Höndima-liba

Jehovah bi mbei dee fesiten Keesitu sëmbë feni gaan bunu, u di de bi suku u du soni woto fasi di soni bi ko tooka da de. Sëmbë bi lo’ u du ku de, nöö so juu sëmbë bi ta du ku de te de an bi dë ku ën mëni. Pakisei andi bi pasa ku Banabasi ku apösutu Paulosu, di de bi ta peleiki a di foto Lisita. Bigibigi dee sëmbë bi tei de ku wai, nöö de bi ta haika de. Ma bakaten, hën wanlö sëmbë di an bi lobi de bi ko ta taki hogi u de da dee sëmbë u di foto, hën so u dee seei sëmbë dë bia naki Paulosu ku sitonu te de ninga a dëdë (Tjab. 14:19). Ma Banabasi ku Paulosu bi go peleiki go dou a wan woto kamian. Wë nöö andi bi ko pasa? „Wanlö hia sëmbë” bi ko dë bakama u Jesosi, söseei dee soni di de bi taki bi da dee baaa ku dee sisa u de taanga (Tjab. 14:21, 22). Sömëni sëmbë bi feni gaan bunu, u di Banabasi ku Paulosu an bi disa u peleiki di sëmbë bi hopo ta du ku de. Jehovah o mbei u feni gaan bunu, solanga wa disa u du di wooko di a da u fuu du. w23.04 bld. 16-18 pal. 13-14

Könu Dafiti bi abi felantima di bi kë du hogi ku ën, nöö a bi ta begi Jehovah faa heepi ën. Dafiti bi dë seiki taa Jehovah bi ta haika dee begi fëën, söseei taa a bi ta piki de. I sa dë seiki u dee soni dë tu. Di Bëibel ta lei u taa Jehovah sa da u di köni ku di kaakiti di u abi fanöudu fuu sa hoi dou. A sa wooko ku dee baaa ku dee sisa fuu, nasö ku sëmbë di an ta dini ën u heepi u. Hii fa so juu Jehovah an ta piki dee begi fuu kumafa u bi mëni, tökuseei u sabi taa a o piki de. A o da u di soni di u abi fanöudu, söseei a o da u ën a di soifi ten. Fëën mbei na disa u begi. Ma biibi taa Jehovah o piki dee begi fii, söseei taa a di njunjun goonliba a o „da hiniwan soni di dë ku libi di soni di a kë”.​—Ps. 145:16. w23.05 bld. 8-9 pal. 4; bld. 13 pal. 17-18

A bunu u buta pakisei a dee bunu dee joo feni te i dou di maaka fii. Na un soni ii sa buta pakisei? Ee di soni di i buta taa i kë du nama ku di lesi di i musu ta lesi Bëibel, nasö ku di begi di i musu ta begi möön gaanfa, nöö pakisei luku unfa di soni dë o mbei i ku Jehovah ko dë mati tjika (Ps. 145:18, 19). Ee i buta taa i kë ko abi wan fasi di Keesitu sëmbë musu abi, nöö kai pakisei a di fasi fa di soni dë o heepi i fii ko ta möön libi fiifii ku wotowan (Kol. 3:14). Boiti di dë, i sa sikifi hii dee soni dee mbei i kë dou di maaka fii buta a wan pampia. I musu ta luku dee soni dee i bi sikifi. Söseei tu, mbei möiti fii ta dë makandi ku sëmbë di o ta da i taanga fii dou di maaka fii (Nöng. 13:20). Fuu taki ën kumafa a dë, nöö so daka wa ta abi peesa u du so soni. Di soni aki kë taki taa wa sa du soni u dou dee maaka fuu ö? Wë nönö. U sa feni wan fasi u du dee soni dee u bi buta taa woo du, aluwasi ee wa ta abi peesa so juu. Di soni aki an dë wan kösökösö soni, ma te u dou di maaka fuu, nöö woo wai seei. w23.05 bld. 27-29 pal. 5-8

Di sabi di u sabi taa useei musu piki Gadu andi da dee soni dee u du, sa da u taanga fu wa tjubi di zöndu di u du. A sa da u taanga fuu seeka soni ko bunu baka, söseei fuu mbei möiti u di soni dë an miti u möön. Te u ta du dee soni aki, nöö woo sa kule go dou fuu sa feni di libi u teego. Ee ja sa seeka wan soni di ja bi du bunu, nöö tei ën kumafa a ko dë da i nöö. Na lasi i ten ku i kaakiti u suku u lei taa i abi leti, nasö taa sëmbë hën mbei i du soni föutu. Tei taa i mbei wan föutu, nöö i mbei möiti u du andi i sa du go dou. Ee hati fii ta fon i da wan soni di ja bi du bunu, nöö i lei taa i abi sakafasi, nöö i begi Jehovah, söseei tei taa i mbei wan föutu, nöö i hakisi ën paadon (Ps. 25:11; 51:3, 4). Ee i bi du wan soni di hati wan sëmbë, nöö i hakisi ën paadon. Ee a dë fanöudu, nöö i suku heepi a dee gaanwomi (Jak. 5:14, 15). Lei wan soni a dee föutu dee i bi mbei, nöö i mbei möiti u dee soni dë an miti i möön. Te i du sö, nöö i sa dë seiki taa Jehovah o lei i taa a abi tjalihati fii, söseei a o heepi i ku dee fuka fii.​—Ps. 103:8-13. w23.08 bld. 28-29 pal. 8-9

