Sebitaa-liba

Dee fesiten Keesitu sëmbë seei bi fii di gaan hangi di bi ko „a hii goonliba”. U sa fusutan taa dee hedima u wosudendu bi o ta hakisi deseei ee unfa de bi o sa du sölugu dee sëmbë u de. Nöö unfa soni bi o dë da dee njönkuwan dee bi o kë du di peleikiwooko möön gaanfa? A sa kan taa de bi bia ko ta si kuma de bi musu wakiti u di ten dë pasa ufö u? Wë aluwasi fa soni bi dë da dee fesiten Keesitu sëmbë, tökuseei de bi suku u du soni woto fasi. De bi ta peleiki go dou a hiniwan okasi di de bi feni, söseei de bi wai taa de bi sa paati dee soni di de bi abi ku dee baaa ku dee sisa u de u Judea (Tjab. 11:29, 30). Dee sëmbë dee bi feni dee soni di de bi abi fanöudu, bi si taa Jehovah bi ta heepi de (Mat. 6:31-33). A musu u dë sö taa de bi ko ta möön fii taa dee baaa ku dee sisa u de lobi de, u di de bi heepi de. Nöö dee baaa ku dee sisa dee bi manda möni nasö woto soni go da de, bi o fii di piizii di wan sëmbë ta fii te a ta da wotowan soni.​—Tjab. 20:35. w23.04 bld. 16 pal. 12-13

So juu Jehovah sa mbei sëmbë di an ta dini ën du wan soni u heepi dee dinima fëën. Jehovah bi mbei Könu Altasëlisi da Nehemia pasi faa toona go a Jelusalen, sö taa a bi sa heepi seeka di foto (Neh. 2:3-6). A di ten aki, Jehovah sa mbei sëmbë di an ta dini ën heepi u tu te u dë a fuka. An ta pasa hesihesi taa Jehovah ta piki dee begi fuu a wan gaan foombo fasi. Ma a ta piki dee begi fuu a sö wan fasi taa u ta feni andi u abi fanöudu fuu sa hoi useei nëën go dou. Fëën mbei a bunu fii dë ku wojo fii sa si unfa Jehovah ta piki dee begi fii. Tei ten u pakisei unfa Jehovah ta piki dee begi fii (Ps. 66: 19, 20). U musu ta lei taa u abi biibi te u ta begi Jehovah, ma söseei te u ta dë tifeedi ku di fasi fa a ta piki dee begi fuu, aluwasi unfa a piki de.​—Heb. 11:6. w23.05 bld. 11 pal. 13; bld. 12 pal. 15-16

Te u buta u libi a Jehovah maun, nöö u ta paamusi ën taa woo dini ën, söseei taa woo ta du soni kumafa a kë. U musu hoi useei a di soni di u paamusi ën. Di soni aki an dë wan gaan taanga soni u du, u di Jehovah mbei u a sö wan fasi taa u sa ta du soni di ta kai ku ën (Ako. 4:11). A mbei u ku di fii fuu ta kë dini ën, söseei a mbei u kumafa hënseei dë. Dee soni dë ta mbei taa u ku hën sa ko dë mati, söseei woo ta dë ku piizii te u ta dini ën. Boiti di dë, te u ta du soni kumafa Jehovah kë, söseei te u ta waka a di womi mii fëën baka, nöö woo „feni böö te dou” a u hati (Mat. 11:28-30). Mbei möiti fii ko möön lobi Jehovah te i ta kai pakisei a hii dee soni dee a du da i, söseei a dee soni dee a o du da i. Möön i ta lobi Jehovah möön joo ta kë piki hën buka a soni (1 Joh. 5:3). Jesosi bi hoi hënseei a Jehovah, u di a bi lo’ u begi ën, söseei a bi ta buta hii hën pakisei a dee bunu dee a o feni (Heb. 5:7; 12: 2). Leti kuma Jesosi, i musu ta begi Jehovah ta hakisi ën faa da i taanga, söseei i musu ta hoi di teego libi di Jehovah o da i a pakisei. w23.08 bld. 27-28 pal. 4-5

Hii u tuu lobi sëmbë di abi sakafasi. U ta lesipeki sëmbë di sa hoi wakiti wan soni, söndö u hati u de boonu. U lobi te sëmbë ta hoi pasensi da u te u mbei wan föutu. Boiti di dë, u bi tei ën u bigi seei di di sëmbë di bi ta lei u soni u Bëibel bi ta hoi pasensi da u, te a bi ta taanga da u fuu fusutan so u dee lei u Bëibel, söseei fuu libi ku de. U ta tei ën u bigi seei taa Jehovah ta hoi pasensi da u! Hii fa u lobi te sëmbë abi pasensi, tökuseei so juu a sa ta taanga da u fuu lei taa u abi pasensi. Kandë a sa ta taanga da u fuu dë piii ta wakiti a wan wagi dendu te sömëni woto wagi dë a u fesi, möönmöön ee u lati kaa. U sa lasi useei te wotowan mbei hati fuu boonu. Nöö so juu a sa ta taanga da u fuu hoi wakiti u di njunjun goonliba u Jehovah dou. Ma hii juu u musu ta lei taa u ta hoi pasensi. w23.08 bld. 20 pal. 1-2

