Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
13-19 ABRIL
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 31
“Jacob ga̱jma̱a̱ Labán nambánún rí makuwíin tsímáá”
(Génesis 31:44-46) Ayi̱, gambanúlú ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ, ga̱jma̱a̱ rígi̱ gásngájma rí nimbánulú”. 45 Ikha jngó Jacob niguxi itsí ga̱jma̱a̱ nirngujxi̱. 46 Nda̱wa̱á Jacob niʼthún a̱ngui̱i̱n: “Gurajxila itsí”. Ga̱jma̱a̱ ikhiin nirajxi̱ itsí nigi̱ʼ mbá rutsu̱u̱. Nda̱wa̱á nipiʼtsu náa tsu̱du̱u̱ itsí rúʼko̱.
it-1 986
Galeed
Nda̱wa̱á rí Jacob ga̱jma̱a̱ Labán ninimbánii xkujndu ga̱jma̱a̱ májánʼ, nájmi̱i̱n ninimbánumijná. Ikha jngó Jacob nigíʼ mbá rutsu̱u̱ itsí ga̱jma̱a̱ niʼthúún “a̱ngui̱i̱n” rí muni̱ mangiin mbá rutsu̱u̱ itsí xóo mbá mesa mu xúʼko̱ ma̱ndoo mu̱phu̱ ganitsu rí nimbánún. Nda̱wa̱á Labán nixná mbiʼyuu náa ajngáa arameo (sirio) mbá rutsu̱u̱ itsí rúʼko̱, “Jegar-sahadutá”, mú Jacob nixná mbiʼyuu náa ajngáa hebreo “Galeed”. Labán niʼthí: ‹Rutsu̱u̱ itsí rígi̱ [heb. gal] gásngájma [heb. ʽedh] rí nimbánulú xúgi̱›. (Gé 31:44-48.) Mujúu̱n rí niguma ga̱jma̱a̱ itsí (ga̱jma̱a̱ mbá rutsu̱u̱ itsí) rúʼko̱ naʼthí rí ikhí nimbánún náa xúgínʼ bi̱ nanújngún ikhí. Xó má eʼthí náa versículo 49 rí ninindxu̱u̱ “Bi̱ Nayejngoo” (heb. mits·páh), ga̱jma̱a̱ ikhí naʼthí rí Jacob ga̱jma̱a̱ Labán nimbánún rí gíʼmaa makuwá tsímáá, xúʼko̱ má bi̱ kúwá náa guʼwún (Gé 31:50-53). Nákha ginii xúʼko̱ má nijmún itsí náa nasngájma rí nimbánún (Jos 4:4-7; 24:25-27).
(Génesis 31:47-50) Labán nixná mbiʼyuu Jegar-Sahadutá, mú Jacob nixná mbiʼyuu Galeed. 48 Ga̱jma̱a̱ Labán niʼthí: “Rutsu̱u̱ itsí rígi̱ gásngájma rí nimbánulú xúgi̱ ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ”. Ikha jngó nigumbiʼyuu Galeed 49 ma̱ngaa nixná mbiʼyuu Bi̱ Nayejngoo, numuu rí Labán niʼthí: “Jeobá gáñewa̱nʼ ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ índo̱ xúʼyamijnalú. 50 Á mu natani gíníi wa̱ʼxi̱nʼ o á mu nadiin eʼwíinʼ gu̱ʼu̱, maski ajndu nda̱wa̱a̱ nimbáa xa̱bu̱ náa ikháanʼlu mu mbaʼyoo, garmáʼáan a̱jkia̱nʼ rí Dios ndiʼyoo rí nimbánulú náa ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ”.
it-1 246 kutriga̱ 9
Bi̱ Nayejngoo
Jacob nirngujxi̱ itsí ga̱jma̱a̱ nixná mbiʼyuu “Galeed” (rí nandoo gáʼthúu̱n “mbá nduʼ itsí rí nasngájma dí nirígá”) ga̱jma̱a̱ “Bi̱ Nayejngoo”, xóo má niʼthí Labán nda̱wa̱á: “Jeobá gáñewa̱a̱n ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ índo̱ xúʼyamijnalú”. (Gé 31:45-49.) Náa mbá nduʼ itsí rígi̱ nasngájma rí Jeobá xtáa raʼyoo á mu Jacob ga̱jma̱a̱ Labán nunimbaníí rí makuwá tsímáá.
(Génesis 31:51-53) Labán niʼthúu̱n Jacob: “Gi̱i̱ eʼgíʼ rutsu̱u̱ itsí rí nirngujxi̱ náa nasngájma rí nimbánulú náa ikháán ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ. 52 Rutsu̱u̱ itsí rígi̱ gásngájma rí ikhúúnʼ xánujngoʼ itháan ñuʼún mu manigawáanʼ ga̱jma̱a̱ rí ikháán xánujngaa’ itháán ñuʼún náa rutsu̱u̱ itsí rígi̱ mu matanigawunʼ. 53 Dios ndrígóo Abrahán ga̱jma̱a̱ Dios ndrígóo Nacor xóo muʼthá Dios ndrígu̱ún anu̱ún ikhiin, gánda̱ʼa̱a̱ cuenta náa ikháanʼlu”. Ga̱jma̱a̱ Jacob niʼthí rí gajkhun maʼnimbánuu ajngóo náa Dios bi̱ nimíñuu kaʼyoo Isaac, bi̱ nindxu̱u̱ anu̱u̱.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 31:19) Rí xúgi̱, Labán ni̱jkha̱ gáʼdu̱u̱n mugiu̱u̱, ikhú Raquel niʼni kúwo̱o̱ʼ xándiúu̱ anu̱u̱ bi̱ gíʼdiin náa goʼwóo.
