Chapitre Bale Use na Oku

Mbeni Sambela ti Gbiango Bê

Esaïe 63:15–64:11

1, 2. (a) Nda ti sengo ndo ti Nzapa ayeke nyen? (b) A lingbi aJuif asoro ande nyen na peko ti warango sengo ndo ti Jéhovah?

FUTINGO Jérusalem na temple ti lo na ngu 607 K.N.E. ayeke mbeni sengo ndo so alondo na Jéhovah, mbeni fango na gigi so lo yeda na ala oko pepe. Mara ti Juda so ake yanga alingbi na sioni sengo ndo tongaso. Ye oko, Jéhovah aleke na bê pepe ti tene a futi aJuif biaku. Bazengele Paul asala tene ti nda ti sengo ndo ti Jéhovah tongana lo tene: “Fadeso a ba wango ni kue tongana ye ti ngia pepe, me tongana ye ti vundu; me na nda ni, wango ni so alë lengo ti siriri ti mbilimbili teti ala so azia bê ti ala na wango ni.”​—aHébreu 12:11.

² A-Juif ayeke sala ande ye tongana nyen na gbele ngangu ye so asi na ala? Fade ala ke sengo ndo ti Jéhovah? (Psaume 50:16, 17) Wala fade ala yeda na ni tongana ye ti fa lege na ala? Fade ala gbian bê ti ala si a sava ala? (Esaïe 57:18; Ezéchiel 18:23) Prophétie ti Isaïe afa so kamême ambeni ngbele wakodoro ti Juda ayeke yeda ande biani na sengo ndo ni. A to nda ni na andangba versê ti chapitre 63 juska na chapitre 64, a fa mara ti Juda tongana azo so vundu asala ala, so aga na Jéhovah na ahunda ye na totongo mingi na bê kue. Prophète Isaïe, na iri ti afon lo wakodoro so ayeke duti ande na ngba, atene sambela ti gbiango bê. Na salango ye so, lo sala tene ti aye so ayeke ga ande mo ba mo tene a yeke si na gbe ti lê ti lo.

Mbeni Babâ so Asala Be-nzoni

3. (a) Tongana nyen sambela ti prophétie ti Isaïe ayä iri ti Jéhovah? (b) Tongana nyen sambela ti Daniel afa so sambela ti prophétie ti Isaïe aduti fä ti abibe ti aJuif so agbian bê ti ala na Babylone? (Ba encadré na lembeti 362.)

³ Isaïe asambela na Jéhovah: “Na yayu, Mo ba ndo na sese; na ndo ti duti ti Mo ti nzoni-kue na ti gloire ti Mo, Mo ba ndo.” Prophète ni ayeke sala tene ti ayayu ti yingo, ndo so Jéhovah na acréature ti lo ti yingo aduti dä. Na fango na gigi abibe ti aJuif so ayeke na ngba, Isaïe akiri atene: “Nzala ti Mo ti sala ye, na ngangu ti Mo, ayeke na ndo wa? Mo yeke gbanzi ndoye ti bê ti Mo na nzobe ti Mo na mbi.” (Esaïe 63:15) Na ‘gbanzingo ndoye ti bê ti lo na nzobe ti lo,’ Jéhovah agbanzi ngangu ti lo na lo kanga ndo ti akota tene ti bê ti lo na mbage ti azo ti lo. Ye oko, Jéhovah ayeke “Babâ” ti mara ti aJuif. Abraham na Israël (Jacob) ayeke akotara ti ala na lege ti mitele, me tongana fade a kiri na azo so na fini, ka ala yeke duti ndulu ti ke ahale ti ala so ake tene ti mabe. Jéhovah ayeke na be-nzoni ti kota ahon. (Psaume 27:10) Na bê ti kiri singila, Isaïe atene: “Mo, O L’Eternel, Mo yeke Babâ ti e, iri ti Mo ayeke Zo Ti Ton e lakue lakue.”​—Esaïe 63:16.

4, 5. (a) Na lege wa Jéhovah asala si azo ti lo ahon yongoro na alege ti lo? (b) Jéhovah aye mara ti vorongo wa?

