Ho Phehella ho Lekana

HA HO ea ratang ho ikutloa a le katlaase. Polelo e tloaelehileng ke hore, “Ha ho moo ke fapaneng le batho ba bang.” Na ha re fumane moea oa boiphahamiso e le o mobe? Ha e le hantle, ke ho kholisang ho ikutloa u lekana le ba bang. Leha ho le joalo, ho bonolo ho nahana le ho bua ka ho lekana ho feta ho ho fumana, joalokaha ba bangata ba se ba ho latsoitse. Nahana ka mohlala o latelang.

Ka 1776 likolone tsa Manyesemane Amerika-Leboea li ile tsa tiisa polelo ea tsona ea ho batla ho ipusa. Har’a “linnete tse totobetseng,” Phatlalatso ea ho Ipusa ea tsona e boletse hore “batho bohle ba bōpiloe ba lekana.” Li ile tsa tsoela pele ho bolela hore e ne e le tokelo ea baahi bohle ho thabela “bophelo, tokoloho, le ho phehella thabo.”

Nakong eo likolone tse 13 li itokollang ho Brithani, baahi ba tsona ba ne ba ka ba limillione tse tharo. Ho bana, ba ka holimo ho halofo ea millione e ne e le makhoba. Ho batlile ho nka lilemo tse lekholo ho felisa bokhoba Linaheng tse Kopaneng tsa Amerika. Thomas Jefferson, mosusumetsi ea ka sehloohong oa Phatlalatso ena, o ne a ntse a e-na le makhoba bophelo bohle ba hae. Lipheo tsa Phatlalatso eo e ne e le tsa bohlokoa, empa ho ne ho hlokahala nako bakeng sa hore karolo e ’ngoe hoa ho lekana hoo hoa bohlokoa ho fumanehe.

Ba bangata ho pota lefatše ba ntse ba hloka bolokolohi, kapa ba utloa bohloko ba ho khetholloa. Ba hlokomela sena, batho ba fapaneng ba neela bophelo ba bona ho leka ho tlosa ho hloka toka hoa mefuta eohle le ho se lekane. E ’ngoe ea libuka tsa Machaba a Kopaneng ea haufi tjena tabeng ea bolokolohi ka makhetlo a fetang leshome le metso e ’meli e bua ka ho lekana le hore hoa hlokahala hore ho lekanoe. Ho bonahala e ntse e le pakane e thata. Hobane’ng?

Bothata ke hore ho lekana ho na le litšobotsi tse ngata ’me hase ntho e ka hlalosoang habonolo. Batho ba batla ho lekana ka litsela tse sa tšoaneng, ba itšetlehile ka maemo a bona. Joale, ke ho ea boholeng bofe, ho ka thoeng batho baa lekana? E be ka ho utloahalang re ka lebella eng hona joale le kamoso, mabapi le ho lekana le batho bahabo rōna?

Ho Lekana—Ke hoa Sebele Hakae Kajeno?

Khosana le motho ea futsanehileng haholo ba ka ’na ba hlahela motseng o le mong ka letsatsi le le leng, empa tokelo ea leruo e ka ’na ea sekamela ka ho e mong joalokaha feela bofutsana bo tla ama e mong. Ena ke tšobotsi e le ’ngoe feela ho bontša hore na ke hobane’ng ha ho ke ke hoa thoe batho bohle kajeno ba hlaha ba lekana.

Boholo bo itšetlehile ka libaka tseo re phelang ho tsona le tekanyo ea ho lekana eo li ’nileng tsa e hlahisa ka lilemo. Encyclopædia Britannica ka makhethe e akaretsa ka hore:

“Ka nepo mekhatlo eohle e etsa litokisetso bakeng sa ho arolelana leruo, matla, le melemo e meng. Har’a batho ka bomong le lihlopha litokisetso tsena li senola litekanyo tsohle tsa ho lekana le tsa ho se lekane.”

Motseng leha e le ofe, motho e mong le e mong o na le ntho eo a ka fanang ka eona e ikhethang ho eena. Kahoo metse e meng e ikemiselitse ho nka litalenteng le matleng tsa motho ka mong le tsa bohle ’me e abe leruo le se hlahisoang ka ho lekana. Ke ka lebaka leo molao oa bokominisi o reng: “Ho tsoa ho e mong le e mong ho latela matla a hae, ho ea ho e mong le e mong ho latela seo a se hlokang.” Kapa hape: “Ho tsoa ho e mong le e mong ho latela matla a hae, ho ea ho e mong le e mong ho latela mosebetsi oa hae.” Ho sa tsotellehe boipiletso bo thetsang ba mahlale a joalo, ho se lekane ho phehella tlas’a litsamaiso tsohle tsa mebuso ea batho.

