Dee soni dee u sa lei a dee könu u Isaëli

1-2. Andi di Bëibel ta taki u so u dee könu u Isaëli?

DI Bëibel ta taki u möön leki 40 könu di bi ta tii Isaëli,a nöö a ta taki gbelingbelin u so u dee soni di de bi du. So u dee könu dee bi libi bunu a Gadu wojo seei bi du soni di an bi bunu. Boo buta pakisei a Könu Dafiti, di bi dë wan bunu könu. Jehovah bi taki taa: „Di futuboi u mi de kai Dafiti . . . bi ta waka a mi baka ku hii ën hati. Hii juu a bi ta libi bunu a mi wojo” (1 Kön. 14:8). Ma Dafiti bi duumi ku sëmbë mujëë, hën a seeka soni u de kii di manu u di mujëë a wan feti.​—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Ma sömëni u dee könu dee an bi hoi deseei a Jehovah bi du bunu soni tu. Jehovah bi ta si Lahabiam kuma wan könu di an bi libi bunu nëën wojo (2 Klon. 12:14). Ma tökuseei a bi piki Jehovah buka di Jehovah bi piki ën fu an feti ku dee teni lö u Isaëli di bi kumutu a di tii fëën basu. Söseei a bi mbei sömëni u dee foto u di köndë ko möön taanga, sö taa a bi sa tjubi dee sëmbë u Gadu.​—1 Kön. 12:21-24; 2 Klon. 11:5-12.

3. Fuun soni woo taki a di woto aki?

³ Ee dee könu u Isaëli tuu bi ta du bunu soni ku hogi soni, nöö andi Jehovah bi ta luku u sabi ee wan könu bi ta libi bunu nëën wojo? Wë te u ko fusutan di soni aki, nöö a o heepi u fuu sabi gbelingbelin andi Jehovah kë fuu du faa sa ta wai ku u. A di woto aki, woo taki u dii soni di Jehovah bi ta luku a dee könu u Isaëli. Dee soni dë ta lei ee de bi ta libi bunu nëën wojo, nasö ee de an bi ta libi bunu nëën wojo. Woo luku ee de bi lobi Jehovah ku hii de hati, ee de bi ta tjali te de bi du wan soni di an bunu, söseei ee de bi ta dini Jehovah go dou kumafa a kë.

DE BI TA DINI JEHOVAH KU HII DE HATI

4. Andi da di soni di tooka a dee könu dee bi libi bunu a Gadu wojo, ku dee an bi ta libi bunu nëën wojo?

⁴ Dee könu dee bi ta libi bunu a Gadu wojo bi ta dini Gadu ku hii de hati.b Di könu de kai Josafati bi dë wan bunu könu, nöö a „bi ta dini Jehovah ku hii ën hati” (2 Klon. 22:9). Boiti di dë, di Bëibel ta taki taa „na wan könu bi dë ufö Josia di bi mbei hii möiti u dini Jehovah baka ku hii ën hati”, kumafa di wëti di Gadu bi da Mosesi bi ta taki (2 Kön. 23:25). Ma unfa Gadu bi ta si Salumon, hii fa a bi bia ko ta du soni di an bunu bakaten? Wë „an bi ta dini Jehovah ku hii hën hati” (1 Kön. 11:4). Wan woto könu de kai Abiam seei an bi hoi hënseei a Jehovah, nöö di Bëibel ta taki taa „an bi ta dini Jehovah ku hii hati” tu.​—1 Kön. 15:3.

5. Konda andi a kë taki u dini Jehovah ku hii u hati.

⁵ Wë andi a kë taki u dini Jehovah ku hii u hati? Wan sëmbë di ta dini Jehovah ku hii hën hati, an ta dini ën u di a sabi taa a musu dini ën nöö a kaba. Ma a ta dini ën u di a lobi hën, söseei u di a ta lesipeki ën. Boiti di dë, a ta lobi ën, söseei a ta lesipeki ën go dou hii hën libi longi.

6. Andi sa heepi u fuu sa dini Jehovah ku hii u hati go dou? (Nöngö 4:23; Mateosi 5:29, 30)

⁶ Unfa u sa djeesi dee könu dee bi ta libi bunu a Gadu wojo, nöö u ta dini Jehovah ku hii u hati go dou? Wë di soni di sa heepi u, da te u ta köni ku soni di sa poi u ku Jehovah. Dee soni dë sa dë dee soni dee u ta luku, nasö dee soni dee u ta du te u ta piizii. Söseei u musu ta köni taa wa abi poipoi mati. Wa musu abi mati di ta mbei u pakisei taa möni da di möön fanöudu soni a di libi. Ee u ko si taa wan soni ta mbei di lobi di u abi da Jehovah ta ko kötö, nöö u musu mbei möiti u seeka di soni dë wantewante.​—Lesi Nöngö 4:23; Mateosi 5:29, 30.