Jehovah bi piki Gidion faa manda gaansë u dee sodati fëën go a wosu. Kandë a bi hakisi hënseei taa: ’Di soni aki dë fanöudu tuutuu ö? Soni o waka bunu ö?’ Aluwasi ee a bi hakisi hënseei dee soni dë, tökuseei a bi piki Jehovah buka. Dee gaanwomi u di ten aki ta djeesi Gidion, te de ta bia du soni woto fasi, u di di ölganisaasi ta hakisi de u de du di soni dë (Heb. 13:17). Gidion bi ta piki Jehovah buka, hii fa a bi ta fëëë, söseei hii fa hogi bi sa miti ën (Kuutm. 9:17). Jehovah bi du wan soni da Gidion di bi mbei a dë seiki taa Jehovah o heepi ën faa tjubi dee sëmbë fëën. Dee gaanwomi dee ta libi a wan köndë ka lanti tapa di wooko fuu ta djeesi Gidion. De ta lei taa de abi degihati, u di de ta hoi dee komakandi fuu, söseei de ta tei fesi a di peleikiwooko, hii fa siköutu sa kisi de tja go söötö, nasö hii fa de sa lasi de wooko, nasö hii fa sëmbë sa fon de. A di pisiten u di gaan fuka a o dë fanöudu u dee gaanwomi abi degihati, sö taa de sa du dee soni dee di ölganisaasi o piki de u de du, aluwasi ee a sa tja hogi ko da de. w23.06 bld. 5-6 pal. 12-13

Jehovah bi mbei sëmbë sikifi dee soni dee di Gaan mindima Jojada bi du buta a Bëibel u lei u soni (Lom. 15: 4). Nöö di Jojada dëdë, hën a dëën wan apaiti gaandi. A bi mbei „de bei ën a di Foto u Dafiti a di kamian ka de bi ta bei dee könu, u di a bi du bunu da dee Isaëli sëmbë, da di tuutuu Gadu, söseei da di wosu u Gadu” (2 Klon. 24: 15, 16). Di woto u Jojada sa heepi hii u tuu fuu ko abi gaan lesipeki da Gadu. Dee gaanwomi u kemeente sa djeesi Jojada, te de ta suku fasi hii juu u heepi dee sëmbë u di kemeente (Tjab. 20:28). Di woto u Jojada sa heepi dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi kaa u de si taa te de abi gaan lesipeki da Jehovah, söseei te de ta hoi deseei nëën, nöö a sa tei de u de wooko dëën. Dee njönkuwan sa lei wan soni a di fasi fa Jehovah bi libi ku Jojada. De musu ta lesipeki dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi kaa, möönmöön dee ta dini Jehovah sömëni jaa kaa (Nöng. 16:31). Boo ta wooko makandi ku „dee sëmbë dee ta tei fesi”, ta piki de buka a soni.​—Heb. 13: 17. w23.06 bld. 17 pal. 14-15

A dee komakandi, köni ku di mëni pasi di i ta hopo maun. Ee u ta hopo maun hia poi, nöö di baaa di ta da sëmbë okasi u de sa da piki sa fii kuma a musu u da u okasi fuu da piki, hii fa woto sëmbë an feni pasi u da wan piki jeti. Di soni aki sa mbei wotowan lasi hati, nöö de an hopo maun möön (Peleik. 3: 7). Te hia peleikima ta hopo maun u da piki, nöö a sa kan taa wa feni pasi u da piki kumafa u bi o kë. So juu a sa pasa taa di baaa an da u okasi fuu sa da wan piki. Di soni dë sa mbei u fii bookosaka. Ma wa musu si kuma kë di baaa an ta kë da u okasi fuu da piki (Peleik. 7: 9). Ee a ko pasa taa ja ta feni pasi u da piki kumafa i bi o kë, nöö kandë i sa haika bunu te woto sëmbë ta da piki, nöö baka di komakandi, nöö i gafa de da dee piki di de da. Dee baaa ku dee sisa fii sa feni taanga a di gafa di joo gafa de, leti kumafa de bi o feni taanga a dee piki dee i bi o da. w23.04 bld. 23 pal. 14-16

Öndösuku di Wöutu u Gadu, nöö i kai pakisei nëën. Leti kumafa wan pau sa hoi a pë ee dee lutu fëën go fundu a goonbasu, sö nöö u sa hoi gingin ee u abi wan taanga biibi. Te wan pau ta göö, nöö dee lutu fëën ta paaja nango, söseei de nango möön fundu a goonbasu. Te u ta öndösuku di Wöutu u Gadu, ta kai pakisei nëën, nöö di biibi fuu ta ko möön taanga, söseei u ta ko dë möön seiki taa a dë fanöudu fuu du soni kumafa Gadu kë (Kol. 2:6, 7). Pakisei fa dee soni dee Jehovah bi taki, bi heepi dee dinima fëën a di ten di pasa. Di Ezekiëli bi si wan wojolimbo sunjan ka wan ëngëli bi ta maaka di Wosu u Gadu, hën a bi buta hii hën pakisei a di soni dë. Di wojolimbo sunjan dë bi da Ezekiëli taanga, nöö a ta lei u unfa u sa dini Jehovah a wan limbolimbo fasi kumafa a kë (Eze. 40:1-4; 43: 10-12). U ta feni wini tu te u ta tei ten ta öndösuku di Wöutu u Gadu, ta kai pakisei a dee woto dee taanga u fusutan. U sa buta a u hati taa woo hoi dou, te u ta futoou Jehovah ku hii u hati.​—Ps. 112:7. w23.07 bld. 18 pal. 15-16

