Mû tapande ti abazengele ti Jésus so alango pëpe
“Mbi na ala kue e lango pëpe.”—MAT. 26:38.
1-3. Nyen la ayeke na lege ni pëpe abazengele asara na ndangba bï ti fini ti Jésus na sese? Nyen la afa so ala manda ye dä?
TARA ti bâ ye so asi na ndangba bï ti fini ti Jésus na sese. Jésus ague na yaka ti Gethsémané, mbeni ndo so lo ye tënë ni mingi, na mbage ti Tö ti Jérusalem. Lo na adisciple ti lo la ague. Teti so lo gi bê ti lo mingi, lo ye ti wara mbeni ndo so lo lingbi ti duti lo oko ti sambela.—Mat. 26:36; Jean 18:1, 2.
2 Lo na abazengele ti lo ota, Pierre, Jacques, na Jean, la ague juska na bê ti yaka ni. Lo tene na ala: “Ala ngbâ ge, na mbi na ala kue e lango pëpe.” Na pekoni lo gue lo sambela. Na ngoi so lo kiri, lo wara adisciple ni na lango. Lo kiri lo tene na ala: “Ala lango pëpe.” Ye oko, fani use ala kiri atï na lango. Kete na pekoni gi na bï ni so, adisciple ti lo kue alango na lege ti yingo. Ala dö même Jésus ala zia Jésus ala kpe.—Mat. 26:38, 41, 56.
3 Kite ayeke pëpe so abazengele ni asara lani vundu ndali ti so ala lango so. Akoli be-ta-zo so amanda ye lani na lege ti girisango lege ti ala so. Mbeti ti Kusala afa so ala zia mbeni nzoni tapande ti azo so alango pëpe na lege ti yingo. Kite ayeke pëpe so nzoni tapande ti ala apusu amba ti ala aChrétien ti sara ye tongana ala. E nga kue a lingbi e lango pëpe (Mat. 24:42). Zia e bâ aye ota so e lingbi ti manda na yâ ti mbeti ti Kusala so alingbi ti mû maboko na e ti lango pëpe.
ALA KU KUNGO TI TENE A FA NA ALA NDO SO A LINGBI ALA FA TËNË DÄ
4, 5. Tongana nyen la yingo vulu afa lege na Paul na amba ti lo na yâ ti tambela ti ala?
4 Kozo ye ni ayeke so, abazengele ayeke ku kungo ti tene a fa na ala ndo so a lingbi ala fa tënë dä. Na yâ ti mbeti ti Kusala, a fa na e tongana nyen Jésus asara kusala na yingo vulu, so Jéhovah amû na lo, ti fa lege na bazengele Paul na amba ti lo na yâ ti mbeni tambela ti ala so ayeke nde na ambeni so ala sara (Kus. 2:33). Zia e bâ aye so asi.—Diko Kusala 16:6-10.
5 Paul, Silas na Timothée azia gbata ti Lystre so ayeke na Mbongo ti Galatie. Alango kete na pekoni, ala si na ndo ti mbeni kota lege ti aRomain so ague na mbage ti Do, ndo so azo ayeke mingi dä ahon tanga ti agbata kue ti kodoro-komanda ti Asie. Ala ye ti mû lege ni so ti gue na agbata so azo saki mingi so ayeke na bezoin ti mä tënë na ndo ti Christ ayeke dä. Me mbeni ye akanga lege na ala ti gue kâ. Versê 6 atene: “Ala hon na yâ ti Phrygie nga na yâ ti kodoro ti Galatie, teti yingo vulu ake na ala ti sara tënë so na yâ ti kodoro-komanda ti Asie.” (Kus. 16:6-10). Na mbeni lege so e hinga ni pëpe, yingo vulu ake na ala ti gue ti fa tënë na yâ ti kodoro-komanda ti Asie. Na lege ti yingo ti Nzapa Jésus aye ti fa na Paul nga na amba ti lo ti gue na mbeni ndo nde.
6, 7. (a) Nyen la asi na Paul nga na amba ti lo tongana ala si nduru na Bithynie? (b) Desizion wa la ala mû, na ye wa aga na pekoni?
