Gaanliba

Di njunjun goonliba an dou jeti. Ma buta pakisei a dee soni kuma dee teeja, dee pau, dee mbeti, söseei buta pakisei a libisëmbë. Hii fa wan ten bi dë ka dee soni aki an bi dë, tökuseei na wan sëmbë sa fia taa de an dë tuutuu. De dë a mundu u di Jehovah hën mbei de (Ken. 1:1, 26, 27). Di Gadu fuu paamusi u taa a o seeka di goonliba, nöö a o du di soni di a paamusi u dë. A di njunjun goonliba sëmbë o libi u teego, söseei de o abi wan bunu gösöntu. U sa dë seiki taa di njunjun goonliba o dou a di ten di Gadu buta (Jes. 65:17; Ako. 21:3, 4). Du hii soni di i sa du nöunöu u mbei di biibi fii ko möön taanga. Hii juu i musu ta lei taa i ta tei di lusupaima u bigi. Kai pakisei a di makiti di Jehovah abi. Du soni di o mbei i ku Jehovah ko dë möön gaan mati. Te i ta du dee soni aki, nöö joo ko dë wan u dee sëmbë „dee bi tai hati ta biibi tefa de feni dee soni dee Gadu bi paamusi de”.​—Heb. 6:11, 12. w23.04 bld. 31 pal. 18-19

Jesosi bi hopo wojo luku liba, hën a begi u hii sëmbë jei. A bi kë taa Jehovah musu kisi gafa da di soni di a bi o du baka di dë. A bi begi te a kaba, hën a bai taa: „Lazalosi, hopo kumutu ko a döö!” (Joh. 11:43) Hën Lazalosi waka kumutu a di geebi! Jesosi bi du wan soni di so sëmbë bi mëni taa an bi o sa pasa wan daka. Di woto aki ta mbei u möön biibi taa sëmbë o weki ko a libi baka. Unfa sö? I sa mëni jeti andi Jesosi bi piki Maita u? A bi piki ën taa: „Di baaa fii o toona weki baka” (Joh. 11:23). Leti kuma hën Tata, Jesosi kë weki sëmbë ko a libi baka, söseei a abi di makiti u du ën. Di pasa di wata bi pasa a Jesosi wojo, ta lei taa a kë weki sëmbë ko a libi baka tuutuu, söseei an kë taa sëmbë musu tjali möön u di sëmbë u de lasi libi. Di weki di Jesosi bi weki Lazalosi, bi ta lei taa a sa weki sëmbë ko a libi baka. Pakisei di soni di Jesosi bi toona mëni Maita. A bi piki ën di soni di sikifi a di tëkisi u tide. U sa dë seiki taa Gadu o du di soni di a paamusi u, u di a bi taki taa a o weki sëmbë di dëdë ko a libi baka. w23.04 bld. 11-12 pal. 15-16

Kandë a o dë fuu begi hakisi woto soni, te u ko fusutan di soni di Jehovah kë fuu du. U musu hoi a pakisei taa Jehovah abi soni di a kë du, nöö a o du de a di ten di a buta taa a o du de. Wan u dee soni di a buta taa a o du, hën da a o puu hii dee hogi soni dee ta miti u a di ten aki, nöö dee soni dë an o miti u nöiti möön. So u dee hogi soni dë da siki, dëdë ku te soni kuma gaan wata nasö gaan ventu ko booko kamian. Jehovah o mbei di Könuköndë fëën puu hii hogi (Dan. 2:44; Ako. 21:3, 4). Ma a di mindi aki, Jehovah ta da Saatan pasi faa tii di goonliba (Joh. 12:31; Ako. 12: 9). Ee Jehovah puu hii dee fuka fuu nöunöu, nöö a o sa djei kuma Saatan ta tii di goonliba bunu. A o dë fuu wakiti u Jehovah du dee soni dee a paamusi u. Ma di soni dë an kë taki taa an ta heepi u a di ten aki. Jehovah o heepi u. w23.05 bld. 8-9 pal. 4; bld. 9-10 pal. 7-8

Unfa u sa heepi wotowan u de feni wini u di mëni di u ta mëni di dëdë u Jesosi? Di fosu soni di u sa du, hën da u sa kai de. Boiti dee sëmbë dee u ta miti a di peleikiwooko, u sa sikifi dee në u dee sëmbë dee u kë kai. Dee sëmbë aki sa dë dee famii fuu, dee sëmbë dee u ku de ta wooko, dee mii dee u ku de nango a di wan siköö, nasö woto sëmbë di u sabi. Aluwasi wa abi pampia hia tjika u kai sëmbë, tökuseei u sa manda wan link u di pampia da de. A sa bigi da u seei te u si fa sëmbë ko hia tjika (Peleik. 11:6). A bunu fuu hoi a pakisei taa dee sëmbë dee u ta kai sa kë sabi wantu soni, möönmöön ee de an bi ko mëni di dëdë u Jesosi ku u wan daka. A bunu fuu seeka useei a fesi tu fuu sa sabi unfa u sa piki de. Woto soni dë jeti di so sëmbë sa ta hakisi deseei baka te de ko mëni di dëdë u Jesosi ku u u di fosu pasi. U kë du hii soni di u sa du u heepi ’dee sëmbë dee ta si soni a di soifi fasi’, u de feni wini u di mëni di u ta mëni di dëdë u Jesosi. U kë du dee soni dë ufö u mëni ën, te u ta mëni ën, söseei baka te u mëni ën.​—Tjab. 13: 48. w24.01 bld. 12 pal. 13, 15; bld. 13 pal. 16