Di Bëibel ta taki soni u sömëni womi di dee njönku baaa sa djeesi. Dee womi aki bi lobi Gadu, söseei de bi abi sömëni soni ta du u heepi dee sëmbë u Gadu. I sa feni womi di i sa djeesi a di kemeente ka i dë, söseei i sa djeesi dee womi fii famii dee dë Keesitu sëmbë (Heb. 13: 7). Boiti di dë, i sa djeesi Jesosi Keesitu, di womi di bi dë söndö föutu (1 Pet. 2:21). Te i ta lei soni u dee womi aki, nöö buta pakisei a dee bunu fasi u de dee i lobi (Heb. 12:1, 2). Baka di dë, nöö i buta andi joo du u djeesi de. Wan womi di abi fusutan u soni ta kai pakisei a soni bumbuu ufö a hopo du wan soni. Fëën mbei a dë fanöudu fii mbei taanga möiti fii ko abi di fasi dë. Di fosu soni, hën da i musu ko sabi dee mama wëti u Bëibel, nöö pakisei luku faandi mbei a bunu fii libi ku de. Baka di dë, nöö i wooko ku dee mama wëti dë, u du soni di o mbei Jehovah wai ku i (Ps. 119: 9). A o heepi i gaanfa seei fii ko dë gaangaan sëmbë a di biibi.​—Nöng. 2:11, 12; Heb. 5:14. w23.12 bld. 25 pal. 4-5

Mama ku tata sa lei dee mii u de unfa de sa fan a wan saapifasi te wan sëmbë hakisi de soni di nama ku di biibi u de (Jak. 3:13). Te de ta hoi di Wosudendu dini, nöö so mama ku tata ta seti soni a sö wan fasi taa de ku dee mii u de ta pëë wan pëë ka de musu lei fa de bi o du soni u fan a wan saapifasi ku wan sëmbë. De ta taki u soni di sa miti de a siköö, söseei de ta lei de unfa de sa fan a wan möön suti fasi. Te dee Keesitu sëmbë ta pëë ta hoi demo, nöö di soni dë sa heepi de u de ko ta fan a sö wan fasi taa sëmbë sa biibi dee soni di de ta taki, söseei a sa heepi dee njönkuwan u deseei ko dë seiki u dee soni di de ta konda da wotowan. A di pisi „Werkbladen voor jongeren” di dë a jw.org, i sa feni soni da dee njönkuwan di sa heepi de u de kai pakisei a soni. U mbei dee soni aki u heepi dee njönkuwan u de ko dë seiki u dee soni di de ta biibi, söseei u de seeka deseei u de sa taki soni u di biibi u de da sëmbë ku deseei wöutu. Te dee sëmbë u wan wosudendu ta lei soni a dee pisi aki makandi, nöö hii de tuu o ko sabi unfa de sa hopo taki da di biibi u de a wan saapifasi, söseei a wan suti fasi. w23.09 bld. 16 pal. 10; bld. 18 pal. 15-16

A bi pasa kaa taa a bi taanga da i fii dou wan maaka di i bi buta da iseei a di dini di i ta di Jehovah u? Ee sö a dë, nöö na i wanwan nöö abi di bookohedi dë. Wan baaa de kai Philip bi kë ko ta begi möön bunu, söseei a bi kë ko ta begi möön gaanfa, ma a bi ta taanga dëën faa feni ten u begi. Wan sisa de kai Erika bi kë mbei möiti faa ta dou fuuku a dee peleikiwooko komakandi, ma tökuseei a bi ta dou lati. Ee i abi wan maaka di ja dou jeti, nöö na lasi hati. So juu u ta abi ten fanöudu, söseei u ta abi u mbei taanga möiti fuu dou wan maaka di u buta da useei, aluwasi ee a dë wan piki soni. Di kë di i kë dou di maaka fii jeti, ta lei taa i ta kai di dë di i ku Jehovah dë mati gaan soni, söseei taa i kë dini ën ku hii i hati. Jehovah ta wai ku dee möiti dee i ta mbei. Ma an ta hakisi i fii du soni di a sabi taa ja sa du (Ps. 103:14; Mik. 6:8). Fëën mbei dee maaka dee i ta buta da iseei musu dë soni di i sa du. w23.05 bld. 26 pal. 1-2

Dee sëmbë dee abi degi hati ta fëëë so juu, ma de an ta mbei di soni dë tapa de u de du soni kumafa Gadu kë. Daniëli bi dë wan njönku kijoo di bi abi degihati tuutuu. Daniëli bi öndösuku dee soni di dee tjabukama u Gadu bi sikifi, te kisi dee tjabukama woto u Jelemia. Di soni dë bi heepi ën faa ko sabi taa an bi o tei longi möön ufö dee Dju kumutu a katibo a Babilon (Dan. 9:2). Di si di Daniëli bi si fa dee tjabukama woto u Bëibel ta pasa tuutuu, bi musu u heepi ën faa ko ta möön futoou Jehovah. Nöö dee sëmbë dee ta futoou Jehovah gaanfa, ta abi gaan degihati (Lom. 8:32, 37-39). Ma di möön gaan soni, hën da Daniëli bi lo’ u begi di Tata fëën di dë a liba ala (Dan. 6:10). A bi konda da Jehovah un zöndu a bi du, ku unfa a bi ta fii, hën a hakisi Jehovah faa heepi ën (Dan. 9:4, 5, 19). Daniëli bi dë sëmbë kuma u nöö. An bi abi degihati di de bi pai ën. Ma a bi ko abi di fasi dë, u di a bi ta begi, ta lei soni u Gadu Wöutu, söseei u di a bi ta futoou Jehovah. w23.08 bld. 3 pal. 4; bld. 4 pal. 7