Jojada bi heepi Könu Joasi faa du soni a wan bunu fasi. Fëën mbei di a bi njönku, a bi ta kë du soni di ta kai ku Jehovah. Ma di Jojada dëdë, hën Joasi ko ta haika dee hedima u Juda dee bi bia baka da Jehovah (2 Klon. 24:4, 17, 18). Di soni dë bi hati Jehovah gaanfa seei. Ma tökuseei a „bi ta manda tjabukama go a de u heepi de . . . , ma de an bi ta haika”. Na di mii u Jojada de kai Sakaliasi seei de bi kë haika. Hii fa Sakaliasi bi dë Joasi tata sisa mii, söseei hii fa a bi dë wan tjabukama u Jehovah ku wan mindima, tökuseei de an bi kë haikëën. Ma na di dë nöö. Könu Joasi bi mbei de kii Sakaliasi (2 Klon. 22:11; 24: 19-22). Joasi an bi ko ta lesipeki Jehovah möön. Jehovah bi taki taa: „Dee sëmbë dee ta sösö mi, ma o si de u soni” (1 Sam. 2:30). Bakaten wan piki kulupu sodati u Silia bi feti wini di „gaan kulupu sodati” u Joasi, hën de da Joasi „gaan makei” (2 Klon. 24:24, 25). Dee futuboi u Joasi seei kii ën, u di a bi kii Sakaliasi. w23.06 bld. 18-19 pal. 16-17

Di Paulosu bi go a Efeise, nöö a bi dë ala wan hii pisiten, söseei a bi ta peleiki ta lei sëmbë soni u di bunu buka (Tjab. 19:1, 8-10; 20:20, 21). A bi lobi dee baaa ku dee sisa fëën gaanfa seei, nöö a bi kë heepi de u de dini Jehovah ku hii de hati go dou. Dee baaa ku dee sisa u Efeise bi ta biibi tofu soni gaanfa seei, söseei de bi dë a poipoi keiki. Dee sëmbë u Efeise bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni gaanfa seei, nöö de an bi ta sen da dee fasi u libi dë. De bi lo’ u taki fanafiti soni u womi ku mujëë a dee piizii di de bi ta hoi, söseei a dee piizii di de bi ta hoi da dee gadu u de (Ef. 5: 3). Sömëni u de „an bi sabi bunu ku hogi u paati möön”. Fuu taki ën, nöö dee wöutu di de puu ko „an bi sabi bunu ku hogi u paati möön”, bi kë taki taa „de an bi ta fii na wan pen” a de hati möön, te de bi du soni di an bunu (Ef. 4:17-19). Di de an bi sabi dee wëti u Jehovah, nöö háti an bi ta fon de te de bi du wan soni di an bunu. Fëën mbei u sa taki taa Paulosu bi abi leti, di a bi taki taa: „Pakisei u de dungu. De dë longi ku di teego libi u Masa Gadu”. So u dee sëmbë u Efeise bi kumutu a dungu ko a limbo. w24.03 bld. 20 pal. 2, 4; bld. 21 pal. 5-6

Gidion bi musu wooko taanga, u di a bi dë wan kuutuma. Di dee Midian sëmbë bi fusi go di de bi ta feti ku de a wan gaan ndeti, hën Gidion faaka de kumutu a di lagi kamian u Jesijëli, te dou di Joodan Lio (Kuutm. 7:22). Gidion bi tapa a di Joodan Lio u? Wë nönö! Hii fa hën ku dee 300 sodati fëën bi wei, tökuseei de bi haba di lio, hën de kule a dee felantima u de baka. Te u kaba fëën, de kisi dee Midian sëmbë, hën de feti wini de (Kuutm. 8:4-12). Gidion bi ta biibi taa Jehovah o dëën kaakiti, nöö Jehovah bi dëën kaakiti tuu (Kuutm. 6:14, 34). Wan daka, Gidion ku dee sodati fëën bi ta kule a tu könu u Midian baka. De bi ta kule ku futu, hii fa dee könu bi dë a kamëli baka (Kuutm. 8:12, 21). Jehovah bi heepi dee Isaëli sëmbë u de kule kisi de, hën de feti wini de. Dee gaanwomi sa ta suku kaakiti a Jehovah di ’an ta wei möönsö, nöö an ta lasi kaakiti tu’. A o da de kaakiti te de abi ën fanöudu.​—Jes. 40:28, 29. w23.06 bld. 6-7 pal. 14, 16

U sa hoi gingin a di biibi, aluwasi un pei tesi ta miti u. Nöö boo futoou Jehovah. Luku fa soni bi waka bunu da di dinima u Gadu de kai Balaki, u di a bi futoou Jehovah. A di ten dë, na wan fetilai bi dë a Isaëli. Ma Jehovah bi manda Balaki faa go feti ku di hedima u dee sodati u Kaana. Di hedima dë, de bi ta kai Sisela, nöö dee sodati fëën bi abi sömëni fetilai (Kuutm. 5:8). Di mujëë tjabukama u Gadu de kai Debola, bi piki Balaki faa saka kumutu a dee kuun hedi go feti ku Sisela a palala goon. Sisela bi dë ku 900 fetiwagi. Hii fa a bi o möön taanga da dee Isaëli sëmbë u de feti ku dee Kaana sëmbë ee dee fetiwagi u de bi dë a palala goon, tökuseei Balaki bi du soni kumafa de piki ën. Di dee sodati u Isaëli bi ta saka di kuun de kai Taboli, hën Jehovah mbei wan gaan tjuba kai. Dee fetiwagi u Sisela bi peka a pötöpötö, hën Jehovah mbei Balaki wini di feti (Kuutm. 4:1-7, 10, 13-16). Wë sö nöö Jehovah o mbei u wini ee u futoou ën, nöö u du dee soni di di ölganisaasi fëën ta piki u. w23.07 bld. 18-19 pal. 17-18

