Piki deewei-liba

Soni bi miti dinima u Jehovah u di ten di pasa, di de an bi dë ku ën mëni. Luku andi bi pasa ku Jakopu. Hën tata bi piki ën faa go tei wan mujëë mii u Laban ko dë mujëë fëën. Laban bi dë wan famii u de di bi ta dini Gadu. Hën tata bi piki ën tu taa Jehovah bi o mbei a feni gaan bunu (Ken. 28:1-4). Jakopu bi du di soni di a bi musu du. A bi kumutu a di köndë Kaana go a Laban pisi. Laban bi abi tu mujëë mii. Wan u de de bi ta kai Lea, nöö di wotowan de bi ta kai Lakëli. Jakopu bi lobi di möön njönku mujëë mii u Laban de kai Lakëli, nöö a bi piki Laban taa a bi dë kabakaba u wooko seibi jaa dëën faa bi sa tööu ku Lakëli (Ken. 29:18). Ma soni an bi waka kumafa Jakopu bi mëni. Laban bi ganjëën. A bi mbei a tööu ku di möön gaan mujëë mii fëën de kai Lea. Laban bi da Jakopu pasi faa bi sa tööu ku Lakëli wan wiki baka di dë, ma a bi piki ën taa a bi musu wooko dëën seibi jaa möön (Ken. 29: 26, 27). Laban an bi libi bunu ku Jakopu tu, te a nama a wooko soni. Fuu taki ën, Laban bi libi hogi ku Jakopu 20 jaa longi!​—Ken. 31: 41, 42. w23.04 bld. 15 pal. 5

Ambë sa da u kötöhati, söseei ambë sa tii di libi fuu? Wë hii u tuu sabi di piki u di hakisi dë. U sa begi Jehovah Gadu, nöö u suku heepi nëën. Jehovah ta da u taanga fuu ta begi. Di Bëibel ta piki u taa u musu ta begi „hiniwanten”. Di soni dë ta lei u taa a kë fuu ta begi hii juu (1 Tes. 5:17). U sa begi Gadu te u kë, nöö u sa hakisi ën faa tii di libi fuu (Nöng. 3:5, 6). Jehovah lo’ u da sëmbë soni. Fëën mbei a piki u taa u sa begi ën hiniwan ten. Jesosi bi sabi taa Jehovah ta si dee begi fuu kuma gaan fanöudu soni. Gaanduwe ufö a bi ko a goonliba aki, a bi si unfa hën Tata bi ta piki dee begi u dee dinima fëën. Jesosi bi sai dë di hën Tata bi piki dee begi u sëmbë kuma Hana, Dafiti, ku Elia (1 Sam. 1:10, 11, 20; 1 Kön. 19:4-6; Ps. 32:5). Fëën mbei Jesosi bi lei dee bakama fëën taa de musu ta begi hii juu, söseei taa de musu ta biibi taa Gadu ta haika dee begi u de!​—Mat. 7:7-11. w23.05 bld. 2 pal. 1, 3

Di Gaan Mindima de kai Jojada bi abi gaan lesipeki da Jehovah. Di soni dë bi ko dë gbelingbelin u si di di mujëë mii u Iseibëli de kai Atalia bigi tii Juda. A bi abi hogihati, söseei a bi kë ko abi makiti sö tee taa a bi pooba u kii hii dee mii dee kai ën avo, sö taa a bi sa tii a de kamian! (2 Klon. 22:10, 11) Wan u dee mii dë bi fika a libi, u di di mujëë u Jojada bi heepi ën. Awa, Josabati ku hën manu Jojada bi tjubi Joasi u de an feni ën kii, söseei de bi ta sölugu ën. A sö wan fasi de bi mbei taa wan bakamii u Dafiti bi fika a libi jeti, di bi o sa toon könu. Jojada bi hoi hënseei a Jehovah, nöö an bi mbei Atalia mbei a fëëë. Di Joasi bi abi seibi jaa, hën Jojada bi lei wan pasi möön taa a bi ta hoi hënseei a Jehovah. A bi pakisei faa du wan soni. Ee soni bi waka kumafa a bi pakisei, nöö Joasi bi o sa toon könu, u di a bi dë wan bakamii u Dafiti di bi abi leti u toon könu. Ma ee soni an bi waka kumafa Jojada bi pakisei, nöö Jojada bi o lasi ën libi. Jehovah bi mbei taa hii soni bi waka bunu. w23.06 bld. 17 pal. 12-13

