O Leoleo Mamoe e Toʻafitu ma Alo Alii e Toʻavalu​—O le ā Lona Uiga mo i Tatou i Aso Nei?

1. Aiseā na lē mafai ai ona taulau le taupulepulega a le malo o Isaraelu ma Suria?

I LE senituri lona 8 T.L.M., pe tusa o le tausaga e 762 i le 759, na taupulepule ai le tupu o Isaraelu ma le tupu o Suria e osofaʻia le malo o Iuta. Sa latou naunau e osofaʻia Ierusalema ma aveesea le tupu o Aasa, ae suia i se isi tamāloa atonu e leʻi tupuga mai i le gafa o Tavita. (Isa. 7:5, 6) Peitaʻi e leʻi taunuu lenā faufauga, talu ai na folafola e Ieova o le a avea se tasi mai i le gafa o Tavita, ma tupu tumau i Lona nofoālii, ma e mautinoa lava o le a taunuu.​—Iosua 23:14; 2 Samu. 7:16.

2-4. Na faapefea ona faataunuu le Isaia 7:14, 16 (a) i le senituri lona 8 T.L.M. (e) i vaitaimi o Iesu?

² Atonu e foliga mai sa taulau le ʻautau tuufaatasi a Isaraelu ma Suria, auā i se tasi o taua na maliliu ai tagata totoa e 120,000 a Aasa. Na fasiotia ai foʻi Maaseia le “atalii o le tupu.” (2 No. 28:6, 7) Peitaʻi, na silafia e Ieova na mea na tutupu. Na ia manatua foʻi lana folafolaga i le tupu o Tavita, o lea na ia auina mai ai le perofeta o Isaia ma se feʻau faalaeiau.

³ Na faapea atu Isaia: ʻFaauta! O le a tō le tamaʻitaʻi ma fanau mai se tama tama, ma o le a ia faaigoa iā te ia o Emanuelu. A o leʻi iloa e le tama ona tetee atu i le leaga ma filifili i le lelei, o le a faagaogaoina lava le laueleele o tupu e toʻalua ia ua e matuā fefe i ai.’ (Isa. 7:14, 16) E masani ona faatatau atu le vaega muamua o lenā valoaga i le fanau mai o le Mesia. (Mata. 1:23) Peitaʻi, e leʻi osofaʻia e tupu o Suria ma Isaraelu le malo o Iuta i vaitaimi o Iesu. O lea, na iai se faataunuuga muamua o lenā valoaga i le vaitaimi o Isaia.

⁴ E leʻi leva talu ona māeʻa ona faia e Isaia lenā folafolaga, ae maʻitaga loa lana avā ma fanau ai lona atalii na igoa iā Maeli-sala-asa-pasa. Atonu na faasino atu “Emanuelu” lea na taʻua e Isaia i lana valoaga i lona atalii.a I vaitaimi o le Tusi Paia, sa masani ona iai le igoa o se pepe i le taimi e fanau ai, atonu e faamanatu ai se mea na tupu. Peitaʻi, na iai foʻi se isi igoa e valaau ai o ia e ona mātua ma tauaiga. (2 Samu. 12:24, 25) E leai se faamaoniga e iloa ai na valaau Iesu i le igoa o Emanuelu.​—Faitau le Isaia 7:14; 8:3, 4.

5. O le ā le filifiliga sesē na faia e le tupu o Aasa?

⁵ E lē na o le malo o Suria ma Isaraelu na iai sa latou taupulepulega i le malo o Iuta. Sa faapena foʻi le faufauga a se atunuu na malosi lana vaegaʻau, lea na avea mulimuli ane ma malo malosi o le lalolagi, o le malo o Asuria. E tusa ai ma le Isaia 8:3, 4, na taumafai Asuria e ave “oloa uma o Tamaseko” faapea le “vete a Samaria,” a o leʻi osofaʻia le malo o Iuta i le itu i saute. E leʻi faatuatuaina e le tupu o Aasa afioga a Ieova, lea na ala mai le perofeta o Isaia. Peitaʻi, na ia atiaʻe se faiā ma le tupu o Asuria, lea na iʻu ina feagai ai Iuta ma tulaga faigatā. (2 Tu. 16:7-10) Pagā se tulaga faanoanoa na oo iā Aasa i le avea ai o ia ma leoleo mamoe o Iuta. O lea ia tatou fesili ifo, ʻPe a ou faia se filifiliga tāua, pe ou te faatuatuaina Ieova po o tagata?’​—Faata. 3:5, 6.