6 Paul nga na amba ti lo ayeke gue na ndo wa? Versê 7 atene: “Nga, tongana ala zu na Mysie, ala sara ngangu ti lï na Bithynie, me yingo ti Jésus amû lege na ala pëpe.” So a ke na ala ti fa tënë na Asie, Paul nga na amba ti lo ague na mbage ti Banga, ala ye ti gue ti fa tënë na yâ ti agbata ti Bithynie. Ye oko, tongana ala ga nduru na Bithynie, Jésus akiri asara kusala na yingo vulu ti kanga lege na ala. Ye so asara si peut-être li ti akoli so aga kirikiri. Ala hinga tënë so a lingbi ala fa nga tongana nyen ti fa ni, me ala hinga oko pëpe ndo so a lingbi ala fa tënë dä. E lingbi ti tene ni tongaso: Ala gi ti lï na Asie, me gbä. Ala gi ti lï na Bithynie, me so kue gbä. Ala zia lege ti tambela ni? Oko pëpe.
7 Ge akoli so amû mbeni desizion so zo alingbi ti gi li ti lo na ni gbä. Versê 8 ni atene: “Ala hon na tere ti Mysie na ala zu na Troas.” Ala mû lege so ague na mbage ti Do ala tambela akilomètre 563, ala hon agbata nde nde juska ala si na ndo ti lutingo ti abateau na Troas, ndo so ala lingbi ti mû bateau dä ti gue na Macédoine. Ge, ti fani ota ni, Paul na amba ti lo akiri apika yanga-da, na ti so ni so a yeda na ala. Versê 9 afa ye so asi atene: “Na bï ni, mbeni ye asi na Paul tongana suma: mbeni koli ti Macédoine ayeke luti na ayeke voro yanga na lo atene: ‘Ga na Macédoine mo mû maboko na e.’” (Kus. 16:6-10). Paul ahinga fadeso awe ndo so a lingbi ala fa tënë dä. Hio akoli so amû bateau ti gue na Macédoine.
8, 9. Nyen la aye so asi na ngoi ti voyage ti Paul afa na e nyen?
8 Ye so asi so afa nyen na e? Gbu li kete: A yeke gi na peko ti so Paul amû lege ti gue na Asie si yingo ti Nzapa ake na lo. A yeke nga gi na peko ti so Paul asi nduru na Bithynie si Jésus ake na lo ti lï kâ. Nga a yeke gi na peko ti so Paul asi na Troas si Jésus afa na lo ti gue na Macédoine. Jésus, so ayeke Mokonzi ti congrégation, alingbi ti fa lege na e tongaso nga laso (aCol. 1:18). Na tapande, peut-être a ninga awe si e yeke pensé ti mû kua ti pionnier wala ti gue na mbeni ndo so a bezoin awafango tënë dä mingi. Me a yeke peut-être gi na peko ti so e sara ambeni ye awe si Jésus, na lege ti yingo ti Nzapa, ayeke fa ande lege na e. Zia e mû mbeni tapande: Zo ti kpengo na vélo alingbi ti turnê na mbage ti koli wala ti wali gi tongana lo yeke kpe na vélo ni. Legeoko nga, Jésus ayeke fa lege na e ti kono yâ ti kua ti e ti fango tënë, me gi tongana e yeke sara ngangu biani ti kono yâ ni.
9 Ka tongana mo sara ngangu, me mo lingbi pëpe ti kono yâ ti kua ti mo fade fadeso? A lingbi mo zia lege ni, mo tene so yingo ti Nzapa ayeke fa lege na mo pëpe? Girisa pëpe so Paul nga kue ambeni ye akanga lege na lo ti sara kua so lo ye. Ye oko, lo ngbâ ti pika yanga-da juska a zi na lo. Tongana mo ngbâ ti pika yanga-da ti tene ‘kota yanga-da azi na mo ti sara kusala,’ mo nga kue mo yeke wara nzoni dä.—1 aCor. 16:9.
ALA ZIA LÊ TI ALA AKPENGBA TI SAMBELA
10. Nyen la afa so a lingbi e ngbâ lakue ti sambela si e lango pëpe?
10 Zia e bâ fadeso use ye ni so e lingbi ti manda na lege ti tapande ti akozo Chrétien so alango pëpe. Ala zia lê ti ala lani akpengba ti sambela (1 Pi. 4:7). Ti lango pëpe a lingbi e ngbâ lakue ti sambela. Dabe ti mo so na yaka ti Gethsémané kozoni si a gbu Jésus, lo tene na abazengele ti lo lo tene: “Ala lango pëpe na ala ngbâ ti sambela lakue.”—Mat. 26:41.