Te u ta saka useei a lanti basu, nöö u ku wotowan tuu ta feni wini fëën. Unfa sö? Wë wan u dee soni, hën da te u ta du sö, nöö wa o feni sitaafu u di u pasa lanti wëti (Lom. 13:1, 4). Te u ta saka useei a lanti basu, nöö lanti o si taa dee Jehovah Kotoigi da sëmbë di ta hoi lanti wëti. A di ten di pasa, wanlö sodati u di köndë Nigelia bi denda go a wan Könuköndë zali di wan komakandi bi ta hoi, u di de bi ta suku sëmbë di an bi kë paka lanti möni. Ma di fesima u dee sodati bi piki dee wotowan taa be de toona go u de. A bi taki taa: „Dee Jehovah Kotoigi da sëmbë di ta paka lanti möni.” Te i ta hoi lanti wëti, nöö di soni dë o mbei sëmbë ta taki bunu u dee sëmbë u Jehovah. Di soni dë sa tja wini ko da dee baaa ku dee sisa fii bakaten. w23.10 bld. 9 pal. 13

So u dee dinima u Jehovah ta wakiti di kaba u di hogi goonliba aki wan longi pisiten kaa. So sëmbë ta si kuma di kaba u di hogi goonliba aki an ta ko hesi tjika. Ma Jehovah sabi fa dee dinima fëën ta fii. A bi piki di tjabukama Habaki taa: „Di wojolimbo sunjan o pasa tuutuu a di soifi ten. A ta biinga u dou a di kaba, nöö an dë wan mindimindi woto. Un musu ta mëni ën nöömö hii fa an pasa jeti, biga a o pasa nöömö. An o ko lati!” (Hab. 2:3) Gadu bi taki di soni aki sö u Habaki wanwan bi sa feni wini fëën u? Useei sa feni wini u di soni dë a di ten aki tu ö? Wë di seei soni aki Jehovah bi mbei apösutu Paulosu piki dee Keesitu sëmbë dee bi ta wakiti di njunjun goonliba (Heb. 10:37). Fëën mbei aluwasi ee u ta si kuma di soni di Jehovah paamusi u an ta ko hesi tjika, tökuseei u sa dë seiki taa „a o pasa nöömö. An o ko lati!” w23.04 bld. 30 pal. 16

Dee Isaëli sëmbë an bi kë tei taa Jehovah hën bi ta manda Mosesi faa heepi de (Nöb. 14:10, 11). A bi pasa sömëni pasi taa de an bi kë tei Mosesi kuma di sëmbë di Jehovah bi buta u tii de. U di soni dë mbei Jehovah an bi da dee lö sëmbë dë pasi u de go a di paamusi köndë (Nöb. 14:30). So u dee Isaëli sëmbë bi ta saka deseei a di tii u Jehovah basu. Jehovah bi taki u Kaalëpu taa: „A ta du soni go dou kumafa mi kë” (Nöb. 14:24). A bi mbei Kaalëpu feni gaan bunu, söseei a bi dëën pasi fu hënseei bi sa taki naasë u di Paamusi Köndë a bi kë libi (Jos. 14:12-14). Dee Isaëli sëmbë dee Jehovah bi da pasi u de go a di Paamusi Köndë, bi ta saka deseei a di tii fëën basu tu. Di Josua bi tei Mosesi kamian, hën dee Isaëli sëmbë bi „ko abi gaan lesipeki da Josua fu te a dëdë” (Jos. 4:14). Te u kaba fëën, Jehovah bi mbei de denda go a di köndë di a bi paamusi de.​—Jos. 21:43, 44. w24.02 bld. 21 pal. 6-7

Leti kumafa wan data sa ko sabi ee hati fuu dë gösöntu te a panjan u a maun, sö nöö u sa ko sabi unfa di lobi di u abi da Gadu taanga tjika te u ta buta pakisei a di fasi fa u lobi wotowan. Ee u ko si taa wa ta lei taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu kuma fosu möön, nöö hën da di lobi di u abi da Gadu seei ko kötö tu. Ma ee u abi di guwenti u lei taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu, nöö hën da di lobi di u abi da Gadu taanga. Ee di lobi di u abi da dee baaa ku dee sisa fuu ta ko kötö, nöö hën da di soni aki da wan gaan soni seei. Faandi mbei u taki sö? Biga di soni dë kë taki taa u ku Jehovah an kaba dë mati sö möön. Di apösutu Johanisi bi taki u di soni aki seei gbelingbelin. A bi taki taa: „Di sëmbë i ta si ku i wojo mii dë hën ja lobi, nöö unfa i sa lobi Gadu di ja si ku wojo wan daka” (1 Joh. 4:20). Andi u ta lei a di woto aki? U ta lei taa di wan kodo soni di sa mbei taa Jehovah wai ku u, da te u ta „lobi u seei”.​—1 Joh. 4:7-9, 11. w23.11 bld. 8 pal. 3; bld. 9 pal. 5-6