A di Bëibel u sa feni aiti woto u sëmbë di Gadu bi weki ko a libi baka. A bi o bunu fii öndösuku dee woto aki finifini. Te i ta öndösuku de, nöö luku andi i sa lei a dee woto dë. Luku unfa hiniwan u dee woto dë ta lei taa Gadu kë weki sëmbë di dëdë, söseei taa a abi di makiti u du ën. Ma boiti di dë, buta pakisei a di weki di Gadu bi weki Jesosi ko a libi baka. Di dë bi dë apaiti möön hii dee wotowan. Höndöhöndö sëmbë bi si Jesosi di a bi weki ko a libi baka, nöö di woto dë sa mbei di biibi fuu ko möön taanga (1 Kol. 15:3-6, 20-22). U ta tei ën u bigi seei taa Jehovah paamusi u taa a o weki sëmbë ko a libi baka! U sa dë seiki taa a o du di soni aki tuutuu, u di a kë du ën, söseei u di a abi di makiti u du ën. Boo mbei möiti fuu ko ta möön biibi di soni di Gadu paamusi u aki. Te u ta du di soni dë, nöö woo ko dë möön gaan mati u di Gadu di ta paamusi hiniwan fuu taa: ’Dee sëmbë fii dee dëdë o toona weki baka!’​—Joh. 11:23. w23.04 bld. 8 pal. 2; bld. 12 pal. 17; bld. 13 pal. 20

Sakafasi ku di sabi di wan sëmbë sabi taa na hii soni a sa du, dë bëina di wan seei soni. Te u ta hoi taa na hii soni u sa du, nöö u ta si useei a di soifi fasi. Te u abi sakafasi, nöö u ta lesipeki wotowan, söseei u ta si de hei möön u (Fil. 2: 3). A lo’ u pasa taa te wan sëmbë sabi taa na hii soni a sa du, nöö a ta abi sakafasi tu. Gidion bi dë wan womi di bi abi sakafasi, söseei a bi sabi taa na hii soni a sa du. Di Jehovah bi manda wan ëngëli u piki ën taa a bi tei ën faa puu Isaëli a dee Midian sëmbë maun, hën a bi piki taa: „Mi famii an dë wan apaiti famii a di lö u Manase. Mi da di möön pikiwan a di wosudendu u mi tata” (Kuutm. 6:15). A bi ta si kuma an sa du di wooko, ma Jehovah bi ta si taa a sa du ën. Jehovah bi heepi Gidion faa du di wooko fëën a wan bunu fasi. Dee gaanwomi ta mbei möiti u lei taa de abi sakafasi, söseei de ta lei taa na hii soni de sa du (Tjab. 20: 18, 19). De an ta njan buka da dee soni di de sa’ u du bunu, nasö da dee soni di de du kaa. Söseei de an ta si kuma de an dë wan hojo soni, u di de bi mbei föutu. w23.06 bld. 3 pal. 4-5

Di makisa di de o makisa Saatan o tei möön leki 1000 jaa ufö a pasa (Ako. 20:7-10). Bifö di soni aki pasa, di Bëibel ta lei u taa sëmbë o taki taa „hii soni dë bunu kaa. An dë fuu fëëë möön”(1 Tes. 5:2, 3). Ma „te u de kë mëni”, nöö di gaan fuka o bigi, u di dee nasiönnasiön sëmbë o hopo go feti ku hii dee poipoi keiki (Ako. 17:16). Baka di dë, Jesosi o kuutu libisëmbë, nöö a o paati de a tu kulupu. Dee sëmbë dee o dë kuma sikapu o dë a wan së, nöö dee o dë kuma kaabita o dë a di woto së (Mat. 25:31-33, 46). A di ten dë, Saatan o ta fia ku Jehovah jeti. Nöö a o mbei dee nasiönnasiön sëmbë fiti buka ko feti ku dee tuutuu dinima u Jehovah. Dee nasiönnasiön sëmbë dë di Bëibel ta kai Gögi u Magögi (Eze. 38:2, 10, 11). Baka wan pisiten, nöö dee salufuwan dee o dë a goonliba jeti o go miti Keesitu ku dee ëngëli fëën a liba ala, u de ko feti di feti u Amagedon a di kaba pisi u di gaan fuka (Mat. 24:31; Ako. 16:14, 16). Baka di dë, nöö di Dusu Jaa Tii u Keesitu o bigi.​—Ako. 20: 6. w23.10 bld. 20-21 pal. 9-10

A di ten aki, sömëni u dee dinima u Jehovah ta libi a köndë ka de tapa di wooko fuu. Dee baaa ku dee sisa aki ta lesipeki lanti, ma de ta dini Jehovah go dou leti kuma Obadja (Mat. 22:21). De ta lei taa de abi gaan lesipeki da Gadu, u di de ta piki hën buka möön gaanfa möön libisëmbë buka (Tjab. 5:29). Fëën mbei de ta paaja di bunu buka go dou, söseei de ta tjubi ta hoi komakandi (Mat. 10:16, 28). De ta mbei hii möiti u dee baaa ku dee sisa u de sa ta feni dee soni dee de abi fanöudu, u de ku Gadu sa dë mati go dou. Luku di woto u wan baaa de kai Henri. Di baaa aki ta libi a wan köndë fu Afiikan, ka de bi tapa di wooko fuu u wan pisiten. Di de bi tapa di wooko fuu a di köndë dë, nöö baaa Henri bi ta tja dee buku fuu go da dee baaa ku dee sisa. A bi taki taa: „Mi da wan sëmbë di ta sen te mi dë a woto sëmbë dendu. . . . Jehovah . . . bi heepi mi u mi ko abi di degihati di mi bi abi fanöudu.” I si kuma iseei sa abi degihati kuma baaa Henri ö? I sa ko abi ën ee i ta mbei möiti fii ko abi gaan lesipeki da Gadu. w23.06 bld. 16-17 pal. 9, 11

