Chapitre 35

Kota lisoro so zo ade afa la oko pepee

YE SO e baa ge ayeke mbeni kota tene na ya mbai ti Mbeti ti Nzapa: Jésus aduti na tele ti hoto ni, lo fa kota Lisoro ti lo na ndo hoto ni. Ndo ni ayeke ndulu na kota ngu ti Galilée, peut-être ndulu na Capernaüm. Na bi so kue Jésus asambela Nzapa, ndade na ndapelele lo hiri azo bale oko na ndoni use na popo ti adisciple ti lo ti ga abazengele. Na pekoni, na ala lo zu na mbeni ndo so aduti kpangbala na ndo hoto ni.

Fadeso, mo yeke tene, Jésus awoko awe na lo ye ti lango. Me azo mingi mingi aga, ambeni alondo yongoro na Judée na Jérusalem, asala akilomètre 100 juska 110. Ambeni alondo na yanga ti kota ngu ti ingo na kodoro ti Tyre na ti Sidon na mbage ti banga. Ala ga ti ma tene ti Jésus na ti tene lo lungula kobela ti ala. Même ambeni zo aga so ayingo sioni, a-ange ti sioni ti Satan, asala ala pasi.

Tongana Jésus azu na ala, azo so kobela asala ala aga ndulu na lo ti ndu lo, na lo lungula kobela ti ala kue. Na pekoni, Jésus ama hoto ni na mbeni ndo so ayeke na nduzu kete. Ka lo duti na sese na lo tonda ti fa ye na azo mingi mingi so aduti na ndo so ayeke kpangbala na gbele lo. Mo gbu li ti mo da kete! Fadeso mbeni zo ti kobela oko ayeke na popo ti ala pepee!

Azo ni ayeke na nzala mingi ti ma wafango ye so alingbi ti sala akota ye ti kpene so. Me, Jésus afa tene ti lo biani ndali ti adisciple ti lo, ala so aduti peut-être ndulu na tele ti lo. Me ti tene e wara ye ti nzoni da nga, Matthieu na Luc, ala use asu tene ti lo na mbeti.

Tene ti Matthieu ayo lege osio ahon tene ti Luc. Na nga, ambeni tene so Matthieu asu na mbeti, Luc afa so Jésus asala tene ni na mbeni ngoi nde na kusala ti lo, ye so e baa tongana e haka Matthieu 6:9-13 na Luc 11:1-4, na Matthieu 6:25-34 na Luc 12:22-31. Me, tene so alingbi pepee ti sala si be ti e ado. Biani, Jésus afa tene ni gi lege oko pepee me lege mingi, na Luc aye ti fa so lo sala tene ni na mbeni ngoi nde.

Ye so asala si tene so Jésus afa na la ni ka ayeke na ngere ngangu ayeke pepee gi nengo ti atene ti yingo so ayeke na ya ni, me nga lege so lo fa ataa tene so polele nga si zo alingbi ti gbu nda ni hio. Ti tene azo so agi fini so ayeke nzoni ahon na ya lege ti Nzapa alingbi ti gbu nda ti tene ti lo mbilimbili, lo sala tene ti aye so asi na azo la oko oko, aye so azo ahinga ala nzoni.

Azo wa ayeke na taa ngia biani?

Azo kue aye ti duti na ngia. Tongaso na ya Lisoro ti lo na ndo hoto Jésus afa azo wa ayeke na taa ngia biani. E bi be ti e so tene so agboto me ti azo mingi so ama lo. Ye oko, ti ambeni mingi akozo tene ti lo ayeke na lege ni pepee.

Jésus atonda ti sala tene na adisciple ti lo tongaso: “Ngia ayeke na i awanzinga, teti royaume ti Nzapa ayeke ti i. Ngia ayeke na i so ayeke na nzala fadeso, teti fade i wara kobe alingbi na nzala ti i. Ngia ayeke na i so i toto na ngule fadeso, teti fade i he na ngia. Ngia ayeke na i, tongana azo ake i (...). I duti na taa ngia na la ni ka, na i hulu na ngia. Baa! futa ti i ayeke kota na yayu.”