11, 12. Hérode asara sana na aChrétien nga na Pierre ngbanga ti nyen? Lo sara ni tongana nyen?
11 Pierre so ayeke lani dä na ngoi so Jésus asara tënë so abâ na lê ti lo wani ngangu so sambela ayeke na ni. (Diko Kusala 12:1-6.) Na tongo nda ti chapitre ni, e bâ so ti nzere na lê ti aJuif, Hérode ato nda ti sara sana na aChrétien. Âmanke lo hinga so Jacques ayeke mbeni bazengele ti Jésus so lo na Jésus ayeke lani akota kamarade. Ni la Hérode afâ Jacques “na épée.” (Versê 2) Ye so asara si congrégation ni agirisa mbeni bazengele so ala ye lo mingi. A yeke mbeni kota tara ndali ti aita.
12 Hérode asara nyen na pekoni? Versê 3 atene: “Tongana lo bâ so ye ni anzere na aJuif, lo gue na ni tongaso si lo gbu Pierre nga.” Me kozo na gbungo Pierre, Nzapa azi lani ambeni bazengele awe na da ti kanga, Pierre ayeke nga lani na popo ti ala (Kus. 5:17-20). Peut-être Hérode ahinga ye so nzoni. Ni la, lo sara kue ti tene Pierre akpe pëpe. Lo zia Pierre na tîtï “bungbi osio ti aturugu ti bata lo na peko ti tere. Bungbi oko ayeke na aturugu osio. Hérode aleke na bê ti lo ti sigigi na lo na lê ti azo na peko ti matanga ti Pâque.” (Versê 4) Bâ nga ye so si! Hérode akanga Pierre na chaîne na lo zia lo na popo ti aturugu use ti bata lo. Li ti aturugu kue so ayeke bata lo ayeke 16. Ala use use ayeke changé tere bï na lâ, ti tene Pierre awara lege ti kpe pëpe. Hérode aye ti sigigi na Pierre na gbele azo na peko ti Pâque, lo hinga so fango Pierre ayeke nzere ande na azo ni mingi. Na yâ ti aye ti ngangu tongaso, nyen la amba ti lo aChrétien alingbi ti sara?
13, 14. (a) Aita asara nyen na ngoi so a kanga Pierre? (b) Nyen la tapande ti aita so asambela ndali ti Pierre afa na e?
13 Congrégation ni ahinga tâ ye ti sarango ni. Versê 5 atene: “Tongaso a ngbâ ti bata Pierre na da ti kanga. Me congrégation angbâ ti sambela Nzapa ngangu ndali ti lo.” Biani ala sambela ngangu na bê ti ala kue ndali ti ita ti ala so ala ye lo mingi. Kuâ ti Jacques asara pëpe si bê ti ala anze kue; nga a sara pëpe si ala bâ so sambela ayeke ye oko pëpe. Me ala hinga so Jéhovah abâ na nene ni mingi sambela ti azo ti lo so ayeke be-ta-zo. Tongana asambela ni ague oko na ye so bê ti lo aye, lo yeke kiri tënë na ni.—aHéb. 13:18, 19; Jacq. 5:16.
14 Ye so amba ti Pierre aChrétien asara afa nyen na e? A fa so ti lango pëpe ahunda ti sambela gi ndali ti e wani pëpe me nga ndali ti aita ti e (aÉph. 6:18). Mo hinga ambeni ita so ayeke na yâ ti angangu kpale? Peut-être a yeke sara ye ti ngangu na ala, ngorogbia akanga lege na kusala ti ala wala ye tongana kota pupu so abuba aye asi na ndo so ala yeke dä. Sambela ngangu ndali ti ala. Peut-être mo hinga ambeni so ayeke na kpale na yâ ti sewa, so bê ti ala anze wala ala yeke na kpale ti seni. A yeke duti nzoni mingi tongana mo gbu li ti mo na ndo ti azo so mo lingbi ti di iri ti ala na ngoi so mo yeke sambela Jéhovah, ‘Lo so Lo mä sambela’.—Ps. 65:3.
15, 16. (a) Fa tongana nyen ange ti Jéhovah azi Pierre na da ti kanga. (Bâ foto so ayeke na gbe ni.) (b) Ngbanga ti nyen ti gbu li na ndo ti ye so Jéhovah asara ti zi Pierre alingbi ti dë bê ti e?
