Gbu ngangu, Jéhovah ayeke na mo!

1, 2. (a) Aye wa la ayeke mû maboko na e ti gbu ngangu na yâ ti atara? (b) Ti duti na mabe aye ti tene nyen?

KUSALA ti Jéhovah so e yeke sara asara si e yeke na ngia. Me e nga kue e yeke wara akpale tongana tanga ti azo, nga e lingbi ti “bâ pasi ndali ti mbilimbili”. (1 Pi. 3:14; 5:8, 9; 1 aCor. 10:13). Ti gbu ngangu na yâ ti atara so, a lingbi e yeke na mabe nga e sara ye na mbeto pëpe.

² Mabe ayeke nyen? Bazengele Paul atene: “Mabe ayeke hingango biani so aye so mo yeke ku ni kungo ayeke si biani. A yeke nga fango polele na gigi ye so afa atene aye so mo bâ ni pëpe ayeke dä biani.” (aHéb. 11:1). Tënë ti Grec so a kiri pekoni na “hingango biani” ayeke mbeni tënë so a yeke wara ni fani mingi na yâ ti mbeti ti vongo ye nga a fa so zo so avo ye ni ayeke wara ande ye ni biani. Legeoko nga, ala so ayeke na mabe so Jéhovah ayeke sara ande aye so lo mû zendo ni ahinga biani so ala yeke wara ande ye so ala ku ni. Mabe so e yeke na ni asara si e hinga biani so azendo so ayeke na yâ ti Bible so e yeke ku ni ayeke ga ande tâ tënë nga e yeke na kite oko pëpe so aye kue so Nzapa asara tënë ni na yâ ti Bible ayeke tâ tënë atâa so e bâ ni pëpe.

3, 4. (a) Ti sara ye na mbeto pëpe aye ti tene nyen? (b) Mbeni lege so e lingbi ti kpengba mabe ti e nga ti sara ye na mbeto pëpe ahon ti kozo ayeke so wa?

³ Ti sara ye na mbeto pëpe aye ti tene ti sara ye wala ti sara tënë sân mbeto na ngoi so e yeke na yâ ti kpale wala na yâ ti ambeni ye so ayeke ngangu mingi. Tongana e sara ye na mbeto pëpe, e yeke kpengba tere ti e, e yeke yapu na même e yeke gbu ngangu na ambeni ngoi.—Marc 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ E kue e ye ti duti na mabe nga ti sara ye na mbeto pëpe. Me e lingbi ti bâ so e yeke na bezoin ti duti na mabe nga ti sara ye na mbeto pëpe mingi ahon ti kozo. Bible asara tënë ti awakua ti Nzapa saki na saki so azia nzoni tapande ti mabe nga na ti sarango ye na mbeto pëpe. Tongaso, mbeni lege so e lingbi ti kpengba mabe ti e nga ti sara ye na mbeto pëpe mingi ahon ti kozo ayeke ti gbu li ti e nzoni na ndo ti ambeni tapande ni so.

JÉHOVAH AYEKE LANI NA JOSUÉ

5. Ti tene Josué amû li ni nzoni, lo yeke na bezoin ti aye wa?

⁵ Zia e bâ mbeni ye so asi asara ngu 3500 tongaso awe. Ye ni asi ngu 40 na pekoni so Jéhovah azi amolenge ti Israël na Égypte. Prophète Moïse la ayeke lani na ndo ti ala. Na ngoi so lo yeke lani na ngu 120, lo montê na ndo ti Hoto ti Nebo na lo bâ Sese ti Zendo nga lo kui kâ. Zo so amû li ni na peko ti lo ayeke Josué so “asi na yingo ti ndara”. (Deut. 34:1-9). Azo ti Israël aleke lani tere ti ala ti mû sese ti Canaan. Ti tene Josué amû li ni nzoni, lo yeke na bezoin ti ndara so alondo na Nzapa. A lingbi nga lo fa so lo yeke na mabe na Jéhovah, lo sara ye na mbeto pëpe nga lo kpengba tere ti lo.​—Deut. 31:22, 23.

6. (a) Ti gue oko na Josué 23:6 a lingbi e sara ye na mbeto pëpe si e sara nyen? (b) Kusala 4:18-20 nga na Kusala 5:29 afa nyen na e?