So ayeke tongo nda ti lisoro ti Jésus na ndo hoto so Luc asu na mbeti. Me Matthieu atene so Jésus afa na gigi nga so ngia ayeke na ala so ayeke na taa-be-ti-molenge, ala so asala be-nzoni, ala so be ti ala ayeke na sioni oko pepee na ala so aye siriri. Jésus atene ala yeke na ngia ngbanga ti so fade sese aga ye ti héritier ti ala, fade asala be-nzoni na ala, fade ala baa Nzapa na fade ahiri ala amolenge ti Nzapa.

Tongana Jésus asala tene ti dutingo na ngia lo ye ti tene pepee nzerengo tele senge so zo awara tongana lo sala ngia. Taa ngia ali mingi ahon, a ye ti tene ti duti na ngia na ye so e wara, ti duti na taa ngia na be nga na nzerengo tele na ya fini ti zo.

Tongaso Jésus afa so ala so ayeke na ngia biani ayeke azo so ahinga ye ti yingo amanké ala, na vundu asala ala ngbanga ti siokpari ti ala, na ala ga ti hinga na ti sala na Nzapa. Tongaso, kamême ake ala na asala ngangu na ala ngbanga ti so ala sala ye so be ti Nzapa aye, ala yeke na ngia teti ala hinga so ala nzere na be ti Nzapa, na fade lo mu na ala futa ti fini ti lakue lakue.

Ye oko, azo mingi so ama Jésus giriri, lege-oko tongana ambeni zo mingi laso, ama na be so warango ye mingi na salango angia asala si azo awara taa ngia. Jésus ahinga a yeke tongaso pepee. Lo zia mbeni kangbi so asala si be ti azo mingi so ama lo ado, lo tene:

“Vundu aga na i azo ti mosoro, teti i wara nzoye ti i kue awe. Vundu aga na i so ya ti asi fadeso, teti fade nzala agbu i. Vundu aga na i so i he ngia fadeso, teti fade i toto na vundu na ngule. Vundu aga na i tongana azo kue asala tene nzoni ti i, teti akotara ti ala asala tongaso na aprophète ti wataka giriri.”

Jésus aye ti tene nyen? Ngbanga ti nyen ti wara mosoro, ti he ngia na ti gi ye so amu ngia, na ti duti na ngia tongana azo asala tene nzoni ti ala aga na vundu? A yeke ngbanga ti so tongana mbeni zo ayeke na aye so na lo ndoyee ni mingi, lo ke na ya fini ti lo kusala ti Nzapa, ye oko so ayeke mu taa ngia. Na nga, Jésus aye ti tene pepee so gi ti duti wanzinga, zo ti nzala, wala zo so vundu asala lo senge asala si lo yeke na ngia. Me mingi ti azo ti mawa tongaso ayeda na afango tene ti Jésus, na tongaso ahiri tene nzoni na ndo ala, na lege so ala duti na taa ngia.

Na pekoni, Jésus atene na adisciple ti lo: “I yeke ingo ti sese so.” Biani, lo ye ti tene pepee ala yeke taa ingo. Me ingo ayeke bata ye. A bungbi ingo mingi na tele ti balaga na temple ti Jéhovah, na aprêtre so asala kua ka ayeke zia ni na tele ti aye so amu na sadaka.

Adisciple ti Jésus ayeke “ingo ti sese so” teti ala yeke na ngangu ti batango ye na ndo azo. Tene so ala fa abata na fini azo kue so asala ye alingbi na ni! Na ya fini ti azo tongaso, fade a sala si ala ngba lakue, ala duti be-taa-zo, na fade a kanga lege na aye so aye ti futi ala na lege ti yingo nga na lege ti tambela.