Di Adam ku Eva pasa Jehovah buka, di soni dë bi mbei a ko djei kuma Saatan bi tapa Jehovah faa du di soni di a bi abi a pakisei. Saatan bi sa tapa Jehovah faa du di soni di a bi paamusi libisëmbë u? Wë Saatan bi sa ta mëni sö. Wan soni di Jehovah bi sa du u mbei soni waka kumafa a kë, hën da a bi sa kii Adam ku Eva, nöö a toona mbei wan woto womi ku wan woto mujëë u du di soni di a bi abi a pakisei da libisëmbë. Ma ee a bi du sö, nöö Saatan bi o sa taki taa a dë wan mindisonima. Faandi mbei u taki sö? Wë u di Jehovah bi piki Adam ku Eva taa dee bakamii u de bi o fuu di goonliba, kumafa a sikifi a Kenesesi 1:28. Nasö a kan taa Saatan bi pakisei taa Jehovah bi o da Adam ku Eva pasi u de pai miii, ma kandë a bi ta pakisei taa dee mii u de an bi o sa ko dë sëmbë di an abi zöndu (Peleik. 7:20; Lom. 3:23). Ma ee soni bi waka sö, nöö a kan taa Didibi bi o taki taa Jehovah an bi du soni kumafa a bi taki. Faandi mbei u taki sö? Wë u di di soni dë an bi o mbei taa di goonliba ko fuu ku sëmbë di an abi zöndu, söseei di ta piki Jehovah buka, kumafa Jehovah bi kë. w23.11 bld. 6 pal. 15-16

Jehovah ta tei di Wöutu fëën ku di ölganisaasi fëën u piki u gbelingbelin andi u musu du. Fëën mbei wa musu buta woto soni ko a liba (Nöng. 3:5-7). Fuu taki ën, nöö wa ta buta woto wëti möön leki dee wëti dee sikifi a di Bëibel, söseei wa ta buta wëti a soni da dee baaa ku dee sisa fuu ee di Bëibel an buta wëti a de. Saatan ta suku u ganjan u „ku dee sösö lei u di goonliba aki”, söseei a ta suku u ganjan u ku soni di kumutu a „dee makiti dee ta tii goonliba” (Kol. 2:8). A di ten di pasa, dee soni aki bi dë fasi u si soni, lei di an bi sikifi a di Wöutu u Gadu, ku di lei di sëmbë bi ta lei wotowan taa Keesitu sëmbë musu hoi di Wëti u Mosesi. Dee soni dë bi dë ganjanganjan soni, u di de bi ta puu sëmbë pakisei a Jehovah, di Sëmbë ka tuutuu köni ta kumutu. A di ten aki, Saatan ta wooko ku Internet, söseei ku soni kuma teefei ku ladio, u mbei sëmbë biibi taa dee tiima nasö woto ölganisaasi, de ta mbei so soni ta pasa. w23.07 bld. 16-17 pal. 11-12

Jehovah bi du soni a wan fasi di Saatan an bi mëni baka di Saatan ku dee fosu libisëmbë hopo fia ku ën. Jehovah bi lei taa an dë wan mindisonima, u di a bi da Adam ku Eva pasi u de pai miii. Jehovah bi lei tu taa te a taki taa a o du wan soni, nöö soni an sa tapëën fu an du ën. A bi seeka soni sö taa a bi sa du di soni di a bi abi a pakisei u du. A bi o mbei de pai wan mii, di bi o puu dee bakamii u Adam ku Eva a zöndu ku dëdë basu (Ken. 3:15; 22:18). A bi musu bigi da Saatan seei di a si fa Jehovah bi seeka soni u puu libisëmbë a zöndu ku dëdë basu! Faandi mbei u taki sö? Wë u di lobi hën mbei Jehovah du di soni dë (Mat. 20:28; Joh. 3:16). Saatan hën an saandi da lobi, hënseei nöö a ta pakisei. Wë nöö andi o pasa u di Jehovah paka di lusupaima da u? A kaba u di Dusu Jaa Tii, nöö dee bakamii u Adam ku Eva o dë söndö föutu, de o ta piki Jehovah buka, söseei de o dë a wan paladëisi a goonliba aki, leti kumafa Jehovah bi abi a pakisei bigibigi. w23.11 bld. 6 pal. 17

U ta hoi di wëti u Jehovah di ta taki taa buuu ku libi da santa soni. Faandi mbei? Wë u di Jehovah ta piki u taa buuu da libi, nöö di libi da wan dii soni (Leif. 17:14). Di Jehovah bi da libisëmbë pasi u de bigi njan mbeti, hën a bi piki de taa de an bi musu njan buuu (Ken. 9:4). A bi toona piki dee Isaëli sëmbë di soni dë di a bi da de di Wëti (Leif. 17:10). Boiti di dë, a bi mbei di tii kulupu u fesiten, piki dee fesiten Keesitu sëmbë, taa ’be de an njan soni buuu’ (Tjab. 15:28, 29). Te u ta luku unfa u kë u data kula u, nöö wa ta pasa di wëti dë. Söseei u ta libi kumafa Jehovah kë a di së u manu ku mujëë soni. Paulosu bi taki taa u musu kaba ku dee taku libi u di goonliba aki. Hën da u musu mbei hii möiti u duwengi useei, fu wa go du soni di an bunu. Wa ta luku soni nasö du soni di sa mbei u go libi fanafiti a di së u manu ku mujëë.​—Kol. 3:5; Jöpu 31:1. w23.07 bld. 15 pal. 5-6