⁶ Teti so Josué asara ye na ndara, na mbeto pëpe nga na mabe, a mû ngangu na azo ti Israël na yâ ti angu mingi so ala tiri ti mû sese ti Canaan. A lingbi ala sara ye na mbeto pëpe si ala tiri bira nga si ala mä yanga ti Nzapa. Na ngoi so Josué aga nduru ti kui, lo tene na ala, lo tene: “I zia bê ti i dä ngangu, i kpengba dä ti bata na ti sara ye kue so a sara tënë ni na mbeti ti Ndia ti Moïse, si i zia lege ni pëpe ti gue na koti wala na gati.” (Jos. 23:6). E nga kue a lingbi e sara ye na mbeto pëpe si e mä yanga ti Jéhovah na angoi kue, mbilimbili na angoi so azo ahunda na e ti sara ye ague nde na ye so Nzapa aye. (Diko Kusala 4:18-20; 5:29.) Tongana e sambela Jéhovah ti fa lege na e nga e zia bê ti e na lo, lo yeke mû maboko na e ti wara ngangu so e yeke na bezoin ni.

E LINGBI TI SARA NYEN TI TENE LEGE TI E AGA NZONI?

7. Nyen la a lingbi Josué asara si lo wara ngangu ti sara kusala ti Nzapa nzoni?

⁷ A lingbi e manda Bible nga e sara ye alingbi na aye so e manda si e wara ngangu so e yeke na bezoin ni ti sara ye so Nzapa aye. A yeke ye so Jéhovah atene na Josué ti sara na ngoi so lo mû place ti Moïse, lo tene: “Mo gbu ngangu, na bê ti mo akpengba dä ngangu ti bata si mo sara na lege ti Ndia kue so Moïse boi ti Mbi akomande mo . . . A lingbi mbeti ti Ndia so azia yanga ti mo pëpe, me a lingbi mo bi bê ti mo dä lâ na bï, si mo lingbi bata ti sara na lege ti tënë kue so a sara na yâ ni; tongaso mo lingbi sara si lege ti mo aga nzoni na ye kue so mo sara aga nzoni.” (Jos. 1:7, 8). Josué asara ye alingbi na wango so, na ‘lege ti lo aga nzoni’. Tongana e nga kue e sara tongaso, e yeke wara ngangu mingi ti sara kusala ti Nzapa na e yeke sara ni nzoni.

8. A soro atënë ti versê ti ngu 2013 na yâ ti versê wa? Ti mo, atënë ti versê so ayeke mû maboko na mo tongana nyen?

⁸ Na pekoni Jéhovah atene na Josué: “Gbu ngangu, na bê ti mo akpengba dä; zia mbeto asara mo pëpe, na zia ye ayengi mo pëpe; teti [Jéhovah, FD] Nzapa ti mo ayeke na mo na ndo kue so mo gue” dä (Jos. 1:9). Jéhovah ayeke na e nga. Tongaso, ‘zia mbeto asara e pëpe, na zia ye ayengi e pëpe’ atâa atara wa la e tingbi na ni. Atënë so ge ayeke kota mingi na lê ti e: ‘Gbu ngangu, na bê ti mo akpengba dä. Jéhovah Nzapa ti mo ayeke na mo.’ A soro atënë so ayeke na Josué 1:9 tongana versê ti ngu 2013. Atënë ti yâ ti versê so nga na tapande ti ambeni zo so afa so ala yeke na mabe nga ala gbu ngangu, a yeke mû ande biani ngangu na e na yâ ti anze so ayeke ga.

NA MBETO PËPE ALA SORO TI SARA YE SO NZAPA AYE

9. Tongana nyen la Rahab asara ye na mabe nga na mbeto pëpe?

⁹ Na ngoi so Josué atokua azo use ti bembe ndo na Canaan, Rahab so ayeke mbeni wali-ndumba ahonde ala na lo fa mbeni lege nde na awato ti ala. Ndali ti so lo yeke na mabe nga lo sara ye na mbeto pëpe, lo na azo ti da ti lo asö kuâ na ngoi so azo ti Israël afuti gbata ti Jéricho (aHéb. 11:30, 31; Jacq. 2:25). Rahab azia lani lege ti sioni sarango ye ti lo ti nzere na Jéhovah. Ambeni zo so aga aChrétien asara ye lani na mabe, na mbeto pëpe, nga ala zia lege ti asioni sarango ye ti ala ti nzere na Nzapa.