“I yeke lumière ti sese so”, Jésus atene na adisciple ti lo. A yeke zia lampe pepee na gbe ti sakpa me na ndo fotoforo, tongaso Jésus akiri atene: “Lege-oko tongaso nga i zia lumière ti i aza na gbele azo.” Adisciple ti Jésus asala ni na lege so ala sala tene ti témoin na gbele azo kue, nga ala yeke tapande so aza zango na lege ti tambela ti ala so alingbi na andia ti Mbeti ti Nzapa.

Angangu ndia ti tambela teti adisciple ti lo

Amokonzi ti nzapa abaa Jésus tongana mbeni zo so ake ndia ti Nzapa, na a ninga pepee ala wa tele ti ala na popo ti ala ti fa lo. Tongaso, tongana Jésus angba ti mu Lisoro ti lo na ndo hoto ni, lo fa nda ti ye so asi tongaso: “I tene na be i pepee mbi ga ti futi Ndia wala aProphète. Mbi ga pepee ti futi ye, me ti sala si tene ti Ndia na ti aProphète aga taa tene.”

Jésus akpe mbito mingi ti Ndia ti Nzapa, na lo wa azo so ama tene ti lo ti kpe mbito ni nga. Biani, lo tene: “Fade zo so ake kete komandema oko, na lo fa lege na ambeni zo ti sala tongaso, fade lo yeke ‘kete’ na lege ti royaume ti yayu”, so aye ti tene zo so ayeke li na ya Royaume ni la oko pepee.

Jésus ake Ndia ti Nzapa oko pepee, lo fa ngbanga même na ndo atene so ayeke na be ti zo so alingbi ti pusu lo ti ke ndia. Tongana lo dabe azo so Ndia atene: “A lingbi mo fa zo pepee”, Jésus azia mbeni tene na ndoni, lo tene: “Me mbi tene na i, zo so ngonzo ti lo angba ti londo na tele ti ita ti lo, fade ngbanga ati na li ti lo.”

Teti so a yeke kota ye ti ngba na ngonzo na tele ti mba ti lo, na a lingbi ti pusu zo ti fa mba ti lo, Jésus afa na lege ti mbeni tapande ye so zo alingbi ti sala ti leke songo. Lo mu yanga so: “Tongaso, tongana mo yeke mu matabisi [sadaka] ti mo na gbele balaga, na mo dabe mo ka na ita ti mo so ayeke na tene na li ti mo, mo zia matabisi ti mo na tele ti balaga ni; mo gue mo leke songo na ita ti mo kozoni si, na ndani, mo ga mo mu matabisi ti mo.”

Jésus abi le ti azo so ama tene ti lo na ndo komandema mbasambala ni ti Akomandema Bale Oko tongana lo tene: “I ma awe tene so atene giriri: ‘A lingbi mo sala lango sioni pepee.’ ” Me Jésus afa ngbanga même na ndo tene so ayeke lakue na ya be ti zo so alingbi ti pusu lo ti sala lango sioni. Lo tene: “Me mbi tene na i, zo so angba ti baa mbeni wali juska nzala ti wali ni asala lo, na ya be ti lo, lo sala lango sioni na lo awe.”

Jésus asala tene ge pepee ti mbeni sioni tene oko so ahon hio na ya li ti zo me ti zo so ‘angba ti baa’. Zo so angba ti baa mbeni wali tongaso asala si anzala ti tele so ayeke ngangu mingi alondo, na tongana lege azi na lo, fade lo sala lango sioni. Mbeni zo alingbi ti kanga lege na ni tongana nyen? Na ya mbeni tapande Jésus afa tongana nyen peut-être alingbi ti sala mbeni ngangu ye. Lo tene: “Na tongana le ti mo ti koli asala si mo ti, mo gboto lo mo bi yongoro (...). Na tongana maboko ti mo ti koli asala si mo ti, mo fa lo, mo bi yongoro.”

