‘Ala kpe loro ni ti tene ala wara futa ni’

“Ala kpe loro ni ti tene ala wara ni.”​—1 ACOR. 9:24.

1, 2. (a) Tapande wa Paul asara kusala na ni ti mû ngangu na aChrétien Hébreu? (b) Paul awa e ti sara nyen?

BAZENGELE PAUL asara kusala na tapande ti mandako ti kpengo loro ti mû ngangu na aChrétien Hébreu. Na yâ ti lettre so lo tokua na ala, lo tene so ala yeke tongana azo so ayeke sara mandako ti kpengo loro ti wara fini. Lo tene so ala yeke gi ala oko pëpe na yâ ti kpengo loro ni so. ‘Atémoin mingi mingi tongana mbinda’ so angoro ala akpe loro ni so, na ala si na nda ni awe. Tongana aChrétien Hébreu so adabe ti ala lakue na akusala ti mabe nga na angangu so abe-ta-zo so asara, ala yeke sara kue ti kpe loro ni juska na nda ni.

² Na yâ ti article so ahon, e sara tënë na ndo ti tapande ti ambeni wakua be-ta-zo ti Jéhovah so. Kpengba mabe so ala yeke na ni lani amû maboko na ala ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa. Ala kpe loro ni lani juska na nda ni. Tongana nyen la e nga kue e lingbi ti kpe loro ni juska na nda ni tongana ti ti ala? Paul atene: “Zia e zi nengo ye kue e bi ni nga na siokpari so alingbi ti gbu e hio; zia e gbu ngangu, e kpe loro ti mandako so a zia na gbele e.”​—aHéb. 12:1.

3. Paul amû wango na ndo ti kpengo loro ti aGrec. Kpengba tënë ni ayeke so wa?

³ Mbeni buku (Backgrounds of Early Christianity) so asara tënë na ndo ti aChrétien ti ngoi ti Paul afa tongana nyen azo ti sarango mandako ti kpengo loro, so azo aye ni mingi na ngoi ni kâ, ayeke kpe loro na ngoi ni kâ. Buku ni atene: “A-Grec ayeke tara tere ti ala nga ala yeke kpe loro tere ti ala senge.”a Na ngoi ni kâ azo ti kpengo loro ayeke kpe loro sân bongo ngbanga ti so ala ye pëpe ti tene mbeni ye akanga lege na ala ti wara futa ni. Paul afa so ti wara futa ti kpengo loro so zo ayeke kpe ti wara fini, a lingbi azo ti kpengo loro ni azi aye kue so alingbi ti kanga lege na ala ti kpe loro ni nzoni. Wango so ayeke lani nzoni ndali ti ala, a yeke nga nzoni ndali ti e. Aye wa ayeke tongana “nengo ye” na yâ ti fini ti e so alingbi ti kanga lege na e ti kpe loro ni juska na nda ni?

“E zi nengo ye kue e bi ni”

4. Azo ti ngoi ti Noé amû lani ngoi ti ala mingi ti sara nyen?

⁴ Paul atene na e ti ‘zi nengo ye kue ti bi ni’. Nengo ye so andu aye kue so alingbi ti kanga lege na e ti bi bê ti e kue na ndo ti loro so e yeke kpe nga na ye kue so e lingbi ti sara ti kpe loro ni juska na nda ni. Ambeni ye wa alingbi ti duti tongana nengo ye? E dabe ti e na ye so Jésus atene na ndo ti Noé, oko ti azo so Paul asara tënë ti ala. Lo tene: “Gi tongana ti so a si lani na ngoi ti Noé, a yeke duti ande nga tongaso na ngoi ti Molenge ti zo.” (Luc 17:26). Jésus ayeke sara lani pëpe tënë ti futingo ye so mara ni ade ti si pëpe, so ayeke si ande; me lo yeke sara lani tënë ti sarango ye ti tere ti azo ni. (Diko Matthieu 24:37-39.) Mingi ti azo ti ngoi ti Noé aye lani pëpe ti hinga ye na ndo ti Nzapa, nga ala ye pëpe ti sara ye na mbeni lege so anzere na lo. Nyen nde la agboto lê ti ala lani nyen? Ala yeke te, ala yeke nyon, nga ala yeke sara mariage. Aye so ayeke sioni pëpe. Me kota kpale ni ayeke so, tongana ti so Jésus atene, ala “gbu li lani na ndo ti ye so ayeke si so pëpe”.

5. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti kpe loro juska na nda ni?

⁵ Legeoko tongana Noé na sewa ti lo, e yeke na aye mingi ti sara lâ oko oko. A lingbi e sara kua ti wara nginza, nga a lingbi e bâ lege ti e mveni nga na sewa ti e. Sarango ye so ayeke mû ngoi nga na ngangu ti e mingi. Na ndo ni, tongana e yeke na kpale ti nginza, e lingbi ti gi bê ti e mingi na ndo ti lege so e lingbi ti wara na aye so e yeke na bezoin ni. Nga, teti so e mû tere ti e na Jéhovah awe, e yeke nga na ambeni kpengba kua ti sarango ni. E yeke fa tënë, e yeke leke abungbi na e yeke gue na abungbi ni, nga e yeke manda Bible e wani nga na sewa ti e. Noé nga kue ayeke lani na aye mingi ti sara na yâ ti kua ti Nzapa, me “lo sara tongaso.” (Gen. 6:22). Biani, tongana e ye ti sara aye kue so Jéhovah ahunda na e ti sara nga ti kpe loro ni juska na nda ni, a yeke kota ye ti tene e zi anengo ye kue so alingbi ti kanga lege na e.

6, 7. Wango wa Jésus amû so a lingbi e girisa ni pëpe?

⁶ Tongana Paul atene e “zi nengo ye kue e bi ni”, lo ye ti tene nyen? Lo ye ti tene pëpe so a lingbi e dö akusala kue kue kue e zia ngbanga ti so ambeni kusala ni ayeke kota ye. Me zia e dabe ti e na tënë so Jésus atene na ndo ti aye so ayeke kota na yâ ti fini ti zo. Lo tene: “Ala gi bê ti ala lâ oko pëpe, ti tene: ‘E yeke te ande nyen?’ wala ‘E yeke nyon ande nyen?’ wala ‘E yeke yü ande nyen?’ Aye so kue, a yeke aye so amara ayeke gi ni gingo na bê ti ala kue. Me Babâ ti ala so ayeke na yayu ahinga so ala yeke na bezoin ti aye so kue.” (Mat. 6:31, 32). Jésus amû maboko na e ti hinga so même aye so ayeke kota ye na yâ ti fini ti zo, aye tongana kobe na bongo, alingbi ti ga mbeni nengo ye tongana aga aye so ayeke kota ye mingi na yâ ti fini ti e. A lingbi ti kanga lege na e ti ngbâ ti sara mandako ti kpengo loro so e yeke kpe.

⁷ Girisa pëpe so Jésus atene: “Babâ ti ala so ayeke na yayu ahinga so ala yeke na bezoin ti aye so kue.” Atënë so afa so Babâ ti e, Jéhovah, ayeke bâ lege ti e. Tâ tënë, ti wara “aye so kue” aye pëpe ti tene so e yeke wara aye kue so e ye ti wara. Me Jésus atene na e ti gi bê ti e pëpe na ndo ti “aye so amara ayeke gi ni gingo na bê ti ala kue.” Ngbanga ti nyen? Na mbeni ngoi na pekoni, Jésus amû wango so na awamango lo, lo tene: “Ala sara hange si tënë ti tengo kobe ahon ndo ni, nyongo sämba ahon ndo ni nga na gingo bê ngbanga ti aye ti gigi ane bê ti ala pëpe, na lango ni so aga hio tongaso na ndo ti ala tongana mbeni kûkû.”​—Luc 21:34, 35.

8. Ngbanga ti nyen a lingbi e “zi nengo ye kue e bi ni” laso?

⁸ E ga nduru awe ti si na ndo so kpengo loro ni ayeke hunzi dä. Tongana e zia si asenge senge ye ane e na akanga lege na e na yâ ti loro ni, a yeke duti ande ye ti mawa. Ni la, wango so Paul amû ayeke wango ti ndara: “Gbungo tënë ti Nzapa ngangu so ayeke mbeni lege ti wara kota ye gi tongana zo azia bê ti lo gi na ndo ti ye so lo yeke na ni awe.” (1 Tim. 6:6). Tongana e bâ na nene ni tënë ti Paul so, a yeke duti ngangu pëpe na e ti ngbâ ti kpe loro ni na ti wara futa ni.