10. Aye wa la asi so asara si Ruth asoro ti voro Jéhovah? Jéhovah airi tënë nzoni na ndo ti lo tongana nyen?

¹⁰ Na peko ti kuâ ti Josué, na mbeto pëpe Ruth so ayeke mbeni zo ti Moab asoro ti voro Jéhovah. Teti so koli so lo mû lo si akui ayeke mbeni zo ti Israël, peut-être lo hinga ye na ndo ti Jéhovah. Kogara ti lo Naomi, so ayeke womua, alango na Moab na lo ye ti kiri na Israël na gbata ti Bethléhem. Na lege, Naomi ahunda na Ruth mingi ti kiri na kodoro ti lo, me Ruth atene: “Mo ngbâ ti hunda mbi pëpe ti zia mo na ti kiri, si mbi zia ti tambela na peko ti mo . . . fade azo ti mo aga azo ti mbi, na Nzapa ti mo aga Nzapa ti mbi.” (Ruth 1:16). Lo sara ye alingbi na tënë ti yanga ti lo. A si na mbeni ngoi Ruth amû Boaz, mbeni fami ti Naomi. Ala dü molenge ti koli, na pekoni molenge ni aga kotara ti David na Jésus. Biani, Jéhovah ayeke iri tënë nzoni na ndo ti azo so asara ye na mabe nga na mbeto pëpe.—Ruth 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

ALA MINGI AZIA FINI TI ALA NA LÊ TI KUÂ

11. Na lege wa Jehojada na Joséba asara ye na mbeto pëpe? Ye ti pekoni ayeke so wa?

¹¹ Mabe ti e ayeke kpengba nga e yeke sara ye na mbeto pëpe mingi ahon ti kozo, tongana e bâ so Nzapa ayeke na azo so asara ye so lo ye nga abata amba ti ala awakua ti Nzapa. Na tapande, zia e gbu li ti e na ndo ti Kota Prêtre Jehojada na wali ti lo Joséba. Na peko ti kuâ ti Gbia Achazia, mama ti lo Athalie afâ amolenge ti gbia ni kue na lo mû mbata ti gbia, me gi Joas oko si asö kuâ. Jehojada na Joséba azia fini ti ala na lê ti kuâ ti zi Joas so ayeke molenge ti Achazia na yâ ti kpale na ti honde lo teti ngu omene. Na yâ ti ngu mbasambala ni, Jehojada azia Joas gbia na Jehojada amû yanga ti tene a fâ Athalie (2 aGbia 11:1-16). Na pekoni, lo mû maboko na Gbia Joas ti leke aye so abuba na yâ ti temple. Jehojada akui na ngoi so lo yeke na ngu 130, a lu lo na popo ti agbia “teti lo sara nzoni na azo ti Israël, na lo sara nzoni na Nzapa na da ti Nzapa nga.” (2 Chron. 24:15, 16). Ndali ti so Jehojada na wali ti lo Joséba asara ye na mbeto pëpe, ala bata molongo ti agbia so alondo na David ti si na Messie.

12. Tongana nyen la Ebed-Mélec afa so lo sara ye na mbeto pëpe?

¹² Ebed-Mélec, mbeni zo so asara kua na yâ ti da ti Gbia Sédécias, azia fini ti lo na lê ti kuâ teti Jérémie. Amokonzi ti kodoro ti Juda atene na gbia ni so Jérémie agi ti woko bê ti aturugu na ti azo ti kodoro ni kue. Gbia ni atene na ala ti sara ye ti bê ti ala na Jérémie. Tongaso ala bi lo na yâ ti dû ti ngu so popoto la ayeke na yâ ni ti tene lo kui kâ (Jér. 38:4-6). Ebed-Mélec ahunda na Gbia Sédécias ti mû maboko na Jérémie. A lingbi Ebed-Mélec asara ye na mbeto pëpe si lo sara ye so, ndali ti so azo mingi aye tënë ti Jérémie ape. Sédécias ayeda na lo tene na Ebed-Mélec ti mû akoli 30 na tere ti lo ti gue ti zi Jérémie na yâ ti dû ni. Na lege ti Jérémie, Nzapa atene na Ebed-Mélec so lo yeke kui ape na ngoi so azo ti Babylone ayeke ga ti sara bira na Jérusalem (Jér. 39:15-18). Nzapa afuta azo so na mbeto pëpe asara ye so lo ye.