A dë fanöudu fuu abi pasensi fuu sa feni di libi u teego. U musu hoi wakiti Gadu faa du dee soni dee a paamusi u, leti kumafa dee dinima fëën fu awooten bi du ën (Heb. 6:11, 12). Di Bëibel ta tei u maaka ku wan sëmbë di ta paandi soni (Jak. 5:7, 8). Wan sëmbë di ta paandi soni ta mbei taanga möiti u paandi dee soni fëën, söseei u munjan de. Ma an ta kaba sabi na un ten dee soni fëën o nasi. Fëën mbei a ta wakiti ku pasensi, ku di mëni taa de o lepi faa feni diki nasö faa feni koti. Wë sö useei ta mbei möiti fuu ta abi sömëni soni ta du a di biibi, hii fa ’wa sabi na un juu di Masa fuu o toona ko’ (Mat. 24:42). U ta wakiti ku pasensi, u di u dë seiki taa Jehovah o du hii dee soni dee a paamusi u a di soifi ten. Ee wa ko abi pasensi möön, nöö u sa ko wei u wakiti, nöö u bigi ta kumutu a di lei pikipiki. Boiti di dë, u sa bigi buta pakisei a soni di u ta si kuma o tja wini ko da u wantewante. Ma ee u abi pasensi, nöö woo sa hoi dou u te di kaba dou, sö taa u sa feni di libi u teego.​—Mik. 7:7. w23.08 bld. 21-22 pal. 7

Te u tei di tjabukama woto di sikifi a Daniëli 2:41-43 maaka ku woto tjabukama woto di sikifi a di buku Daniëli ku di buku Akoalimbo, nöö u ta fusutan taa dee futu u di pindi da di tii u Ingisiköndë ku Amëëkanköndë. Dee tu köndë aki ta wooko makandi, nöö di tii u de da di möön makiti tii u goonliba. Daniëli bi taki wan soni u di tii aki. A bi taki taa „wan pisi u di könuköndë o taanga, nöö di woto pisi fëën o suwaki”. Faandi mbei a bi taki sö? U di dee sëmbë di dee köndë aki ta tii, an ta da de pasi u de du soni di ta lei taa de taanga kuma felu. U ta lei sömëni soni u dee soni dee Daniëli bi taki u di pindi. Di fosu soni, hën da Ingisiköndë ku Amëëkanköndë bi lei taa de taanga. Di soni dë bi dë u si di de wini di Fosu Goonliba Feti ku di u Tu Goonliba Feti. Ma hii fa de abi möön makiti a hii goonliba, tökuseei de lasi so u di makiti u de. Nöö möönmöön de o ta lasi ën, u di dee sëmbë di de ta tii an ta libi fiifii ku deseei, söseei de an ta saka deseei a di tii u de basu. Di u tu soni, hën da di tii aki hën o dë di lasitiwan ufö di Könuköndë u Gadu ko puu hii dee tii u di goonliba aki a pasi. w23.08 bld. 10-11 pal. 12-13

So juu Dafiti bi ta fii bookosaka, u di sömëni soni bi ta miti ën (Ps. 18:4,5). Ma di lobi di Jehovah bi ta lei ën taa a lobi ën, bi ta dëën kaakiti baka. Jehovah ta tja dee mati fëën dee dë weiwei, go „a kamian ka ahun ta göö vitiii sö”, söseei „a ta tja [de] go böö a kamian ka wata ta kule djulululu”. Di soni dë bi mbei taa Dafiti bi feni kaakiti baka faa bi sa hoi dou (Ps. 18:28-32; 23:2). Sö nöö soni dë da u a di ten aki. „U di Jehovah abi bunuhati fuu, mbei wa dëdë” di soni bi miti u (Këë. 3:22; Kol. 1:11). Sömëni pasi seei hogi bi dë u miti Dafiti, söseei a bi abi sömëni felantima di bi abi makiti. Ma u di Jehovah bi lobi ën, mbei an bi ta fëëë. Dafiti bi ta si taa Jehovah bi ta dë ku ën hii juu, nöö di soni dë bi ta mbei taa an ta dë pantapanta. Fëën mbei a bi taki a wan kanda taa: „Jehovah mbei taa ma dë fëëëfëëë möön” (Ps. 34:4). Soni bi dë u Dafiti fëëë tuutuu, ma u di Jehovah bi lobi ën, mbei an bi ta fëëë möön. w24.01 bld. 30 pal. 15-17