Mingi azo ayeda ti glisa mbeni mbage ti tele ti ala so ayeke na kobela ti so fini ti ala. Me, a lingbi na tene ti Jésus, a yeke ye ti kota ahon ti ‘bi yongoro’ mbeni ye, même mbeni kota ye tongana le wala maboko ti e, ti tene e yeke na mbeni sioni pensé wala e sala lango sioni pepee. Tongaso pepee, Jésus atene, fade abi zo so asala ni na Géhenne (mbeni ndo so agbi saleté da ndulu na Jérusalem), ye so aduti fa ti futingo ti lakue lakue.

Jésus afa nga lege ti sala ye na azo so aye ti sala sioni na e wala ti gi tene na e. Lo mu wango so: “I ke pepee tongana zo asala sioni na e. Me zo so apika mo na ngbangba ti mo ti koli, mo tourné mbeni mbage ni na lo nga.” Jésus aye ti tene pepee so tongana mbeni zo alondo ti sala sioni, e lingbi ti tiri ti bata azo ti sewa ti e pepee. Zo apika ngbangba ti mbeni zo ti mu na lo ka pepee, me ti zonga lo. Tongaso Jésus aye ti tene tongana mbeni zo agi tene wala tiri, peut-être lo pika mo biani na maboko ti lo wala lo zonga mo, a yeke na lege ni pepee ti kiri sioni na lo.

Tongana Jésus adabe azo ni so Ndia atene ti ndoyee zo so ayeke ndulu na ala, na pekoni lo mu wango so: “Me mbi tene na i: I ngba ti ndoyee awato ti i, na i sambela teti azo so asala ngangu na i.” Lo fa na ala ngbanga ti nyen a yeke nzoni ti sala tongaso: “Si i ga amolenge ti Baba ti i so ayeke na yayu, teti lo sala si la ti lo asu na ndo azo ti sioni na azo ti nzoni.”

Jésus ahunzi mbage so ti lisoro ti lo na wango so: “A lingbi i ga azo so ayeke mbilimbili kue, lege-oko tongana Baba ti i so ayeke na yayu ayeke mbilimbili kue.” Jésus aye ti tene pepee so e lingbi ti ga mbilimbili kue na ya ye kue. Me, a lingbi na tapande ti Nzapa, e lingbi ti ndoyee même awato ti e. Tene so na mbeti ti Luc atene: “I ngba ti sala be-nzoni, lege-oko tongana Baba ti i asala be-nzoni.”

Sambela na ziango be na Nzapa

Na ndani ti lisoro ti lo na ndo hoto, Jésus afa ngbanga na ndo ndendia ti azo so afa na gbele azo so ala bata tene ti Nzapa. Lo tene: “Tongana mo mu matabisi mo sala si zo ahulu trompette na gbele mo pepee, tongana awandendia asala.”

“Tongana i sambela”, atene Jésus, “a lingbi i sala tongana awandendia pepee; teti ala ye ti luti ti sambela na ya synagogue na sangbi lege nga, si azo abaa ala.” Me, lo fa na azo ti sala ye so: “Me mo, tongana mo sambela, mo gue na ya da ti mo, mo kanga yanga ti da ti mo, si mo sambela Baba ti mo so ayeke na lingo.” Jésus ake pepee sambela so asala ni na gbele azo, teti lo mveni lo sambela tongaso. Ye so lo ke ayeke sambela so azo atene teti le ti zo si azo agunda ala na pekoni.

Jésus amu wango so nga: “Tongana i sambela, i sala gi tene oko lege mingi pepee tongana azo ti amara asala.” Lo ye ti tene pepee so a yeke sioni ti tene mbeni ye lege mingi. Mbeni la, lo mveni amu “tene oko” lege mingi na sambela ti lo. Me ye so lo ke ayeke ti ‘sala gi tene oko lege mingi’, tene so zo amanda na be ti lo, tongana azo asala tongana ala sambela na achapelet, ala sala gi tene oko lege mingi na ala bi be ti ala da pepee.