Di Könu Joasi bi dë miii, hën wë hën tata lasi libi. Hën di Gaan Mindima de kai Jojada tei ën kiija, hën a lei ën soni u Jehovah. Joasi bi ta du soni ku köni, u di a bi ta du soni kumafa Jojada bi ta piki ën. Sö a bi ko pasa taa Joasi bi buta taa a o dini Jehovah, nöö a bi ta heepi dee sëmbë u Jehovah u deseei dini Jehovah tu. Joasi bi seeka soni u sëmbë bi sa seeka di Wosu u Gadu tu (2 Klon. 24:1, 2, 4, 13, 14). Ee wan sëmbë ta lei i unfa i sa ko lobi Jehovah, söseei unfa i sa libi ku dee wëti fëën, nöö wan bumbuu soni seei a ta lei i dë (Nöng. 2:1, 10-12). Dee sëmbë dee abi mii sa kiija dee mii u de a sömëni fasi. Te i ta libi ku dee soni u Bëibel dee i mama ku i tata ta piki i, nöö de o wai ku i. Ma di möön gaan soni, hën da joo mbei Gadu wai ku i, söseei i ku ën o sa dë gaan mati u nöömö (Nöng. 22:6; 23:15, 24). U hii dee soni aki mbei a bi o dë wan bunu soni fii djeesi Joasi, a di fasi fa a bi ta du soni di a bi möön njönku. w23.09 bld. 8-9 pal. 3-5

Jehovah paamusi u taa a o ta haika dee begi fuu. Di Gadu fuu lobi u, u di u ta dini ën ku hii u hati, nöö fëën mbei hii juu a o ta buta pakisei a dee begi fuu (Ps. 10:17; 37:28). Ma di soni dë an kë taki taa a o ta da u hiniwan soni di u ta hakisi ën. Kandë a o dë fuu wakiti di njunjun goonliba fuu sa feni so u dee soni dee u ta hakisi ën. Jehovah ta buta pakisei a di fasi fa dee soni dee u ta hakisi ën nama ku dee soni dee a abi a pakisei u du (Jes. 55:8, 9). Wan u dee soni di Jehovah kë taa musu pasa, hën da u hii di goonliba musu ko fuu ku sëmbë di ta dë waiwai, söseei di ta saka deseei a di tii fëën basu. Ma Saatan ta taki taa libisëmbë o ta möön dë waiwai te de ta tii deseei (Ken. 3:1-5). U di Jehovah kë lei taa Didibi ta mindi soni, mbei a disa libisëmbë u de tii deseei. Te kuma tide, u ta si taa di tii di libisëmbë ta tii ta tja sömëni fuka ko (Peleik. 8: 9). U ta fusutan taa Jehovah an o puu hii dee fuka fuu nöunöu aki. w23.11 bld. 21 pal. 4-5

Jehovah bi paamusi Abahamu taa a bi o ko dë „di gaan sëmbë fu hia föluku”. Ma te Abahamu bi abi 100 jaa kaa, söseei te Sala bi abi 90 jaa, nöö de an bi pai di mii di Gadu bi paamusi de jeti. Ma te i luku ën te i kaba, nöö a bi sa djei kuma Abahamu ku Sala an bi o sa pai miii möön. A bi dë wan taanga soni seei da Abahamu. Ma tökuseei a bi ta biibi Gadu, u di „a bi ta pakisei di soni di Gadu bi paamusi ën taa a o ko di gaan sëmbë u hia föluku” (Lom. 4:18, 19). Nöö te u kaba fëën, di soni di Jehovah bi paamusi ën bi ko pasa tuutuu. A bi ko toon di tata u Isaki, di mii di a bi ta wakiti sömëni jaa longi (Lom. 4:20-22). U sa ko dë sëmbë di Gadu ta feni u bunu, söseei u sa ko dë mati fëën, leti kuma Abahamu. Di soni dë Paulosu bi tja ko a limbo, di a bi taki taa: ’Na u Abahamu wanwan hedi mbei di Buku taki taa ’Gadu bi tei ën u bumbuu sëmbë e’, dee sëmbë, ma fuu hedi tu. Biga u ta biibi Masa Gadu taa a bi weki Jesosi u Masa a dëdë tuu, nöö fëën mbei u seei ko dë bumbuu sëmbë nëën wojo tu’ (Lom. 4:23, 24). Useei musu ta mëni dee soni dee Gadu paamusi u tu. U musu ta biibi de, söseei u musu ta du soni di ta lei taa u ta biibi de, leti kuma Abahamu. w23.12 bld. 7 pal. 16-17