13. Na lege wa aHébreu ota asara ye na mbeto pëpe? Nyen la e manda na lege ti mbaï ti ala?

¹³ Na ngu 600 tongaso Kozo ti Christ, ye so asi na awakua ti Jéhovah ota, so ayeke aHébreu, afa polele so Nzapa ayeke futa azo so asara na lo na mabe nga na mbeto pëpe. Gbia Nebucadnetsar amû yanga ti tene akota zo ti Babylone kue abungbi avoro mbeni kota yanda ti lor. Zo so ake a yeke bi lo na yâ ti four ti wâ. Na mbeni lege so ane zo, aHébreu ota so atene na Nebucadnetsar, a tene: “Nzapa ti e, Lo so e sara na Lo, Lo lingbi zi e na yâ four ti wâ so aza ngangu; na fade Lo zi e na tïtî mo, O gbia! Me tongana A zi e pëpe, a lingbi mo hinga, O gbia, fade e sambela nzapa ti mo pëpe, na e sambela yanda ti lor pëpe so mo yä na nduzu.” (Dan. 3:16-18). Daniel 3:19-30 afa tongana nyen la Jéhovah asö aHébreu ota so na mbeni lege so apika bê. Atâa so peut-être a lingbi ti bi e pëpe na yâ ti mbeni four ti wâ, na ambeni ngoi a lingbi e mä yanga ti Nzapa na yâ ti aye so ayeke ngangu mingi. E hinga biani so Nzapa ayeke iri tënë nzoni na ndo ti e tongana e sara ye na mabe nga na mbeto pëpe.

14. Ti gue oko na Daniel chapitre 6, tongana nyen la Daniel asara ye na mbeto pëpe? Nyen la asi na pekoni?

¹⁴ Daniel asara ye na mabe nga na mbeto pëpe na ngoi so awato ti lo apusu Gbia Darius ti sû maboko na gbe ti mbeni mbela so atene: “Tongana zo ahunda ye na mbeni nzapa wala na mbeni zo nde, na lo hunda gi na mo pëpe, O gbia, fade a bi zo so na dû ti abamara.” Kete na pekoni so Daniel amä so gbia asû maboko ti lo na gbe ti mbela ni so awe, lo “li na da ti lo (na yâ da ti lo, fenêtre so a bâ [ndo] na mbage ti Jérusalem, alungula awe); lo kuku na likuni ti lo lege ota, lâ na lâ, lo sambela, lo mû merci na gbele Nzapa ti lo, legeoko tongana lo sara giriri.” (Dan. 6:6-10). A bi Daniel na yâ ti dû ti abamara, me Jéhovah asö lo.​—Dan. 6:16-23.

15. (a) Tapande wa Aquila na Priscille azia na ndo ti sarango ye na mabe nga na mbeto pëpe? (b) Tënë ti Jésus so ayeke na Jean 13:34 aye ti tene nyen? Tongana nyen la aChrétien mingi afa mara ti ndoye so?

¹⁵ Bible atene so Aquila na Priscille azia fini ti ala na lê ti kuâ ndali ti Paul (Kus. 18:2; aRom. 16:3, 4). Na mbeto pëpe ala sara ye ague oko na atënë ti Jésus so lo tene: “Mbi yeke mû na ala mbeni fini commandement: Ala ndoye tere na popo ti ala. Legeoko tongana ti so mbi ndoye ala, zia ala nga ala ndoye tere na popo ti ala.” (Jean 13:34). Ndia ti Moïse ahunda ti tene zo andoye amba ti lo tongana tere ti lo wani (Lév. 19:18). Me commandement ti Jésus so ayeke “fini” ni na lege so ndoye so ayeke gue na e juska ti mû fini ti e ndali ti amba ti e, tongana ti so lo sara. Na mbeto pëpe aChrétien mingi azia fini ti ala na lê ti kuâ ti bata amba ti ala si awato asara sioni na ala ape wala afâ ala ape.​—Diko 1 Jean 3:16.

16, 17. Na lege wa a tara mabe ti ambeni kozo Chrétien? Tongana nyen la a tara nga mabe ti ambeni Chrétien ti ngoi ti e?