SE LEOLEO MAMOE FOU NA FAIA LE MEA TONU

6. Na faapefea ona ese mai Esekia mai le tupu o Aasa?

⁶ Ina ua maliu Aasa i le 746 T.L.M., ona soloaʻi ane lea o lona atalii o Esekia, e avea ma tupu o se atunuu ua matitiva faaletino ma malapagā faaleagaga. Ina ua avea o ia ma tupu o Iuta, o ā mea sa ia faamuamua? Pe na ia taumafai e toe faaleleia le tamaoaiga o le atunuu? E leai. O Esekia o se tane faaleagaga, ma o ia o se leoleo mamoe lelei mo le atunuu. O lana gaoioiga muamua sa faia, o le faafoʻisia lea o le tapuaʻiga mamā ma toe faaleleia le faiā a le nuu ma Ieova. Na gaoioi Esekia i se auala atamai, ina ua ia iloa le mea na faafinagaloina e Ieova mai iā te ia. Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou!​—2 No. 29:1-19.

7. Aiseā na manaʻomia ai e le ʻau sa Levī le lagolagosua a le tupu fou?

⁷ Na faia e le ʻau sa Levī se vaega tāua i le toe atiaʻe o le tapuaʻiga mamā. O lea, na faapotopoto ai e Esekia le ʻau sa Levī ma folafola atu lona lagolagoina o i latou. Atonu sa fetagisi sa Levī faamaoni na iai i lenā fono, ina ua faapea atu le tupu iā i latou: “Ua filifilia outou e Ieova e tutū i ona luma e auauna iā te ia.” (2 No. 29:11) Na avatu i le ʻau sa Levī se faatonuga manino ina ia faamuamua le tapuaʻiga moni.

8. O ā mea na faia e Esekia na faamalosia ai le itu faaleagaga o le nuu, ma o le ā le iʻuga?

⁸ Na valaaulia e Esekia tagata uma o Iuta ma Isaraelu ina ia faamanatu le Paseka. Ina ua mavae lenā, ona faamanatu lea e tagata le Tausamiga o Falaoa e lē Faafefeteina mo aso e fitu. Na fiafia tele tagata i le tausamiga, ma faaauau ai pea mo isi aso e fitu. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Na iai foʻi le olioli tele i Ierusalema, auā e leʻi tupu se mea faapea i Ierusalema talu mai aso o Solomona le atalii o Tavita le tupu o Isaraelu.” (2 No. 30:25, 26) E mautinoa na maua e tagata faalaeiauga faaleagaga mai i lenā faatasiga. Ua faapea mai le 2 Nofoaiga a Tupu 31:1: ʻIna ua latou faamāeʻaina nei mea uma, ona latou tuʻininii lea o poutū paia ma talepe i lalo pou paia, ma lepeti i lalo mea maualuluga ma fata faitaulaga.’ Na matuā liliu atu le nuu iā Ieova. O lenā faamamāina faaleagaga, sa fesoasoani e sauniunia ai i latou mo faigatā na tutupu mulimuli ane.

NA MAUFAATUATUAINA E LE TUPU IEOVA

9. (a) Aiseā na lē taunuu ai le faufauga a le malo o Isaraelu? (e) O le ā le itu na taulau ai le faufauga a Asuria mo le malo o Iuta?