“Siokpari so alingbi ti gbu e hio”

9, 10. (a) “Siokpari so alingbi ti gbu e hio” ayeke nyen? (b) Nyen la alingbi ti si na mabe ti mbeni Chrétien?

⁹ Paul afa mbeni ye nde nga so a lingbi e zi ni e bi. Lo tene a lingbi e zi “siokpari so alingbi ti gbu e hio”. Mbupa ti Grec so a kiri pekoni na ‘gbu hio’ asigigi gi fani oko na yâ ti Bible, na yâ ti versê so. Albert Barnes, mbeni wandara ti Bible, atene so na ngoi ni kâ, zo so ayeke kpe loro ayeke sara hange si bongo so lo yü agbu yâ ti gere ti lo pëpe nga akanga lege na lo pëpe ti kpe loro ni. Lo tene so a lingbi mbeni Chrétien nga kue azia lege na mbeni ye oko pëpe ti kanga lege na lo ti kpe loro so lo yeke kpe ni. A lingbi mbeni Chrétien azia lege pëpe na mbeni ye ti gbu lo, so ti tene, ti sara si mabe ti lo awoko wala même ti sara si mabe ti lo atï. Tongana nyen la ye alingbi ti gbu mbeni Chrétien hio si mabe ti lo atï?

¹⁰ Mabe ti mbeni Chrétien ayeke tï gi hio tongaso pëpe. A yeke komanse gi yeke yeke na lo lingbi même pëpe ti bâ so mabe ti lo ayeke woko. Na tongo nda ti lettre ti Paul na aHébreu, lo gboto mê ti ala na ndo ti kpale so. Lo tene so a lingbi ala sara hange ti tene ala “hon yongoro” lâ oko pëpe na mabe nga ala maï lâ oko pëpe na yâ ti ala “sioni bê so mabe amanke ni”. (aHéb. 2:1; 3:12). Tongana bongo ti mbeni zo ti kpengo loro agbu yâ ti gere ti lo, lo yeke tï. Tongana zo ti kpengo loro ni abi bê ti lo pëpe na ndo ti mara ti bongo so alingbi ti ga na lo kpale, ye tongaso alingbi ti si hio. Nyen la alingbi ti sara si mbeni zo ti kpengo loro abi bê ti lo pëpe na ndo ti kpale so? Peut-être lo yeke zo so ayeke bi ka bê ti lo pëpe na ndo ti wango so azo amû na lo. Peut-être lo zia bê ti lo na ndo ti lo wani ahon ndo ni, so ti tene, lo pensé so lo kpengba mingi na lo lingbi lâ oko pëpe ti tï. Peut-être lo zia si ambeni ye agboto lê ti lo. Nyen la e lingbi ti manda na lege ti awango ti Paul so kue?

11. Aye wa alingbi ti sara si mabe ti e atï?

¹¹ A lingbi e hinga so tongana mabe ti mbeni Chrétien atï, a yeke ndali ti aye so lo soro ti sara. Mbeni wandara nde ti Bible asara tënë na ndo ti “siokpari so alingbi ti gbu e hio.” Lo tene so ndo so e yeke dä, azo so e sara kamarade na ala nga na asioni nzara ti bê ti e alingbi ti sara ngangu mingi na ndo ti e. Aye ni so alingbi ti sara si mabe ti e awoko wala même ti sara si atï.​—Mat. 13:3-9.