A sa kan taa u di Simison bi lobi Delaila gaanfa seei, mbei an bi sa fusutan taa hogi Delaila bi kë du ku ën. Delaila bi ta hakisi ën nöömö faa konda dëën unfa a du taanga sö. Hën te u kaba fëën, hën Simison konda dëën. Di föutu di Simison bi mbei dë, bi mbei taa a lasi di kaakiti fëën, söseei a bi mbei taa Jehovah an bi feni ën u bunu möön u wan pisiten (Kuutm. 16:16-20). Gaan hogi bi miti Simison, u di a bi futoou Delaila ka faa futoou Jehovah. Dee Filisiti sëmbë bi kisi ën, hën de booko hën wojo. De bi butëën a dunguwosu a di foto Gasa, hën de butëën a ko dë wan sëmbë di ta mbii soni sii. Bakaten dee Filisiti sëmbë bi hoi wan piizii u de. De bi tjuma soni te a bigi da di poipoi gadu u de de kai Dagon, u di de bi ta si kuma hën bi heepi de u de kisi Simison. De bi puu Simison a dunguwosu, hën de tjëën ko a di piizii u de bi sa feni ën „lafu pikisö”.​—Kuutm. 16:21-25. w23.09 bld. 5-6 pal. 13-14

Ee wan sëmbë fuu wookope, nasö wan mii fuu kalasi ko hakisi u faandi mbei u ta du dee soni dee sikifi a di Bëibel, nöö woo mbei hii möiti fuu heepi ën faa ko fusutan faandi mbei u ta biibi taa dee lei u Bëibel da dee möön bunu wan. Ma a di seei ten, u musu mbei di sëmbë fii taa u ta lesipeki ën, hii fa an ta si soni kuma u (1 Pet. 3:15). Te wan sëmbë hakisi u wan soni, nöö wa musu ta si kuma kuutu a kë kuutu u, nasö taa fia a kë fia ku u. Ma u musu mbei möiti u si unfa di soni di a hakisi u dë sa heepi u fuu ko sabi andi dë nëën hati. Aan toobi faandi mbei wan sëmbë ko hakisi u wan soni, ma u musu köni taa u piki ën a wan saapifasi, söseei a wan fasi di ta lei taa u abi lesipeki. Di fasi fa woo piki ën sa mbei a ko ta si soni a wan möön bunu fasi. Boo taa wan sëmbë fii wookope hakisi i faandi mbei wa ta hoi fujai. Te a dë sö, nöö kandë a bi o bunu fii hakisi iseei ee a sa dë taa di sëmbë ta si kuma wa musu ta hoi piizii. Wë a bi o bunu fuu gafa di sëmbë u di fasi fa a ta booko hën hedi ku wotowan. Kandë di soni dë sa mbei i ku di sëmbë taki soni u Bëibel a wan suti fasi ku unuseei te woon luku andi di Bëibel ta taki u fujai daka. w23.09 bld. 16-17 pal. 10-11

A dë wan gaan soni seei taa u ta tei di ten di fika fuu peleiki da sëmbë a hii së u goonliba. Apösutu Petuisi da u taanga fuu ta hoi di daka u Jehovah a pakisei (2 Pet. 3:11, 12). Unfa u sa ta hoi di daka dë a pakisei? U sa ta hoi di daka u Jehovah a pakisei te u ta mbei möiti hii daka fuu ta kai pakisei a dee gaan bunu dee woo feni a di njunjun goonliba. Pakisei luku fa joo ta hai böö fëëë sö te wan suti ventu ta böö. Pakisei luku fa joo ta fii te joo ta njan wan suti njanjan di bunu da di gösöntu fii, nasö te joo ta wai ku dee famii fii ku dee mati fii dee o weki ko a libi baka. Söseei pakisei luku fa a o dë te joo ta lei dee fesiten sëmbë fa dee tjabukama woto u Bëibel pasa tuutuu. Te i ta kai pakisei a dee lö soni aki, nöö de o heepi i fii dë kabakaba ta wakiti di daka u Jehovah, söseei de o heepi i fii dë seiki taa u ta libi a dee lasiti daka. U di u „sabi dee soni aki a fesi”, mbei wa kë u sëmbë ganjan u „kisi” ku dee poipoi lei u de. w23.09 bld. 27 pal. 5-6

Dee njönkuwan ta nama ku woto njönkuwan di an ta kë „saka deseei a de mama ku de tata basu” (2 Tim. 3:1, 2). Faandi mbei sömëni u de an ta kë saka deseei a de mama ku de tata basu? Wë u di so mama ku tata ta du dee soni di de ta piki dee mii u de taa de an musu du, nöö dee mii ta fii taa soni an kuutu ku leti. Boiti di dë, so miii ta fii kuma de mama ku de tata hogi poi, nasö taa dee soni di de ta piki de an dë da di ten fuu aki möön. Ee i dë wan njönkuwan, nöö iseei ta fii sö tu ö? Sömëni u de ta feni taa a taanga u du di soni di Jehovah taki a di tëkisi u tide. Andi sa heepi i fii du di soni dë? Jesosi bi ta saka hënseei a tii basu hii juu. I sa lei wan soni nëën (1 Pet. 2:21-24). Jesosi an bi abi zöndu, ma hën mama ku hën tata bi dë zöndu libisëmbë. Hii fa soni bi dë sö, tökuseei Jesosi bi ta lesipeki hën mama ku hën tata te de bi mbei föutu, nasö te de an bi fusutan faandi mbei a bi ta du so soni.​—Ëki. 20:12. w23.10 bld. 7 pal. 4-5