it-2 1105 kutriga̱ 1
Xándú
Tikhun bi̱ ninigajma̱a̱ dí nirígá náa Mesopotamia ga̱jma̱a̱ náa xuajen dí rígá mijngii, nasngájma rí najmiún xándú bi̱ ni̱ndxu̱ún terafim mu mbuyáá tsáá gágúu̱ dí rígá náa mbá guʼwíin. Xó má eʼthí náa mbá xajpa rí nixkama̱a̱ náa xuajen Nuzi, xúʼko̱ má rígá índo̱ mbá nigún ndaʼyamajkuu ikhaa má xándú bi̱ nduyamajkuíí náa a̱ʼgu̱ bi̱ ndiyáa, kaʼyoo manda̱ʼa̱ magu̱u̱ rí gíʼdoo jmégiu̱u̱ bi̱ nikháñun. (La Sabiduría del Antiguo Oriente, edición de J. B. Pritchard, 1966, ináa 196, 197, ga̱jma̱a̱ nota.) Mbáa rúʼko̱ nikumu̱u̱ Raquel rí kaʼyoo maʼga̱a̱ kagui̱i̱n terafim numuu rí anu̱u̱ niʼninduwaaʼ Jacob. (Atani mbrígui̱i̱ ga̱jma̱a̱ Gé 31:14-16.) Numuu rí nduyáá rí terafim gíʼdoo numuu índo̱ mbáa kaʼyoo magu̱u̱ herencia, xó má Labán niʼni mbá nacha̱ mu ma̱ʼkha̱a̱ kagui̱i̱n rí asndu inuu magímbíin a̱ngui̱i̱n mu maʼga raxkoo Jacob náa rí naʼni mbá juwan mbiʼi rí maʼga. (Gé 31:19-30.) Jacob táʼyoo nditháan rí niʼni Raquel (Gé 31:32), nda̱a̱ náa nasngájma rí Jacob nindoo magu̱u̱ rí kaʼñún e̱ji̱i̱n Labán, Jacob na̱nguá eʼyamajkún nditháan xándú ga̱jma̱a̱ niʼni gámbíin terafim índo̱ nirkaʼwiin dioses náa mbá agoo ixi̱ mba̱a̱ dí wíji̱ mijngii náa xuajen Siquem bi̱ nixniáá náa goʼwóo. (Gé 35:1-4.)
(Génesis 31:41, 42) Xtáá má rañajuunʼ mbá 20 tsiguʼ náa guʼwáaʼ: 14 tsiguʼ ga̱jma̱a̱ numún a̱jmi̱i̱n wa̱ʼxia̱nʼ ga̱jma̱a̱ 6 tsiguʼ ga̱jma̱a̱ numún mugia̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ asndu 10 nuthu nitriʼkuíí dí nirathúnʼ maraxnu̱ʼ. 42 Á mu Dios ndrígóo anu̱ʼ, Dios ndrígóo Abrahán ga̱jma̱a̱ Dios bi̱ namiñun eʼni Isaac táxtáa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ, mbáa xúgi̱ marathu̱nʼ maʼgáaʼ i̱ndó ikhúúnʼ. Mú Dios ndiʼyoo rí nimínuuʼ ga̱jma̱a̱ rí niñajuunʼ gakhi̱i̱. Ikha jngó niríyáaʼ mbruʼun”.
(1 Pedro 2:18) Bi̱ nuyambáá gíʼmaa munimbu̱u̱n náa xa̱bu̱ bi̱ nuñajunʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ gamajkhu rí kaʼñún, raʼkháa i̱ndó náa bi̱ míjíinʼ ga̱jma̱a̱ náa bi̱ nakru̱ʼu̱u̱n, rí asndu bi̱ naʼniún gakhi̱i̱ makuwi̱i̱n gagi.
w13 15/3 21 kutriga̱ 8
Jeobá xtáa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱lú
8 Índo̱ Jacob ni̱jkha̱nú náa xuajen Harán, a̱muu bi̱ mbiʼyuu Labán nigruiguíi májánʼ, nda̱wa̱á nixniúu Lea ga̱jma̱a̱ Raquel, gu̱ʼu̱ bi̱ nigui̱i̱n. Mú, índo̱ niʼni mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ niʼninduwaaʼ, rí asndu táʼni numuu tsídanʼ (Gén. 31:41, 42). Jacob niʼngo̱o̱ niraʼnuu xúgíʼ dí ra̱májánʼ rúʼko̱, ndiʼyoo má rí Jeobá gáxtáa rambáyúu. Xúʼko̱ má nirígá, índo̱ nitanga̱a̱ náa Canaán nigiʼdiin ‹mbaʼin wéñuʼ xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ bi̱ nimbayíí ma̱ngaa xa̱bekha, camello ga̱jma̱a̱ burru› (Gén. 30:43). Ra̱ʼkhá tháán nixnáa núma̱aʼ Jeobá rí asndu niʼthúu̱n: “Ikhúúnʼ rakáʼyóʼ ngajua ndrígáaʼ ga̱jma̱a̱ rí nindxaaʼ jmbii náa ikhúúnʼ, xa̱bia̱ʼ. Índo̱ nikidún náa Jordán, i̱ndó garotiuʼ ka̱ya̱, mú rí xúgi̱ ra̱ʼkhá tháán gúʼdoo rí asndu ni̱ʼgíʼ a̱jma̱ campamento”. (Gén. 32:10.)