Te wan soni miti i di ta mbei i fëëë, nöö mëni taa Jehovah sabi andi ta miti i, söseei taa a sabi unfa i taa fii. Na si nöö Jehovah bi ta si unfa dee Egepiti sëmbë bi ta du ku dee Isaëli sëmbë, ma a bi ta si tu „unfa de bi ta tja sitaafu” (Ëki. 3:7). Te wan gaan soni ta miti i, nöö a sa kan taa ja o ta si unfa Jehovah ta heepi i a di pisiten dë. Wë i sa hakisi ën faa heepi i fii si unfa a ta heepi i (2 Kön. 6:15-17). Baka di dë, nöö i hakisi iseei dee soni aki: De bi hoi wan taki nasö de bi da wan piki a komakandi, di bi da mi taanga u? Wan u dee buku fuu, wan u dee fëlön fuu, nasö wan u dee kanda fuu bi da i taanga u? Wan sëmbë bi konda wan soni da i, nasö a bi lesi wan tëkisi da i di bi da i taanga u? Hesihesi seei a sa pasa taa u fëëkëtë unfa dee baaa ku dee sisa fuu, ku dee soni dee Jehovah ta seeka da u, ta heepi u tjika. Ma u musu hoi a pakisei taa dee soni aki da gaan kado di Jehovah da u (Jes. 65:13; Maik. 10:29, 30). De ta lei taa a ta booko hën hedi ku i tuutuu (Jes. 49:14-16). Söseei de ta lei i taa i sa futoou ën. w24.01 bld. 4-5 pal. 9-10

Kölö sö ufö Jesosi bi toona go a liba ala, a bi toona mëni dee bakama fëën taa de musu konda soni fëën da sëmbë a ’Jelusalen te dou hii Judea köndë te kisi Samalia köndë, söseei a hii dee köndëköndë u goonliba tuu ka sëmbë dë’ (Tjab. 1:8; Luk. 24: 46-48). Kölö sö baka di dë, hën dee fesima u dee Dju kisi apösutu Petuisi ku apösutu Johanisi, hën de tja de go a di kuutuwosu u dee Dju. Di de bi dou ala, hën de piki Petuisi ku Johanisi taa de an musu peleiki möön, ee nasö de o du ku de (Tjab. 4:18, 21). Petuisi ku Johanisi piki de taa: „Lanti, fa un taki da u aki, nöö u jei. Un bai u taa wa musu konda soni u Masa Jesosi. Ma Masa Gaangadu manda u fuu musu konda. Nöö unfa un mëni? Undi u dee buka un si kuma Masa Gaangadu o kë fuu musu piki? Wë nöö wa sa tjubi dee soni u wojo bi si ku dee u jesi bi jei. U musu konda de nöömö” (Tjab. 4:19, 20). Di de bi disa Petuisi ku Johanisi be de go, hën de begi Jehovah. De piki Jehovah soni di nama ku di kë fëën. Wë Jehovah bi piki di begi u de.​—Tjabukama 4:31. w23.05 bld. 5 pal. 11-12

Na tide jaa Jehovah ku di lobi Womi Mii fëën Jesosi ta lobi deseei, söseei na piki lobi de lobi deseei. De da dee sëmbë dee dë makandi möön longi a hii di mundu. Jehovah bi lei gbelingbelin a di tëkisi u tide taa a lobi Jesosi. Jehovah bi sa taki nöö taa: ’Di sëmbë aki da di sëmbë di libi fëën ta kai ku mi.’ Ma a bi kë fuu sabi unfa a lobi Jesosi tjika. Fëën mbei a bi taki taa Jesosi da ’di lobi Womi Mii fëën’. Jehovah bi ta wai seei taa Jesosi dë Miii fëën, söseei a bi ta wai ku di soni di Jesosi bi o du (Ef. 1:7). Nöö Jesosi seei bi seiki taa hën Tata lobi ën. A bi ta fii di lobi dë te nëën hati dendu. Sömëni pasi seei a bi ta taki ku hii hën hati taa hën Tata lobi ën.​—Joh. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 bld. 28 pal. 8

Boo taa wan sëmbë di i lobi mindi soni da i. I sabi taa di soni di a taki dë na wan tuutuu soni, ma tökuseei so sëmbë ta biibi ën. Ma na di dë nöö, dee sëmbë dë seei ta bigi paaja di mindimindi woto dë tu. Unfa i bi o fii? Wë di soni dë sa hati gaanfa seei. Na sö u? Di soni aki sa heepi u fuu fusutan unfa Jehovah bi fii di sëmbë bi poi hën në. Wan u dee ëngëli fëën bi konda mindimindi soni fëën da Eva, di fosu mujëë. Eva bi biibi di soni dë, nöö di soni dë bi mbei taa Adam ku Eva pasa Jehovah buka. Te u kaba fëën, hën hii libisëmbë ko abi zöndu ta dëdë (Ken. 3:1-6; Lom. 5:12). Di mindi di Saatan mindi soni da Jehovah, hën mbei dëdë, ku gaan feti, ku pena ko dë a goonliba. A ta hati Jehovah u di de mindi soni dëën u? Söseei a ta hati ën taa di soni dë tja fuka ko u? Wë aai. Ma tökuseei Jehovah hati an ta boonu u nöömö, biga di Bëibel ta lei u taa hën da di Gadu di ta dë waiwai.​—1 Tim. 1:11. w24.02 bld. 8 pal. 1-2