Apösutu Paulosu bi lei taa dee soni di di Wëti bi ta da sëmbë pasi u de tja go tjuma da Gadu an bi o sa puu dee sëmbë a zöndu basu te dou. U di soni aki mbei di Wëti bi ko „kaba”. Fëën mbei Paulosu bi bigi lei de so u dee fundu lei u Gadu. A bi mbei dee Keesitu sëmbë buta pakisei a ’wan möön bunu soni di de bi sa biibi’, nöö di soni dë bi nama ku di paima di Jesosi bi ko paka, sö taa de bi sa ko zuntu ku Gadu (Heb. 7:19). Paulosu bi piki dee baaa ku dee sisa taa di dini di de ta dini Jehovah kuma Keesitu sëmbë, bunu möön di fasi fa de bi ta dini ën a di Dju biibi. Di fasi fa dee Dju bi ta dini Jehovah bi ta lei u ’fuu ta mëni di ko u [Jesosi] Keesitu. Ma fa u dë aki a ko kaa, nöö an dë fanöudu fuu hoi dee lö wëti dë möön’ (Kol. 2:17). Te fajalimbo kai a wan soni, nöö di kötö di a ta tuwë a goon ta lei nöö unfa di soni mbei, ma na di soni seei hën di dë jeti. Sö nöö di fasi fa dee Dju bi ta dini Gadu a fesiten bi ta lei taa wan möön bunu fasi u dini Gadu bi musu ko jeti. A dë fanöudu seei fuu fusutan di fasi fa Jehovah seeka soni da u fuu sa feni paadon u dee zöndu fuu, sö taa u sa dini ën kumafa a kë. w23.10 bld. 25 pal. 4-5

Daniëli kapitë 11 ta taki soni u tu könu, nasö u tu tii di ta fia ku deseei u di de kë tii di goonliba. Te u tei di tjabukama woto aki maaka ku woto tjabukama woto di sikifi a di Bëibel, nöö u ta fusutan taa „di könu u bausë” da Losiaköndë ku dee köndë dee ta wooko makandi ku ën. Nöö „di könu u libasë” da Ingisiköndë ku Amëëkanköndë. „Di könu u bausë” ta du ku dee dinima u Gadu dee ta libi a di pisiwata ka a ta tii. De fon so u dee Kotoigi, söseei de buta de a dunguwosu u di biibi u de hedi. Ma dee soni di „di könu u bausë” ta du ku dee baaa ku dee sisa fuu an ta mbei de fëëë, ma a ta mbei de ko abi wan möön taanga biibi. Faandi mbei u taki sö? Wë u di dee baaa ku dee sisa fuu sabi taa di du di sëmbë ta du ku dee dinima u Gadu, ta lei taa dee soni dee Daniëli bi taki ta pasa tuutuu (Dan. 11:41). Di soni dë sa heepi u fuu hoi useei a Gadu, söseei fuu dë seiki taa a o du hii dee soni dee a paamusi u. w23.08 bld. 11-12 pal. 15-16

Jehovah ta tei u maaka ku hën wojo mii. Wojo da wan gaan dii soni di u abi, söseei a dë wan soni di u musu ta köni ku ën. Fëën mbei te Jehovah ta tei u maaka ku hën wojo mii, nöö a dë kuma a ta taki taa: ’Di sëmbë di panjan un dee sëmbë u mi, panjan wan dii soni u mi.’ U di Jehovah lobi u, mbei a ta booko hën hedi ku di fasi fa u ta fii, söseei a ta dë kabakaba u puu u a fuka. Te u ta tjali, nöö hënseei ta tjali tu. Fëën mbei u sa dë seiki taa a o heepi u ee u begi ën, nöö u piki ën taa: „Tjubi mi kuma i wojo mii” (Ps. 17:8). Jehovah kë fuu dë seiki taa a lobi hiniwan fuu seei vö. Ma a sabi taa dee soni dee bi miti u a di ten di pasa, sa mbei u ta hakisi useei ee a sa lobi u tuutuu. Nasö kandë soni ta miti u nöunöu, di ta mbei u ta hakisi useei ee a lobi u tuutuu. Andi o heepi u fuu ko dë seiki taa a lobi u? Wë boo luku unfa Jehovah ta lei Jesosi ku dee salufuwan taa a lobi de, söseei unfa a ta lei u taa a lobi u tu. w24.01 bld. 27 pal. 6-7