Migixnuu Biblia
(Génesis 31:1-18) Nda̱wa̱á, Jacob nijkha̱nú niʼdxawuun dí e̱ji̱i̱n Labán nuthi: “Jacob niguanúu ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí kaʼyoo anu̱lú. Xúgíʼ mbújkha̱a̱ dí gíʼdoo niguwíi náa rí kaʼyoo anu̱lú”. 2 Ga̱jma̱a̱, índo̱ Jacob ndaʼyoo inuu Labán, na̱jkha̱nú ndaʼyoo dí nánguá nindxu̱u̱ xóo nákha ginii ga̱jma̱a̱ ikhaa. 3 Ni̱jkha̱nú mbiʼi rí Jeobá niʼthúu̱n Jacob: “Atanga̱án náa ku̱bo̱o̱ʼ ana̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dáaʼ ga̱jma̱a̱ náa kúwá bi̱ xtañún. Ikhúúnʼ maxtáá ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ”. 4 Ikha jngó Jacob nikuʼma ajngáa náa inuu Raquel ga̱jma̱a̱ Lea mu magún xanáá náa dí ikhaa xtáa gajmíi̱n xujkiúu. 5 Ikhú niʼthún: “Ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ dí ana̱la niriʼkhumina̱ʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ. Mú Dios ndrígóo anu̱ʼ xtáa má xúʼko̱ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ. 6 Ikháanʼla ndu̱ya̱a̱ májánʼ dí niñajunʼ ga̱jmu̱ʼ ana̱la ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii ndrígóʼ. 7 Ma̱ngaa dí maski ajndu nigíʼ maʼni nduwúúnʼ ga̱jma̱a̱ niriʼkhuu xóo naʼni numuʼ mbá gu̱wa̱ʼ nuthu mijmbaaʼ, Dios tániñuuʼ dí maʼni kambiyuʼ. 8 Á mu ikhaa naʼthu̱nʼ ‹mani númaaʼ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ bi̱ mixtíin›, xúgínʼ xujkhúʼ naguáʼdiin e̱jñún mixtíin. Mú, á mu ikhaa naʼthu̱nʼ ‹mani númaaʼ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ bi̱ mixtíin raya›, xúgínʼ xujkhúʼ niguáʼdiin e̱jñún bi̱ mixtíin raya. 9 Ikha jngó, Dios nigruiguiin káʼyuuʼ xujkhúʼ ana̱la mu maxniúʼ ikhúúnʼ. 10 Mbóo mbiʼi, índo̱ mugu̱ ga̱jma̱a̱ tsu̱jtuunʼ nuxkamijná, nigúndaa. Ndi̱yo̱o̱ dí chibátú bi̱ nixjkhúun tsu̱jtuunʼ ni̱ndxu̱ún bi̱ mixtíin raya, bi̱ mixtíin ma̱jkha̱ʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ mixtíin mba̱ʼu̱. 11 Ikhú ángel ndrígóo Dios bi̱ gajkuwiin niʼthúnʼ náa xnuʼndaa: ‹¡Jacob!›. Ikhúúnʼ niriʼñuu: ‹Gi̱i̱ xtáá›. 12 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthí: ‹ Atiejxi̱, mbá péñu, ga̱jma̱a̱ atayáá dí xúgínʼ tsu̱jtuunʼ bi̱ nuxkamijná ni̱ndxu̱ún bi̱ mixtíin raya, bi̱ mixtíin ma̱jkha̱ʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ mixtíin mba̱ʼu̱. Na̱ni̱ rígi̱ numuu rí ndi̱yo̱o̱ xúgíʼ dí naʼñanʼ Labán. 13 Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Dios gajkuwin, bi̱ nisngájmaminaʼ náa Betel, náa nitarngujxi̱ itsí náa nitaxtrámáʼ aceite ga̱jma̱a̱ náa niraxná ajngáaʼ. Rí xúgi̱ atani̱rataminaʼ, agajnáaʼ náa xuajen rígi̱ ga̱jma̱a̱ ayuuʼ náa ku̱ba̱ʼ rí nigumáanʼ›”. 14 Ikhú Raquel ga̱jma̱a̱ Lea nitháán: “Nándáa dí ma̱ndoo mundrígúxu náa goʼwóo anu̱xu. 15 Lá na̱nguá nindxuxu xóo bi̱ naguwááʼ náa ikhaa xáʼ. Anu̱xu nigujuáanʼxu ma̱ngaa xtáa ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱ dí nigruigú ga̱jma̱á numuxu. 16 Xúgíʼ dí nigiʼdoo anu̱xu, rí Dios nigruigú káʼyuuʼ xúgi̱, nindxu̱u̱ ndrígúxu̱ ikháanʼ ga̱jma̱a̱ ndrígu̱ún e̱jñu̱xu. Ikha jngó atani xúgíʼ dí Dios niʼtháanʼ”. 17 Nda̱wa̱á Jacob nigruaʼmíinʼ náa camellos e̱ji̱i̱n ga̱jma̱a̱ guʼwi̱i̱ 18 ikhú nigájnuu gajmíi̱n xúgínʼ xujkiúu ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí nigiʼdoo náa Padán-Aram, ni̱jkha̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Canaán náa xtáa anu̱u̱, Isaac.
20-26 ABRIL
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 32, 33
“Lá natani mbá tsiakii rí maguma tsajkurámááʼ ráʼ.”
(Génesis 32:24) Ikha jngó índo̱ Jacob niguanúu mbáwíi, mbáa xa̱bu̱ nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ asndu índo̱ nijtsi.
w03 15/8 ináa 25 kutriga̱ 3
Lá nataya̱a̱ʼ ma xúʼko̱ Jeobá ráʼ.
Náa Biblia na̱ʼkha̱ raʼthí mbá’a wéñuʼ xkri̱da ndrígu̱ún xa̱bu̱ bi̱ nisngajma rí nini̱ tsiakimíjna̱ mbuya̱a̱ʼ Jeobá. Mbáa dí ikhaa ninindxu̱u̱ Jacob, bi̱ niʼni tsiakiminaʼ madaaʼ náa nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa ángel ndrígóo Dios bi̱ gíʼdoo wéñuʼ tsiakii, kañiʼ mbruʼun nixmijná asndu nijtsirigo̱o̱. Ikhí nixna mbiʼí Israel (“Bi̱ nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ Dios”) Numuu rí “nixmínaʼ” ga̱jma̱a̱ Dios, xóo muʼthá rí “niʼngo̱o̱ niʼniminaʼ ga̱jma̱a̱”, numuu dí “niʼni tsiakimínaʼ”. Ángel ndrígóo Jeobá niʼni tsajkurámaa’ ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii rí niʼni (Génesis 32:24-30, nota).
(Génesis 32:25, 26) Índo̱ xa̱bu̱ buʼko̱ ndiʼyoo rí táʼngo̱o̱ gáʼni ga̱jma̱a̱ Jacob, ikhú nixkajma náa itsu̱ níxtuun, ikha jngó Jacob nijuiʼngúnʼ itsu̱ níxtuun índo̱ xtáa raxmínaʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa. 26 Nda̱wa̱á ikhaa niʼthí: “Atatsíñuʼ numuu rí yáá na̱jkha̱ rajtsi”. Mú Jacob niriʼñuu: “Xániʼñánʼ asndu índo̱ gátani tsajkurámuuʼ”.
it-1 501
Narájmbuuʼ
Jacob narájmbuuʼ. Jacob nigiʼdoo 97 tsiguuʼ índo̱ nixmínaʼ kañiʼ mbruʼun ga̱jma̱a̱ mbáa ángel ndrígóo Dios bi̱ gíʼdoo wéñuʼ tsiakii. Niʼngo̱o̱ nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ asndu índo̱ ángel ni’ni tsajkurámaa’. Índo̱ kúwá ruxmijná, ángel nixkajma náa itsu̱ níxtuun Jacob ga̱jma̱a̱ ikhú nijuiʼngúnʼ, ikha jngó Jacob nirájmbuuʼ (Gé 32:24-32; Os 12:2-4). Ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ gáʼni rí marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n xóo ajngáa rí niʼthí ángel, ‹niʼniminaʼ ga̱jma̱a̱ Dios [ángel ndrígóo Dios] ma̱ngaa náa xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ [niʼnga̱a̱]›, mú rí phú gajkhun nindxu̱u̱, rí na̱nguá nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa ángel ndrígóo Dios bi̱ gi’doo wéñuʼ tsiakii. Nirígá rúʼko̱ numuu rí Dios niniñuuʼ rí Jacob maʼngo̱o̱ maxmínaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa ángel, xu’ko nisngájma rí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ nindoo rí maguma tsajkurámaaʼ gáʼni Dios.
