeke kota ahon ti mitele so ala wara. Aye so a yeke fa na yâ ti bâbâ nga a yeke sara dä andu sarango yorö nga na vorongo akotara so akui awe. Na tapande, ahon ti yeda so fango zo na ganza na lege ni pëpe nga saleté la ayeke na gunda ti akpale so zo ni awara, azo mingi ayeke tene so a yeke likundu wala akotara so akui awe la asara ngonzo na tere ti zo ni. Na ndo tënë ti vorongo ti wataka, Bible amû yanga atene: “I bungbi tere ti i pëpe na azo so amä na bê pëpe. Mbilimbili asara beoko na siokpari? Lumière asara beoko na bingo? . . . Teti tënë so, I sigigi na popo ti ala, i duti nde, Seigneur atene; i ndu ye ti sioni oko pëpe, na fade Mbi kamata i.” (2 aCorinthien 6:14-17). Na bango wango so Bible amû ge, a yeke na lege ti ndara pëpe ti tene ababâ na mama so ayeke aChrétien atokua amolenge ti ala ti koli ti fâ ganza ti bâbâ.

Ye wa afa so mbeni Chrétien aga koli awe?

Atâa mbeni koli Chrétien afâ ganza wala lo fâ ganza pëpe, a yeke pëpe ye so afa so lo ga koli awe. Kota ye so agbu bê ti atâ Chrétien ayeke ti nzere na lê ti Nzapa, me pëpe ti “ga nzoni na lê ti azo na lege ti mitele”.​—aGalate 6:12.

Ye oko, ti nzere na lê ti Nzapa, a lingbi mbeni Chrétien ‘afâ bê ti lo na nganza’. (Deutéronome 10:16; 30:6; Matthieu 5:8). Zo ayeke sara ni pëpe na lege ti zembe, me na lege so lo yeke ke asioni nzara nga na abibe ti baba tongana tënë so atene akoli so afâ ganza ayeke kota ahon akoli so afâ ganza pëpe. Na lege ti gbungo ngangu nga na ‘dutingo kpô na mabe’, wala fango mabe so akpengba, mbeni Chrétien alingbi ti fa so lo yeke koli atâa lo fâ ganza wala lo fâ ganza pëpe.​—1 aCorinthien 16:13; Jacques 1:12.