Ësala bi si fa Jehovah bi heepi di föluku fëën di soni bi ta taanga da de? Sömëni jaa a fesi, a di jaa 484 bifö Keesitu, Ësala bi ta libi a Babilon di Könu Ahasifelusi bi buta wan wëti taa de musu kii hii dee Dju tuu puu a dee pisiwata ka a ta tii (Ësitë 3:7, 13-15). Ësala bi sa lasi hën libi! Fëën mbei di hën ku dee wotowan jei soni u di wëti dë, hën de bi ta tjali sö tee taa de an bi ta njan möön.A musu u dë taa de bi ta këë ta begi Jehovah faa heepi de (Ësitë 4:3). Pakisei luku unfa Ësala ku dee woto Dju bi ta fii di de bi ko si taa soni bi bia ku baka da dee sëmbë dee bi kë kii de! (Ësitë 9:1, 2) Dee soni dee bi miti Ësala, bi musu u heepi ën faa dë seekaseeka da dee soni dee bi o miti ën bakaten. Nöö a musu u dë sö taa de bi heepi ën faa ko ta möön biibi taa Jehovah sa tjubi dee sëmbë fëën. w23.11 bld. 17 pal. 12-13

Apösutu Paulosu bi ta taki u di hoi di sëmbë bi musu ’ta hoi di Wëti u Mosesi’, di Gadu bi da dee Isaëli sëmbë (Lom. 3:21, 28). A ta djei kuma a di ten u Paulosu, so Dju di bi dë Keesitu sëmbë, bi ta si kuma de bi musu hoi di Wëti u Mosesi jeti. Fëën mbei Paulosu bi taki soni u Abahamu da de, u lei de taa wan sëmbë an musu u hoi di Wëti dë u Gadu sa si ën kuma wan sëmbë di ta du soni a wan leti fasi. Ma Gadu o si sö wan sëmbë kuma wan sëmbë di ta du soni a wan leti fasi, te a abi biibi. Di soni aki ta da u taanga, u di a ta heepi u fuu dë seiki taa u sa ko dë sëmbë di Gadu ta feni u bunu. Hën da ee u abi biibi a Jehovah ku Jesosi, nöö Jehovah o sa feni u u bunu. Te i luku di soni di Jakobosi kapitë 2 ta taki, nöö i ta si taa a tooka ku di soni di Paulosu bi taki. Jakobosi hën an bi ta taki u di Wëti u Mosesi. Ma a bi ta taki u dee soni dee Keesitu sëmbë ta du hiniwan daka (Jak. 2:24). Dee soni dë de ta lei ee wan Keesitu sëmbë ta biibi Gadu tuutuu nasö ee an ta biibi ën. w23.12 bld. 3 pal. 8; bld. 4-5 pal. 10-11

Dee sisa de buta da deseei taa de o tööu musu luku bunu ku ambë de o tööu. A bunu fii hoi a pakisei taa di womi di joo tööu ku ën hën o ta tei fesi a di wosudendu (Lom. 7:2; Ef. 5:33). Fëën mbei a bunu fii hakisi iseei dee soni aki: A dë gaangaan sëmbë a di biibi ö? A ta buta di dini di a ta dini Jehovah a di fosu kamian nëën libi ö? A ta du soni a wan köni fasi ö? Te a mbei wan föutu, a ta tei taa a mbei wan föutu ö? A ta lei taa a ta lesipeki mujëë sëmbë u? A sa heepi mi u mi ku Jehovah dë gaan mati go dou ö? A o sa sölugu mi ö? Söseei a o sa dë wan bunu mati da mi ö? Ee i kë feni wan bumbuu manu, nöö iseei musu dë wan bumbuu mujëë tu. Wan bunu mujëë dë „wan heepima” di „fiti ën” manu (Ken. 2:18). Söseei u di a lobi Jehovah, mbei a o ta heepi wotowan u de si dee bunu fasi fëën manu (Nöng. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11). I sa seeka iseei te i ta mbei möiti u ko möön lobi Jehovah, söseei te i ta heepi wotowan a wosu, söseei a di kemeente. w23.12 bld. 22-23 pal. 18-19

Jehovah paamusi u taa a o da u di köni di u abi fanöudu fuu sa du soni a wan bunu fasi. Te u kë du wan gaan soni a di libi fuu, nöö a dë fanöudu seei fuu hakisi Jehovah faa da u köni. A o ta da u kaakiti fuu sa hoi dou tu. Leti kumafa Jehovah bi da apösutu Paulosu kaakiti faa hoi dou, sö nöö a o da u ën tu (Fil. 4: 13). A ta wooko ku dee baaa ku dee sisa fuu tu. Di ndeti ufö Jesosi dëdë, a bi begi fajafaja seei. A bi begi hakisi Jehovah u sëmbë an si ën kuma wan sëmbë di kosi Gadu, söseei di fiti u kisi dëdë sitaafu. Jehovah an bi du di soni di Jesosi bi hakisi ën, ma a bi manda wan ëngëli ko dëën taanga (Luk. 22:42, 43). Jehovah sa mbei wan baaa nasö wan sisa bëli u tu u da u taanga, nasö a sa mbei de ko luku u a u pisi. Hii u tuu sa mbei möiti u „fan a wan suti fasi” ku dee baaa ku dee sisa fuu.​—Nöng. 12:25. w23.05 bld. 10-11 pal. 9-11

Kandë dee baaa ku dee sisa dee an ta peleiki möön ta fëëë taa sëmbë si de wan fasi. Fëën mbei a bunu fii ta köni fu ja du soni di sa mbei de fii wan fasi. Köni ku dee soni dee joo taki, söseei ku dee soni dee joo hakisi de. De dë baaa ku sisa fuu a di biibi. U ta wai taa u ku de sa dini Gadu makandi baka! (Ps. 119:176; Tjab. 20:35) U ta tei ën u bigi seei taa Jesosi seti soni da u fuu sa ta mëni di dëdë fëën hiniwan jaa. Te u go mëni di dëdë u Jesosi, nöö u ku wotowan tuu ta feni wini fëën (Jes. 48:17, 18). U ta ko möön lobi Jehovah ku Jesosi. U ta lei unfa u ta tei di soni di de du da u u bigi tjika. U ku dee baaa ku dee sisa fuu ta ko dë möön gaan mati. Boiti di dë, u sa heepi wotowan u de ko sabi unfa deseei sa feni wini u di lusupaima. Wë nöö boo mbei hii möiti fuu sa dë seekaseeka da di mëni di woo mëni di dë u Jesosi di jaa aki. Di daka dë da di möön gaan daka u di jaa! w24.01 bld. 14 pal. 18-19