12. Agbotongo mê wa a lingbi e sara ye alingbi na ni tongana e ye pëpe ti tene mabe ti e atï?

¹² Ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara agboto mê ti e fani mingi ti sara hange na aye so e yeke bâ nga na aye so e yeke mä ndali ti so aye ni so ayeke sara ngangu na ndo ti pensé ti e nga na nzara ti bê ti e. Lo gboto nga mê ti e na ndo ti kpale so ayeke ga tongana e gi lakue ti wara nginza nga na akungba mingi. Tongana e ye angia ti dunia so mingi wala e ye ti wara afini ye kue so ayeke sigigi, aye ni so ayeke mû ngoi ti e mingi na ayeke sara si e yeke wara ngoi pëpe ndali ti aye so ayeke akota ye. Tongana e ke agbotongo mê so ndali ti so e pensé so ayeke ngangu mingi, e lingbi ti wara kpale. Nga, a lingbi e tene pëpe so e yeke na mbeni mabe so akpengba, agbotongo mê ni so abâ gi ambeni zo nde me a bâ e pëpe. Satan ayeke sara kusala na bibe nga na anzara ti dunia so ti pusu e ti sara sanka ti awango. Mabe ti ambeni zo atï ndali ti so ala bi bê ti ala pëpe na awango, ala zia bê ti ala na ndo ti ala wani ahon ndo ni, wala aye ti dunia so agboto lê ti ala. Tongana ye tongaso asi na e, e lingbi ti girisa fini ti lakue lakue.​—1 Jean 2:15-17.

13. Nyen la a lingbi e sara ti duti pëpe na bibe ti azo ti dunia so?

¹³ Lâ oko oko, azo ti dunia ti Satan ayeke gi ti sara si e pensé tongana ala. Aye so ala yeke bâ ni tongana akota ye, ala ye ti tene e nga kue e bâ ni tongaso. Ala ye si e sara mara ti aye so ala yeke sara. (Diko aÉphésien 2:1, 2.) Me bango ndo ti azo ti dunia so ayeke sara ngangu na ndo ti e gi tongana e la e zia lege na ni. Paul atene so bibe ti azo ti dunia so ayeke tongana mbeni sioni pupu so angoro e. A lingbi e sara hange lakue si nzoni pupu amanke e pëpe si e wara lege pëpe ti hunzi kpengo loro ni. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti ngbâ lakue ti kpe loro so e yeke kpe ni? A yeke tapande ti Jésus. Lo yeke nzoni tapande so ahon atanga ni kue ti zo so akpe loro juska na nda ni, na e lingbi ti mû tapande ti lo (aHéb. 12:2). E yeke nga na tapande ti bazengele Paul. Lo sara mandako ti kpengo loro, na lo wa aita ti lo ti mû tapande ti lo.​—1 aCor. 11:1; aPhil. 3:14.

Tongana nyen ti ‘kpe loro ni ti wara’ futa ni?

14. Paul abâ lani kpengo loro so lo yeke kpe tongana nyen?

¹⁴ Paul abâ lani kpengo loro so lo yeke kpe tongana nyen? Na yâ ti ndangba tënë ti lo na a-ancien ti Éphèse, lo tene: “Mbi bi bê ti mbi na ndo ti âme ti mbi ahon ndo ni pëpe, mo bâ mo tene a yeke kota ye mingi na lê ti mbi. Kota ye ni ayeke gi ti tene mbi hunzi kpengo loro ti mbi nga na kusala so Seigneur Jésus amû na mbi.” (Kus. 20:24). Tongaso, Paul ayeke lani nduru ti dö aye kue ti zia, même fini ti lo, ti kpe loro juska na nda ni. Paul asara lani kua ngangu ti fa nzoni tënë. Me lo tene so angangu kue so lo sara ayeke duti ye oko pëpe tongana lo kpe loro ni juska na nda ni pëpe. Lo hinga so a lingbi lo ngbâ ti sara ngangu juska na nda ni. Lo tene pëpe so lo wara futa ni awe. (Diko aPhilippien 3:12, 13.) A yeke gi nduru na ngoi ti kuâ ti lo si lo tene na bê kue: “Mbi tiri pendere bira ni awe, mbi kpe loro ni ahunzi awe, mbi sara ye alingbi na tënë ti mabe awe.”​—2 Tim. 4:7.

15. Paul awa aita ti lo ti sara nyen?

¹⁵ Paul aye si aita ti lo akpe loro juska na nda ni. Lo wa aChrétien ti Philippes ti sara kua ngangu teti salut ti ala wani. Lo dabe ti ala ti ngbâ ti “gbu tënë ti fini ngangu”. Lo kiri lo tene: “Tongaso si mbi wara lege ti duti na ngia mingi na lâ ti Christ, ti bâ so mbi kpe loro ni lani senge senge pëpe wala mbi sara kua ngangu senge senge pëpe.” (aPhil. 2:16). Lo wa nga aChrétien ti Corinthe lo tene: “Ala kpe loro ni ti tene ala wara [futa] ni.”​—1 aCor. 9:24.