Ti mu maboko na azo so ama tene ti lo ti sambela, Jésus amu na ala mbeni sambela tongana tapande so ahunda ye mbasambala. Akozo ye ota so ahunda ala afa so kota ye ayeke komandema ti Nzapa na ye so be ti lo aye ti sala, na so ayeke na lege ni. A hunda ti tene iri ti Nzapa aga nzoni kue, so Royaume ti lo aga na so asala ye so be ti lo aye. Tanga ti aye osio so ahunda ala ayeke teti zo mveni: ti wara kobe ti lo ti la oko oko, ti wara pardon teti sioni so lo sala ni, ti tara lo ahon ngangu ti lo pepee na ti zi lo na maboko ti wato sioni.

Na pekoni, Jésus asala tene ti gbanda so ayeke ti mu aye ti mitele na kozo ndo. Lo mu wango so: “I zia ti bungbi mosoro teti i mveni na ndo sese so, na ndo so papalapo na soko ate, na ndo so awanzi ali na ngangu ti nzi ye.” Mara ti mosoro tongaso alingbi ti buba, na nga ala yeke na ngere ngangu na le ti Nzapa pepee.

Ndani laa si Jésus atene: “Me i bungbi mosoro ti i na yayu.” I sala ni tongana i mu kusala ti Nzapa na kozo ndo na fini ti i. Zo oko alingbi ti lungula pepee ye ti nzoni so e wara na gbele Nzapa, wala kota matabisi so lo yeke mu na e ande ngbanga ni. Jésus atene: “Na ndo so mosoro ti mo ayeke da, be ti mo ayeke ka nga.”

Jésus akiri asala tene ti gbanda ti gingo aye ti mitele na lo mu tapande so: “Le ayeke lampe ti tele. Tongaso, tongana le ti mo agi ye mingi pepee, fade tele ti mo kue aza; me tongana le ti mo ayeke sioni, fade tele ti mo kue ayeke na bingo.” Le so atambela nzoni ayeke teti tele ti zo mbeni lampe so aza na ndo so ye avuko. Ti baa ndo mbilimbili, a lingbi le agi ye mingi pepee, so aye ti tene a baa ndo gi na tele ti ye oko. Le so akpe na tele ti aye nde nde amu ye na nenee ni biani pepee, amu nzala ti aye ti mitele kozo na kusala ti Nzapa, ye so asala si ‘tele ti zo kue’ ayeke na bingo.

Jésus asala si tene ti lo aga kota na ngangu tapande so: “Zo oko alingbi ti sala boi na azo use pepee; teti fade lo ke oko, na lo ndoyee mbeni, wala fade lo ye oko, na lo ke mbeni. I lingbi ti ga boi ti Nzapa na ti Mosoro lege-oko pepee.”

Na peko ti wango so, Jésus afa na azo so ama tene ti lo so a lingbi ala gi be ti ala teti aye ti mitele pepee tongana ala mu kusala ti Nzapa na kozo ndo na fini ti ala. Lo tene: “Baa andeke ti nduzu, ala lu le-kobe pepee, ala fa le-kobe pepee, na ala bungbi le-kobe na gogoro pepee; me Baba ti i na yayu amu kobe na ala.” Lo hunda tene so na azo ni: “Ngere ti i ayeke ngangu ahon ngere ti ala pepee?”

Na pekoni Jésus asala tene ti alanga ti ngunda na lo tene so même “Salomon, na ya gloire ti lo kue, ayu bongo ti pendere alingbi na oko ti ala pepee. Me, lo tene, tongana Nzapa amu bongo ti pendere tongaso na pele ti ngunda, (...) fade lo ye mingi ahon ti yu i na bongo pepee, i azo ti kete mabe?” Jésus ahunzi na tene so: “I gi be ti i pepee, na i tene pepee, ‘Fade e te nyen?’ wala ‘Fade e nyon nyen?’ wala ‘Fade e yu bongo ti nyen?’ (...) Teti Baba ti i na yayu ahinga i ye ye so kue. Me i gi royaume ti Nzapa na mbilimbili ti lo kozoni, na fade amu na e tanga ti ye so kue nga.”