Lei wan soni a dee föutu dee Joasi bi mbei. Di di Gaan Mindima Jojada dëdë, hën Joasi bigi nama ku poipoi mati (2 Klon. 24:17, 18). A bi ko ta haika dee gaama u Juda dee an bi lobi Jehovah. U di dee womi aki bi ta du soni di an bunu, mbei a musu u dë sö taa iseei bi o taki taa a bi o möön bunu u Joasi an nama ku de. Ma Joasi bi haika dee poipoi soni di dee womi dë bi ta piki ën. Awa, di di tata sisa mii fëën de kai Sakaliasi bi suku u leti ën buta a pasi, hën a mbei sëmbë kii ën (2 Klon. 24:20, 21; Mat. 23:35). Gaan hogi soni seei a bi du dë! Joasi bi bigi du bumbuu soni, ma a bi ko bia baka da di biibi, söseei a bi kii sëmbë. Te u kaba fëën, dee futuboi fëën seei bi kii ën (2 Klon. 24:22-25). Ee Joasi bi piki Jehovah buka go dou, söseei ee a bi haika dee sëmbë dee lobi Jehovah, nöö libi fëën bi o sa waka wan hii woto fasi! w23.09 bld. 9-10 pal. 6

Jesosi bi sabi tu taa Apösutu Petuisi bi o sa hoi dou. Fëën mbei a bi piki ën a wan saapifasi taa: „Na fëëë, womi.” Di futoou di Jesosi bi ta futoou Petuisi bi heepi Petuisi hii hën libi longi. Bakaten Petuisi ku hën baaa Andiasi bi ko disa di fisiwooko u de, hën de bigi ta waka a di Mësiasi baka hii daka. Jehovah bi mbei de feni gaan bunu seei (Maik. 1:16-18). Petuisi bi feni sömëni gaan bunu u di a bi ta waka a Jesosi baka. A bi ta si fa Jesosi bi ta kula sëmbë, ta puu taku jeje a de liba, söseei a bi ta si fa a bi ta weki dëdë sëmbë ko a libi baka (Mat. 8:14-17; Maik. 5:37, 41, 42). Petuisi bi si wan wojolimbo sunjan ka a bi si fa Jesosi bi o dë könu u di Könuköndë u Gadu. Nöiti a bi fëëkëtë di soni a si dë (Maik. 9:1-8; 2 Pet. 1:16-18). Awa, Petuisi bi si sömëni gaan foombo soni di an bi o sa si ee an bi ta waka a Jesosi baka. A bi musu u wai taa an bi mbei di fasi fa a bi ta si hënseei tapa ën fu an feni dee gaan bunu dë! w23.09 bld. 21 pal. 4-5

A di fosu biifi di apösutu Petuisi bi sikifi, a bi taki taa u musu ta „lobi unu na unu makandi gaanfa”. Di lö lobi aki an o heepi u fuu da wotowan paadon u wantu pikipiki soni nöö, ma a o heepi u fuu da de paadon ee de „ta du sömëni soni seei dee an ta kai” (1 Pet. 4:8). Kandë Petuisi bi toona pakisei di soni di Jesosi bi lei ën sömëni jaa pasa. A di ten dë Petuisi bi ta si kuma te a da wan sëmbë paadon te „dou sëbën pasi”, nöö hën da a du wan gaan bunu seei. Ma Jesosi bi piki ën taa: „Nönö, womi, an tjika e. I musu ta puu ën a bëë nöömö, ee sëbënteni toon sëbën pasi seei.” Di soni aki kë taki taa nöiti u musu wei u da wan sëmbë paadon (Mat. 18:21). Ee a ta taanga da i fii du di soni di Jesosi bi taki aki, nöö ja musu lasi hati! Hii dee dinima u Jehovah dee dë zöndu libisëmbë, bi abi u mbei taanga möiti so juu u da wotowan paadon. Di möön fanöudu soni di i musu du nöunöu, hën da i musu mbei möiti u du hii soni di i sa, sö taa i sa da di baaa fii nasö di sisa fii paadon, söseei fuun ko ta libi fiifii ku unuseei baka. w23.09 bld. 29 pal. 12

Hii fa Jona bi ko dë a wan fisi bëë dendu, tökuseei a bi dë seiki taa Jehovah bi o haika di begi fëën nöö a bi dë seiki taa Jehovah bi o heepi ën tu. Bakaten di Jehovah bi puu Jona a di fisi bëë dendu, hën Jona bi dë kabakaba u du di wooko di Jehovah bi hakisi ën (Jona 2:10–3: 4). A pasa ku i kaa taa i bi ta booko i hedi sö tee taa ja bi sa begi Jehovah bumbuu ö? Nasö taa i bi wei sö tee taa ja bi sa lei soni u Bëibel ö? Wë a bunu fii hoi a pakisei taa Jehovah ta fusutan i bumbuu. Fëën mbei aluwasi ee i begi Jehovah kölö sö, tökuseei i sa dë seiki taa a o da i di soni di i abi fanöudu (Ef. 3:20). Ee a ta taanga da i fii lesi, söseei fii lei soni u Bëibel u di i dë ku suwaki, u di i wei, nasö u di i abi gaan bookohedi, nöö i sa haika di Bëibel ku dee buku fuu di de lesi buta a di website fuu. I sa haika wan u dee poku fuu tu, nasö i sa luku wan u dee fëlön fuu a jw.org. Te i ta begi Jehovah, ta lesi di Bëibel ta öndösuku soni a dee buku fuu, söseei te i ta haika dee poku fuu ku dee fëlön fuu, nöö joo si fa Jehovah o piki di begi fii. A sö wan fasi joo da Jehovah pasi faa mbei i ko taanga gingin a di biibi. w23.10 bld. 13 pal. 6; bld. 14 pal. 9