16. Ngbanga ti nyen a lingbi e hinga so futa ni ayeke tâ ye?

¹⁶ Mbeni zo so ayeke kpe yongoro loro tongana marathon ayeke bâ hio pëpe ndo so a yeke hunzi dä. Me lo yeke pensé lakue na ndo ni na lo hinga so lo ga nduru na ni awe. Na ngoi so lo hinga so lo ga nduru ti si na nda ni awe, lo yeke sara même ngangu mingi ti hunzi kpengo loro ni. A yeke nga legeoko tongaso teti kpengo loro so aChrétien ayeke kpe. A lingbi e hinga so futa ni ayeke tâ ye. Ye so ayeke mû maboko na e ti sara kue ti kpe loro ni juska na nda ni ti wara futa ni.

17. Tongana nyen mabe ayeke mû maboko na zo ti ngbâ ti zia lê ti lo gi na ndo ti futa ni?

¹⁷ Paul atene: “Mabe ayeke hingango biani so aye so mo yeke ku ni kungo ayeke si biani. A yeke nga fango polele na gigi ye so afa atene aye so mo bâ ni pëpe ayeke dä biani.” (aHéb. 11:1). Abraham na Sara ayeke lani nduru ti dö nzoni ndo ti ala ti zia ti duti tongana “awande nga azo so aga ti sara kodoro ti ninga pëpe na yâ ti kodoro ni.” Nyen la amû maboko na ala? “Ala bâ [gango tâ tënë ti azendo ti Nzapa] yongoro kâ.” Moïse ake ti “wara ngia na yâ ti siokpari teti kete ngoi” nga lo ke “amosoro ti Égypte”. Nyen la amû maboko na lo ti wara mabe nga na ngangu ti sara ye so? Lo “zia lê ti lo gi na ndo ti futa so a yeke mû.” (aHéb. 11:8-13, 24-26). A yeke na lege ni so Paul atene azo so oko oko kue asara ye “na lege ti mabe”. Mabe amû maboko na ala ti bâ gi pëpe akpale nga na aye ti ngangu ti dunia so me ti bâ aye so Nzapa ayeke sara ndali ti ala nga na ati so ade lo sara ni pëpe.

18. Nyen la e lingbi ti sara ti zi “siokpari so alingbi ti gbu e hio”?

¹⁸ E lingbi ti gbu li na ndo ti akoli na awali be-ta-zo so a sara tënë ti ala na aHébreu chapitre 11 nga ti mû tapande ti ala. Sarango tongaso ayeke sara si mabe ti e akpengba nga e yeke zi “siokpari so alingbi ti gbu e hio” e bi ni (aHéb. 12:1). Nga, tongana e gue na abungbi legeoko na aita ti e so ayeke gi ti sara si mabe ti ala akpengba, e lingbi ti “bi lê na ndo ti mba ti pusu mba ti duti na ndoye na ti sara apendere kusala”.​—aHéb. 10:24.

19. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti ngbâ ti kpe loro laso?

¹⁹ E ga nduru awe ti hunzi mandako ti kpengo loro ni, a yeke mo bâ mo tene e yeke bâ ndo so loro ni ayeke hunzi dä. Teti so Jéhovah ayeke mû maboko na e nga ndali ti so e yeke na kpengba mabe na lo, e lingbi ti “zi nengo ye kue e bi ni nga na siokpari so alingbi ti gbu e hio”. E lingbi ti ngbâ ti kpe loro nga ti wara futa ni so Babâ ti e, Jéhovah, amû zendo ni na e.

[Kete tënë na gbe ni]

Mo dabe ti mo na ni?

• Nyen la e lingbi ti sara ti zi “nengo ye kue” ti bi ni?

• Nyen la alingbi ti sara si mabe ti mbeni Chrétien atï?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e ngbâ ti zia lê ti e gi na ndo ti futa ni?

[Foto na lembeti 26]

“Siokpari so alingbi ti gbu e hio” ayeke nyen, nga tongana nyen alingbi ti gbu e?