Na Peko ti Kuâ Ye Nyen Asi na Âme?

“Tene ti âme ti zo so alingbi ti kui pepe na a ngbâ ti duti na fini na peko ti kuâ ti zo nga na futingo ti mitele ti lo ayeke mbeni oko ti atene ti gunda ti fango ye na tene ti vorongo ti aChrétien.”—“NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.”

1. Mbeni kota bakari ti aCatholique ayeda na nyen na ndo âme so angbâ na fini na peko ti kuâ?

YE OKO, buku so e fa ni na nduzu ge ayeda so “a yeke ngangu ti fa na yâ ti Bible tene ti âme so ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ.” Tongaso, Bible afa nyen na ndo ye so asi na âme na peko ti kuâ?

Akinda Ahinga Ye Pepe

2, 3. Ye nyen asi na akinda, na aversê wa afa ni?

² A fa ye so ayeke si na akinda na Zo-ti-fa-tene 9:5, 10, ndo so e diko: “Akinda ahinga ye oko pepe . . . Teti kusala, ye ti bibe, hingango ye, na ndara, ayeke na ndo-ti-awakinda pepe, ndo so mo yeke gue dä.” Tongaso kuâ ayeke dutingo so fini ayeke dä pepe. Mbeni wasungo psaume atene giriri so, tongana mbeni zo akui, “lo kiri na sese. Na la ni mveni, ye so lo bi bê ti lo dä aga ye senge.”—Psaume 146:4.

³ Tongaso, akinda ahinga ye oko pepe, ala yeke sala ye oko pepe. Na la ni so lo fâ ngbanga na ndo Adam, Nzapa atene: “Fade mo kiri na pupu-sese, teti mo yeke pupu-sese.” (Genèse 3:19) Kozoni si Nzapa asala lo na pupu-sese ti sese na amu na lo fini, Adam ayeke giriri na mbeni ndo pepe. Tongana lo kui, Adam akiri aduti dä mbeni pepe. Ngbanga so lo wara ayeke kui, pepe guengo na lo na mbeni ndo nde.

Âme Alingbi ti Kui

4, 5. Fa atapande so awara na yâ ti Bible so afa na gigi âme alingbi ti kui.

⁴ Tongana Adam akui, ye nyen asi na âme ti lo? Dabe mo so, na yâ ti Bible, fani mingi tene “âme” andu gi mbeni zo. Tongana a tene Adam akui, a tene biani so âme so iri ti lo ayeke Adam akui. Ye so alingbi ti pika bê ti mbeni zo so amä na bê so âme alingbi ti kui pepe. Ye oko, Bible atene: “Âme so asala siokpari, fade a kui.” (Ézéchiel 18:4) Lévitique 21:1 (NW) asala tene ti “mbeni âme so akui” (mbeni “kuâ,” Bible ti Sango). Na a tene na aNazir ti ga pepe ndulu na “mbeni âme so akui” (“mbeni zo so akui,” Bible ti Sango).—Nombre 6:6, NW.

⁵ A sala nga tene ti âme tongaso na 1 aGbia 19:4 (NW). Éliya so awara tara mingi, “ahunda ti tene âme ti lo akui.” Legeoko nga, Yona, “ahunda si âme ti lo alingbi ti kui, lo tene ‘Na lë ti mbi, ti kui ayeke nzoni ahon ti ngbâ na fini.’” (Jonas 4:8, NW) Ti Jésus, lo sala tene ti ‘fâ mbeni âme,’ so Bible ti Crampon (1905) akiri pekoni na “ti lungula fini.” (Marc 3:4, NW) Tongaso, kui ti âme ayeke gi kui ti zo lo mveni.

“Ayeke Hon” na ‘Ayeke Kiri’

6. Bible aye ti tene nyen tongana lo tene âme ti Rachel “ayeke hon”?

⁶ Me a lingbi ti tene nyen na ndo kuâ ti ngangu ti Rachel, so asi na ngoi so lo yeke dü use molenge ti lo ti koli? Na Genèse 35:18, e diko: “Tongana âme ti lo ayeke hon (teti lo kui), lo di iri ti lo Ben-Oni; me babâ ti lo adi iri ti lo Benjamin.” Versê so aye ti tene so Rachel ayeke la ni na mbeni zo na yâ ti lo so asigigi na la ti kuâ ti lo? Oko pepe. Dabe mo so tene “âme” alingbi nga ti sala tene ti fini so mbeni zo ayeke na ni. Tongaso, na ndo so, “âme” ti Rachel aye ti sala gi tene ti “fini” ti lo. A yeke ye so apusu ambeni Bible ti kiri na peko ti tene “âme ti lo ayeke hon” na “fini ti lo ayeke ahon” (Bible Pirot-Clamer), “na yâ ndangba pupu ti lo” (Traduction Œcuménique de la Bible), nga “na ngoi ti kiri na tanga ti pupu ti lo.” (Bible en français courant) Ye oko a fa pepe so mbeni mbage ti Rachel so zo ahinga nda ni pepe angbâ na fini na ngoi ti kuâ ti lo.