Di tenti u Gadu ku dee Wosu u Gadu dee de bi mbei a Jelusalen bi ta djei gaanfa seei a dendu. De bi ta abi tu kamba. Wan u de da „di Santa kamian”, nöö di wotowan da „di Möön Santa kamian”. Wan gaan koosu hën bi paati dee tu kamba dë (Heb. 9:2-5; Ëki. 26:31-33). Wan goutu lampupau, wan begitafa ka de bi ta tjuma sumëë suti soni ku wan tafa ka de bi ta buta bëëë, bi dë a di Santa kamian. „Dee mindima dee Gadu bi salufu” wanwan nöö bi sa denda go a di Santa kamian u du di santa diniwooko u de (Nöb. 3:3, 7, 10). A di Möön Santa kamian, i bi abi di këdë u di buka di bi mbei ku goutu, nöö a bi ta lei taa Jehovah sai dë (Ëki. 25:21, 22). Di gaan mindima wanwan nöö bi sa wai di gaan koosu denda go a di Möön Santa kamian, a di daka ka dee Isaëli sëmbë bi ta hakisi Jehovah paadon u dee zöndu u de. Di gaan mindima bi ta du di soni aki wan pasi a wan jaa (Leif. 16:2, 17). A bi ta denda nango naandë ku mbeti buuu, u hakisi Jehovah paadon u dee zöndu fëën ku di u hii dee sëmbë u di föluku tuu. Boiti di dë, Jehovah bi wooko ku di santa jeje fëën fuu bi sa ko fusutan gbelingbelin andi dee tookatooka soni dee bi dë a di tenti fëën kë taki.​—Heb. 9:6, 7. w23.10 bld. 27 pal. 12

Di Wöutu u Gadu ta piki u sömëni pasi taa u musu ta ’lobi u na u’ (Joh. 15:12; Lom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Pet. 1:22; 1 Joh. 4:11). Ma fuu taki ën, nöö lobi da wan fii di dë a u hati dendu di na wan sëmbë sa si. Wë nöö, unfa u sa mbei sëmbë si taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu? Wë dee soni dee u ta taki, ku dee soni dee u ta du, de o lei taa u lobi de. Sömëni tookatooka fasi dë fa u sa lei dee baaa ku dee sisa fuu taa u lobi de. Luku wantu u de aki: „Te un ta fan ku unuseei, nöö un musu ta taki soni gbelingbelin kumafa a dë” (Sak. 8:16). „Un musu ta libi fiifii ku unu seei nango nöömö” (Maik. 9:50). Dë di fosu sëmbë di o hopo du wan soni u „hopo di otowan fii möön fa i ta hopo i seei” (Lom. 12:10). „Un tei unu na unu ku wai” (Lom. 15:7). „Un musu . . . ta da unuseei paadon” (Kol. 3:13). „Un musu ta heepi unu seei makandi ta tja dee fuka fuunu” (Gal. 6:2). „Un ta da unu na unu taanga” (1 Tes. 4:18). „Un ta . . . heepi unu na unu fuun nango fesi nöömö” (1 Tes. 5:11). „Un ta begi da unu seei”.​—Jak. 5:16. w23.11 bld. 9 pal. 7-8

Hiniwan daka u ta du soni ka u musu lei taa u abi wan taanga biibi. U ta luku ambë woo ta hulu, un pei soni woo du u mbei piizii, na un siköö woo go, ku ambë woo tööu, söseei u ta luku ee woo pai miii, nasö un pei wooko woo du. Fëën mbei a bi o bunu fuu hakisi useei taa: ’Dee soni dee mi ta buta taa mi o du, ta lei taa mi ta biibi taa dee soni u di goonliba aki an o dë u nöömö u? Naa mi ta buta taa mi o du dee seei soni di dee sëmbë dee an ta biibi taa de sa libi u teego, ta du?’ (Mat. 6:19, 20; Luk. 12:16-21) Woo sa du soni a wan köni fasi, te u ta mbei möiti fuu ko ta möön biibi taa di njunjun goonliba o ko abiti möön. Soni sa miti u tu ka u musu lei taa u abi wan taanga biibi. Sëmbë sa ta du ku u, u sa ko abi wan siki di data an sa kula, nasö wan woto soni sa miti u di sa mbei u lasi hati. Kandë bigibigi u sa ta si kuma woo hoi dou te dee lö fuka aki ta miti u. Ma möön gaanfa dee lö soni aki ta dë u wan longi pisiten, nöö fëën mbei u abi wan taanga biibi fanöudu fuu sa hoi dou, söseei fuu sa dini Jehovah ku piizii go dou.​—1 Pet. 1:6, 7. w23.04 bld. 27 pal. 4-5