Könu Nebukatnesali bi sa mbei de kii Daniëli, u di a bi sa si kuma hopo Daniëli bi ta hopo fia ku ën. Ma Daniëli bi tei degihati, hën a dëën di bosikopu tökuseei. Andi bi heepi Daniëli faa bi sa ta du soni ku degihati hii hën libi longi? Wë u sa dë seiki taa di a bi möön njönku, nöö a bi ta si fa hën mama ku hën tata bi ta du soni (Deto. 6:6-9). Daniëli bi sabi dee möön gaan wëti, kuma dee wëti dee Gadu bi da Mosesi. Ma a bi sabi pikipiki soni u di Wëti tu, di nama ku soni di dee Isaëli sëmbë bi sa njan nasö di de an bi sa njan (Leif. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). Daniëli bi ko sabi soni u dee sëmbë u Gadu tu, nöö a bi sabi unfa soni bi ta waka da de, te de an bi piki Gadu buka (Dan. 9:10, 11). Dee soni dee Daniëli bi si nëën libi, bi mbei a bi ko dë seiki taa Jehovah ku dee ëngëli fëën bi dë ku ën.​—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19. w23.08 bld. 3 pal. 5-6

Lebeka bi dë wan köni mujëë, nöö hii hën libi longi a bi ta du soni ku degihati. A bi ta sabi fa a bi musu du wan soni, söseei na un ten a bi musu du ën (Ken. 24:58; 27:5-17). Ma tökuseei a bi abi lesipeki, söseei a bi ta dë kabakaba u wooko ku dee soni dee wotowan bi ta piki ën (Ken. 24:17, 18, 65). Ee i ta saka iseei a di tii u Jehovah basu kuma Lebeka, nöö sëmbë a di kemeente ku di wosudendu fii o sa djeesi i. Di tei di wan sëmbë ta tei taa an sa du so soni da wan fanöudu fasi di hiniwan sëmbë di dë gaangaan sëmbë a di biibi musu abi. Ësitë bi dë wan mujëë di bi abi sakafasi, söseei a bi ta dini Jehovah ku hii hën hati. U di a bi abi sakafasi, mbei an bi ta fii hënseei di a bi toon di mujëë u di könu. A bi du soni kumafa Moodekai bi piki ën (Ësitë 2:10, 20, 22). U sa lei taa u abi sakafasi tu te u ta hakisi wotowan u de heepi u, söseei te u ta du di soni di de piki u (Tit. 2:3-5). Ësitë bi lei a wan woto fasi tu taa a bi abi sakafasi. Hii fa a bi waiti gaanfa seei, tökuseei an bi ta du sëmbë wojo soni.​—Ësitë 2:7, 15. w23.12 bld. 19-20 pal. 6-8

Te u ta tjali pasa maaka da wan u dee soni dee u musu puu tuwë. Ee u konda di zöndu di u du, ee u lei taa di soni dë ta hati u, söseei ee u ta mbei möiti fu wa du di soni dë möön, nöö u sa dë seiki taa Jehovah da u paadon (Tjab. 3:19). Te u du dee soni dë kaa, nöö Jehovah an kë fuu ta tjali u di soni dë hedi möön. A sabi taa di soni dë sa mbei u fii bookosaka (Ps. 31:10). Ee u ta tjali pasa maaka, nöö a sa pasa taa u mati disa di kule di u ta kule (2 Kol. 2: 7). Ee i ta tjali pasa maaka, nöö a bi o bunu fii buta pakisei a di da di Gadu ta da sëmbë „paadon tuutuu” (Ps. 130: 4). Te a da wan sëmbë paadon, u di di sëmbë lei taa a ta tjali u di soni di a du, nöö a ta paamusi ën taa: ’Ma o hoi dee zöndu fëën a bëë möön’ (Jel. 31:34). Hën da nöiti möön Jehovah o pakisei dee zöndu dee i bi du. Hati fii an musu ta boonu ku iseei, u di dee föutu dee i bi mbei an ta da i pasi fii du so soni di i bi o kë du da Jehovah a di ten aki. Jehovah an hoi dee zöndu fii a bëë, nöö iseei an musu hoi dee zöndu fii a bëë tu. w23.08 bld. 30-31 pal. 14-15

A di pisiten di di kolona siki bi ta paaja, dee baaa ku dee sisa dee bi du soni kumafa di ölganisaasi u Jehovah bi ta piki de, an bi ta booko de hedi kuma dee sëmbë dee bi ta haika ganjanganjan soni (Mat. 24:45). Wa musu ta puu mëni a „dee möön fanöudu soni” (Fil. 1:9, 10). Te u ta buta pakisei a soni di an dë fanöudu, nöö u sa lasi hia ten ku kaakiti. Soni di u guwenti u du, sa puu u pakisei a Jehovah ee u ta buta pakisei a de gaanfa poi. Dee soni dë sa dë soni kuma wooko, di piizii di u ta piizii, nasö di njan di u ta njan ta bebe (Luk. 21:34, 35). Boiti di dë, hiniwan daka u ta jei fa sëmbë ta hopo ta ligei, nasö fa politikima ta fia ku deseei. Wa musu mbei dee soni dë puu u pakisei a Jehovah. Ee nasö u sa bigi tei sëmbë së a u hati ku u fusutan. Saatan ta wooko ku hii dee soni dee u taki u de a di woto aki, u tapa u fu wa du soni kumafa u musu du soni. w23.07 bld. 16-17 pal. 12-13