(Génesis 32:27, 28) Ikhú, ikhaa nirajxu̱u̱: “Xú káʼnii mbiʼyaaʼ rá.” Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼñuu: “Jacob”. 28 “Ikhaa niʼthí naxáʼnimbiʼyaaʼ Jacob, magumbiʼyaaʼ Israel, numuu rí nitaxminaʼ ga̱jma̱a̱ʼ Dios ma̱ngaa náa xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ niʼnga̱a̱”.
it-1 1263
Israel
1. Índo̱ Jacob nigiʼdoo 97 tsiguuʼ Dios nixnúu imbo̱o̱ mbiʼyuu. Nákha mbruʼun rí ninújngoo náa mañu rí mbiʼyuu Jaboq mu maʼga̱ gátsijnuu ndxájuu Esaú nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa ángel. Ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼngo̱o̱ Jacob náa nixmínaʼ, ikha jngó nixna mbiʼí Israel, mbá rí nasngájma dí niʼni tsajkurámaaʼ Dios. Mu marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá, Jacob nixná mbiʼyuu Peniel o Penuel náa mbaaʼ rúʼko̱ (Gé 32:22-31; atayáá JACOB núm. 1). Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á, Dios niʼthí rí maxtiʼkhu̱u̱ mbiʼyuu, maʼni̱i̱ xóo Betel, asndu nákha mbiʼi rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ asndu índo̱ nikháñuu nigumbiʼyuu má xúʼko̱ Israel (Gé 35:10, 15; 50:2; 1Cr 1:34). Mbiʼyuu Israel, nakujmaa itháán 2,500 nuthu náa Escritura, naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu xuajen rí ni̱ʼkha̱ náa Jacob (Éx 5:1, 2).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 32:11) Natakháñaʼ dí matani kríñunʼ náa ñawúunʼ ndxájuʼ Esaú, numuu dí namíñúʼ dí ma̱ʼkha̱ gáʼni kámbiyuʼ ikhúúnʼ, mangiin e̱ji̱nʼ ga̱jma̱a̱ rudún.
(Génesis 32:13-15) Ga̱jma̱a̱ niguanúu mbruʼun rúʼko̱ ikhí. Nda̱wa̱á nigímbiin tikhun xujkhúʼ bi̱ gíʼdiin mu maxniúu ndxájuu Esaú: 14 200 tsu̱jtuunʼ gu̱ʼu̱, 20 chibátu, 200 mugu̱ e̱ʼgú, 20 mugu̱ ejmba̱a̱, 15 30 camello gu̱ʼu̱ gajmiún e̱jñún, 40 vaca, 10 toro, 20 burru e̱ʼgú ga̱jma̱a̱ 10 burru itsí.
w10 15/6 22 kutriga̱ 10, 11
“Guxna̱a̱ núma̱aʼ” ga̱jma̱a̱ gambáxulúʼ májánʼ gajmiúlú eʼwíinʼ
10 Á mu ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ májánʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nuʼnimíjna̱ muʼthúún eʼwíinʼ, xúʼko̱ xáʼni mingíjyúuʼ makuwáánʼ tsímáá gajmiúlú ikhiin. Mú, ma̱ngaa: Á mu nakuwáánʼ tsímáá gajmiúlú eʼwíinʼ, xáʼni mingíjyúuʼ mutamijná gajmiúlú. Índo̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ májánʼ a̱jkiu̱u̱n —numbaʼñúún eʼwíinʼ, ga̱jma̱a̱ nuxnún rí guaʼdáálu o nundríʼgun májánʼ náa guʼwúlú—, xúʼko̱ nuʼtámíjná májánʼ gajmiúlú. Ma̱ngaa, á mu nu̱ʼni̱ xúʼko̱, índo̱ kuaʼdáá mbá xkujndu gajmiúlú mbáa, nindxu̱u̱ xóo “matadrámaaʼ xámbúʼ mijkha náa edxu̱u̱”, xóo muʼthá maʼni guabaʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ xáʼniulu miʼskhaa muʼtámíjná gajmiúlú ma̱ngaa muʼnimbánii xkujndu ga̱jma̱a̱ májánʼ (Rom. 12:20, 21).
11 Jacob ninindxu̱u̱ mbáa májáanʼ xa̱bu̱. Nimiñuu kaʼyoo ndxájuu Esaú, bi̱ mbóó niʼxúuʼ ga̱jma̱a̱, rí makiʼnáa kaʼyoo ga̱jma̱a̱ rí maxíyáa, ikha jngó nigájnuu ni̱jkha̱ gáxtáa i̱mba̱ ríʼkhá. Mú índo̱ ninújngoo mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ ikhaa nitanga̱a̱. Ga̱jma̱a̱ Esaú ni̱jkha̱ gátsijnuu gajmíi̱n mbá 400 xa̱bi̱i̱. Ikha jngó mbiʼi rúʼko̱ Jacob nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí mambáyúu. Ma̱ngaa nikungui̱i̱nʼ mbaʼin xujkiúu mu maxniúu ndxájuu. Rúʼko̱ niʼni rí maʼni guabaaʼ a̱jkiu̱u̱n Esaú rí asndu nigáyúu ni̱jkha̱ gátsijnuu Jacob ga̱jma̱a̱ ndiyáraʼaa (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).