Jehovah kë taa useei musu du soni di ta kai ku dee soni dee u ta hakisi ën. Boo taa wan baaa hakisi Jehovah faa heepi ën u di basi fëën sa dëën wantu daka fu a go a könklësi. Unfa i si kuma Jehovah o piki di begi dë? A sa da di baaa degihati faa go fan ku di basi fëën. Ma tökuseei di baaa o abi u hakisi di basi faa dëën dee daka dë. Kandë a o abi u hakisi ën sömëni pasi. Nasö a o abi u hakisi ën faa wooko a dee daka u wan woto wookoma, nasö kandë a sa piki di basi taa an dë faa pakëën da dee daka dë. Jehovah kë taa u musu ta begi nöömö u dee soni dee dë fanöudu da u. Dee soni dee Jesosi bi taki ta lei u taa na hii juu woo ta feni dee soni dee u ta hakisi wantewante (Luk. 11:9). Fëën mbei wa musu ko wei! Ma u musu ta begi fajafaja nöömö (Luk. 18:1-7). Te u ta begi sö, nöö a sö wan fasi u ta lei Jehovah taa u kë di soni dë tuutuu. Söseei u ta lei taa u ta biibi taa a sa heepi u. w23.11 bld. 22 pal. 10-11

Jehovah bi paamusi hën mati Abahamu taa a bi o pai wan mii di bi o mbei hii nasiön a goonliba feni gaan bunu (Ken. 15:5; 22:18). U di Abahamu bi ta biibi Gadu ku hii hën hati, mbei a bi dë seiki taa di soni di Gadu bi paamusi ën bi o pasa tuutuu. Hii fa a bi dë sö, tökuseei Abahamu ku hën mujëë an bi pai na wan mii jeti. Abahamu bi abi 100 jaa, nöö hën mujëë bi abi 90 jaa (Ken. 21:1-7). Ma tökuseei di Bëibel ta taki taa: „Nöö fa Abahamu bi ta biibi Gadu dë, a bi ta pakisei di soni di Gadu bi paamusi ën taa a o ko di gaan sëmbë u hia föluku” (Lom. 4:18). Kumafa u sabi, nöö di soni di Abahamu bi ta biibi pasa tuutuu. A bi ko toon di tata u Isaki, di mii di a bi ta biibi taa a bi o pai. Faandi mbei Abahamu bi dë seiki taa Jehovah bi o du dee soni dee a bi paamusi ën? U di Abahamu ku Jehovah bi dë gaan mati, mbei a bi dë seiki „taa Jehovah abi kaakiti tjika faa du leti kumafa a bi paamusi ën dë” (Lom. 4:21). Jehovah bi feni Abahamu u bunu, söseei a bi ta si ën kuma wan sëmbë di bi ta libi leti, u di a bi abi wan taanga biibi.​—Jak. 2:23. w23.12 bld. 8 pal. 1-2

Wan njönku baaa di dë u futoou ta booko hën hedi ku hii dee faantiwöutu dee a abi. Buta pakisei a di fasi fa Jesosi bi ta du soni. Nöiti a bi ta si dee soni dee a bi abi u du kuma soni di an kaba dë fanöudu sö. A bi du hii dee soni dee Jehovah bi hakisi ën faa du, aluwasi a bi taanga dëën. A bi lo’ sëmbë, möönmöön dee bakama fëën. Fëën mbei a bi dë kabakaba u dëdë da de (Joh. 13:1). Leti kuma Jesosi, mbei möiti u du hiniwan wooko di de da i bumbuu. Ee ja kaba sabi unfa i musu du wan wooko, nöö lei taa i abi sakafasi, nöö i hakisi wan baaa di taanga a di biibi faa heepi i. Na suku u du wan piki pisi u di wooko nöö (Lom. 12:11). A bi o bunu fii du hii di wooko tuu. Du ën faa dë taa ’na libisëmbë i ta wooko da, ma da Jehovah’ (Kol. 3:23). An dë u taki taa i da wan zöndu libisëmbë. Fëën mbei i musu abi sakafasi, nöö i tei taa i mbei wan föutu ee a ko pasa taa i mbei wan föutu.​—Nöng. 11:2. w23.12 bld. 26 pal. 8

U ta wai seei te u dopu, söseei u ta wai taa u sa dë a di wosudendu u Jehovah. A dë wan gaandi taa u ku Jehovah sa ko dë gaan mati. U ta piki ku Dafiti di taki taa: ’Dee sëmbë dee Jehovah ta tei tja ko a di djai fëën dendu ta feni bunu’ (Ps. 65:4). Jehovah an ta tei hiniwan sëmbë buta a di wosudendu fëën. Jehovah ta tei dee sëmbë dee ta lei taa de kë dë mati fëën (Jak. 4:8). Te i buta i libi a Jehovah maun nöö i dopu, nöö i sa dë seiki taa baka di dë, a ’o mbei i feni bunu sö tee taa na wan soni o makei i’ (Mal. 3:10; Jel. 17:8). Te i dopu ufö u sa taki taa i bigi dini Jehovah. Joo ta mbei hii möiti u hoi iseei a di buka di i mbei ku Jehovah, aluwasi ee tesi, nasö fuka ta miti i (Peleik. 5:4, 5). U di i da wan bakama u Jesosi, mbei joo ta mbei hii möiti u ta waka nëën baka, ta piki hën buka a soni a hii futu.​—Mat. 28:19, 20; 1 Pet. 2:21. w24.03 bld. 8 pal. 1-3