Unfa Jehovah ta tii u? Di möön fanöudu fasi fa a tii u, hën da ku di Wöutu fëën, di Bëibel. Boiti di dë, a ta wooko ku libisëmbë tu u tii u. Wan woto fasi fa a ta du ën tu, hën da di wooko di a ta wooko makandi ku „di köni saafu di dë u futoou”. De ta seeka soni da u fu di biibi fuu sa ko taanga, söseei fuu sa ta du soni ku köni (Mat. 24:45). Jehovah ta tei woto womi tu di taanga a di biibi u tii u. Dee womi dë da dee keling-gaanwomi ku dee gaanwomi u kemeente dee ta da u taanga, söseei dee ta lei u unfa u sa hoi dou te soni ta taanga da u. U ta tei ën u bigi seei taa Jehovah seeka soni u tii u a sö wan bunu fasi a dee lasiti daka aki! Dee soni aki ta heepi u fuu ku Jehovah dë mati go dou, sö taa u sa dë waiwai u nöömö. So juu a sa taanga da u fuu saka useei a di tii u Gadu basu, möönmöön te a ta wooko ku zöndu libisëmbë u piki u andi u musu du. A dee pisiten dë, a ta dë fanöudu fuu ko dë seiki taa Jehovah hën ta tii dee sëmbë fëën, söseei taa hii juu woo ta feni wini te u ta du soni kumafa a ta lei u. w24.02 bld. 20 pal. 2-3

U sa ko möön lobi Jehovah te u ta öndösuku soni a di Wöutu fëën. Te i ta lesi di Bëibel, nöö i musu mbei möiti fii si andi hiniwan pisi di i lesi ta lei i u Jehovah. Hakisi iseei dee soni aki: ’Unfa di pisi di mi ta lesi aki, ta lei mi taa Jehovah lobi mi? Andi mi si a di pisi di mi lesi aki di sa heepi mi u mi lobi Jehovah?’ Wan woto fasi fa u sa ko ta lobi Jehovah möön gaanfa, da te u ta begi ën hiniwan daka, söseei te u ta konda hii soni di dë a u hati dëën (Ps. 25:4, 5). Jehovah o piki dee begi fuu (1 Joh. 3:21, 22). U musu ko ta lobi wotowan möön gaanfa tu. Wantu jaa baka di apösutu Paulosu ko toon wan bakama u Keesitu, hën a bi miti wan njönku kijoo de bi ta kai Timoteo. Timoteo bi lobi Jehovah, söseei a bi lobi woto sëmbë. Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë u Filipi taa: „Ma abi sëmbë aki kuma [Timoteo] möönsö di ta mëni unu ku hii ën hati. Fa a sai dë, hiniwan juu a ta kë jei fa fuunu” (Fil. 2:20). A di tëkisi aki, Paulosu bi taki unfa Timoteo bi lobi dee baaa ku dee sisa fëën tjika, u di a bi dë u si taa a lobi de tuutuu. U sa dë seiki taa dee baaa ku dee sisa bi ta wai seei te Timoteo bi nango luku de a di kemeente.​—1 Kol. 4:17. w23.07 bld. 9-10 pal. 7-10

Mosesi bi dëdë ufö dee Isaëli sëmbë go a di paamusi köndë. Jehovah an bi ta heepi di föluku u Gadu möön u? Wë nönö, Jehovah bi ta sölugu de go dou solanga de bi ta hoi deseei nëën. Bifö Mosesi dëdë, Jehovah bi piki ën faa buta Josua faa tii dee Isaëli sëmbë, nöö Mosesi bi puu sömëni jaa ta lei Josua soni (Ëki. 33:11; Deto. 34:9). Boiti di dë, sömëni woto womi bi dë di bi abi öndöfeni, nöö de bi ta tei fesi tu. So u de bi abi taki a dusudusu sëmbë, nasö höndöhöndö sëmbë liba. Nöö wotowan bi abi taki a feifiteni, nasö a teni sëmbë liba (Deto. 1:15). De bi ta luku di föluku u Gadu bunu. Te u luku di woto u Elia, nöö u ta si di seei soni. Sömëni jaa longi a wooko taanga u heepi dee Isaëli sëmbë u de dini Jehovah. Ma baka wan pisiten, hën Jehovah mbei a go du wan woto wooko dëën a Juda (2 Kön. 2:1; 2 Klon. 21:12). Di soni dë bi kë taki taa Jehovah bi disa dee sëmbë u di teni-lö könuköndë u Isaëli dee bi ta hoi deseei nëën u? Wë nönö, Elia bi lei Elisa soni sömëni jaa longi. Jehovah bi ta du andi a bi abi a pakisei go dou, söseei a bi ta heepi dee dinima fëën dee bi ta hoi deseei nëën go dou. w24.02 bld. 5 pal. 12