7. Na lege wa âme ti molenge-koli ti womua so alondo na popo ti akinda “akiri na yâ lo”?

⁷ A yeke legeoko na kiringo na fini ti molenge-koli ti mbeni womua so asala tene ni na 1 aGbia chapitre 17. Na versê 22, e diko so tongana Éliya asambela na ndo pendere koli so, “L’Eternel [Jéhovah, NW] amä yanga ti Elie, na âme ti molenge ni akiri na lo, na lo zingo.” Ti so nga, tene “âme” aye ti tene “fini.” Tongaso, Bible du Rabbinat français atene: “Fini akiri na bê ti molenge ni, na asö lo.” A yeke biani fini, na pepe mbeni ye tonga yingo, si a kiri na yâ ti molenge-koli ni. Ye so ague legeoko na ye so Éliya atene na mama ti molenge so: “Ba, molenge ti mo, [ngbongboro tele ti lo kue] ayeke na fini.”—1 aGbia 17:23.

Kpengba Tene ti “Ndo ti Popo Ni”

8. Ti mingi ti azo so atene ala yeke Chrétien, ye nyen ayeke si na ngoi ti londongo ti awakinda?

⁸ Azo mingi so atene ala yeke Chrétien amä na bê so mbeni londongo na popo ti awakinda ayeke dä so na ngoi ni fade a-âme so ayeke kui pepe ayeke bungbi na amitele. Na pekoni, fade ala so alondo na popo ti awakinda ayeke wara futa ti ala: matabisi teti ala so atambela nzoni, wala ngbanga teti azo ti sioni.

9. Tene ti “ndo ti popo ni” aye ti tene nyen, nga na lë ti ambeni, ye nyen ayeke si na âme na ngoi so?

⁹ Na bango ni tene so akpengba pepe. Ye oko, a yeke ngangu na ala so amä na bê na tene ti âme so ayeke kui pepe ti fa ye so ayeke si na âme na popo ti ngoi so zo akui na la ti londongo ti lo. Ti tâ tene ni, “ndo ti popo ni” so, tongana ti so ayeke hiri na ni fani mingi, asala si atene nde nde alondo a sala fadeso angu ngbangbo mingi. Ambeni atene na yâ ngoi ni so âme ague na purgatoire, na ndo so a yeke sukula tele ti lo na akete siokpari si lo lingbi ti wara lege ti gue na yayu.a

10. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ti Bible pepe ti mä na bê so a-âme ayeke ku na purgatoire na peko ti kuâ, na tongana nyen ye so asi na Lazare ayeda na ni?

¹⁰ Ye oko, tongana ti so e ba ni, âme ayeke gi zo lo mveni. Tongana zo akui, âme ayeke kui. Tongaso, mbeni dutingo na fini so ahinga ye ayeke dä pepe na peko ti kuâ. Na biani, tongana Lazare akui, Jésus Christ atene pepe so lo yeke na purgatoire, na yâ ti a-limbe, wala na mbeni “ndo ti popo ni.” Jésus atene gi so: “Lazare alango.” (Jean 11:11) Biani, ti Jésus, so ahinga giriri tâ tene na ndo ye so asi na âme na peko ti kuâ, Lazare ahinga la ni ndo mbeni pepe, lo yeke na fini pepe.

Yingo ayeke Nyen?

11. Ngbanga ti nyen tene ti “yingo” alingbi pepe ti sala tene ti mbeni mbage ti zo so aduti na fini na la ti kuâ?

¹¹ Bible atene so, tongana mbeni zo akui, “yingo ti lo asigigi, lo kiri na sese ti lo.” (Psaume 146:4, NW) So aye ti tene mbeni yingo so ayeke na tele pepe ahon biani na a ngbâ ti duti na fini na peko ti kuâ ti mbeni zo? A lingbi ti duti tongaso pepe, teti so na pekoni wasungo psaume ni atene: “Na la ni mveni, ye so lo bi bê ti lo dä aga ye senge.” Tongaso, yingo ayeke nyen, nga na lege wa lo yeke ‘sigigi’ na tele ti mbeni zo na ngoi ti kuâ ti lo?