⁴ Isaïe angbâ ti sala tene na bê kue: “O L’Eternel, teti nyen Mo sala si e zia lege ti Mo? teti nyen Mo sala si bê ti e akpengba? si e kpe mbito ti Mo pepe. Tene ti aboi ti Mo, na tene ti amara so ayeke ye ti héritier ti Mo, Mo kiri Mo ga.” (Esaïe 63:17) Biani, Isaïe asambela ti tene Jéhovah akiri ande abi lê na mbage ti awakua ti lo. Ye oko, na lege wa Jéhovah asala si aJuif ahon yongoro na alege ti lo? A yeke Jéhovah si ayeke na gunda ti kpengbango bê ti ala so ague na ala ti kpe mbito ti lo pepe? Oko pepe, me lo zia lege na ni, nga na yâ vundu ti ala, aJuif adema so ayeke Jéhovah si amu na ala mara ti liberté tongaso. (Exode 4:21; Néhémie 9:16) Ala ye si Jéhovah asala ye ti kanga lege na ala ti sala sioni.

⁵ Biani, Nzapa asala ye na azo na lege so pepe. E yeke na ngangu ti soro ye so bê ti e aye, na Jéhovah azia lege na e ti mu desizion e mveni ti mä yanga ti lo wala pepe. (Deutéronome 30:15-19) Jéhovah aye vorongo so alondo na gbe ti bê nga na abibe so tâ ndoye ayeke na gunda ni. Tongaso, lo zia lege na aJuif ti sala kusala na ngangu ti ala ti soro aye so bê ti ala aye, atä ye so amu lege na ala ti ke yanga ti lo. A yeke na lege so si lo sala si bê ti ala akpengba.​—2 Chronique 36:14-21.

6, 7. (a) Aye wa aga na peko ti so aJuif azia alege ti Jéhovah? (b) A fa na gigi senge bibe wa, me aJuif ayeke na droit oko pepe ti ku nyen?

⁶ Ye ti pekoni ayeke nyen? Na lege ti prophétie, Isaïe atene: “Azo ti Mo ti nzoni-kue akamata sese ni lâ mingi pepe. Awato ti e adoro Ndo ti Nzoni-kue ti Mo na sese. E ga tongana azo so Mo komande ala lâ oko pepe, tongana azo so a di iri ti Mo na li ti ala pepe.” (Esaïe 63:18, 19) Azo ti Jéhovah aduti na ndo ti nzoni-kue ti lo teti mbeni ngoi. Na pekoni Jéhovah azia lege si a futi ni na a gue na mara ni na ngba. Tongana ye so asi la ni, a yeke tongana ti so mbele ayeke oko pepe na popo ti lo na ahale ti Abraham nga mo ba mo tene a di iri ti lo pepe na ndo ala. Fadeso teti ala duti ngba na Babylone na beku oko pepe, aJuif adekongo: “O, a yeke nzoni tongana Mo suru ayayu, na Mo zu na sese si ahoto alingbi yengi na gbele Mo, legeoko tongana wâ agbi keke so ahule, na tongana wâ asala si ngu akporo; Mo zu ti sala si awato ti Mo ahinga iri ti Mo, na tele ti amara adö na gbele Mo!” (Esaïe 64:1 [64:1, 2, NW]) Jéhovah ayeke biani na ngangu ti sö azo. Lo lingbi biani fade ti zu ti tiri teti azo ti lo, na surungo abungbi ti angorogbia so ayeke tongana yayu nga na yengingo akodoro-togbia so ayeke tongana ahoto. Jéhovah alingbi fade ti sala si a hinga iri ti lo na fango na gigi wâ ti lo so agbi, na mbage ti azo ti lo.

⁷ Jéhovah asala giriri awe mara ti aye tongaso. Isaïe atene: “Tongana Mo sala ye so amu mbito mingi so bê ti e aku pepe, Mo zu, na ahoto ayengi na gbele Mo.” (Esaïe 64:2 [64:3, NW]) Mara ti akota kusala tongaso afa na gigi ngangu ti Jéhovah nga dutingo ti lo tongana Nzapa. Ye oko, aJuif ti ngoi ti Isaïe so ayeke be-ta-zo pepe ayeke na droit oko pepe ti ku ti tene Jéhovah asala ye na lege so teti nzoni ti ala.