Unfa i sa djeesi Josëfu, nöö i hoi iseei a Gadu te tesi ta miti i? Nöunöu kaa i sa buta da iseei andi joo du te wan tesi ko a i pasi. I musu lei u taki nönö wantewante da soni di Jehovah ta buuse, söseei ja musu ta kë pakisei dee soni dë seei (Ps. 97:10; 119:165). A sö wan fasi, ja o du wan gaan zöndu te tesi ta miti i. A kan taa i sabi taa i feni di tuutuu lei, söseei taa i kë dini Jehovah ku hii i hati. Ma kandë i ta fii kuma ja kaba jeti u buta i libi a Jehovah maun nöö i dopu. I sa du di seei soni di Könu Dafiti bi du. I sa hakisi Jehovah taa: „Mi Gadu, öndösuku mi, nöö ko sabi andi dë a mi hati. Öndösuku mi finifini, nöö ko sabi dee soni dee ta möön mi. Luku ee wan soni dë di o mbei mi tjali bakaten. Lei mi di pasi di o tja mi go a di libi u teego” (Ps. 139:23, 24). Jehovah ta mbei dee sëmbë „dee ta suku ën ku wan hati” feni gaan bunu. Di mbei di i ta mbei möiti u buta i libi nëën maun, nöö i dopu, ta lei taa i da wan u dee sëmbë dee ta suku Jehovah ku wan hati.​—Heb. 11:6. w24.03 bld. 6 pal. 13-15

Di gaan mindima da di sëmbë di bi ta fan ku Gadu da dee Isaëli sëmbë. Di de bi wëi di tenti u Jehovah, hën Jehovah bi buta Alon ko dë di fosu gaan mindima u Isaëli. Ma apösutu Paulosu bi mbei u ko fusutan taa „fa dee oto mindima bi dë, nöö de bi dë te a hia, fu di dëdë an bi ta da na wan u de pasi fu de tan a di wooko fu nöömö” (Heb. 7:23-26). Nöö u di dee gaan mindima dë bi abi zöndu, mbei deseei bi musu ta tja soni go tjuma da Gadu u dee zöndu u de hedi. Di soni aki ta lei taa dee gaan mindima u Isaëli tooka gaanfa seei ku Jesosi Keesitu di dë di möön Gaan Mindima. Jesosi di Gaan Mindima fuu, da „wan futuboi di ta wooko a di santa kamian u di tuutuu tenti. Na libisëmbë hën mbei di tenti dë, ma Jehovah seei hën mbei ën” (Heb. 8:1, 2). Paulosu bi taki taa „Jesosi, hën a o libi u nöömö. Hën mbei di mindima wooko fëën o dë fu nöömö tu”. A bi taki tu taa Jesosi „dë apaiti gbelingbelin da Gadu söndö föutu”, söseei taa a tooka ku dee gaan mindima u Isaëli, u di „an dë faa musu ta kii mbeti da Gadu hiniwan daka baka na baka” u dee zöndu fëën. w23.10 bld. 26 pal. 8-9

„Di fosu mundu” aki, da dee tii u di goonliba aki, di dë a Saatan ku dee taku jeje fëën basu (Mat. 4:8, 9; 1 Joh. 5:19). Nöö te di Bëibel ta taki u di wöutu „goonliba”, nöö a sa nama ku dee sëmbë dee ta dë a goonliba aki (Ken. 11:1; Ps. 96: 1). Hën da fuu taki ën, dee wöutu „fosu goonliba”, nama ku dee hogihati sëmbë u di ten aki. Jehovah an o seeka di „mundu” ku di „goonliba” di dë nöunöu aki. Ma a o puu de seei a pasi, nöö a o buta wotowan a de kamian. A o buta „wan njunjun mundu ku wan njunjun goonliba” a de kamian. Hën da a o buta wan njunjun tii ko, söseei a o buta sëmbë di o ta saka deseei a di tii dë basu. Jehovah o mbei hii di goonliba ko hanse kuma di djai u Eden. Söseei a o heepi hiniwan fuu, fuu ko dë söndö föutu. A sö wan fasi a o dë kuma a tooka hiniwan fuu buta ko njunjun. A o kula dee lanma, dee bookowojoma, ku dee bookojesima, söseei a o weki dee sëmbë dee bi dëdë ko a libi baka.​—Jes. 25:8; 35:1-7. w23.11 bld. 4 pal. 9-10

Di „gaan fuka” o ko wan pasi vou sö (Mat. 24:21). Di gaan fuka an o dë kuma dee gaan hogi dee ta pasa a di ten aki. U sa taki sö, u di u sabi taa di gaan fuka ta ko. Söwan 2000 jaa pasa, Jesosi bi piki dee bakama fëën u de seeka deseei da di ten dë. Ee u seeka useei a fesi da di taanga pisiten dë, nöö an o taanga da u sö möön fuu pasa ën, söseei fuu heepi wotowan u de pasëën tu (Luk. 21: 36). Wë a o dë fanöudu fuu hoi dou fuu sa ta piki Jehovah buka, söseei u musu biibi taa a sa tjubi u. Andi woo du ee dee baaa ku dee sisa fuu lasi hii dee soni di de bi abi? (Hab. 3:17, 18) Wë u di u ta fii da de, mbei woo heepi de ku dee soni di de abi fanöudu. Andi woo du ee a ko pasa taa u musu libi makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu a wan kamian, u di dee tiima u di goonliba aki tuu bigi ta du ku u? (Eze. 38: 10-12) Wë a o dë fuu lobi dee baaa ku dee sisa fuu gaanfa seei. A sö wan fasi woo sa ta heepi u na u fuu pasa di taanga ten dë. w23.07 bld. 2 pal. 2-3