(Génesis 33:20) Ikhí niʼni mbá altar ga̱jma̱a̱ nixná mbiʼyuu Dios, Dios ndrígóo Israel.
it-1 700
Dios ndrígóo Israel
Jacob nixtiʼkhu̱u̱ mbiʼyuu xóo Israel numuu rí nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa ángel ndrígóo Jeobá náa Peniel, ga̱jma̱a̱, nda̱wa̱á niraʼnumina’ ga̱jma̱a̱ májánʼ ndxájuu Esaú. Nda̱wa̱á niʼni goʼwóo náa mbaaʼ rí mbiʼyuu Sucot, nda̱wa̱á náa Siquem. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nitsi mbá chíʼgíiʼ ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún e̱ji̱i̱n Hamor ga̱jma̱a̱ ikhí niʼni guʼwá xtíin náa maxtáa (Gé 32:24-30; 33:1-4, 17-19). “Ikhí niʼni mbá altar ga̱jma̱a̱ nixná mbiʼyuu Dios, Dios ndrígóo Israel”, xóo muʼthá: “Dios ndrígóo Israel” (Gé 33:20). Índo̱ nixnáximinaʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu rí nuxi̱ʼ rí nikhánáá, Jacob nisngájma rí ninigu̱u̱ʼ mbiʼyuu, ma̱ngaa nisngájma rí nixnáa núma̱aʼ Dios rí ni̱jkha̱a̱ kayáa mbu̱júu̱ʼ náa ku̱ba̱ʼ rí niʼthí maxnúu. Ajngáa rígi̱ na̱ʼkha̱ káaʼ mbá miʼtsú náa Biblia.
Migixnuu Biblia
(Génesis 32:1-21) Jacob nigájnuu ni̱jkha̱, ga̱jma̱a̱ ángeles ndrígóo Dios nitsijníí náa kamba̱a̱. 2 Índo̱ Jacob ndiʼñún, niʼthí: “¡Gi̱jyooʼ nindxu̱u̱ mbaaʼ ndrígóo Dios!”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Mahanaim mbaaʼ rúʼko̱. 3 Ikhú Jacob nikungui̱i̱nʼ xa̱bi̱i̱ mu magún ku̱ñu̱u̱n ajngáa náa ndxájuu Esaú, bi̱ xtáa náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Seír, náa mbaaʼ dí kaʼyoo Edom. 4 Ga̱jma̱a̱ niʼthún muthi: “Gutha̱a̱n xígi̱ káʼnii tátá ndrígóʼ Esaú: ‹Xa̱bia̱ʼ Jacob niʼthí: “Nixtáá ga̱jmu̱ʼ Labán xúgíʼ tsiguʼ rígi̱ 5 ga̱jma̱a̱ gúʼdiin toro, burru ga̱jma̱a̱ mugu̱, xúʼko̱ má xa̱bekha ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ bi̱ ni̱ndxu̱ún yumbáá. Nakuʼmá ajngáa rígi̱, tátá, mu matha̱nʼ ginii ga̱jma̱a̱ mu ikháán mataniuʼ dí májánʼ”›”. 6 Nda̱wa̱á, bi̱ nigún ku̱ñu̱u̱n ajngáa nitangi̱ín náa Jacob ga̱jma̱a̱ nitháán: “Ni̱jkuáxu náa ndxájuaʼ Esaú rí xúgi̱ na̱ʼkha̱ gátsijnaʼ gajmíi̱n mbá 400 xa̱bekha”. 7 Ikhú Jacob nimíñuu wéñuʼ ga̱jma̱a̱ nixmiéjunʼ, ikha jngó niʼni wájínʼ xúgín xa̱bu̱ bi̱ gajmíi̱n, mugiu̱u̱, xediu̱u̱ ga̱jma̱a̱ camellos náa a̱jma̱ campamentos. 8 Niʼthí: “Á mu Esaú naʼni gawúúnʼ bi̱ kúwá náa timbá campamento, dí imbo̱o̱ ma̱ndoo makríyaaʼ”. 9 Nda̱wa̱á Jacob niʼtájkháan: “Oh, Dios ndrígóo anu̱ʼ Abrahán ga̱jma̱a̱ Dios ndrígóo anu̱ʼ Isaac, Ikháán, Jeobá, nirathúnʼ: ‹Atanga̱án náa ku̱ba̱ʼ ndrígáaʼ ga̱jma̱a̱ náa kúwá bi̱ xtañún, ga̱jma̱a̱ ikhúún maniaʼ dí májánʼ›. 10 Ikhúúnʼ rakáʼyoʼ ngajua ndrígáaʼ ga̱jma̱a̱ rí nindxaaʼ jmbii náa ikhúúnʼ, xa̱bia̱ʼ. Índo̱ nikidún náa Jordán, i̱ndó garotiuʼ kaya̱, mú rí xúgi̱ ra̱ʼkhá tháán gúʼdoo rí asndu ni̱ʼgíʼ a̱jma̱ campamento. 11 Natakháñaʼ dí matani kríñunʼ náa ñawúunʼ ndxájuʼ Esaú, numuu dí namíñúʼ dí ma̱ʼkha̱ gáʼni kámbiyuʼ ikhúúnʼ, mangiin e̱ji̱nʼ ga̱jma̱a̱ rudún. 12 Numuu dí ikháán má niratá: ‹Ikhúúnʼ maniaʼ dí májánʼ ga̱jma̱a̱ mani rí bi̱ gáguwáʼ náa ikháán mani̱ndxu̱ún xóo jui̱ʼi̱ dí rígá náa lamáa, dí xáʼngo̱o̱ gágixni̱i̱ numuu rí mbaʼin wéñuʼ›”. 13 Ga̱jma̱a̱ niguanúu mbruʼun rúʼko̱ ikhí. Nda̱wa̱á nigímbiin tikhun xujkhúʼ bi̱ gíʼdiin mu maxniúu ndxájuu Esaú: 14 200 tsu̱jtuunʼ gu̱ʼu̱, 20 chibátu, 200 mugu̱ e̱ʼgú, 20 mugu̱ ejmba̱a̱, 15 30 camello gu̱ʼu̱ gajmiún e̱jñún, 40 vaca, 10 toro, 20 burru e̱ʼgú ga̱jma̱a̱ 10 burru itsí. 16 Ikhú nixnájxu̱u̱n xa̱bi̱i̱ mbá guáthi̱i̱n xujkhúʼ bi̱ magún ginii ga̱jma̱a̱ mbá nguáthi̱i̱n bi̱ magún tsu̱díí ma̱ngaa niʼthúún: “Guʼgua̱ gináanʼla ga̱jma̱a̱ gu̱ni̱ dí xujkhúʼ magún majñaʼ mámbá nguéjmi̱i̱n”. 17 Ma̱ngaa, niʼthúu̱n bi̱ na̱jkha̱ ginii: “Á mu natatsijníí ndxájuʼ Esaú ga̱jma̱a̱ naraxa̱ʼ ‹tsáá xa̱bi̱i̱ nindxa̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ náá edxu̱ʼ rá. Tsáá xujkiúu bi̱ nagún ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ rá.›, 18 ikhú gíʼmaa maratha̱a̱n, ‹ndrígóo xa̱bia̱ʼ Jacob. Rígi̱ nindxu̱u̱ mbá tsigijñaʼ dí naxnáaʼ ikháán, tátá Esaú. Ga̱jma̱a̱ ikhaa na̱ʼkha̱ tsu̱díí náa ikháanʼxu›”. 19 Ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ niʼthúu̱n maʼthí bi̱ maʼni a̱jmi̱i̱n, bi̱ maʼni ajtsíin ga̱jma̱a̱ xúgínʼ bi̱ nagún tsu̱díí náa mámbá nguéjmi̱i̱n xujkhúʼ. Niʼthúún: “Xúʼko̱ gíʼmaa mutha̱a̱n Esaú índo̱ gutsijníí. 20 Ma̱ngaa gíʼmaa mutha̱a̱nla: ‹Xa̱bia̱ʼ Jacob na̱ʼkha̱ kidxu̱xu›”. Numuu dí Jacob nindxaʼwáminaʼ: “Á mu nakuʼnguánʼ ginii tsigijñaʼ, ikhú índo̱ gáyóo, mbáa xákiʼnáa kaʼyoʼ ga̱jma̱a̱ magruigún májánʼ”. 21 Ikha jngó xa̱bi̱i̱ nigún ginii bi̱ kuda tsigijñaʼ. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niguanúu mbruʼun rúʼko̱ náa campamento.