12. Na yâ ti Bible, atene na yanga ti Hébreu na Grec so akiri pekoni na “yingo” aye ti tene nyen?

¹² Na yâ ti Bible, atene so akiri pekoni na “yingo” (Hébreu, rouah; Grec, pneuma) aye ti tene mbilimbili “mbö.” Ni la, a hon ti tene “yingo ti lo asigigi,” Bible de la Pléiade atene “mbö ti lo akpe.” (Psaume 146:4) Ye oko, tene “yingo” andu ye mingi ahon gi tene ti hungo pupu. Na tapande, na salango tene ti futingo fini ti azo na ti anyama na ngoi ti Kota Moa so amu ndo kue, Genèse 7:22 atene: “Ye kue so mbö ti yingo [Hébreu: rouah] ti fini ayeke na duhon ti ala, ala kue so ayeke na ndo kuru sese, ala kui.” Tongaso tene “yingo” alingbi ti ndu ngangu ti fini so ayeke sala kusala na yâ aye kue so ayeke na fini, atä azo wala anyama, na so abata ni na lege ti hungo pupu.

13. Na lege wa a lingbi ti haka yingo na kuran?

¹³ Zia e mu mbeni tapande: Kuran ayeke sala si mbeni masini asala kusala. Tongana kuran akaï, masini azia ti tambela. Kuran aga mbeni masini nde pepe. Legeoko nga, tongana mbeni zo akui, yingo ti lo akaï ti sala kusala na yâ mitele ti lo. Lo zia tele pepe ti gue na mbeni ndo nde.—Psaume 104:29.

14, 15. Na lege wa yingo akiri na Nzapa na la ti kuâ?

¹⁴ Tongaso, ngbanga ti nyen Zo-ti-fa-tene 12:9 [12:7, NW] atene na la ti kuâ ti mbeni zo “yingo ni akiri na Nzapa, Lo so amu ni”? So aye ti tene yingo ahon na yâ ti pupu ti si na gbele Nzapa? A fa mbeni tene tongaso oko pepe. Dabe mo so yingo ayeke ngangu ti fini. Tongana ngangu ti fini so ahon, gi Nzapa oko si alingbi ti kiri ti mu ni. Tongaso, yingo “akiri na Nzapa” na lege so beku ti wara ande fini teti zo so ayeke fadeso gi na tïtî Nzapa.

¹⁵ Gi Nzapa oko alingbi ti kiri na yingo, wala ngangu ti fini, na mbeni zo, so ti tene ti kiri na lo na fini. (Psaume 104:30) Me Nzapa aye ti sala tongaso?

[Kete Tene na Gbe Ni]

[Encadré na lembeti 23]

Adango Bê ti Mbeni Fini so Awara Kozoni

TONGANA mbeni ye oko angbâ na fini na peko ti kuâ ti mitele pepe, a lingbi ti tene nyen na ndo adango bê ti mbeni fini so ambeni zo atene ala wara kozoni?

Nikhilananda, mbeni wandara ti aHindou, atene ‘a lingbi ti fa pepe nda ti aye so azo awara na peko ti kuâ na lege ti tâ hingango ye.’ Na yâ ti mbeni tene so lo fa so li ti tene ni ayeke “Amara ti Tene ti Mabe na yâ Fini so Nda Ni Ayeke Pepe na yâ Alege ti Vorongo,” Hans Küng, wandara ti lege ti vorongo, atene: “A wara lege ti fa pepe nda ti mbeni mbaï oko ti adango bê ti mbeni fini so zo awara kozoni, so mingi alondo na amolenge nga na azo so adü ala na akodoro so amä na bê so zo akiri na fini mbeni.” Lo kiri lo tene: “Mingi [ti awagingo nda ti ye so ayeke sala tâ nzoni kusala ti senda-gi] ahinga so, atä aye so ala ba, a lingbi pepe ti sala tene ti aye so ti fa biani so zo akiri na fini mbeni na ndo sese.”

Na tongana mo ba so mo dabe mo na mbeni fini so mo wara kozoni? Mara ti bibe so alingbi ti si ngbanga ti aye mingi. Abata mingi ti atene so ayeke mä na mbeni kete mbage ti mongoli ti e ngbanga ti so e sala kusala na ala fade fade pepe. Tongana atene so e glisa akiri aba gigi, ambeni zo aba ni tongana adango bê ti fini so ala wara kozoni. Ye oko, e yeke na lege pepe ti wara atapande ti fini so ayeke nde na ti so e yeke na ni fadeso. Mingi ti azo so aduti na ndo sese ahinga ye oko pepe na ndo mbeni fini so ala duti na ni kozoni; ala bi bê ti ala nga pepe so ala duti na fini na mbeni ngoi nde.