7. Faandi mbei u musu ta köni ku dee soni dee sa mbei u ku Jehovah poi?

⁷ Wa musu mbei soni tapa u fuu wa lobi Jehovah ku hii u hati möön. Ee wa köni, nöö u sa ko ta pakisei taa te u abi hia soni ta du da Jehovah, nöö di biibi fuu an o sa ko suwaki. Pakisei taa i dë a döö, nöö kamian ta kendi seei te na soni. Nöö di i ko dou a wosu hën i sëndë masini u mbei di wosu ko kötö, ma i disa dee döö ku dee fënsë jabijabi. Wë i si kuma di masini bi o heepi i ö? Nönö. Hesihesi seei di wosu fii bi o kendi. Wë u sa tei di woto aki maaka ku di dë di u ku Jehovah dë mati. Na du nöö u musu ta du bunu soni di sa mbei u ku Jehovah ko dë mati nöö a kaba. Ma u musu ta köni tu ku dee soni dee sa mbei u ku ën poi. Leti kumafa wa bi o kë u kendikendi ventu ko kendi di wosu fuu, sö nöö u musu ta köni ku hiniwan soni di sa mbei wa ko lobi Jehovah sö möön.​—Ef. 2:2.

DE BI TJALI U DEE ZÖNDU DI DE BI DU

8-9. Unfa Könu Dafiti ku Köni Esikia bi du soni, di wan sëmbë bi ko piki de fa Jehovah ta si di zöndu di de bi du? (Luku di peentje u .)

⁸ Leti kumafa u bi taki a fesi, nöö Könu Dafiti bi mbei wan gaan föutu. Ma di di tjabukama u Jehovah de kai Naatan bi ko piki ën unfa Jehovah ta si di soni di a du, hën Dafiti bi lei taa a hati ën taa a du sö wan soni (2 Sam. 12:13). An bi ta du kuma a hati ën u di a bi kë ganjan Naatan, nasö u di an bi kë u de sitaafu ën. Ma a bi ta tjali tuutuu. Te u luku dee soni dee a bi taki a Psalöm 51, nöö u ta si fa di soni di a bi du dë bi hati ën tjika.​—Ps. 51:3, 4, 17, luku di soni di sikifi ufö di fosu vers u di psalöm.

⁹ Könu Esikia seei bi pasa Gadu buka tu. Di Bëibel ta taki taa „Esikia bi ko abi gaanfasi”, nöö di soni dë mbei „Gadu hati bi ko boonu ku ën seei. Söseei hati fëën bi ko boonu ku dee sëmbë u Juda ku di foto Jelusalen” (2 Klon. 32:25). Faandi mbei Esikia bi ko abi gaanfasi? Wë kandë a bi ko ta fii hënseei u di a bi ko gudu, u di a bi feti wini dee Asilia sëmbë, nasö u di Gadu bi kulëën a wan foombo fasi. Kandë u di a bi ko abi gaanfasi mbei a bi lei dee Babilon sëmbë hii dee gudu fëën. Di tjabukama Jesaaja bi abi u go piki ën taa Jehovah hati boonu ku ën (2 Kön. 20:12-18). Ma leti kuma Dafiti, Könu Esikia seei bi lei taa di soni di abi du dë bi hati ën (2 Klon. 32:26). Te u kaba fëën, Jehovah bi ko ta si ën kuma wan könu di bi ta libi bunu nëën wojo, söseei di bi ta „du hii soni di Jehovah feni u bunu” go dou.​—2 Kön. 18:3.

10. Unfa Könu Amaasia bi du soni di di tjabukama u Gadu bi ko leti ën buta a pasi?

¹⁰ Könu Amaasia bi du bunu soni a Gadu wojo, „ma an bi dini Gadu ku hii hën hati” kuma Dafiti ku Esikia (2 Klon. 25:2). Wë un hogi seei a bi du sö? Baka di Jehovah bi heepi ën feti wini dee sëmbë u Edöm, hën Amaasia bi bigi dini dee gadu u de.c Ma di di tjabukama u Jehovah bi ko fan ku ën, hën a bai ën puu nëën liba. An bi kë haika ën seei.​—2 Klon. 25:14-16.