Gi Jéhovah Oko Alingbi ti Sö Azo

8. (a) Mbeni lege oko so na yâ ni Jéhovah ayeke nde na anzapa ti wataka ti amara ayeke so wa? (b) Ngbanga ti nyen Jéhovah asala ye pepe ti sö azo ti lo atä so lo yeke na ngangu ti sala tongaso? (c) Tongana nyen Paul afa peko ti Esaïe 64:3 [64:4, NW] na asala kusala na ni tongana nyen? (Ba encadré na lembeti 366.)

⁸ Anzapa ti wataka asala akusala ti ngangu oko pepe teti salut ti azo so avoro ala. Isaïe asû na mbeti: “A to nda ni giriri azo amä pepe, wala ala mä na mê ti ala pepe, na lê ti ala aba mbeni Nzapa nde pepe, mbeni Nzapa so asala na zo so aku Lo. Mo si na azo so ayeke na ngia ti sala mbilimbili, ala so adabe ala na Mo tongana ala yeke tambela na lege ti Mo.” (Esaïe 64:3, 4a [64:4, 5a, NW]) Gi Jéhovah oko si ayeke “zo ti futa ye na ala so agi lo na bê ti ala kue.” (aHébreu 11:6, NW) Lo sala ye ti bata azo so ayeke sala mbilimbili nga ala so adabe na lo. (Esaïe 30:18) A-Juif asala ye na lege so? Pepe. Isaïe atene na Jéhovah: “Ba, Mo yeke na ngonzo, na e sala siokpari; e ngbâ na yâ ni lâ mingi, na fade e wara salut?” (Esaïe 64:4b [64:5b, NW]) Teti so a hinga azo ti Jéhovah tongana azo so angbâ lakue ti sala siokpari, mbeni ye oko ayeke dä pepe teti Jéhovah ti kanga ndo ti ngonzo ti lo na ti sala ye teti salut ti ala.

9. A-Juif so agbian bê ti ala alingbi ti ku nyen, na e lingbi ti manda nyen na lege ti ye so?

⁹ A-Juif alingbi pepe ti gbian ye so ahon giriri, me tongana ala gbian bê ti ala na ala kiri na vorongo so ayeke na sioni oko pepe, ala lingbi ti duti na beku ti wara pardon nga adeba nzoni so ayeke ga. Fade na ngoi so lo mveni a diko, Jéhovah ayeke futa azo so agbian bê ti ala na zingo ala na gbe ti ngba ti Babylone. Ye oko, a lingbi ala duti na be-nze-pepe. Atä gbiango bê ti ala, fade Jéhovah agbian pepe kapa ti lo ti salango ye. Ye oko, tongana ala duti na donzi na ala yeda na ye so bê ti Jéhovah aye, ala yeke hinga na bê kue so a yeke zi ala ande. Legeoko nga, aChrétien laso ayeke ku Jéhovah na be-nze-pepe. (2 Pierre 3:11, 12) E ba na nene ni atene ti bazengele Paul, so atene: “A lingbi bê ti e anze pepe na salango kusala ti nzoni; teti na ngoi so alingbi, fade e fâ lengo ni ti nzoni, tongana bê ti e anze pepe.”​—aGalate 6:9.