Dee baaa ku dee sisa u Efeise bi bia ko ta libi ku dee wëti u di Wöutu u Jehovah, di bi dë kuma wan faja limbo di ta tuwë limbo da de (Ps. 119:105). Dee sëmbë aki bi kumutu a dee poipoi biibi, söseei de bi disa dee fanafiti libi u de. De bi ko dë sëmbë di bi ta „djeesi” Gadu, söseei de bi ta mbei hii möiti u dini Jehovah, sö taa a bi sa feni de u bunu (Ef. 5:1). Ufö u ko sabi di tuutuu lei so fuu bi dë a dungu leti kuma dee sëmbë u Efeise. So fuu bi ta hoi piizii daka di nama ku poipoi biibi, nöö so fuu bi ta libi wan fanafiti libi. Ma di o ko sabi andi bunu ku andi an bunu a Jehovah wojo, hën u tooka soni a u libi. U bi bigi ta libi a wan fasi di ta kai ku ën, nöö di soni dë mbei u feni sömëni gaan bunu seei (Jes. 48:17). Ma nöunöu wa ta abi böö, u di tesi ta miti u hii juu. Fëën mbei a dë fanöudu fuu ta mbei möiti u libi go dou „kuma sëmbë di dë a di së u limbo”, nöö u musu ta köni be wa toona go a dungu baka. w24.03 bld. 21 pal. 6-7

A kan taa i ta fii kuma ja kaba jeti u buta i libi a Jehovah maun nöö i dopu. Kandë i musu tooka soni a di libi fii sö taa i sa ta libi kumafa Jehovah kë, söseei kandë i musu mbei möiti u di biibi fii ko möön taanga (Kol. 2:6, 7). Na hii dee sëmbë dee ta lei soni u Bëibel nango a fesi a di biibi a di wan fasi, söseei na hii njönkuwan dë kabakaba u buta de libi a Jehovah maun nöö de dopu. Luku andi ku andi dë fanöudu fii tooka a di libi fii sö taa i sa go a fesi a di biibi, söseei na ta tei iseei ta maaka ku wotowan (Gal. 6:4, 5). Aluwasi ee i si taa ja kaba jeti u buta i libi a Jehovah maun, tökuseei a bunu fii butëën kuma wan soni di i kë du. Hakisi Jehovah be a heepi i fii sa tooka dee soni dee i musu tooka a i libi (Fil. 2:13). I sa dë seiki taa a o haika i te i ta begi ën, nöö a o heepi i tu.​—1 Joh. 5:14. w24.03 bld. 5 pal. 9-10

Wan daka, Sala bi dë ku wan bookohedi hën a konda da Abahamu unfa a bi ta fii, söseei a bi piki Abahamu taa hën bi mbei a bi ko abi di lö bookohedi dë. Abahamu bi sabi taa Sala bi dë wan mujëë di bi abi sakafasi, söseei di bi ta heepi ën. A bi haikëën, hën a mbei möiti u heepi ën ku di bookohedi fëën (Ken. 16:5, 6). Andi u sa lei a di soni aki? Un dee womi dee tööu, unu abi leti u tei fesi a di wosudendu fuunu (1 Kol. 11:3). Ma tökuseei a bi o bunu fuun ta haika bunu, söseei fuun taki fiti ku dee mujëë fuunu ufö un du wan soni, möönmöön ee di soni di woon du o nama ku de tu (1 Kol. 13:4, 5). Wan woto daka, wantu sëmbë bi ko luku de, hën Abahamu bi kë da de soni u njan. A bi hakisi Sala faa disa di soni di a bi ta du, nöö a mbei te a hia bëëë da de (Ken. 18:6). Wantewante Sala bi du di soni di Abahamu bi hakisi ën faa du. Wë ee i da wan mujëë di tööu, nöö i sa djeesi Sala te i ta du soni kumafa i manu taki. Te i ta du sö, nöö möönmöön soni o ta waka bunu a di tööu libi fii.​—1 Pet. 3:5, 6. w23.05 bld. 24-25 pal. 16-17

Di Gadu bi da Gidion di wooko faa tii Isaëli, nöö a bi musu lei taa a ta piki Gadu buka, söseei taa a abi degihati. A bi musu booko di begi tafa fëën tata, ka hën tata bi nango dini Baali (Kuutm. 6:25, 26). Bakaten, di a bi ta pii sëmbë u de ko dë sodati fëën, hën tu pasi Jehovah bi piki ën faa manda wanlö sodati go a wosu baka (Kuutm. 7:2-7). Te u kaba fëën, Jehovah bi piki ën faa go feti ku dee felantima fëën a wan gaan ndeti (Kuutm. 7:9-11). Dee gaanwomi musu dë kabakaba u piki Gadu buka. Wan gaanwomi di ta piki Jehovah buka, ta dë kabakaba u du andi di Wöutu fëën ta taki, söseei a ta haika dee lai u di ölganisaasi fëën. Te a ta du dee soni dë, nöö wotowan o sa ta waka nëën baka. Ma tökuseei a sa ta taanga dëën so juu faa piki Gadu buka. Kandë a sa ta taanga dëën faa ta du soni leti kumafa de piki ën faa du. Kandë so juu a sa hakisi hënseei ee so u dee soni di de ta piki ën faa du, o tja heepi ko tuutuu. Kandë de sa hakisi ën faa du wan wooko, hii fa a sa pasa taa siköutu kisi ën tja go söötö. Unfa dee gaanwomi sa djeesi Gidion a di fasi fa a bi ta piki Gadu buka? Haika bunu te de ta lei i unfa i musu du wan soni, nöö du andi de taki. w23.06 bld. 4-5 pal. 9-11