Di daka di dee sëmbë u Jehovah ta mëni di dëdë u Jesosi, da di möön gaan daka u di jaa da de. Di daka dë nöö da di wan kodo daka di Jesosi piki dee bakama fëën u de ta mëni (Luk. 22:19, 20). Di mëni di u ta mëni di dëdë u Jesosi ta heepi u fuu ta mëni fa di lusupaima bigi tjika (2 Kol. 5:14, 15). A ta da u pasi tu fuu ku dee baaa ku dee sisa fuu sa „miti fuu da u seei taanga” (Lom. 1:12). Boiti di dë, dee soni dee sömëni sëmbë ta si ku dee de ta jei a di komakandi dë, ta mbei taa de ta bigi waka a di pasi di ta tja sëmbë go a teego libi. Kai pakisei a di fa u ku dee baaa ku dee sisa fuu u hii së u goonliba ta du soni makandi, te u ta mëni di dëdë u Jesosi. Wë u hii dee soni aki mbei u ta tei di mëni di u ta mëni di dëdë u Jesosi u bigi! w24.01 bld. 8 pal. 1-3

Möön u ta kai pakisei a di paka di Jehovah ku Jesosi paka puu u a zöndu ku dëdë basu, möön woo sa ko si unfa de lobi hiniwan fuu tjika (Gal. 2:20). Di lusupaima da wan kado. Jehovah lei taa a lobi u, u di a da u di möön dii soni di a abi. A bi mbei Jesosi ko dëdë da u. A bi da pasi u di Womi Mii fëën tja sitaafu u tefa a dëdë. Na lobi nöö Jehovah lobi u nöö a kaba, ma a ta piki u unfa a lobi u tjika (Jel. 31:3). Jehovah hai u ko nëën, u di a lobi u. (Luku Detolonomi 7:7, 8.) Na wan soni sa paati u ku di lobi dë, söseei na wan sëmbë sa paati u ku ën tu (Lom. 8:38, 39). Unfa i ta fii u di i sabi taa sö Gadu lobi i? w24.01 bld. 28 pal. 10-11

Dee salufuwan ta tei ën u bigi seei taa Gadu paamusi de u libi a liba ala. Baaa Frederick Franz, di bi dë wan salufuwan tu, bi taki taa: „Di soni di Gadu paamusi u da wan tuutuu soni, nöö hiniwan u dee 144.000 salufuwan o feni di soni di Gadu paamusi u. Boiti di dë, di bunu dë o bigi möön fa u bi mëni seei.” Baaa Franz bi taki a di jaa 1991, taa: „U ta tei ën u bigi jeti taa Jehovah paamusi u sö wan soni. . . . Möön dee jaa ta pasa, möön u ta tei ën u bigi. A fiti fuu wakiti fuu feni ën. Mi ko ta möön tei di soni dë u bigi möön fosu seei.” Aluwasi ee woo libi u teego a libi ala nasö a goonliba aki, tökuseei u ta wai u di di soni di Gadu paamusi u da wan tumisi gaan bunu. Nöö u sa ko möön dë seiki taa woo feni di gaan bunu dë. w23.12 bld. 9 pal. 6; bld. 10 pal. 8

Wan köpö begitafa ka dee Dju bi ta tjuma mbeti da Jehovah bi ta dë a döö, a di tenti u Jehovah dööbuka (Ëki. 27:1, 2; 40:29). Ma tökuseei dee soni di de bi ta tja go tjuma da Gadu dë, an bi ta mbei dee sëmbë feni paadon u dee zöndu u de te dou (Heb. 10:1-3). Dee mbeti dee de bi ta tja go tjuma da Gadu a di tenti fëën, bi ta lei go a di wan kodo paima di bi o mbei taa libisëmbë feni paadon u dee zöndu u de te dou. Jesosi bi sabi taa Jehovah bi mandëën ko a goonliba aki, faa bi dëdë paka di lusupaima da hii libisëmbë (Mat. 20:28). Jesosi bi lei taa a dë kabakaba u du soni kumafa Jehovah kë a di daka di a dopu (Joh. 6:38; Gal. 1:4) Jesosi bi da di libi fëën di „wan pasi dë fu nöömö”, sö taa hii dee sëmbë dee ta buta biibi nëën sa feni paadon u dee zöndu u de u nöömö.​—Heb. 10:5-7, 10 w23.10 bld. 26-27 pal. 10-11

Nöiti seei u bi o sa puu useei a zöndu ku dëdë basu (Ps. 49:7, 8). Fëën mbei Jehovah ku Jesosi bi du wan gaan soni da u. Jehovah bi seeka soni u di Womi mii fëën bi sa ko dëdë da u. Möön u ta kai pakisei a di soni di Jehovah ku Jesosi du da u, möön woo ta tei di lusupaima u bigi. Di Adam zöndu, hën ku dee bakamii fëën tuu lasi di okasi di de bi abi u libi u teego. U di Jesosi bi kë u libisëmbë toona feni di soni di Adam bi lasi, mbei a bi ko dëdë paka paima da u. Di Jesosi bi dë a goonliba aki ’an bi du na wan hogi’ soni, söseei ’an bi taki ganjanganjan soni’ wan daka (1 Pet. 2:22). Di Jesosi dëdë, nöö a bi dë söndö föutu, leti kumafa Adam seei bi dë söndö föutu ufö a du zöndu. Fëën mbei Jesosi bi sa dëdë paka da u fuu sa feni di libi di Adam bi lasi.​—1 Kol. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 bld. 10 pal. 5-6