Lege ti fini

Lege ti fini ayeke ti mu peko ti afango tene ti Jésus. Me a yeke ngangu ti sala tongaso. A-Farizien, tongana tapande, ayeke ndulu ti fa ngbanga na ngangu na ndo amba ti ala, na azo mingi amu peko ti ala. Ni laa, na Lisoro ti lo na ndo hoto Jésus atene tongaso: “I fa ngbanga pepee si azo afa ngbanga na i pepee; teti ala fa ngbanga na i lege-oko tongana i fa ngbanga na ala.”

A yeke sioni ti mu peko ti tapande ti aFarizien so agi ti wara akete faute kue ti zo. Na peko ti ye so Luc asu na mbeti, Jésus afa ye ti sioni so alingbi ti si na lege ti atene so: “Biani waziba alingbi fa lege na waziba? Fade ala use kue ati na du pepee?”

A yeke kota siokpari mingi ti gi ti baa faute kue ti mbeni zo, ti sala si kete faute ti ala aga kota na ti diko tene na li ti ala lakue. Tongaso Jésus ahunda tene so: “Tongana nyen mo lingbi ti tene na ita ti mo, ‘Zia mbi lungula kete keke na le ti mo’, na baa! kota keke ti da ayeke na le ti mo mveni? Mo wandendia! Kozoni mo lungula kota keke so ayeke na le ti mo, na ndani mo lingbi baa ndo mbilimbili ti lungula kete keke so ayeke na le ti ita ti mo.”

So aye ti tene pepee adisciple ti Jésus alingbi ti sala ye na lege ti ndara na ambeni zo pepee teti lo tene: “I mu ye so ayeke nzoni-kue na ambo pepee, na i bi perle ti i pepee na gbele agaduru.” Ataa tene ti Mbeti ti Nzapa ayeke nzoni-kue. A haka ala na aperle. Biani tongana ambeni zo so ayeke tongana ambo wala agaduru so amu na nenee ni pepee anzo taa tene so adisciple ti Jésus afa, a lingbi ti zia ala na ti gi ambeni so ayeke ndulu ti ma tene.

Kamême so Jésus asala tene ti sambela kozoni na ya Lisoro ti lo na ndo hoto, fadeso lo fa tongana nyen a lingbi ti gbu ngangu na ya sambela ni. Lo mu kpengba wango so: “I ngba ti hunda na fade amu na i.” Ti fa so Nzapa ayeke ndulu ti ma sambela, Jésus atene: “Wala zo nyen na popo ti i, tongana molenge ti lo ahunda mapa, fade amu na lo tene? (...) Tongaso, tongana i so i yeke sioni i hinga ti mu matabisi ti nzoni na amolenge ti i, fade Baba ti i so ayeke na yayu aye mingi ahon pepee ti mu ye ti nzoni na ala so ahunda lo?”

Na pekoni Jésus atene mbeni ye so aga kota ndia ti tambela so ahiri ni Ndia ti Lor. Lo tene: “Tongaso, ye kue so i ye azo asala na i, i sala na ala nga tongaso.” Ti sala ye alingbi na ndia so ahunda na i ti sala gi ye ti nzoni na azo kue lege-oko tongana i ye ti tene asala na i.

Wango ti Jésus afa biani so lege ti fini ayeke ngangu: “I li na kete yanga ni; teti lege ti gue na futingo ni ayeke kota na yanga ni ayeke kota na azo mingi ali na lege ti yanga ni so. Teti lege ti gue na fini ayeke ngangu na yanga ni ayeke kete, na gi azo oko oko awara lege ni so.”