10. Isaïe afa na gigi polele na yâ sambela ti lo so mara ni alingbi pepe ti sala nyen?

¹⁰ Sambela ti prophétie ti Isaïe ayeke pepe gi senge fango siokpari na gigi. A fa na gigi yengo dä na bê kue so mara ni alingbi pepe ti sö lo mveni. Prophète ni atene: “E kue e ga tongana zo so ayeke sioni, na mbilimbili ti e kue ayeke tongana bongo ti saleté. E kue e kpi tongana kugbe, na sioye ti e ahon na e tongana pupu.” (Esaïe 64:5 [64:6, NW]) Na ngoi so dutingo na ngba ahunzi, aJuif so agbian bê ti ala azia peut-être awe ti ke tene ti mabe. Ala kiri peut-être na Jéhovah na salango akusala ti mbilimbili. Me ala ngbâ lakue azo so ayeke mbilimbili-kue pepe. Tongana andu tene ti ton zo, anzoni kusala ti ala, atä so alingbi na gonda, ayeke gi abongo ti saleté. Pardon ti Jéhovah ayeke mbeni matabisi so zo alingbi na ni pepe, so be-nzoni ti lo si ayeke na gunda ni. A yeke pepe mbeni ye so zo alingbi ti wara ni tongana futa.​—aRomain 3:23, 24.

11. (a) Sioni dutingo wa na lege ti yingo ayeke na popo ti mingi ti aJuif so ayeke angba, na ngbanga ti nyen a lingbi ti duti tongaso? (b) Azo wa ayeke la ni anzoni tapande ti mabe na ngoi ti dutingo na ngba?

¹¹ Tongana Isaïe aba ndo na gbele lo, lo ba nyen? Prophète ni atene: “Zo oko so adi iri ti Mo ayeke pepe, zo oko so azingo ti bi bê ti lo na Mo ayeke pepe; teti Mo honde lê ti Mo na e, na Mo sala si e woko na gbe ti sioye ti e.” (Esaïe 64:6 [64:7, NW]) Dutingo ti mara ni na lege ti yingo akiri na peko mingi. Azo ni ayeke di iri ti Jéhovah pepe na yâ sambela. Atä so tene ti kota siokpari ti vorongo yanda ayeke na li ti ala mbeni pepe, a yeke polele so ala bi bê nzoni pepe na ndo vorongo ti ala, na “zo oko so azingo ti bi bê ti lo na” Jéhovah ayeke pepe. A yeke polele so ala yeke na nzoni songo pepe na Wasalango ye. Peut-être ambeni aba so ala lingbi pepe ti sala tene na Jéhovah na yâ sambela. Ambeni nde ayeke sala kusala ti ala ti lâ oko oko san ti bi bê na ndo lo. Biani, na popo ti angba ni, ambeni zo tongana Daniel, Hanania, Misaël, Azaria, na Ézékiel ayeke dä, na ala yeke anzoni tapande ti mabe. (aHébreu 11:33, 34) Tongana ngoi ti ngu 70 ti dutingo na ngba aga ndulu ti hunzi, akoli tongana Haggaï, Zekaria, Zorobabel, na Kota Prêtre Yoshoua aluti ngangu ti mu li ni nzoni na yâ dingo iri ti Jéhovah. Ye oko, a ba so sambela ti prophétie ti Isaïe afa dutingo ti mingi ti angba ni.

‘Ti Mä Yanga Ayeke Nzoni Ahon Sadaka’

12. Tongana nyen Isaïe afa na gigi dutingo ndulu ti aJuif so agbian bê ti ala ti gbian tambela ti ala?

¹² A-Juif so agbian bê ti ala ayeke ndulu ti gbian aye. Na salango tene na iri ti ala, Isaïe asambela na Jéhovah: “Fadeso, O L’Eternel, Mo yeke Babâ ti e; e yeke ndô, na Mo yeke Wasongota so aleke e; e kue e yeke ye so tïtî Mo asala.” (Esaïe 64:7 [64:8, NW]) Atene so akiri ayeda na ngangu ti komande ti Jéhovah tongana Babâ, wala Wamungo Fini. (Job 10:9) A haka aJuif so agbian bê ti ala na ndô so a lingbi ti gbian ni. Na lege ti fä, a lingbi ti leke azo so ayeda na sengo ndo ti Jéhovah si ala gue oko na alege ti Nzapa. Me a lingbi ti sala ye so gi tongana Jéhovah, Wasongota, amu pardon. Ni la, Isaïe ahiri lo fani use ti dabe lo so aJuif ayeke azo ti lo: “Zia ngonzo agbu Mo ngangu pepe, O L’Eternel, na Mo dabe Mo na sioye lakue pepe. Ba, e voro Mo, e kue e yeke azo ti Mo.”​—Esaïe 64:8 (64:9, NW).