Baka di Jesosi weki ko a libi baka, hën a go a di Möön Santa Kamian u di Wosu u Gadu di wa sa si ku wojo. Di soni aki ta lei u fa di seeka di Jehovah seeka soni da di tuutuu lei bigi tjika, nöö u ta si gbelingbelin taa a nama ku di lusupaima, söseei ku di mindima wooko u Jesosi Keesitu. Di gaan mindima u Isaëli bi nango ku di buuu u dee mbeti di de bi ta tja go tjuma da Jehovah, a di Möön Santa Kamian di libisëmbë bi mbei. Ma Jesosi hën „a go te a liba ala ka Masa Gaangadu seei ta dë”, a di möön santa kamian di dë u go a Gadu fesi. A bi da Gadu di libi fëën fuu hedi, sö taa a bi sa „paka puu hogi du a u liba” (Heb. 9:24-26) Aluwasi ee a goonliba aki woo dë, nasö ee woo go libi a liba ala, tökuseei hii u tuu sa dini Jehovah a di Wosu fëën di wa sa si ku wojo. w23.10 bld. 28 pal. 13-14

Pakisei andi Jesosi dë a liba ala ta du da u, u di a dë Könu ku Gaan Mindima fuu, söseei u di a abi tjalihati fuu. A jabi pasi da u fuu sa go a Gadu waiwai go begi ën „ka a dë nëën könubangi dë ta tii u ku ën bunuhati”. U sa hakisi ën faa abi tjali fuu, söseei faa heepi u „te u dë a wan fuka” (Heb. 4:14, 15). A bunu fuu ta tei ten hiniwan daka, ta kai pakisei a dee soni dee Jehovah ku Jesosi du da u. Di lobi di de lobi u musu da u taanga fuu ta dini Jehovah fajafaja (2 Kol. 5:14, 15). Wan u dee möön bunu fasi fa u sa lei taa u ta tei dee soni de du da u u bigi, da te u ta mbei möiti u heepi woto sëmbë u de ko dë Kotoigi u Jehovah, ku bakama u Jesosi (Mat. 28:19, 20). Di soni dë apösutu Paulosu bi du. A bi sabi taa Jehovah ’kë u hii sëmbë u goonliba tuu musu feni libi u teego nëën, söseei u de ko sabi dee soni fëën, biga de nöö da tuutuu soni a mundu’.”​—1 Tim. 2:3, 4. w23.10 bld. 22-23 pal. 13-14

Sömëni fuu ta lesi di pisi u Bëibel aki da sëmbë te u ta peleiki da de. Unfa u sa heepi wotowan u de ko dë seiki taa dee soni dee sikifi na Akoalimbo 21:3, 4 o pasa tuutuu? Nöö unfa useei sa ko möön dë seiki taa dee soni dë o pasa tuutuu? Na paamusi nöö Jehovah paamusi u dee soni dë, ma a du sömëni gaangaan soni u heepi u fuu sa dë seiki taa a o du de. Dee soni dee sikifi a di tëkisi a basu aki, ta heepi u fuu biibi taa Jehovah o seti di Paladëisi kumafa a paamusi u. A ta taki taa: „Di Sëmbë dë sindosindo a di könubangi naandë taki taa: ’Wan si ö? Mi ta mbei hii soni ko njunjun.’ A taki tu taa: ’Sikifi, biga dee soni mi ta taki aki da tuutuu soni, nöö sëmbë sa biibi de.’ Nöö hën a taki da mi taa: ’Dee soni aki pasa kaa! Mi da di Alufa ku di Omega, mi da di seti u hii soni ku di kaba fëën.’”​—Ako. 21:5, 6a. w23.11 bld. 3 pal. 3-5

Wan njönku baaa sa lei taa a ko ta si soni kumafa Jehovah ta si soni, te a ta bisi soni di fiti, söseei te a ta seeka uwii a wan fasi di fiti. Gaansë u dee sëmbë dee ta nai soni u bisi, nasö dee ta tja wan njunjun mödö ko, da sëmbë di an ta lesipeki Jehovah. Di fanafiti fasi fa de ta pakisei ta dë u si a di fasi fa de ta nai koosu lai. De ta mbei dee lai, u de ta dë sipansipan a dee womi sinkii, nasö u de ta mbei wan womi ta djei mujëë. Te wan njönku baaa di ta mbei möiti u ko dë gaangaan sëmbë a di biibi ta luku andi a o bisi, nöö a o buta pakisei a dee mama wëti u Bëibel, söseei a o djeesi dee baaa dee fiti u wotowan waka a de baka. A sa hakisi hënseei dee soni aki: ’Dee soni dee mi ta du ta lei taa mi ta si soni kuma Jehovah, söseei taa mi ta lesipeki wotowan u? Di fasi fa mi ta bisi ta mbei a ta taanga da wotowan u de biibi taa mi da wan tuutuu dinima u Jehovah u?’ (1 Kol. 10:31-33) Dee baaa ku dee sisa o ko abi lesipeki da wan njönku baaa di ta si soni kuma Jehovah. Boiti di dë, Jehovah seei o ko abi lesipeki dëën tu. w23.12 bld. 26 pal. 7