15 Nyen la asi na Pierre na pekoni? Na ndangba bï ti lo na da ti kanga, na ngoi so Pierre alango ngangu na popo ti aturugu use so lê ti ala ayeke gi na ndo ti lo, mbeni ye ti kpene asi na lo. (Diko Kusala 12:7-11.) Tara ti bâ na yâ ti li ti mo, gi hio tongaso mbeni wâ aza na ndo so a zia Pierre dä. Mbeni ange asi, me aturugu ni abâ lo pëpe. Lo zingo Pierre hio. Nga akpengba zingiri so a kanga maboko ti lo na ni azi tâ gi na bê ti ala atï na sese! Ange ni asigigi na Pierre na ndo so a zia lo dä, tâ gi na hon ti aturugu ni. Na pekoni lo gue na lo na kota yanga ti gbagba ni so ayeke ti wen, na yanga ni “azi na bê ti lo.” Na ngoi so ala sigigi awe, ange ni agirisa. A zi Pierre awe!
16 Ti bâ so mbeni ye oko alingbi ti kanga lege pëpe na Jéhovah ti zi azo ti lo akpengba mabe ti e mingi. Me e yeke ku pëpe ti tene Jéhovah azi e na lege ti ye ti kpene laso. Ye oko, na bê ti e e hinga biani so Jéhovah ayeke sara kusala na ngangu ti lo ndali ti azo ti lo (2 Chron. 16:9). Na lege ti yingo vulu ti lo, lo lingbi ti mû ngangu na e ti luti na lê ti atara kue so e lingbi ti tingbi na ni (2 aCor. 4:7; 2 Pi. 2:9). Nga, na yâ ti kete ngoi, Jéhovah ayeke mû ngangu na Molenge ti lo ti zi azo kutu mingi na yâ ti kuâ, so ayeke tongana da ti kanga so ala yeke dä (Jean 5:28, 29). Teti so e mä na bê na azendo ti Jéhovah, ye so alingbi ti mû ngangu mingi na e ti luti na lê ti atara laso.
ALA FA NA AZO NDA TI TËNË NI KUE ATÂA NA YÂ TI AKPALE
17. Na lege wa bazengele Paul ayeke mbeni nzoni tapande ti zo so afa tënë na nzara ni nga angbâ gi dä?
17 Bâ ota ye ni so e lingbi ti manda na lege ti tapande ti abazengele so alango pëpe: Ala ngbâ lakue ti fa na azo nda ti tënë ni kue atâa na yâ ti akpale. Ti lango pëpe ayeke kota ye ti fa tënë na nzara ni na ti ngbâ dä. Bazengele Paul ayeke mbeni nzoni tapande na ndo ti tënë so. Lo bi tere ti lo kue na yâ ti fango tënë, lo fa tënë na akodoro nde nde nga lo sara si acongrégation mingi abâ gigi. Lo wara akpale mingi, me lâ oko lo kiri na peko pëpe, lo ngbâ gi dä.—2 aCor. 11:23-29.
18. Tongana nyen la Paul angbâ ti fa tënë na ngoi so a kanga lo na Rome?
18 Zia e bâ ndangba ye so a tene na ndo ti Paul na yâ ti mbeti ti Kusala na chapitre 28. Paul asi na Rome, ti tene a gue na lo na gbele Néron. A kanga lo na yâ ti mbeni da, peut-être oko chaîne so a kanga na maboko ti lo la a kanga na maboko ti turugu so ayeke bata lo. Atâa so kue, ye so akanga lege na Paul pëpe ti fa tënë. Paul awara lakue lege ti fa tënë na azo. (Diko Kusala 28:17, 23, 24.) Lango ota na pekoni, Paul ahunda ti tingbi na akota zo ti aJuif ti fa tënë na ala. Tongaso, na lango so ala soro, lo fa tënë mingi na ala. Versê 23 atene: “Ala mä tere na lo na ndo ti mbeni lango, na ala ga gbani ahon ti kozo na mbage ti lo na da so lo lango dä. Na lo zi nda ti tënë ni na ala na fango na ala nda ti tënë ni kue na ndo ti royaume ti Nzapa, nga ti londo na ndia ti Moïse na ambeti ti aProphète lo gi ti ga na ala ti yeda na tënë ti lo na ndo ti Jésus. Lo to nda ni na ndapre juska na lakui.”