13. Na ngoi so azo ti Nzapa aduti na ngba, dutingo ti kodoro ti Israël ayeke tongana nyen?

¹³ Na ngoi ti dutingo na ngba, aJuif aba pasi mingi ahon gi senge dutingo angba na yâ kodoro ti apaïen. Dutingo yangbato ti Jérusalem na ti temple ti lo aga na zonga na ndo ala nga na ndo Nzapa ti ala. Sambela ti Isaïe ti gbiango bê afa ambeni ti aye so aga na zonga so: “Akodoro ti Mo ti nzoni-kue aga yando, Sion aga yando nga, na Jérusalem aga yangbato. Wâ agbi pendere da ti e ti nzoni-kue, ndo so akotara ti e asepela Mo dä; ndo kue so amu ngia na e aga yangbato.”​—Esaïe 64:9, 10 (64:10, 11, NW).

14. (a) Tongana nyen Jéhovah agboto mê na ndo ye so asi fadeso? (b) Atä so Jéhovah awara ngia na yâ temple ti lo nga na asadaka so a mu dä, ye wa ayeke kota mingi ahon?

¹⁴ Biani, Jéhovah ahinga dutingo ti aye na yâ kodoro ti akotara ti aJuif nzoni. Ndulu na angu 420 kozoni na futingo Jérusalem, lo gboto mê ti azo ti lo so tongana ala zia lege ti akomandema ti lo na ala sala na anzapa nde, lo yeke ‘lungula [ala] na ndo sese,’ nga pendere temple ni ayeke ‘ga yangbato.’ (1 aGbia 9:6-9) Tâ tene, Jéhovah awara ngia na yâ sese so lo mu na azo ti lo, pendere temple so a leke ni teti gonda ti lo, nga asadaka so a mu na lo. Me be-biani na mango yanga ayeke kota ahon aye ti mitele, atä a yeke asadaka. Na lege ni prophète Samuel atene na Gbia Saül: “Sadaka na offrande so azö na wâ amu ngia na L’Eternel legeoko tongana zo so amä yanga ti Lo? Tongaso, ti mä Lo ayeke nzoni ahon sadaka, na ti gingi tene ti Lo ayeke nzoni ahon mafuta ti akoli ngasangbaga.”​—1 Samuel 15:22.

15. (a) Na lege ti prophétie, Isaïe ahunda ye wa na Jéhovah, na a kiri tene na ni tongana nyen? (b) Aye wa ague na Jéhovah ti ke na nda ni Israël tongana mbeni mara?

¹⁵ Ye oko, Nzapa ti Israël alingbi ti ba vundu ti azo ti lo so agbian bê ti ala na mawa asala lo pepe? A yeke na mara ti hundango tene tongaso si Isaïe ahunzi na sambela ti lo ti prophétie. Lo hunda ngangu teti aJuif: “O L’Eternel, fade Mo sala ye pepe tene ti ye so? fade Mo duti kpö, na Mo zia ye ti vundu asala e ahon ndo ni?” (Esaïe 64:11 [64:12, NW]) Tongana ti so ye ni ahunzi na ni, Jéhovah amu biani pardon na azo ti lo, nga na ngu 537 K.N.E., lo kiri na ala na kodoro ti ala si ala lingbi ti kiri na yâ ni vorongo so ayeke na sioni oko pepe. (Joël 2:13) Ye oko, asiècle mingi na pekoni, a kiri a futi Jérusalem na temple ti lo, na Nzapa ake na nda ni azo so lo te mbele na ala. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so azo ti Jéhovah ague nde na akomandema ti lo na ala ke Messie ni. (Jean 1:11; 3:19, 20) Tongana ye so asi la ni, Jéhovah azia na place ti Israël mbeni fini mara, mbeni mara ti yingo, so ayeke “Israël ti Nzapa.”​—aGalate 6:16; 1 Pierre 2:9.