A di ten di pasa, „di könu u libasë” bi du ku dee sëmbë u Gadu (Dan. 11:40). A di pisiten u di Fosu Goonliba Feti ku di u Tu Goonliba Feti, de bi buta sömëni baaa ku sisa a dunguwosu u di biibi u de hedi. Söseei de bi puu so u dee mii u dee Kotoigi a siköö tu. A dee jaa dee pasa aki, woto pei tesi bi miti dee sëmbë u Jehovah de ta libi a di pisiwata ka di könu dë ta tii, nöö de bi musu lei ee de bi o hoi deseei a Jehovah. Kandë te sitëm bi ta sitëm, nöö wan Keesitu sëmbë bi sa fii u tei së da wan politiki paatëi nasö da wan sëmbë. Kandë an bi go taa a bi o go sitëm, ma a bi tei së nëën hati ku hën fusutan. A dë fanöudu seei fu wa tei së a politiki soni na wan pikisö tësitësi seei! Fëën mbei u kë köni ku dee soni dee u ta du, ku dee soni dee u ta pakisei, söseei ku di fasi fa u ta fii.​—Joh. 15:18, 19 w23.08 bld. 12 pal. 17

Te u ta kule a di pasi di o mbei u feni teego libi, nöö u ’musu biinga kule a sö wan fasi taa u sa wini’ (1 Kol. 9:24). Jesosi bi taki taa fuu ’mëni u seei, fu wa booko u hedi ku dee sölugu u di goonliba aki ku dee jajo libi fëën, te nöö hati fuu ko hebi. Wa musu ta sai dë ta dööngö ta poi ten te nöö di daka kisi u söndö fuu mëni’ (Luk. 21:34). Di tëkisi aki ku sömëni woto tëkisi sa heepi i fii ko sabi andi i musu tooka a di libi fii, sö taa i sa kule di kule go dou. U sa dë seiki taa woo wini di kule, u di Jehovah ta da u di kaakiti di u abi fanöudu (Jes. 40:29-31). Fëën mbei ja musu wei! Djeesi apösutu Paulosu, di bi biinga kule faa feni di paima di Gadu bi paamusi ën (Fil. 3:13, 14). Na wan woto sëmbë sa kule di kule aki da i, ma Jehovah o heepi fii wini. Jehovah sa heepi i tja dee soni dee ta hebi da i, söseei a sa heepi i tuwë dee soni dee i musu tuwë. U di Jehovah dë ku i, mbei joo sa hoi dou fu te i wini! w23.08 bld. 31 pal. 16-17

Di de bi go a wan piizii, hën Josëfu ku Malia bi fëëkëtë Jesosi disa a Jelusalen, u di de an bi luku ee hii dee mii u de bi dë ku de di de bi ta toona go a wosu (Luk. 2:46-52). Di de bi ko feni Jesosi, hën Malia bi hakisi ën ee faandi mbei a bi libi sö ku de. Jesosi bi sa piki de taa de an bi libi bunu ku ën. Ma an bi du sö. A bi fan ku dee gaansëmbë fëën a wan lesipeki fasi. Ma Josëfu ku Malia ’an bi saandi a kë taki da de. De an bi fusutëën seei’. Ma hii fa de an bi fusutan Jesosi, tökuseei Jesosi bi „sakëën seei a dee gaansëmbë fëën basu” go dou. Un dee njönkuwan, a ta taanga da unu fuun haika dee gaansëmbë fuunu te de mbei föutu, nasö te de an ta fusutan faandi mbei un ta du so soni ö? Andi sa heepi unu? Un musu pakisei luku unfa Jehovah ta fii. Di Bëibel ta taki taa te un ta haika dee gaansëmbë fuunu, nöö Gadu ta wai ku unu (Kol. 3:20). Jehovah sabi taa so juu dee gaansëmbë fuunu an ta fusutan unu, söseei a sabi taa so juu de ta buta wëti da unu di ta taanga u hoi. Ma te un ta mbei möiti u haika de tökuseei, nöö Jehovah ta wai ku unu. w23.10 bld. 7 pal. 5-6