Womi ku mujëë di tööu sa lei wan soni na Akila ku Pesila. Sömëni Keesitu sëmbë u di ten u de bi lobi de (Lom. 16:3, 4). De bi ta wooko makandi, ta peleiki makandi, söseei de bi ta heepi sëmbë makandi (Tjab. 18:2, 3, 24-26). Awa, te di Bëibel ta taki soni u dee tu sëmbë aki, nöö hii juu a ta taki soni di ta lei taa de bi lo’u ta dë makandi. Unfa sëmbë di tööu sa djeesi de? Pakisei dee sömëni soni dee i ku i manu nasö i ku i mujëë musu ta du. A bi o bunu fuun du so u dee soni dë makandi ka fuun ta du de paatipaati. Akila ku Pesila bi ta peleiki makandi. Un ta mbei möiti fuun sa ta du di soni dë tu ö? Akila ku Pesila bi ta wooko makandi. Kandë i ku i manu nasö i ku i mujëë an ta du di seei wooko. Ma kandë un sa ta wooko makandi a wosu (Peleik. 4:9). Te un ta heepi unuseei a wan soni, nöö woon ta möön fii taa un dë gaan mati, söseei woon ta feni okasi fuun sa fan ku unuseei. w23.05 bld. 22-23 pal. 10-12

Hii u tuu ta fëëë so juu. Di Könu Saulosu bi ta suku u kii Dafiti, hën a bi fusi go a di foto u dee Filisiti sëmbë de kai Gati. Di di könu u Gati de kai Akisi bi ko sabi taa Dafiti da di taanga fetima di bi kii dee „dusudusu” Filisiti sodati, hën Dafiti bi ko ta fëëë gaanfa seei (1 Sam. 21:10-12). A bi ta fëëë taa Könu Akisi bi sa du soni ku ën. Ma andi bi heepi Dafiti fu an fëëë möön? A Psalöm 56, Dafiti ta taki unfa a bi ta fii di a bi dë a di foto Gati. Di psalöm aki ta taki faandi mbei Dafiti bi ta fëëë, ma a ta taki tu andi bi heepi ën fu an fëëë möön. Te Dafiti bi ta fëëë, nöö a bi ta buta futoou a Jehovah (Ps. 56:1-3, 11). A bunu taa Dafiti bi buta futoou a Jehovah. Jehovah bi heepi ën faa du soni a wan köni fasi. Dafiti bi du kuma a bi lasi hën fusutan, nöö soni bi waka bunu dëën! Könu Akisi an bi kii Dafiti, ma a bi kë faa go kumutu nëën dë. Di soni aki bi mbei taa Dafiti bi feni pasi lowe.​—1 Sam. 21:13–22:1. w24.01 bld. 2 pal. 1-3

Ambë soni de ta taki soni fëën a di tëkisi u tide? Dee sëmbë dë da dee salufuwan! Te de tei dee lasiti salufuwan tja go a liba ala a kaba pisi u di gaan fuka, nöö wan u dee fosu wooko di de o du, da di go di de o manda de go a feti. Te de o go a liba ala, nöö de ku Keesitu ku dee woto ëngëli o go feti makandi a di lasiti feti, ka de o feti ku dee felantima u Gadu. Buta pakisei a di soni aki! So u dee salufuwan dee dë a goonliba aki ko gaandi kaa, söseei de an abi kaakiti sö möön. Ma te de o weki ko a libi baka u go libi a liba ala, nöö de o ko dë wan makiti jeje di an o sa dëdë nöiti möön, söseei de o dë a di së u di Makiti Könu de kai Jesosi Keesitu u feti di feti. Baka di feti u Amagedon, dee salufuwan o wooko makandi ku Jesosi u heepi libisëmbë u de ko dë söndö föutu. U di dee salufuwan o dë a liba ala, mbei de o sa heepi dee baaa ku dee sisa u de a goonliba aki möön bunu, möön leki di de bi dë a goonliba aki kuma zöndu libisëmbë. w24.02 bld. 6-7 pal. 15-16

So sëmbë di sa buta de libi a Jehovah maun, nöö de dopu ta biabia u du di soni dë. Kandë de ta fëëë taa baka te de dopu de u du wan gaan zöndu, nöö de o puu de a di kemeente. Ee sö i ta fii tu, nöö i sa dë seiki taa Jehovah o da i hii soni di i abi fanöudu „fii sa ko libi bunu nëën wojo, leti kumafa a fiti u dee sëmbë fëën musu ta libi” (Kol. 1:10). Söseei a o da i di kaakiti di i abi fanöudu, fii sa ta du dee soni dee ta kai ku ën. A heepi sömëni sëmbë sö kaa (1 Kol. 10:13). Di soni dë da wan u dee soni di ta mbei taa hia sëmbë an nango disa di biibi. Jehovah ta heepi dee sëmbë fëën u de sa hoi deseei nëën. Hiniwan zöndu libisëmbë ta abi di fii udu soni di an bunu (Jak. 1:14). Ma tökuseei a dë a hiniwan fuu u luku andi woo du te tesi ta miti u. Fuu taki ën kumafa a dë, nöö ju da di sëmbë di ta buta da iseei unfa joo libi. So sëmbë ta taki taa wa sa basi dee fii fuu, nasö di fasi fa u ta du soni. Ma di soni dë an dë sö. Wan sëmbë sa lei unfa a sa ta hoi hënseei fu an du soni di an bunu. w24.03 bld. 5 pal. 11-12