Jéhovah ‘Lo so Amä Sambela’

16. Bible afa nyen na ndo mungo pardon ti Jéhovah?

¹⁶ A lingbi ti manda akota ye mingi na yâ ye so asi na Israël. E ba so Jéhovah ayeke ‘nzoni na ndulu ti mu pardon.’ (Psaume 86:5) Teti e yeke acréature so ayeke mbilimbili-kue pepe, e luti mingi na ndo be-nzoni na mungo pardon ti lo ti wara salut. Akusala ti e alingbi oko pepe ti mu maboko na e ti wara adeba nzoni so tongana futa. Ye oko, Jéhovah amu pepe pardon ti lo gi tongaso. Gi azo so agbian bê ti ala teti asiokpari ti ala na azia lege ti ala si alingbi na pardon ti Nzapa.​—Kusala 3:19.

17, 18. (a) E hinga tongana nyen so Jéhovah abi bê biani na ndo abibe nga na atene ti bê ti e? (b) Ngbanga ti nyen Jéhovah afa na gigi be-nze-pepe teti azo ti sese so ayeke awasiokpari?

¹⁷ E manda nga so Jéhovah abi bê ti lo mingi na ndo abibe na atene ti bê ti e tongana e fa ni na gigi na yâ sambela na lo. Lo yeke ‘Lo so a mä sambela.’ (Psaume 65:2, 3, NW [65:3, 4, Bible ti Sango]) Bazengele Pierre adë bê ti e: “Lê ti Seigneur ayeke na ndo azo ti mbilimbili, na mê ti Lo ayeke mä sambela ti ala.” (1 Pierre 3:12) Na mbage, e manda so a lingbi mbeni sambela ti gbiango bê ague legeoko na fango asiokpari na gigi na tâ be-ti-molenge. (aProverbe 28:13) Ye oko, so aye pepe ti tene e lingbi ti sala ye ahon ndo ni na be-nzoni ti Nzapa. Bible agboto mê ti aChrétien “ti yeda pepe na nzobe ti Nzapa so e lingbi na ni pepe, si na pekoni [ala] glisa nda ni.”​—2 aCorinthien 6:1, NW.

¹⁸ Na nda ni, e manda nda ti be-nze-pepe ti Nzapa na mbage ti azo ti lo so asala siokpari. Bazengele Pierre afa nda ni so Jéhovah asala ye na be-nze-pepe “teti lo ye si a futi mbeni zo oko pepe me lo ye azo kue aga ti gbian bê ti ala.” (2 Pierre 3:9, NW) Ye oko, na nda ni fade a yeke se azo so angbâ lakue ti ba na nene ni pepe be-nze-pepe ti Nzapa. Na ndo ye so, e diko: “Fade [Jéhovah a] futa azo oko oko kue alingbi na kusala ti ala. Lo mu fini ti lakue lakue na ala so agi gloire na yango-iri na fini so alingbi futi pepe, na lege ti kusala ti nzoni so bê ti ala anze dä pepe; me fade ngonzo na ngonzo ti wâ ayeke na ala so ake tene, ala mä tene-biani pepe, me ala mä ye ti kirikiri.”​—aRomain 2:6-8.

19. Alengo wa so agbian pepe Jéhovah ayeke fa ande lakue?

¹⁹ A yeke lege so Nzapa asala ye na Israël ti giriri. A-oko kpengba-ndia so afa lege na songo ti e na Jéhovah laso teti lo gbian pepe. Atä so lo mu sengo ndo so zo alingbi na ni, fade lo yeke duti lakue “Jéhovah, Nzapa ti be-nzoni na ti grâce, ngonzo ti lo alondo fade fade pepe, tâ tene na nzobe ti lo awu mingi, lo bata nzobe teti azo saki mingi, lo mu pardon na sioye, na kengo ndia na siokpari.”​—Exode 34:6, 7, NW.