A yeke sioni mingi tongana mo glisa lege ni. Tongaso Jésus atene: “I kpe aprophète ti wataka, ala so asi na i na ala yu poro ti ngasangbaga na tele ti ala, me na be ti ala, ala yeke gi aïka-i ti sioni mingi.” Jésus atene ahinga keke ti nzoni na keke ti sioni na lege ti le-keke ni, lege-oko na aprophète ti wataka fade ahinga ala na lege ti tambela ti ala na afango tene ti ala.

Jésus angba lakue ti fa nda ti tene, lo tene nga so zo ayeke disciple ti Lo gi na lege ti tene pepee me na lege ti kusala nga. Ambeni atene na gigi so Jésus ayeke Seigneur ti ala, me tongana ala sala ye so be ti Baba ti lo aye pepee, lo tene: “Fade mbi tene na ala biani: Mbi hinga i kozoni pepee! I zia mbi, i azo so ake ndia.”

Na ndani Jésus ahunzi lisoro ti lo na mbeni kpengba tene. Lo tene: “Zo kue so ama tene so mbi tene na lo, na lo bata ni, fade abaa lo tongana zo ti ndara so asala da ti lo na ndo tene. Ngu apika, moa asi na pupu aïa ayengi da ni, me da ni ati pepee, teti aleke gere ni na ndo tene.”

Na mbage Jésus atene: “Zo so ama tene so mbi tene na lo, na lo bata ni pepee, fade abaa lo tongana zo ti buba so asala da na ndo ti mbutu. Ngu apika, moa asi na pupu aïa na ayengi da so, na da ni ati, na afuti kue.”

Tongana Jésus ahunzi lisoro ti lo awe, be ti azo mingi so ama tene ado teti lege so lo fa ye na ala, teti lo fa nda ti tene na ala na ngangu, lo fa nda ti tene tongana amokonzi ti nzapa ti ala pepee. Luc 6:12-23; Matthieu 5:1-12; Luc 6:24-26; Matthieu 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Luc 6:27-49.

▪ Jésus ayeke na ndo wa tongana lo fa kota lisoro ti lo? Azo wa aduti da? Na ye nyen asi ngoi kete kozoni si lo fa tene ni?

▪ Ngbanga ti nyen be ti e ado pepee ti baa so Luc azia mbeni tene so Jésus afa na la ni ka na mbeni ngoi nde?

▪ Ye nyen asala si tene so Jésus afa ayeke na ngere ngangu?

▪ Azo wa ayeke na taa ngia biani, na ngbanga ti nyen?

▪ Vundu aga na azo wa, na ngbanga ti nyen?

▪ Na lege wa adisciple ti Jésus ayeke “ingo” nga “lumière ti sese so”?

▪ Na lege wa Jésus afa lo kpe mbito ti Ndia ti Nzapa mingi?

▪ Jésus amu tapande wa ti lungula biani aye so apusu zo ti fa mba ti lo na ti sala lango sioni?

▪ Jésus aye ti tene nyen tongana lo tene ti tourné mbeni ngbangba ti e?

▪ Na lege ti nyen si e lingbi ti ga mbilimbili kue lege-oko tongana Nzapa?

▪ Jésus amu wango wa na lege ti sambela?

▪ Ngbanga ti nyen mosoro na yayu ayeke kota ahon? Zo awara ala tongana nyen?

▪ Jésus amu atapande wa ti mu maboko na azo so ama tene ti lo ti bata na lege ti gingo mosoro ti mitele?

▪ Ngbanga ti nyen Jésus atene e lingbi ti gi be ti e na ye oko pepee?

▪ Jésus atene nyen na ndo ti fango ngbanga na ndo ambeni zo; me na lege wa lo fa so adisciple ti lo alingbi ti sala ye na ambeni zo na lege ti ndara?

▪ Jésus akiri atene nyen na ndo ti sambela, na lo fa lege wa ti tambela?

▪ Jésus afa tongana nyen so lege ti fini ayeke ngangu, na zo alingbi ti handa zo ti zia lege ni?

▪ Jésus ahunzi lisoro ti lo tongana nyen? A sala si be ti azo aduti tongana nyen?