’Nete ke hore, ho e-na le ho ntšetsa pele sesosa sa ho lekana, litsamaiso tse ling tsa bopolotiki li batlile ho ikatlehisa ka hoo ho thoeng ke ho se lekane hoa merabe. Hopola khatiso ea Nazi ea hore ho na le “morabe o moholo.” Empa ho ba teng hoa morabe leha e le ofe o moholo khale ho lahliloe. Ha re qotsa hape ho Encyclopædia Britannica, “phapang e ka ’nang ea e-ba teng ka ’nete ea merabe boitšoarong le bohlaleng e rarolloa ka thata.” Ho lekana ho joalo hoa merabe hoa hlokahala.

Thuto le Matla

Thuto e ka ba ntho e lekanyang haholo ha lintho tse sebelisoang li fumaneha habonolo, empa ha ho sebetsahale joalo kamehla. Linaheng tse ngata, ho sa ntsane ho tlameha hore ho lefuoe lichelete tse fumanehang ka thata bakeng sa thuto ea mathomo.

Ka mohlala, naheng e ’ngoe karolong e ka boroa ea lefatše, ke batho ba karolo ea 20 lekholong feela ba tsebang ho ngola le ho bala. Ke ho tloaelehileng ho fumana lelapa leo ho Iona bana ba babeli ba baholo e leng bona ba rutehileng hantle empa ba bang ba sa fumana thuto ho hang, feela hobane tekanyetso ea chelete ea lelapa e ke ke ea ba lumella ho etsa joalo. Linaha tse ling tse hōlang li tobane le mathata a tšoanang.

Boemo bona bo batla bo tšehetsa ho se lekane hobane, mekhatlong ea rōna ea ho tsoela pele ho etsahalang moruong ho lebisoa ho ba rutehileng. Hape, mangolo a phahameng a tsoang liunivesithing tse ling a batloa haholo ho feta a tsoang ho tse ling hobane tsa pele li tumme haholo. Kahoo thuto ho hang hase karabelo ea ho qetela bothateng ba kajeno ba ho se lekane.

Litokelo tsa Bohlokoa

Liphatsa tsa lefutso li ka ’na tsa rera hore batho le kamohla ba ke ke ba tšoana litšobotsing tsohle, empa na ha u lumele hore ho lekana ho lokela ho ba teng litšoanelehong tse itseng tsa bohlokoa? Na batho ba ne ba ke ke ba atleha hamolemo haeba tsoelo pele e ne e ka etsoa libakeng tsee:

HO LEKANA HOA MERABE: E be ke joang re tla ke re tlose likoli tseo merabe e li beanang? Lehloeo lea teba ’me le baka mathata a mangata. Ho ka etsoa eng ho tiisa hore batho ba tšoaroa ka ho lekanang, ba neoa tlhompho e ba lokelang?

LIJO: Ha u bona litšoantšo tsa bana ba lapang ’me u bala ka limillione tse shoang selemo le selemo ka baka la khaello ea phepo e nepahetseng kapa mafu a amanang le hona, u itšoara joang? Ho se ho sibollotsoe hantle hore ho ka ba le lijo tse lekaneng bakeng sa baahi bohle ba lefatše. Joale, ke hobane’ng ha li sa abjoe ka mokhoa o lekanang ho tlosa mahlomola a joalo?

MOSEBETSI: Ho hloka mosebetsi ho ka u opisa hlooho le ho u bakela ho tsieleha—le hona ho ipolaea. Na ho ke ke hoa etsahala hore bohle ba fumane mosebetsi o putsang hantle? Na ho ke ke hoa e-ba le monyetla o lekanang oa mosebetsi bakeng sa bohle?

THUTO: Na batho bohle ha baa lokela hore bonyane ba fete thutong ea motheo, e le hore ho se tsebe ho bala ho ka felisoa? Ho e-na le ho baka phapang pakeng tsa lihlopha (‘barui ba rua haholo ’me mafutsana, a fumaneha ho feta’), na thuto e ne e ke ke ea ntlafatsa maemo a bohle? Hoo ho ne ho tla ipaka ho ba joalo ka ho khetheha haeba thuto e koahela ho fetang feela litaba tsa mahlale, haeba e ne e akarelletsa boitšoaro le melao-metheo bakeng sa likamano tse ntle tsa batho.

Ka sebele u tla lumela hore ho phehella ho lekana ho sa tla ea lolololo!