Wan mii fuu kalasi sa ko piki u taa dee Jehovah Kotoigi musu tooka di fasi fa de ta si di libi di womi ku womi, nasö di mujëë ku mujëë ta libi ku deseei. A bi o bunu fuu mbei a ko fusutan taa u ta lesipeki di leti di hiniwan sëmbë abi u du andi de kë (1 Pet. 2:17). Te i fan sö, nöö joo sa piki ën andi di Bëibel ta taki u di fasi fa u musu ta libi sö taa u sa ko abi wan möön bunu libi. Te u miti wan sëmbë di an ta biibi dee soni dee u ta lei, nöö wa musu pakisei wantewante taa u sabi andi di sëmbë ta biibi. Boo taa wan u dee mii di i ku ën dë a wan kalasi piki i taa a dë wan don soni u biibi taa Gadu dë. I si kuma a bi o bunu fii pakisei taa a ta biibi di Evolutie lei gaanfa seei ö? Söseei taa a sabi sömëni soni fëën u? Fuu taki ën, nöö kandë konda a o konda soni di a jei da i. Kandë i sa manda wan soni dëën faa go luku a jw.org, di ta taki soni u dee mbeimbei soni u Jehovah. Nöö kandë bakaten a sa dë kabakaba u da woto ku i u dee soni di a lesi, nasö u wan u dee fëlön di a luku. Te u ta lei taa u ta lesipeki sëmbë a di lö fasi aki, nöö a sa pasa taa di sëmbë o kë ko sabi möön soni u di Bëibel. w23.09 bld. 17 pal. 12-13

U sa dë seiki taa Jehovah o tei u fuu wooko dëën, söseei a o mbei u feni gaan bunu, aluwasi u mbei wan föutu. A o du sö, solanga u ta futoou ën, söseei solanga u ta mbei hii möiti fuu ko ta du soni woto fasi (Nöng. 28:13). Simison bi ta mbei föutu. Ma hii juu a bi ta mbei möiti u dini Jehovah go dou. A bi du sö, hii fa a bi mbei wan föutu, u di a bi go dë ku Delaila. Nöö Jehovah an bi disëën. Jehovah bi tei Simison faa du wan gaan soni dëën jeti. Jehovah bi ta si ën jeti kuma wan womi di bi abi wan taanga biibi, fëën mbei a mbei de sikifi di në fëën buta a Hebelejën kapitë 11, ka de sikifi dee në u dee sëmbë dee bi abi wan taanga biibi. A ta da u taanga seei u di u sabi taa u ta dini wan Gadu di lobi u, söseei di ta dë kabakaba u da u taanga, möönmöön te u abi ën fanöudu! Fëën mbei be useei begi Jehovah kumafa Simison bi begi ën. A bi taki dëën taa: „Mi ta begi i, mëni mi nöö i da mi kaakiti.”​—Kuutm. 16:28. w23.09 bld. 7 pal. 18-19

Möön woo ta hoi di daka u Jehovah pakisei, möön woo ta kë konda di bunu buka da wotowan. Ma so juu a sa pasa taa u fëëë u peleiki da wan sëmbë. Faandi mbei? Kandë u di u ta fëëë unfa sëmbë o si u. Di soni dë hën bi miti Petuisi. Di ndeti ufö de kii Jesosi, hën Petuisi bi fëëë u piki sëmbë taa hën da wan u dee bakama u Jesosi, nöö a bi fia sömëni pasi taa an sabi ën seei! (Mat. 26:69-75) Ma bakaten Petuisi an bi ko ta fëëë sëmbë möön. Fëën mbei a bi taki taa: „Wan fëëë dee soni di dee woto sëmbë ta fëëë, nöö wan panta tu” (1 Pet. 3:14). Dee soni di Petuisi taki aki ta lei u taa u sa ko dë sëmbë di an ta fëëë libisëmbë möön. Andi sa heepi u fu wa ta fëëë libisëmbë möön? Petuisi bi taki taa: „A unu hati dendu u musu sabi taa Keesitu da Masa” (1 Pet. 3:15). Di soni aki kë taki taa u musu kai pakisei a di fasi fa di Könu fuu Jesosi hei tjika, söseei ku di makiti di a abi. w23.09 bld. 27-28 pal. 6-8

Useei musu ta köni go dou, u na ta du „dee soni dee sëmbë dë a dungu ta du” (Ef. 5:11). Te wan sëmbë lo’ u luku fanafiti soni, te a lo’ u haika, nasö te a lo’ u da fanafiti woto, nöö a ta möön taanga dëën faa hoi hënseei u na du fanafiti soni (Ken. 3:6; Jak. 1:14, 15). Di goonliba u Saatan ta pooba u ganjan u kisi, a kë fuu ko ta biibi taa dee soni dee Jehovah ta si kuma fanafiti soni an hogi, söseei taa dee soni dee a ta si kuma sundjusundju soni an pena sundju seei (2 Pet. 2:19). Wan u dee soni di Didibi lo’ u du u kisi sëmbë, da di mbei di a ta mbei möiti u sëmbë an ko dë seiki u soni möön, sö taa de an sa sabi möön an bunu ku andi an bunu (Jes. 5:20; 2 Kol. 4:4). Fëën mbei an ta foondo u taa sömëni fëlön, sömëni website, ku sömëni soni di ta pëë a teefei ta dë ku soni di an ta kai ku dee wëti u Jehovah! Saatan kë fuu ko ta pakisei taa dee fanafiti fasi fa sëmbë ta libi a di ten aki ta mbei de ta dë waiwai.​—Efeise 5:6. w24.03 bld. 22 pal. 8-10