Unfa a dë ee i ku i mujëë nasö i ku i manu an ta fii u du soni makandi? Andi i sa du? Buta pakisei a wan pau faja. An ta kisi taanga bigibigi. I musu ta buta udu dëën pikipiki ufö. Wë kandë bigibigi, unuseei sa ta du wantu pikipiki soni makandi hiniwan daka. Ma un musu du wan soni di un tuu lobi (Jak. 3:18). Te un bigi du wantu pikipiki soni makandi, nöö di soni dë sa heepi unu fuun ko möön lobi unuseei. Wan tööu libi an sa waka bunu ee lesipeki an dë. Lesipeki dë kuma di udu di ta mbei di faja ta kisi bumbuu. Ee udu an dë, nöö hesihesi seei di faja ta tapa. Wë sö nöö ee lesipeki an dë a di tööu libi, nöö di womi ku di mujëë o ta fii taa di lobi u de sa ko kötö vou sö. Ma te wan womi ku wan mujëë di tööu ta mbei möiti u ta lesipeki deseei, nöö de o ta lobi deseei go dou. Ma hoi a pakisei tu taa na ju hën musu ta si kuma i ta lesipeki i mujëë nasö i manu, hën musu ta fii taa i ta lesipeki ën. w23.05 bld. 22 pal. 9; bld. 24 pal. 14-15

Di Bëibel ta taki soni u dinima u Gadu di bi ta fëëë gaanfa, söseei di bi ta tja pena ku fuka, u di felantima bi ta suku u du hogi ku de, nasö u di woto soni bi ta toobi de (Ps. 18:4; 55:1, 5). Sö nöö soni sa dë da u tu. A sa pasa taa sëmbë ta du ku u a siköö, a wookope, a di wosudendu fuu, nasö a sa pasa taa lanti ta du ku u. U sa ta fëëë tu taa woo dëdë ee wa feni bumbuu data heepi. A dee ten dë, u sa ta fii kuma wan piki mii di an sa du na wan hojo soni u heepi hënseei. Unfa Jehovah ta heepi u a dee pisiten dë? A ta da u kötöhati, sö taa u sa ta dë waiwai baka. U musu abi di guwenti u ta begi Jehovah, söseei u lesi di Wöutu fëën (Ps. 77:1, 12-14). Te i abi di guwenti dë, nöö te i abi bookohedi, nöö di fosu soni di joo du, hën da joo go suku heepi nëën. Konda da Jehovah andi ta mbei i ta fëëë, söseei andi ta da i bookohedi. Baka di dë, nöö i mbei a da i kötöhati ku di Wöutu fëën.​—Ps. 119:28. w24.01 bld. 24-25 pal. 14-16

A dë fanöudu seei fii kë dou dee maaka fii tuutuu. Te i kë dou dee maaka fii tuutuu, nöö joo mbei hii möiti fii dou de. Boiti di dë, möön woo kë dou dee maaka fuu, möön woo dë kabakaba u du soni fuu sa dou de. Wë nöö andi i sa du, fii sa dë kabakaba u mbei möiti u dou dee maaka fii? Begi Jehovah faa heepi i fii kë du di soni di i buta taa joo du. Jehovah sa wooko ku di jeje fëën u da i taanga fii dou di maaka fii. So juu u ta buta taa woo du wan soni, u di u sabi taa u musu du ën. Di soni dë da wan bunu soni. Ma a kan taa wa ta fii u du di soni dë tuutuu. Kai pakisei a dee soni dee Jehovah du da i (Ps. 143:5). Apösutu Paulosu bi ta kai pakisei a dee soni dee Jehovah bi du dëën, nöö di soni dë bi mbei a bi kë wooko taanga da Jehovah (1 Kol. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14). Wë sö nöö a dë taa, möön joo ta kai pakisei a dee soni dee Jehovah du da i, möön joo kë du soni u dou di maaka fii.​—Ps. 116:12. w23.05 bld. 27 pal. 3-5

U ta mbei Jehovah wai ku u te u ta gafa di në fëën (Ps. 119:108). Di soni aki kë taki taa Jehovah dë kuma dee zöndu libisëmbë dee ta kë u sëmbë gafa de, u di de kë dë seiki taa wotowan kai de gaan soni ö? Wë nönö. Te u ta gafa di Tata fuu di dë a liba ala, nöö u ta lei tu taa di soni di Saatan taki fuu da mindimindi soni. Saatan bi taki taa na wan libisëmbë o hoi deseei a Jehovah u mbei di në u Jehovah ko limbo. Fuu taki ën, nöö a bi kë lei taa na wan fuu o hoi useei a Gadu go dou te fuka miti u. A bi taki tu taa hii u tuu o disa u dini Jehovah ee u ko ta si kuma woo abi wan möön bunu libi te u du di soni dë (Jöpu 1:9-11; 2:4). Ma Jöpu bi hoi hënseei a Jehovah, nöö a bi lei taa Saatan da wan mindisonima. Joo hoi iseei a Jehovah tu ö? Hiniwan fuu abi di okasi u lei taa u ta tei Jehovah së. U sa du di soni dë te u ta dini ën go dou ku hii u hati, sö taa a sa wai ku u (Nöng. 27:11). Wan gaandi seei u abi dë. w24.02 bld. 8-9 pal. 3-5