11. Andi u musu du u Jehovah da u paadon, te u luku 2 Kolenti 7:9, 11? (Luku dee peentje.)

¹¹ Andi dee woto aki ta lei u? Wë u ta lei taa u musu ta tjali u dee zöndu dee u du, nöö u musu ta mbei möiti fu wa du de möön. Ma unfa a dë ee dee gaanwomi ko fan ku u u wan soni di u du, hii fa u ta si kuma di soni dë an hogi sö? Wë wa musu ko ta si kuma Jehovah, nasö dee gaanwomi an lobi u. Dee könu dee bi ta libi bunu a Gadu wojo seei Jehovah bi ta leti buta a pasi (Heb. 12:6). Te de leti u buta a pasi, nöö u musu lei taa u abi sakafasi, u musu mbei möiti u tooka di fasi fa u ta du soni, nöö u musu dini Jehovah ku hii u hati go dou. Ee u lei taa u ta tjali u dee zöndu fuu, nöö Jehovah o da u paadon.​—Lesi 2 Kolenti 7:9, 11.

DE BI TA DINI JEHOVAH KUMAFA A KË

12. Unfa dee könu dee bi ta libi bunu a Gadu wojo bi ta du soni?

¹² Dee könu dee Jehovah bi ta si kuma sëmbë di bi ta libi bunu nëën wojo, bi ta dini ën kumafa a kë. De bi ta da di föluku u Gadu taanga tu u de dini Jehovah kumafa a kë. Kumafa u bi taki kaa, nöö de bi ta mbei föutu, ma tökuseei de bi ta dini Jehovah ku hii de hati go dou. De an bi ta dini woto gadu boiti Jehovah, söseei de bi ta du hii soni di de bi sa du u booko dee pindi gadu dee bi dë a di köndë.d

13. Faandi mbei Jehovah bi ta si Könu Akab kuma wan könu di an bi libi bunu nëën wojo?

¹³ Faandi mbei Jehovah bi taki taa so könu an bi ta libi bunu nëën wojo? Aan fu dë taa hii dee soni di de bi ta du bi hogi. Könu Akab seei bi lei wan pei fasi dë taa a bi abi sakafasi, söseei taa a bi ta tjali taa hënseei bi dë a dendu kii Nabotu (1 Kön. 21:27-29). Akab bi heepi Isaëli wini feti tu, söseei a bi mbei sömëni foto buta a di köndë (1 Kön. 20:21, 29; 22:39). Ma a bi du wan gaan zöndu tu. A bi du soni kumafa hën mujëë kë, hën a mbei sëmbë ko ta dini poipoi gadu. An bi hati ën seei taa a du di soni dë.​—1 Kön. 21:25, 26.

14. (a) Faandi mbei Jehovah bi ta si Könu Lahabiam kuma wan könu di an bi ta libi bunu nëën wojo?(b) Un hogi gaansë u dee könu dee an bi hoi deseei a Jehovah bi du?

¹⁴ Boo taki u wan woto könu di an bi ta libi bunu a Gadu wojo. Hën da Lahabiam. U bi taki soni fëën a palaklafu tu. Kumafa u bi taki, nöö a bi du sömëni bunu soni, ma di a ko abi makiti, hën a disa Jehovah go ta dini poipoi gadu. An bi ta piki Jehovah buka möön (2 Klon. 12:1). Baka di dë, hën a fika a ko ta dini Jehovah makandi ku dee poipoi gadu tuu (1 Kön. 14:21-24). Na Lahabiam ku Akab wanwan nöö da dee könu dee an bi ta dini Jehovah möön kumafa a bi kë. Fuu taki ën, nöö gaansë u dee könu dee an bi hoi deseei a Jehovah tuu bi bia ko ta dini poipoi gadu, söseei de bi ta da woto sëmbë taanga u de du di seei soni tu. Wë an dë u taki, wan u dee soni di Jehovah bi ta luku u sabi ee wan könu bi ta libi bunu nëën wojo, da di dini di a bi musu ta dini ën kumafa a kë.

15. Faandi mbei Jehovah ta kai di dini di u musu dini ën kumafa a kë gaan soni sö?

¹⁵ Faandi mbei Jehovah bi ta kai di fasi fa sëmbë bi musu dini ën gaan soni sö? Wan u dee soni, hën da dee könu de bi musu heepi dee sëmbë u Jehovah u de dini ën kumafa a kë. Boiti di dë, te wan sëmbë ta dini poipoi gadu, nöö di soni dë ta mbei a ta bigi du woto gaan zöndu, söseei a ta mbei a ta bia ta libi hogi ku wotowan (Hos. 4:1, 2). Ma na di dë nöö, dee könu u Isaëli ku dee Isaëli sëmbë tuu bi buta de libi a Jehovah maun. Fëën mbei te de bi ta dini poipoi gadu, nöö di Bëibel ta taki taa de waka da Jehovah (Jel. 3:8, 9). Te wan sëmbë waka da di sëmbë di hën ku ën tööu, nöö hën da a du wan gaan hogi ku di wotowan fëën, u di an hoi hënseei nëën. Sö nöö a dë ku Jehovah tu. Te wan dinima u Jehovah go dini poipoi gadu, nöö hën da a du wan gaan hogi ku Jehovah.e​—Deto. 4:23, 24.