19, 20. (a) Nyen la asara si fango tënë ti Paul alë lengo nzoni mingi? (b) Paul asara ye tongana nyen so azo ni kue la ayeda na nzoni tënë pëpe so?
19 Nyen la asara si fango tënë ti Paul alë lengo nzoni mingi? Bâ so versê 23 ni afa aye so ayeke na gunda ni. Kozo ye ni, lo luti mingi na ndo ti Royaume ti Nzapa nga na ndo ti Jésus Christ. Use ye ni, lo gi ti ndu bê ti azo so amä lo na ‘gango na ala ti yeda na tënë ti lo’. Ota ye ni, lo zi nda ti tënë ni na lege ti Mbeti ti Nzapa. Osio ye ni, lo mû ngoi ti lo kue ti fa tënë “lo to nda ni na ndapre juska na lakui.” Paul afa tënë ngangu, me azo kue la ayeda na ni pëpe. Versê 24 atene: “Ambeni ato nda ti mä na bê na aye so lo tene, me ambeni amä na bê na ni pëpe.” Kangbi atï na popo ti azo ni, na ala hon.
20 Bê ti Paul anze ndali ti so azo ni kue la ayeda na nzoni tënë pëpe? Oko pëpe! Kusala 28:30, 31 atene na e so “lo ngbâ ngu use kue na yâ ti da so lo wani lo loué, lo yeke yamba na nzoni bê ala kue so aga ti bâ lo; lo yeke fa tënë ti royaume ti Nzapa na ala, lo yeke fa nga aye so andu Seigneur Jésus Christ, lo yeke sara ni tâ na kamene oko pëpe nga ye oko akanga lege na lo pëpe.” A yeke gi na ndo ti pendere tënë so la si mbeti ti Kusala ahunzi.
21. E lingbi ti manda nyen na lege ti tapande ti Paul na ngoi so lo yeke lani na da ti kanga?
21 E lingbi ti manda nyen na lege ti tapande ti Paul? Na ngoi so a kanga Paul, lo lingbi pëpe ti fa tënë da na da. Me atâa so kue, lo duti lakue na nzoni bango ndo, lo fa tënë na azo kue so aga ti bâ lo. Laso nga, mingi ti awakua ti Nzapa abata ngia ti ala nga ala ngbâ ti fa tënë atâa so a kanga ala senge senge ndali ti mabe ti ala. Ambeni ita ti e awara lege pëpe ti sigigi na da ti ala, peut-être ngbanga ti so ngu ti ala ague na li ni mingi wala tere ti ala ason. Tongana lege ayeke dä, ala yeke fa tënë na adocteur, azo so asara kua na hôpital nga na azo so aga ti bâ ala. Ye so ala ye mingi ayeke ti fa nda ti tënë ni kue na ndo ti Royaume ti Nzapa. E gonda mingi nzoni tapande so ala zia!
22. (a) Mbeti wa la ayeke mû maboko na e ti bâ nzoni na lege ti mbeti ti Kusala? (Bâ encadré so ayeke na nduzu ge.) (b) Nyen la mo leke ti ngbâ ti sara na ngoi so mo yeke ku futingo ti aye ti ngoi so?
22 A yeke polele so e yeke na aye mingi ti manda na lege ti tapande ti abazengele nga na akozo Chrétien so alango pëpe so a sara tënë ti ala na yâ ti mbeti ti Kusala. Na ngoi so e yeke ku futingo ti aye ti ngoi so, zia e sara kue ti mû tapande ti akozo Chrétien na fango tënë na ngangu ti e kue nga na nzara ni. Laso e yeke na kota pasa ti ‘fa nda ti tënë ni kue’ na ndo ti Royaume ti Nzapa.—Kus. 28:23.
[Encadré na lembeti 13]
“MBI BÂ MBETI TI KUSALA TONGANA TI KOZO PËPE”
Na pekoni so mbeni surveillant so ayeke gue na ndo nde nde adiko buku ‘Fa nda ti tënë ni kue’ na ndo ti Royaume ti Nzapa, lo tene: “Mbi bâ mbeti ti Kusala tongana ti kozo pëpe.” Lo diko lani mbeti ti Kusala fani mingi, me so fadeso lo diko fini buku so, lo bâ so lo lingbi ti bâ nzoni mingi ahon ti kozo na dikongo mbeti ti Kusala.
[Foto na lembeti 12]
Ange ni ague na Pierre na kota yanga ti gbagba so ayeke na wen na azi na bê ti lo