⁹ Na taunuu upu a Isaia ina ua osofaʻia e Asuria le malo o Isaraelu, ma ave faapagota ona tagata. O lea, e leʻi taunuu ai le faufauga a le malo o Isaraelu, ina ia avea se tasi e lē mai i le gafa o Tavita e fai ma tupu o Iuta. Peitaʻi na taumafai foʻi le malo o Asuria e osofaʻia Iuta. Ua faapea mai le 2 Tupu 18:13: “O le tausaga lona sefulu fā o le nofoaiga a le Tupu o Esekia, na alu aʻe ai Sanerivi le tupu o Asuria, e siitaua atu i aai malupuipuia uma o Iuta ma na ia faoa na aai.” Na vave ona faatoʻilalo e Sanerivi aai e 46 o Iuta, ma ua latalata atu nei i Ierusalema. O ā ni ou faalogona pe ana faapea sa e nofo i Ierusalema i lenā taimi?

10. Aiseā na ono faamalosia ai Esekia i le valoaga a Mika?

¹⁰ Na iloa e Esekia le tulaga lamatia. Peitaʻi, e leʻi soona atuatuvale o ia ma saʻilia le fesoasoani a atunuu faapaupau, e pei ona sa faia e Aasa lona tamā. Na maufaatuatuaina e Esekia Ieova. (2 No. 28:20, 21) Atonu na ia manatua upu a le perofeta o Mika e faatatau i le fili o “Asuria.” Ua faapea mai le Mika 5:5, 6: ʻA o le Asuria, pe a sau o ia i lo tatou laueleele, o le a tatou faatulaʻi aʻe foʻi ni leoleo mamoe se toʻafitu e faasagatau atu iā te ia, ioe, o ni alo alii se toʻavalu mai i tagata. E latou te faaoo le faasalaga i le atunuu o Asuria i le pelu.’ O na upu e mautinoa na faamalosia ai Esekia. Na faaalia mai ai, o le a faaaogā e Ieova se ʻautau e lē masani ai e faatoʻilaloina Asuria.

11. O afea le faataunuuga sili o le valoaga, e faatatau i leoleo mamoe e toʻafitu ma alo alii e toʻavalu?

¹¹ Na iai se faataunuuga sili o le valoaga e faatatau i leoleo mamoe e toʻafitu ma alo alii e toʻavalu, ina ua mavae le fanau mai o Iesu. Talu ai o ia o le “pule i Isaraelu, o lē e mai anamuā lona tupuaga, e mai i aso lava ua leva.” (Faitau le Mika 5:1, 2.) O le a iai le faataunuuga o lenei valoaga i le lumanaʻi, pe a osofaʻia e le “Asuria” po o le fili auauna a le Atua. O le ā le ʻautau o le a faaaogā e Ieova, lea e taʻitaʻia e Iesu e faatoʻilalo ai lenei fili? O le a maua le tali o lenā fesili i lenei mataupu. Peitaʻi, seʻi o tatou iloiloina muamua po o le ā e tatou te aʻoaʻoina mai iā Esekia, ina ua osofaʻia i latou e Asuria.

NA GAOIOI MA LE POTO ESEKIA

12. O ā gaoioiga na faia e Esekia ma ona tagata malolosi e puipuia ai tagata o Ieova?

¹² E naunau Ieova e fesoasoani mai, i taimi e tatou te manatu ai e lē mafai ona tatou foʻia se faafitauli. Peitaʻi, e faatalitalia e Ieova i tatou e faia foʻi a tatou lava taumafaiga. O le mea lenā na faia e Esekia. Ua faapea mai le Tusi Paia, na ia maua fautuaga mai “ona alii sili ma ona tagata malolosi.” Na latou filifili “e punitia vai o vaipuna sa i fafo o le aai.” Sa ia “lototele foʻi ma toe atiaʻe pā uma na soloia ma faia ai ʻolo, ma le tasi pā i fafo, ua toe faaleleia le Mea Maupuʻepuʻe o le Aai a Tavita, ma faia le tele o auupega ma talipupuni.” (2 No. 32:3-5) Na faaaogā e Ieova Esekia, o alo alii ma perofeta faamaoni e puipuia ma leoleoina Ona tagata.