Di tenti u Gadu, bi dë wan tenti di dee Isaëli sëmbë bi sa ta tja go a hii kamian ka de bi nango. De bi dini Gadu nëën sö wan 500 jaa longi u te fa de mbei di Wosu u Gadu a Jelusalen (Ëki. 25:8, 9; Nöb. 9:22). A di tenti dee Isaëli sëmbë bi ta tja soni nango tjuma da Gadu (Ëki. 29:43-46). Boiti di dë, di tenti u Gadu bi ta lei taa wan möön gaan soni bi o ko. A bi dë „kuma wan peentje u lei fa soni dë a Gadu ala”, nöö di tenti dë bi ta lei go a di Wosu u Gadu di wa sa si ku wojo. Apösutu Paulosu bi taki taa „di tenti aki ta lei fa soni bi o pasa a di ten aki” (Heb. 9:9). Hën da a di ten di Paulosu bi sikifi di buku Hebelejën, nöö di Wosu u Gadu di wa sa si ku wojo bi seti da dee Keesitu sëmbë kaa. Di soni aki bi pasa a di jaa 29 baka Keesitu. A di jaa dë Jesosi bi dopu, söseei a di jaa dë a bi bigi wooko da Jehovah kuma di möön „Gaan Mindima” a di Wosu fëën di wa sa si ku wojo.​—Heb. 4:14; Tjab. 10:37, 38. w23.10 bld. 25-26 pal. 6-7

Ee u kë dini Jehovah waiwai go dou, nöö useei musu ta bia du soni woto fasi. Unfa u sa du di soni dë? U musu dë kabakaba u tooka di fasi fa u ta du soni te soni tooka a di libi fuu, söseei u musu dë kabakaba u lesipeki di fasi fa wotowan ta si soni, nasö di fasi fa de ta du soni. U dee dinima u Jehovah musu ta mbei möiti fu wa ta suku fini a soni poi. Boiti di dë, u musu abi sakafasi, söseei u musu ta fii da sëmbë. De ta kai Jehovah „di Gaan Sitonu”, u di an ta tooka möönsö (Deto. 32:4). Ma tökuseei a ta tooka di fasi fa a ta du soni te a dë fanöudu. Möön soni tooka a di goonliba aki, möön Jehovah ta tooka di fasi fa a ta du soni, sö taa dee soni dee a paamusi u sa pasa tuutuu. U di Jehovah mbei u kumafa hënseei dë, mbei useei sa bia du soni woto fasi te soni tooka a di libi fuu. U ta feni mama wëti a di Bëibel di ta heepi u fuu du soni a wan köni fasi, aluwasi andi ta miti u. Di fasi fa Jehovah ta du soni, söseei dee mama wëti dee a da u ta lei u gbelingbelin taa hii fa hën da „di Gaan Sitonu”, tökuseei a ta tooka di fasi fa a ta du soni. w23.07 bld. 20 pal. 1-3

A di Bëibel, Jehovah ta tei hënseei maaka ku wan mama di lobi dee mii fëën (Jes. 66:12, 13). Pakisei luku fa wan mama ta sölugu wan mii fëën a wan lobihati fasi, nöö di mama ta mbei hii möiti faa sa da di mii soni di a abi fanöudu. Te soni ta hebi da u, nöö u sa dë seiki taa Jehovah o heepi u. An ta disa u te u mbei wan föutu (Ps. 103:8). Sömëni pasi seei dee Isaëli sëmbë bi du soni di bi hati Jehovah. Ma tökuseei a bi ta lei de taa a lobi de, te de bi disa di hogi libi u de, nöö de bia ko nëën. A bi piki de taa: „Mi ta si unu kuma wan gudu, mi ta lesipeki unu, söseei mi lobi unu” (Jes. 43:4, 5). Wë sö nöö Jehovah lobi u a di ten aki tu. Aluwasi u mbei wan gaan föutu, nöö u bia ko nëën, nöö woo si taa a lobi u jeti. A ta paamusi u taa ’a o da u paadon ku hii hën hati’ (Jes. 55:7). Di Bëibel ta taki taa te Jehovah da u paadon kaa, nöö di soni dë ’o mbei u dë bööböö’.​—Tjab. 3:19. w24.01 bld. 27 pal. 4-5