16. Andi ta lei taa wan sëmbë ta libi bunu a Gadu wojo?

¹⁶ Andi dee woto aki ta lei u? An dë u taki taa u musu dë kabakaba u na nama ku dee soni dee nama ku poipoi biibi. Ma boiti di dë, u musu ta dini Jehovah kumafa a kë, söseei u musu ta du hii soni di u sa du dëën go dou. Di tjabukama Maleaki bi taki gbelingbelin ambë da wan bumbuu sëmbë a Jehovah wojo. A bi taki taa: „Woon sa toona si gbelingbelin baka ambë da wan limbohati sëmbë, ku ambë da wan hogihati sëmbë, ambë ta dini Gadu, ku ambë an ta dini ën” (Mal. 3:18). Fëën mbei wa musu mbei na wan soni tapa u fuu dini Jehovah. Wa musu mbei dee suwakifasi fuu, nasö dee föutu dee u ta mbei tapa u. Biga a dë wan gaan zöndu seei te wan sëmbë tapa u dini Jehovah.

17. Faandi mbei u musu ta luku bunu ku ambë woo tööu?

¹⁷ Ee i kë tööu, nöö di soni di Maleaki bi taki aki sa heepi i te joo luku ku ambë joo tööu. Wan sëmbë sa abi bunu fasi seei, ma ee an ta dini di tuutuu Gadu, nöö i si kuma Gadu o ta si ën kuma wan limbohati sëmbë u? (2 Kol. 6:14). Ee i tööu ku di sëmbë dë, nöö i si kuma a o heepi i fii hoi iseei a Jehovah go dou ö? Buta mëni a dee mujëë u Salumon. A kan taa de bi abi bunu fasi, ma de an bi ta dini Jehovah, nöö pikipiki de bi mbei Salumon bia ko ta dini poipoi gadu.​—1 Kön. 11:1, 4.

18. Andi dee mama ku dee tata musu ta lei dee mii u de?

¹⁸ Un dee mama ku dee tata, u sa wooko ku dee woto u dee könu u Isaëli u heepi dee mii fuunu u de ko ta dini Jehovah ku hii de hati. Un heepi de be de ko si taa Jehovah bi ta si wan könu kuma wan sëmbë di bi ta libi bunu nëën wojo, te a bi ta dini ën kumafa a kë, söseei te a bi ta da wotowan taanga u de dini ën tu. Dee soni dee i ta du, ku dee soni dee i ta lei dee mii fii musu ta lei taa di dini di u musu ta dini Jehovah da di möön fanöudu soni. Wantu u dee soni dë, da di go di u musu nango a dee komakandi, di lei di u musu ta lei soni u Bëibel, ku di du di u musu ta du di peleikiwooko (Mat. 6:33). Ee ja ta du sö, nöö dee mii fii an o ta si kuma a dë fanöudu u deseei mbei möiti u ko dë mati ku Jehovah. De an o ta dini ën u di de kë dini ën tuutuu, ma de o ta dini ën u di un dë Jehovah Kotoigi. Te u kaba fëën, nöö a sa pasa taa de go disa Jehovah ku telu.

19. Dee sëmbë dee tapa u dini Jehovah sa ko dë mati ku ën baka u? (Luku di pisi „Toona ko a Jehovah baka!”)

¹⁹ Ee wan sëmbë tapa u dini Jehovah, nöö di soni dë kë taki taa an sa ko dë mati u Jehovah möön u? Wë nönö. Biga a sa lei taa a ta tjali u dee zöndu fëën, nöö a bia ko ta dini Jehovah baka. Faa sa ko dë mati u Jehovah baka, nöö a musu tai hati, nöö a lei taa a abi sakafasi, nöö a disa dee gaanwomi be de heepi ën (Jak. 5:14). Soni seei an dë di bunu möön di mbei di u musu mbei möiti u ko dë mati u Jehovah baka!

20. Unfa Jehovah o ta si u ee u ta djeesi dee Könu dee bi ta libi bunu nëën wojo?

²⁰ Andi u lei u dee könu u Isaëli? U lei taa u sa ko dë kuma dee könu dee bi libi bunu a Gadu wojo te u ta dini Jehovah ku hii u hati go dou. U musu lei wan soni a dee föutu dee u mbei, u musu ta tjali te u mbei wan föutu, söseei u musu mbei möiti u na du ën möön. Boiti di dë, u musu hoi a pakisei taa di dini di u musu ta dini di wan kodo tuu Gadu da wan gaan fanöudu soni. Ee i ta hoi iseei a Jehovah go dou, nöö a o ta si i kuma wan sëmbë di ta libi bunu nëën wojo.