13. (a) Faamatala le gaoioiga tāua sa faia e Esekia e sauniunia ai ona tagata mo le osofaʻiga a Asuria. (e) O le ā le aafiaga o upu o Esekia i tagata?

¹³ Na sosoo ai ma le faia e Esekia o se isi gaoioiga e sili atu ona tāua, nai lo o le taofia o le vai ma le toe faaleleia o le pā o le aai. O ia o se leoleo mamoe lelei. O lea, na ia faapotopoto ai tagata ma faamalosia ai i latou e faapea: ʻAua tou te fefefe pe matataʻu ona o le tupu o Asuria, auā e sili atu ona toʻatele o loo faatasi ma i tatou nai lo o ē o loo iā te ia. O loo iā te ia le lima o le tagata, ae o loo iā i tatou Ieova lo tatou Atua e fesoasoani mai ma tauina a tatou taua.’ Na faamanatu atu e Esekia i tagata o le a tau Ieova mo i latou. Na fesoasoani lenā e latou te faatuatua ai iā Ieova ma maua le lototele. Na avea Esekia, o ona alo alii ma tagata malolosi, faapea perofeta o Mika ma Isaia o ni leoleo mamoe lelei, e pei ona folafola atu e Ieova i lana perofeta.​—2 No. 32:7, 8; faitau le Mika 5:5, 6.

14. (a) O ā faamatalaga a Ravesaki sa fai atu i tagata Iutaia? (e) O le ā le auala na tali atu ai tagata?

¹⁴ Na tolauapi le tupu o Asuria ma lana ʻautau i Lakisa, i le itu i saute i sisifo o Ierusalema. Na ia auina atu ni avefeʻau se toʻatolu e faailoa atu i tagata i Ierusalema ina ia lolo atu iā te ia. O lana avefeʻau autū o Ravesaki. Sa ia tautala i le gagana Eperu. Na ia taumafai muamua e uunaʻia tagata e usiusitaʻi i le tupu o Asuria nai lo o Esekia. E lē gata i lea, na ia faia folafolaga pepelo o le a maua e tagata se laueleele e maua ai se olaga sologa lelei. (Faitau le 2 Tupu 18:31, 32.) Na ia faailoa atu foʻi e leʻi mafai e atua o isi atunuu ona puipuia i latou, ma e lē mafai foʻi ona puipuia e Ieova tagata Iutaia. Na atamamai tagata Iutaia ma lē faalogo i na tala pepelo ma tuuaʻiga sesē. O le faaaʻoaʻoga foʻi lenā o loo mulimuli ai auauna a Ieova i aso nei.​—Faitau le 2 Tupu 18:35, 36.

15. (a) O ā gaoioiga sa tatau ona faia e tagata Ierusalema ina ia faasaoina ai? (e) Na faapefea ona faasaoina e Ieova le aai?

¹⁵ E mautinoa sa lē fiafia Esekia. Nai lo o le saʻili atu i isi atunuu mo le fesoasoani, ae sa ia saʻilia le fesoasoani a Ieova e ala i le perofeta o Isaia. Na faapea atu le perofeta o Isaia: “E lē sau o ia [Sanerivi] i lenei aai, e na te lē fanaina se aū i inā.” (2 Tu. 19:32) Na pau le gaoioiga sa tatau ona faia e tagata sa i Ierusalema o le lototetele ma lē faavaivai, ona sa tau Ieova mo i latou. “O lenā lava pō na alu atu ai le agelu a Ieova, ma fasiotia le toʻaselau valu sefulu lima afe o le ʻautau a Asuria.” (2 Tu. 19:35) O le mana o Ieova na faasaoina ai tagata sa i Ierusalema, ae lē o gaoioiga na faia e Esekia e puipuia ai le aai.

LESONA I ASO NEI

16. O ai i aso nei ua faaata mai ai (a) tagata o Ierusalema (e) “le Asuria” (i) leoleo mamoe e toʻafitu ma alo alii e toʻavalu?