27 ABRIL ASNDU 3 MAYO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 34, 35
“Xkujndu dí narígá índo̱ nambáxulúʼ gajmiúlú bi̱ ra̱míjíinʼ”
(Génesis 34:1) Rí xúgi̱ Dina, wáxioo Lea bi̱ nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Jacob, niguʼwun ni̱jkha̱ gáʼñún wa̱ʼxa̱ʼ bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱.
w97 1/2 30 kutriga̱ 4
Xuajen xkua̱ rí mbiʼyuu Siquem
Xú káʼnii eyáá jiáma bi̱ kúwá náa xuajen Siquem índo̱ nduyáá dxáʼgú tsiʼyáa bi̱ na̱ʼkha̱ mbáwíi nángi eʼni náa xuajen rá. Mbáa a̱ʼdióo xa̱bu̱ bi̱ nayéjkha̱ edxu̱u̱ náa xuajen rúʼko̱ “ndiʼyoo [...] Ikhú ikhaa ni̱jkha̱ kayáa, nitsíjmaa ma̱ngaa nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱”. Náá numuu rí Dina ndiyáʼ mambajxu̱u̱ gajmíi̱n wa̱ʼxa̱ʼ bi̱ kúwá náa cananea bi̱ nuni̱ dí raʼkhí rá. Lá ga̱jma̱a̱ numuu rí ndiyóoʼ mambajxúu gajmíi̱n wa̱ʼxa̱ʼ bi̱ ikháá má tsigúúnʼ xó má ikhaa xáʼ. Lá nindxu̱u̱ mbáa dxáʼgú bi̱ tséʼnimbo̱o̱ xó má eni tikhun a̱ngui̱i̱n xáʼ. Atraxnuu dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Génesis ga̱jma̱a̱ atagíʼ mikrua̱ʼa̱a̱ʼ xóo nikumu̱u̱ ma̱ngaa rí nitiyuuʼ Jacob ga̱jma̱a̱ Lea, ga̱jma̱a̱ numuu rí wáxioo ni̱jkha̱ má xúʼko̱ náa xuajen Siquem (Génesis 34:1-31; 49:5-7; atayáá ma̱ngaa La Atalaya, 15 ñajunʼ gu̱nʼ junio tsiguʼ 1985, ináa 31).
(Génesis 34:2) Mbóo mbiʼi ndiʼyoo Siquem, bi̱ ninindxu̱u̱ a̱ʼdióo Hamor bi̱ heveos, mbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ náa xuajen rúʼko̱. Ikhú ikhaa ni̱jkha̱ kayáa, nitsíjmaa ma̱ngaa nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱.
“Xátaxuʼdáminaʼ aʼkhá ga̱jma̱a̱ʼ mbáa”
14 Nda̱wa̱á, Dina nininiiʼ Siquem. Mbáa Dina tándxa̱ʼwáminaʼ rí mabóoʼ ga̱jma̱a̱ Siquem índo̱ ndiʼyoo. Mú Siquem tándxa̱ʼwáminaʼ xúʼko̱. Mbóo mbiʼi, índo̱ nigua̱ʼa̱ mabóoʼ ga̱jma̱a̱ mbáa a̱ʼgu̱, niʼni xó má nuni̱ mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Canaán: Ikhaa na̱nguá nixmiéjuunʼ á mu dxáʼgú xándoo, “nigujtuwin” ga̱jma̱a̱ “nitsíjmaa”. Nda̱wa̱á “niʼni rí maʼndoo kaʼyoo” Dina, mú rígi̱ tariʼkhuu nimbá rí Siquem niʼni (atraxnuu Génesis 34:1-4). Mú raʼkháa i̱ndó Dina nigíʼnuu dí ra̱májánʼ, numuu dí táraʼwíin májánʼ bi̱ mambajxúu gajmíi̱n, niʼni makuwá gaʼkhu xúgínʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo ga̱jma̱a̱ niʼni rí ní xúyamajkún (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).
(Génesis 34:7) Índo̱ e̱ji̱i̱n Jacob nidxawíín, mbá nacha̱ niguwáa̱nʼ náa xanáá. Nigawúúnʼ ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán nikiʼníin numuu dí Siquem niríyaʼ gamajkuu Israel numuu dí nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ wáxioo Jacob, mbá dí ragíʼmaa maguma.
(Génesis 34:25) Rí maʼni ajtsú mbiʼi, índo̱ xa̱bekha xóó kaʼníí nagawúúnʼ, a̱jmi̱i̱n e̱ji̱i̱n Jacob a̱ngui̱i̱n Dina, Simeón ga̱jma̱a̱ Leví, niriyaʼ mámbá espada ga̱jma̱a̱ nigún náa xuajen. Ikhí niradíin xúgíinʼ xa̱bekha, ga̱jma̱a̱ nimbáa na̱nguá giʼthúu̱n dí marigá.
w09 1/9 21 kutriga̱ 1, 2
Lá maʼni̱i̱ a̱jkia̱a̱nʼ á mu nataniu̱u̱n xó má eniaanʼ xáʼ.