[Encadré/Afoto na lembeti 362]

Sambela ti Gbiango Bê ti Daniel

Prophète Daniel aduti na fini na Babylone na yâ ngoi kue ti dutingo na ngba ti aJuif teti angu 70. Na mbeni ngoi ti ngu 68 ti dutingo na ngba ni, Daniel aba kozoni na lege ti prophétie ti Jérémie so dutingo ti Israël kâ aga ndulu ti hunzi. (Jérémie 25:11; 29:10; Daniel 9:1, 2) Daniel abi lê na mbage ti Jéhovah na yâ sambela, mbeni sambela ti gbiango bê teti mara ti aJuif kue. Daniel atene: “Mbi zia lê ti mbi na Seigneur Nzapa ti gi Lo na lege ti sambela na ti hunda mingi, na lege ti ziango kobe, na ti yungo bongo ti mua, na ti duti na mbi-wa. Mbi to nda ti sambela Jéhovah Nzapa ti mbi, na ti fa tene ti siokpari ti mbi na gigi.”​—Daniel 9:3, 4, NW.

Daniel atene sambela ti lo ndulu na angu ngbangbo use na pekoni so Isaïe asû sambela ti prophétie so a wara na yâ achapitre 63 na 64 ti buku ti Esaïe. Biani, aJuif mingi so asala ye na bê kue asambela Jéhovah na ngoi ti angangu ngu ti dutingo na ngba. Ye oko, Bible agboto lê na ndo sambela ti Daniel, so peut-être aduti fä ti atene ti bê ti aJuif mingi so ayeke be-ta-zo. Tongaso, sambela ti lo afa so atene ti bê na yâ sambela ti prophétie ti Isaïe ayeke biani atene ti bê ti aJuif be-ta-zo na Babylone.

Ba akamba so ayeke na popo ti sambela ti Daniel na ti Isaïe.

Esaïe 63:16 Daniel 9:15

Esaïe 63:18 Daniel 9:17

Esaïe 64:1-2 (64:1-3, NW) Daniel 9:15

Esaïe 64:3-6 (64:4-7, NW) Daniel 9:4-7

Esaïe 64:5 (64:6, NW) Daniel 9:9, 10

Esaïe 64:9, 10 (64:10, 11, NW) Daniel 9:16-18

[Encadré na lembeti 366]

“Lê ti Zo Aba Pepe”

Na yâ mbeti ti lo na azo ti Corinthe, bazengele Paul afa peko ti buku ti Isaïe tongana lo sû na mbeti: “Legeoko tongana Mbeti ti Nzapa atene, ye so lê ti zo aba pepe, na mê ti zo amä pepe, na a si na bê ti zo pepe, Nzapa aleke ye so teti ala so andoye Lo.” (1 aCorinthien 2:9)a Même tene ti Paul wala atene ti Isaïe andu pepe aye so Jéhovah aleke teti azo ti lo na yâ ye ti héritier na yayu wala na yâ paradis ande na sese. Paul atingbi atene ti Isaïe na adeba nzoni so aChrétien ti kozo siècle ayeke wara la ni, aye tongana gbungo nda ti aye ti Nzapa so alï mingi nga warango lumière ti Jéhovah.

E lingbi ti gbu nda ti aye ti yingo so alï mingi gi tongana a yeke na ngoi so Jéhovah mveni adiko ti fa ni na gigi, nga même na ngoi ni so, gi tongana e yeke azo so abi bê na aye ti yingo, so ayeke na kota songo na Jéhovah. Atene ti Paul andu azo so abi bê na aye ti yingo gi kete wala oko pepe. Lê ti ala alingbi pepe ti ba, wala ti ba nda ti atâ tene ti yingo, nga mê ti ala alingbi pepe ti mä, wala ti gbu nda ti mara ti aye tongaso. Hingango tene na ndo aye so Nzapa aleke teti azo so andoye lo alï même nga pepe na yâ bê ti mara ti azo tongaso. Me, na lege ti yingo ti lo, Nzapa afa na gigi aye so na azo so amu tele ti ala kue na lo, tongana Paul la ni.​—1 aCorinthien 2:1-16.

[Kete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 367]

Azo ti Nzapa akamata Jérusalem na temple ti lo “lâ mingi pepe”