¹⁶ E iai se faataunuuga sili o le valoaga e faatatau i leoleo mamoe e toʻafitu, ma alo alii e toʻavalu i o tatou aso. Na osofaʻia e Asuria tagata sa nonofo i Ierusalema. Ua toe foʻi o se aga ona osofaʻia lea o tagata o Ieova e le “Asuria,” po o se fili o loo taumafai e faaleaga i tatou. Ua taʻua i le Tusi Paia le osofaʻiga a le “Asuria,” faapea le osofaʻiga a “Koku mai i Makoku,” le osofaʻiga a “tupu o le itu i mātū” ma le osofaʻiga a “tupu o le lalolagi.” (Eseki. 38:2, 10-13; Tani. 11:40, 44, 45; Faaa. 17:14; 19:19) Pe e tutusa na osofaʻiga? E tatou te lē mautinoa. E ono faaaogā e le Tusi Paia nei taʻu eseese, e faamatala ai se osofaʻiga se tasi. O le ā le ʻautau o le a faaaogā e Ieova e faasagatau ai i le fili ua taʻua o “le Asuria”? Ua faapea mai le Tusi Paia, o le a ia faaaogāina se ʻautau e lē masani ai, o ʻleoleo mamoe e toʻafitu ma alo alii e toʻavalu.’ (Mika. 5:5) O ai i latou nei? Ua faasino atu i toeaina i faapotopotoga. (1 Pete. 5:2) Ua faaaogā e Ieova i aso nei le toʻatele o toeaina faamaoni, e leoleoina ma faamalosia ona tagata mai le osofaʻiga a “le Asuria.”b Ua faapea mai le valoaga i le Mika 5:6, o le a latou “faaoo le faasalaga i le atunuu o Asuria i le pelu.” O se tasi o auupega ua latou faaaogā e faatoʻilalo ai lenei fili, o le “pelu a le agaga” po o le Afioga a le Atua.​—Efe. 6:17; 2 Kori. 10:4.

17. O ā lesona e fā ua aʻoaʻoina e toeaina mai le mataupu na tatou iloiloina?

¹⁷ E mafai e toeaina ona aʻoaʻoina ni lesona mai manatu na tatou iloiloina. (1) O le vala tāua e mafai ona e sauniuni ai mo le osofaʻiga a “le Asuria” i le lumanaʻi, o le faamalosia lea o lou faatuatua i le Atua, ma fesoasoani i uso ina ia faia foʻi faapea. (2) Pe a osofaʻia i tatou e “le Asuria,” e tatau ona e mautinoa o le a faasaoina i tatou e Ieova. (3) Atonu o le a e maua i lenā taimi ni faatonuga e lē masani ai mai i le faalapotopotoga a Ieova. Peitaʻi, ia nofosauni e usitaʻia so o se faatonuga e tatou te maua, e tusa pe e tatou te malilie i ai pe leai. Auā o le faia faapea o le a faasaoina ai o tatou ola. (4) O so o se tasi o loo tuu lona faatuatuaga i le taimi lenei i aʻoaʻoga, meafaitino po o faalapotopotoga faaletagata, ua tatau nei loa ona suia le auala e mafaufau ai. E tatau ona e nofosauni e fesoasoani i so o se tasi lava e lē o faatuatuaina atoatoa Ieova.

18. E faapefea ona fesoasoani lenei mataupu iā i tatou i le lumanaʻi?

¹⁸ O le a oo mai le taimi e peiseaʻī o le a leai so tatou fesoasoani, e pei o tagata sa i Ierusalema. Pe a tupu lenā mea, e mafai e upu a Esekia ona faamalosia ai lo tatou faatuatua. Ia manatua o lo tatou fili “o loo iā te ia le lima o le tagata.” Peitaʻi “o loo iā i tatou Ieova lo tatou Atua, e fesoasoani mai ma tauina a tatou taua.”​—2 No. 32:8.