Tikhun xa̱bu̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí muniu̱u̱ eʼwíinʼ xó má niniu̱u̱n ikhiin, xúʼko̱ ma̱ndoo maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún. Mú, lá gajkhun nindxu̱u̱ ráʼ. Guʼyáá ga̱jma̱a̱ numún e̱ji̱i̱n Jacob, mbáa xa̱bu̱ nikhi̱i̱ bi̱ nixtáa náa xuajen hebreo. Náa Biblia naʼthí rí índo̱ nidxawíín rí Siquem bi̱ xtáa náa cananeo niguguaa ga̱jma̱a̱ tsiakii Dina mu mabooʼ ga̱jma̱a̱, ikhiin “nigawúúnʼ ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán nikiʼníin” (Génesis 34:1-7). Mu maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá, Simeón ga̱jma̱a̱ Leví niriyaʼ awan dí magún gúxiyáa Siquem gajmíi̱n bi̱ kúwá náa goʼwóo. Ikhiin nini nduwiinʼ, ikha jngó nixiyáa Siquem ga̱jma̱a̱ xúgínʼ xa̱bekha bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱ (Génesis 34:13-27).
Lá nigájnuu májánʼ dí nigún guradíin xa̱bu̱ xáʼ. Na̱nguá, numuu rí nduʼyáá xóo kaʼnii niriʼña̱a̱ Jacob índo̱ niʼdxaun rí nini e̱ji̱i̱n: “Ikháanʼ ni̱ni̱ rí magúʼdoo xkujndu, ni̱ni̱ rí makiʼniin kuyoʼ xa̱bu̱ xuajen [...], ikhiin mugimbumijná maguwáʼ náa ikhúúnʼ ga̱jma̱a̱ muxnuʼ ga̱jma̱a̱ muxiñu̱u̱n ma̱ngaa bi̱ kúwi̱i̱n náa goʼwóoʼ” (Génesis 34:30, Nueva Biblia de los Hispanos). I̱ndó dí nirígá rí niʼni Simeón ga̱jma̱a̱ Leví rí muni̱ itháan mba̱a̱ xkujndu. Asndu nákha má mbiʼi rúʼko̱, Jacob ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwi̱i̱n náa goʼwóo ndiyóoʼ muñeumíjna̱ wéñuʼ, mu xúxnún xa̱bu̱ bi̱ nakiʼníin bi̱ kúwá mijngii náa kúwi̱i̱n. Mu xárígá rúʼko̱, Dios niʼthúu̱n Jacob rí maʼga̱ gáxtáa náa Betel (Génesis 35:1, 5).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 35:8) Nda̱wa̱á nikháñuu Débora, a̱ʼgu̱ bi̱ niʼxúuʼ Rebeca, ga̱jma̱a̱ nijuiʼdi̱i̱ náa níxtuun ixi̱ dí mbiʼyuu roble, dí rígá náa nagi̱ʼdu̱u̱ mbríjni rí mbiʼyuu Betel. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Alón-Bacut ixi̱ rígi̱.
it-1 642 kutriga̱ 5
Débora
1. Débora, mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ niʼni mbája̱a̱ Rebeca. Bi̱ ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ índo̱ ikhaa niniñuuʼ anu̱u̱ bi̱ mbiʼyuu Betuel mu maʼga̱ náa Palestina mu mbayaa Isaac (Gé 24:59). Nda̱wa̱á rí niñajunʼ mba̱yu̱u̱ tsiguʼ náa goʼwóo Isaac, ikhú Débora ni̱jkha̱ gáxtáa náa goʼwóo Jacob, mbáa nda̱wa̱á rí nikháñuu Rebeca. Mbáa naʼni má 125 tsiguʼ nijngoo dí Rebeca ndiyáa Isaac, ikhú Débora nikháñuu ga̱jma̱a̱ nijuiʼdui̱i̱ náa nixtúun ixi̱ mba̱a̱ dí rígá náa Betel. Ixi̱ rúʼko̱ nixná mbiʼíí (Alón-bacut, rí nandoo gáʼthúu̱n “Ixi̱ gújkhúʼ náa numbiyaʼ”) nasngájma dí ra̱ʼkhá tháán nindún kuyáá a̱ʼgu̱ buʼko̱ xó má Jacob ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwi̱i̱n náa goʼwóo (Gé 35:8).
(Génesis 35:22-26) Nákha Israel nixtáa náa ku̱ba̱ʼ rúʼko̱, mbóoʼ mbiʼi Rubén ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ nibooʼ ga̱jma̱a̱ Bilhá, ñauun anu̱u̱, ga̱jma̱a̱ Israel niʼdxaun. Nda̱wa̱á, Jacob nigiʼdiin mbá 12 e̱ji̱i̱n. 23 Lea nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ aʼdá giʼnii, Rubén ma̱ngaa Simeón, Leví, Judá, Isacar ga̱jma̱a̱ Zabulón. 24 Raquel nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ José ma̱ngaa Benjamín. 25 Bilhá, bi̱ nambáyúu Raquel, nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Dan ma̱ngaa Neftalí. 26 Ga̱jma̱a̱ Zilpá, bi̱ nambáyúu Lea, nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Gad ma̱ngaa Aser. Bigi̱ ni̱ndxu̱ún e̱ji̱i̱n Jacob, bi̱ nigiʼdiin náa Padán-Aram.
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Nákha mbiʼi ndrígu̱ún Israel, lá ndayóoʼ mani̱ndxu̱u̱ aʼdá giʼnii mbáa mu náa ikhaa ma̱ʼkha̱ Mesías ráʼ.
Xúʼko̱ nitaxu ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱. Asndu xóo nambánii rígi̱ ga̱jma̱a̱ rí naʼthí náa Hebreos 12:16, náa nuraxnuu rí Esaú tángajo̱o̱ kaʼyoo “rí mitsáʼkháan” ga̱jma̱a̱ “niʼni gaʼduunʼ rí mani̱ndxu̱u̱ aʼdá giʼnii ga̱jma̱a̱ numuu mbá ganitsu” rí niʼtsi náa Jacob. Ajngáa rígi̱ asndu xóo nisngájma rí índo̱ Jacob nikhánúu “rí mani̱ndxu̱u̱ aʼdá giʼnii”, náa ikhaa ma̱ndoo ma̱ʼkha̱ Mesías (Mat. 1:2, 16; Luc. 3:23, 34).