Jehovah sa heepi u te soni ta taanga da u. Boo taa u musu hakisi di wooko basi fuu ee a sa da u wantu daka fuu sa go a wan könklësi, nasö fuu sa ta kumutu möön fuuku a wooko, sö taa wa ta misi na wan u dee komakandi fuu. Ee u ta du soni a di fasi aki, nöö woo ta si seei gbelingbelin fa Jehovah ta du soni u heepi u. A sa bigi da u seei te u si taa soni waka bunu da u, hii fa wa bi dë ku di mëni taa sö soni bi o waka. Dee soni aki ta mbei di biibi fuu ko möön taanga seei. Ësala bi begi Jehovah faa heepi ën. Hiniwan juu te Ësala bi ta booko hën hedi ku hii dee soni dee a bi abi u du, nöö a bi ta begi Jehovah (Ësl. 8:21-23; 9:3-5). U di Ësala bi ta buta hii hën futoou a Jehovah, mbei dee wotowan fëën bi ta dë kabakaba u du soni u heepi ën, söseei u waka nëën baka (Ësl. 10:1-4). Te u ta booko u hedi gaanfa ku dee soni dee u abi fanöudu, nasö ku di heepi di u musu heepi dee sëmbë fuu wosudendu u soni waka bunu da de, nöö u musu begi Jehovah, söseei u musu abi di biibi taa a o heepi u. w23.11 bld. 18 pal. 15-17

Jehovah an ta piki u taa u musu du dee seei soni dee Abahamu bi du, ee u kë faa si u kuma sëmbë di ta du soni a wan leti fasi. Fuu taki ën, nöö sömëni soni dë di u sa du u lei taa u abi biibi. U sa wai ku dee njunjun sëmbë dee ta ko a di kemeente, u sa heepi dee baaa ku dee sisa fuu dee abi heepi fanöudu, u sa du bunu da dee sëmbë fuu wosudendu, söseei u sa du hiniwan woto soni di Gadu sa feni u bunu, di o mbei a wai ku u, söseei di o mbei u feni bunu (Lom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Joh. 3:18). Wan fanöudu soni di u sa du, di ta lei ee u abi biibi tuutuu, hën da te u ta konda di bunu buka da wotowan (1 Tim. 4:16). Hii u tuu sa lei taa u ta biibi taa dee soni dee Jehovah paamusi u o pasa tuutuu, söseei taa di fasi fa a ta du soni da di möön bunu wan. Nöö ee u du sö, nöö woo sa dë seiki taa a o si u kuma sëmbë di ta du soni a wan leti fasi, söseei woo dë mati fëën. w23.12 bld. 2 pal. 3; bld. 6 pal. 15

Könu Dafiti bi piki Salumon dee wöutu u di tëkisi u tide (1 Kön. 2:1, 3). Di soni aki fiti hii dee womi dee kë waka a Jesosi baka a di ten aki. Ee de kë dou di maaka dë, nöö de musu ko sa’ u piki Gadu buka, söseei de musu ko sa’ u wooko ku dee mama wëti u Bëibel a hiniwan soni di de ta du (Luk. 2:52). Faandi mbei a dë fanöudu sö u dee njönku baaa ko dë gaangaan sëmbë a di biibi? Wan womi di dë Keesitu sëmbë ta abi sömëni fanöudu wooko ta du a di wosudendu fëën, söseei a di kemeente. Un dee njönku baaa, a musu u dë taa un kai pakisei kaa a dee faantiwöutu dee un sa ko abi a di ten di ta ko. Kandë i ta pakisei u du di pioniliwooko, u ko dë wan dinai, söseei u ko toon wan gaanwomi u kemeente bakaten. Boiti di dë, kandë i ta pakisei u tööu, söseei u pai miii (Ef. 6:4; 1 Tim. 3: 1). Wë ee i kë dou dee maaka dë, söseei ee i kë u soni waka bunu da i, nöö a dë fanöudu fii ko dë gaangaan sëmbë a di biibi. w23.12 bld. 24 pal. 1-2

Jehovah buta dee gaanwomi u de sölugu dee sikapu fëën. De ta tei ën u bigi seei taa Jehovah buta de u de heepi dee baaa ku dee sisa u de, söseei de ta mbei möiti seei u de „dë da de kuma wan sëmbë [di] ta luku sikapu ta tja de buta a pasi tololoo fu de an kaba a sösö” (Jel. 23:4; 1 Pet. 5:2). U ta wai seei taa u abi dee lö womi aki a di kemeente fuu! Dee gaanwomi sa lei soni u di woto u di kuutuma de kai Gidion (Heb. 6:12). Di womi aki bi ta tjubi dee sëmbë u Gadu, söseei a bi ta tii de (Kuutm. 2:16; 1 Klon. 17: 6). Leti kuma Gidion, Jehovah buta dee gaanwomi u de sölugu dee sëmbë fëën a wan taanga pisiten (Tjab. 20:28; 2 Tim. 3:1). U sa lei soni a di fasi fa Gidion bi abi sakafasi, a di fasi fa a bi ta piki Gadu buka, söseei a di lei di a bi ta lei taa na hii soni a sa du. Di a bi ta du di wooko fëën, nöö a bi musu lei taa a ta hoi dou. Aluwasi ee wa dë gaanwomi, tökuseei u sa ta lei taa u ta kai dee gaanwomi gaan soni, söseei u sa ta heepi de a soni.​—Heb. 13: 17. w23.06 bld. 2 pal. 1, 3