Baka di ten u Mosesi ku Josua, hën Jehovah buta kuutuma u heepi dee sëmbë fëën. Bakaten, hën a buta tjabukama u heepi de a di ten u dee könu. Dee könu dee bi ta hoi deseei a Jehovah, bi ta du soni kumafa dee tjabukama bi ta piki de. Di soni dë Könu Dafiti bi du, di di tjabukama de kai Naatan bi leti ën buta a pasi (2 Sam. 12:7, 13; 1 Klon. 17:3, 4). Könu Josafati bi ta du soni kumafa di tjabukama de kai Jahasiëli bi ta taki, söseei a bi ta da dee sëmbë u Juda taanga u de „biibi dee soni di dee tjabukama u [Gadu] ta taki” (2 Klon. 20:14, 15). Di dee sëmbë u Gadu bi dë ku fuka, hën Könu Esikia bi go suku heepi a di tjabukama Jesaaja (Jes. 37:1-6). Hiniwan pasi te dee könu bi du soni kumafa Jehovah bi lei de, nöö de bi ta feni gaan bunu, söseei soni bi ta waka bunu da dee sëmbë dee de bi ta tii (2 Klon. 20:29, 30; 32:22). An dë u taki taa Jehovah hën bi ta wooko ku dee tjabukama u tii dee sëmbë fëën. w24.02 bld. 21 pal. 8

Saatan kë fuu ta nama ku sëmbë di o mbei a möön taanga da u fuu hoi dee wëti u Jehovah. U sa nama ku dee sëmbë dee u ta miti fesi ku fesi nasö dee u ta miti a Internet. U musu ta mbei möiti fu wa ko ta pakisei taa dee fanafiti soni di sëmbë ta du, an hogi sö. U sabi taa dee soni dë an bunu (Ef. 4:19, 20). A bi o bunu fuu hakisi useei taa: ’Mi ta köni u na ta nama ku dee sëmbë dee mi ku de ta wooko a wan kamian, dee mii u mi kalasi, nasö hiniwan woto sëmbë di an ta lesipeki dee wëti u Jehovah ee an dë fanöudu ö? Mi ta tai hati du soni kumafa Jehovah kë, hii fa so sëmbë sa ta kuutu mi taa mi ta si kuma mi bunu möön wotowan u?’ Leti kumafa 2 Timoteo 2:20-22 ta lei u, nöö a sa pasa taa u musu ta köni tu, te woo luku ambë woo tei kuma mati a di kemeente. U di u musu hoi a pakisei taa so u de an o sa heepi u fuu hoi useei a dee wëti u Jehovah go dou. w24.03 bld. 22-23 pal. 11-12

I bi pooba u pakisei luku kaa unfa Jehovah dë u? Hii fa wa sa si Jehovah ku wojo, tökuseei di Bëibel ta konda da u a peipei fasi unfa a dë. A ta taki taa Jehovah da ’wan sonu, söseei a dë wan felu soni di ta tjubi sëmbë’, söseei taa a dë ’wan faja di ta tjuma soni kaba a sösö’ (Ps. 84:11; Heb. 12:29). A ta taki tu taa a dë kuma di djamati sitonu de kai safila, kuma goutu di ta koti faja, söseei kuma wan mutjama di ta sëndë faja njaan (Eze. 1:26-28). U di wa sa si Jehovah, mbei a sa taanga da u fuu biibi taa a lobi u. So sëmbë ta si kuma nöiti Jehovah o sa lobi de, u di sömëni soni bi miti de a de libi. Jehovah ta fusutan unfa u ta fii, nöö a sabi faandi mbei a sa taanga da u fuu ko dë mati fëën. Fëën mbei a ta tei di Wöutu fëën u konda da u un pei sëmbë a dë. Di wöutu di ta konda da u gbelin unfa Jehovah dë tuutuu, da lobi (1 Joh. 4: 8). Jehovah da lobi. Lobi hën ta mbei a ta du hii dee soni dee a ta du. Di lobi u Gadu taanga sö tee taa a ta lobi dee sëmbë dee na lobi ën.​—Mat. 5:44, 45. w24.01 bld. 26 pal. 1-3

Jehovah bi tei Mosesi faa puu dee Isaëli sëmbë a Egepiti. A bi lei de gbelingbelin u di a bi buta wan bundji u ta tja de a didia, nöö a bi buta wan gaan faja u ta tja de a ndeti (Ëki. 13:21). Mosesi bi ta waka a dee soni dë baka, fu te a tja dee Isaëli sëmbë go dou a di Bë Ze. Ma dee sëmbë bi ko fëëë seei, u di de bi si kuma dee Egepiti sëmbë o feni de kii a di ze bandja. Ma di soni di Mosesi bi du an bi föutu. Jehovah hën bi mbei Mosesi tja de go dë (Ëki. 14:2). Te u kaba fëën, hën Jehovah puu de a fuka a wan gaan foombo fasi (Ëki. 14:26-28). Söwan 40 jaa longi, Mosesi bi ta waka a di bundji ku di gaan faja baka, sö taa a bi sa tja dee sëmbë pasa a di sabana (Ëki. 33:7, 9, 10). Mosesi bi ta jei di fan u Jehovah a di bundji, nöö a bi nango piki dee sëmbë andi Jehovah bi taki. Dee Isaëli sëmbë bi sa si gbelingbelin taa Jehovah hën bi ta manda Mosesi u lei de andi de musu du. w24.02 bld. 21 pal. 4-5