Mú índo̱ nduʼyáá tikhuu rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia, nduʼyáá rí táyóoʼ mani̱ndxu̱ún e̱jín giʼnii mu náa ikhiin ma̱ʼkha̱ Mesías. Guʼyáá tikhuu rí nasngájma rígi̱:
Aʼdá giʼnii ndrígóo Jacob (Israel) ninindxu̱u̱ Rubén, bi̱ nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Lea. Nda̱wa̱á, timbáa a̱ʼdióo Jacob bi̱ nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Raquel bi̱ nindoo kaʼyoo wéñuʼ, ninindxu̱u̱ José. Índo̱ Rubén nikudaminaʼ aʼkhá, José ninindxu̱u̱ aʼdá giʼnii (Gén. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Crón. 5:1, 2). Maski ajndu Mesías táʼkha̱ náa Rubén, ni má náa José, mú ni̱ʼkha̱ náa Judá, bi̱ maʼni a̱jkhu̱u̱n e̱ji̱i̱n Jacob bi̱ nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Lea (Gén. 49:10).
Migixnuu Biblia
(Genesis 34:1-19) Rí xúgi̱ Dina, wáxioo Lea bi̱ nigiʼdaa ga̱jma̱a̱ Jacob, niguʼwun ni̱jkha̱ gáʼñún wa̱ʼxa̱ʼ bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱. 2 Mbóo mbiʼi ndiʼyoo Siquem, bi̱ ninindxu̱u̱ a̱ʼdióo Hamor bi̱ heveo, mbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ náa xuajen rúʼko̱. Ikhú ikhaa ni̱jkha̱ kayáa, nitsíjmaa ma̱ngaa nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱. 3 Ikhú ikhaa nindoo kaʼyoo Dina, wáxioo Jacob, ninigiu̱u̱ʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ niʼni rí ma’ndoo kaʼyoo. 4 Nda̱wa̱á, Siquem niʼthúu̱n Hamor bi̱ nindxu̱u̱ anu̱u̱: “Ayuʼ gátanda̱ʼa̱a̱ dxáʼgú bugi̱ mu maʼni a̱ʼgiu̱ʼ”. 5 Índo̱ Jacob niʼdxaun dí Siquem nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ Dina, e̱ji̱i̱n kúwá náa xanáá gajmiún xujkhúʼ. Ikha jngó Jacob nda̱a̱ dí niʼthí asndu índo̱ ikhiin gáguwáanʼ. 6 Nda̱wa̱á, anu̱u̱ Siquem, Hamor, ni̱jkha̱ gáʼtámíjná ga̱jma̱a̱ Jacob. 7 Índo̱ e̱ji̱i̱n Jacob nidxawíín, mbá nacha̱ niguwáa̱nʼ náa xanáá. Nigawúúnʼ ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán nikiʼníin numuu dí Siquem niríyaʼ gamajkuu Israel numuu dí nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ wáxioo Jacob, mbá dí ragíʼmaa maguma. 8 Hamor niʼtámíjná gajmíi̱n ikhiin ga̱jma̱a̱ niʼthúún: “A̱ʼdióʼ Siquem nandoo kaʼyoo wáxiaaʼ. Mbá péñu, guxna̱a̱ mu maʼni a̱ʼgiu̱u̱. 9 Gu̱ʼni̱ dí bi̱ kúwá náa guʼwúlú ma̱ndoo mudamijná. Guxniuxu waʼxiala ga̱jma̱a̱ ikháanʼla ma̱ndoo muniʼgúúnʼ gajmiála waʼxiuxu. 10 Ma̱ndoo makuwáánʼ ga̱jma̱á nindxu̱xu, ga̱jma̱a̱ maguaʼdáá ku̱ba̱ʼ ndrígúxu̱ asndu náá má gáʼndala. Gaguanalá, gugujualá gi̱jyooʼ ga̱jma̱a̱ gakuwáanʼla náa ku̱ba̱ʼ rígi̱”. 11 Ikhú Siquem niʼthúu̱n anu̱u̱ Dina ga̱jma̱a̱ a̱ngui̱i̱n: “Maxnalá asndu ndiéjúúnʼ má gúnda̱ʼa̱, mú gundrígunla. 12 Ma̱ndoo munda̱ʼa̱ mbá dí itháán minumuu ga̱jma̱a̱ numuu dxáʼgú bi̱ mba̱ya̱a̱ ma̱ngaa tikhu tsigijñaʼ. Xtáá xawii maxna asndu ndiéjúúnʼ má. Mú, mbá péñu, guxniuʼla dxáʼgú mu maʼni a̱ʼgiu̱ʼ”. 13 E̱ji̱i̱n Jacob nindún, mú niriyaʼ awan dí muninduwaaʼ Siquem ga̱jma̱a̱ anu̱u̱, Hamor, numuu dí Siquem niríyaʼ gamajkuu Dina. 14 Ikha jngó ikhiin nithi: “Xándoo muníxu rúʼko̱. Xándoo muxnia̱n dxágiúxu mbáa xa̱biya̱ bi̱ na̱nguá nithu mbájndi xtóo sngo̱o̱, numuu dí rúʼko̱ nduyaxu ikháanʼ dí nindxu̱u̱ ma̱jti̱ʼ. 15 I̱ndó ma̱ndoo muníxu á mu nunimbánii dí nutáxu: Dí ikháanʼ ganindxa̱la xóo ikháanʼxu ga̱jma̱a̱ dí gurujtu xtóo sngu̱ún xúgínʼ xa̱bekha. 16 Nda̱wa̱á muxnajxiin e̱jñu̱xu, ga̱jma̱a̱ ikháanʼ mudíinʼxu e̱jña̱la. Makuwáanʼxu ga̱jma̱á nindxa̱laʼ ga̱jma̱a̱ manindxu̱lúʼ mbóó xuajen. 17 Mú, á mu tsénimbalá ga̱jma̱a̱ na̱nguá ru̱jtu̱ mbájndi xtóo snga̱la, ikhú ikháanʼxu muʼguaaʼ kuya̱a̱ wáxá”. 18 Hamor ga̱jma̱a̱ Siquem, ndiyáá dí májánʼ nindxu̱u̱ dí ninda̱ʼa̱. 19 Ikha jngó, mbá nacha̱ dxámá niʼni dí ninda̱ʼa̱, numuu dí ra̱ʼkhá tháán ninigiu̱u̱ʼ wáxioo Jacob. Ma̱ngaa, ikhaa nindxu̱u̱ mbáa bi̱ ra̱ʼkhá tháán nduyamajkuíí náa goʼwóo anu̱u̱.