¹⁶ Legeoko tongana ti Jésus, na mbeto pëpe akozo Chrétien avoro gi Jéhovah oko (Mat. 4:8-10). Ala ke ti zö dukani ti gonda na togbia ti Rome. (Bâ foto.) Daniel P. Mannix atene na yâ ti mbeni buku ti lo (Those About to Die) lo tene so na lê ti mbeni lando, a zia mbeni gbalaka so mbeni wâ ayeke gbï dä. Lo tene so ye so a hunda na mbeni zo ti kanga ayeke gi ti tuku mbeni kete fuku ti dukani na lê ti wâ ni na a yeke mû na lo mbeni mbeti na lo yeke sigigi na da ti kanga. Kozoni, a yeke fa na zo ti kanga ni nzoni so lo yeke voro togbia ni la ape, me lo yeda so togbia ti Rome ayeke mbeni nzapa. Atâa so kue, gi kete wungo ti aChrétien la ayeda ti sara ni si a zi ala.

¹⁷ A tene fani mingi na aChrétien so ayeke na yâ ti akando so aNazi asara pasi na azo dä so tongana ala sû maboko ti ala na gbe ti mbeni mbeti so afa so ala yeke voro Jéhovah mbeni pëpe, a yeke zi ala na kanga na a yeke fâ ala ape. Me gi ala kete la asû maboko ti ala na gbe ti mbeti ni. Ade ti ninga mingi ape, na ngoi ti bira so alondo lani na Rwanda, aTémoin so ayeke aTutsi na aHutu azia fini ti ala na lê ti kuâ ti bata mba. A hunda ti tene zo asara ye na mabe nga na mbeto pëpe si lo sara aye so.

GIRISA APE SO JÉHOVAH AYEKE NA E

18, 19. Atapande wa ti azo so asara ye na mabe nga na mbeto pëpe so Bible asara tënë ni alingbi ti mû maboko na e na fango tënë?

¹⁸ E yeke na kota pasa laso ti fa tënë ti Royaume na ti sara si azo aga adisciple. A yeke kota kua so ahon atanga ni kue so Nzapa amû na awakua ti lo na ndo ti sese (Mat. 24:14; 28:19, 20). E kiri singila mingi so Jésus azia na e nzoni tapande ti sarango kua so. Lo “to nda ti tambela na yâ ti agbata oko oko nga na yâ ti akete kodoro oko oko, lo yeke fa tënë na lo yeke tene nzoni tënë ti royaume ti Nzapa.” (Luc 8:1). Legeoko tongana ti Jésus, a lingbi e sara ye na mabe nga na mbeto pëpe si e fa tënë ti Royaume. Na lege ti mungo maboko ti Nzapa, e lingbi ti sara ye tongana Noé so asara ye na mbeto pëpe na so ayeke “wafango tënë ti ye so ayeke mbilimbili” na yâ ti “mbeni dunia ti azo so akpe Nzapa pëpe” so a ga lani nduru ti futi ala na ngoi so kota ngu apika.​—2 Pi. 2:4, 5.

¹⁹ Sambela ayeke mû maboko na e ti sara kusala ti fango tënë. Ambeni disciple ti Jésus so a sara ye ti ngangu na ala, asambela tongaso si ala lingbi ti ngbâ ti “tene tënë ti Nzapa na mbeto pëpe”, na Nzapa akiri tënë na sambela ti ala. (Diko Kusala 4:29-31.) Tongana kamene ti fango tënë da na da asara mo, sambela Jéhovah ti mû maboko na mo ti duti na mabe nga ti sara ye na mbeto pëpe mingi ahon ti kozo, na Jéhovah ayeke mû maboko na mo.​—Diko Psaume 66:19, 20.a

20. E awakua ti Jéhovah e yeke wara mungo maboko wa?

²⁰ A yeke kete ye pëpe ti ngbâ ti sara ye so Nzapa aye na yâ ti sioni dunia so. Me e yeke gi e oko ape. Nzapa ayeke na e. Molenge ti lo so ayeke Li ti congrégation ayeke mû nga maboko na e. E yeke nga na amba ti e aTémoin ti Jéhovah ahon 7 000 000 na yâ ti dunia kue. Zia e na ala kue e ngbâ ti sara ye na mabe nga na mbeto pëpe ti fa nzoni tënë. Atënë ti yâ ti versê ti ngu 2013 so ayeke mû maboko na e ti sara ni. Versê ni atene: ‘Gbu ngangu, na bê ti mo akpengba dä. Jéhovah Nzapa ti mo ayeke na mo.’​—Jos. 1:9.