Ngɔndɔ ka tanu
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka tanu 1
Vɔ . . . wakambe lo mboka ɛtɛkɛta w’amɛna wakatombaka oma l’onyɔ ande.—Luka 4:22.
Tayonga l’akoka wa ntɛkɛta la anto akina la ngandji naka sho mbalɛmiyaka ndo mbidjaka yimba lo nsaki yawɔ. Kɛsɔ mbakasale Yeso. Ɛnyɛlɔ, etena kakandɛnyi olui w’anto wakadjaka wolo dia mbohokamɛ, nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula dia mbetsha wenya kaamɛ la wɔ ndo mbaetsha. (Makɔ 6:34) Oyadi kaanga etena kakɔtɛngaka anto, Yeso kombakaloyaka lɔtɛngɔ lo lɔtɛngɔ. (1 Pe. 2:23) Kaanga mbokaso ase nkumbo kaso ndo angɛnyi aso ngandji, sho mbeyaka ndjowatɛ awui wa kɔlɔ nɛ dia sho mbaeyaka dimɛna efula. Sho mbeyaka mfɔnya dia bu ohomba monga la shɛnɔdi lo woho wahombaso ntɛkɛta la wɔ. Koko Yeso kokamba pondjo l’ɛtɛkɛta wa kɔlɔ etena kakandatɛkɛtaka l’ambeki ande. Etena kakawanaka amɔtshi l’atei awɔ dia mbeya akɔna akaleke woke l’atei awɔ, nde akawangola la ngandji ndo akakambe la ɛnyɛlɔ k’ɔna dikɛnda dia mbakimanyiya dia vɔ ntshikitanya ekanelo kawɔ. (Makɔ 9:33-37) Dikumanyi koka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso lo ndakaka anto akina la lotutsha tshɛ.—Ngal. 6:1. w15 12/15 3:15, 16
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka tanu 2
Ngandji kanyu k’onto l’ɔnango katetemale.—Hɛb. 13:1.
Lande na kele ekɔ ohomba dia ngandji kaso k’onto l’ɔnango ntetemala? Ɔkɔkɔ woleki ohomba wɛnyanyaso ngandji k’onto l’ɔnango ele nɛ dia Jehowa totɛka dia sho nsala dui sɔ. Sho hatokoke lo mɛtɛ mboka Jehowa ngandji, naka tekɔ lo ntona mboka anangɛso ngandji. (1 Jn. 4:7, 20, 21) Ɔkɔkɔ okina ele, nɛ dia tekɔ onto l’onto l’ohomba wa wonyande, djekoleko lo ntena dia wolo. Etena kakafundɛ Pɔɔlɔ Akristo wa la Hɛbɛru mukanda, nde akeyaka dia kem’edja amɔtshi wakahombe ntshika ngelo la diangɔ diawɔ hita. Yeso akatatshi woho wayonga etena kɛsɔ wolo. (Makɔ 13:14-18; Luka 21:21-23) Ɔnkɔnɛ, la ntondo k’etena kɛsɔ nkoma, Akristo asɔ wakahombe nkeketsha ngandji ka lam’asawɔ. (Rɔmɔ 12:9) Mfɔnu koleki woke tshɛ ka l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto kekɔ lo ndjaye kem’edja. (Makɔ 13:19; Ɛny. 7:1-3) Koko ayonga tshondo y’okakatanu dia sho sanganaka mbala la mbala kaamɛ. Pɔɔlɔ akohola Akristo wa la Hɛbɛru dia vɔ wakahombe tshutshuyana onto l’onto “dia mɛnyanya ngandji ndo dia salanɛ akambo w’ɛlɔlɔ.”—Hɛb. 10:24, 25. w16.01 1:6-8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka tanu 3
Vɔ tshɛ wakalodiama la nyuma k’ekila.—Ets. 2:4.
L’ɔnɔnyi 33 T.D., aki lushi la Pɛntɛkɔsta. Lo luudu la la diko la l’osomba, olui w’Akristo 120 ‘wakatetemalaka nɔmba.’ (Ets. 1:13-15) Dikambo diakɔna diakahombe ndjosalema lo kɛnɛ kendana l’okotshamelo wa prɔfɛsiya kakate omvutshi Jɔɛlɛ? (Jɔɛ. 2:28-32; Ets. 2:16-21) Nzambi akasha olui w’Akristo ɔsɔ nyuma kande k’ekila etena kakawasangana kaamɛ lo luudu la la diko. (Ets. 1:8) Vɔ wakatatɛ mbuta akambo wahataye, wakakome ɛmɛnyi ndo wakate akambo wa diambo wakawɛnyi ndo wakawoke. Ɔpɔstɔlɔ Petero akaalembetshiya olui w’anto wakasangana kɛnɛ kakatombe. Oma laasɔ, nde akatɛ olui w’anto akɔ ate: “Nyoyatshumoya ndo onto l’onto abatizame lo lokombo la Yeso Kristo dikambo dia edimanyielo ka pɛkato yanyu, ko nyayolongola woshasha wa nyuma k’ekila.” Lushi lakɔ anto oko 3 000 waketawɔ leeta, wakabatizama ndo wakalongola vɔ lawɔ nyuma k’ekila.—Ets. 2:37, 38, 41. w16.01 3:1-3
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka tanu 4
Ɔnkɔnɛ, onto tshɛ lalɛ mapa wa Nkumadiɔndjɔ ɔlɛlɛ kana lanɔ vinyɔ ya Nkumadiɔndjɔ ɔnɔnɔ ayonga la onongo wa demba la dikila dia Nkumadiɔndjɔ.—1 Kɔr. 11:27.
Ngande wakoka okitami ɔmɔtshi ndɛ mapa ndo nnɔ vinyɔ ‘lo yoho yele bu dimɛna’ lo Eohwelo? Naka nde hatetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo bu la kɔlamelo le nde, kete laasɔ etena kalɛ onto la ngasɔ mapa ndo kanɔnde vinyɔ, nde keema la dilɛmiɛlɔ. (Hɛb. 6:4-6; 10:26-29) Ɔhɛmwɛlɔ wa wolo ɔsɔ mboholaka akitami dia vɔ pombaka ntshikala la kɔlamelo naka vɔ kombolaka nongola “difuto dia leeta la Nzambi l’otsha l’olongo lo tshimbo ya Kristo Yeso.” (Flpɛ. 3:13-16) Pɔɔlɔ akatɛ Akristo w’akitami ate: “Dimi lele lo lokanu l’ɔtɛ wa Nkumadiɔndjɔ, lambonyɔsɛngasɛnga dia nyu nkɛndakɛnda lo yoho yɔtɔnɛ la leeta lakanyelamɛ.” Ngande wahombawɔ nsala dui sɔ? Pɔɔlɔ akalembetshiya ate: “L’okitshakitsha tshɛ ndo la memakana, la solo dia lotutsha, nyakikanɛ onto la wonyande lo ngandji, nyadja welo wa l’otema ɔtɔi dia nkokɛ kaamɛ kakanyakondja l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila lo dimama dia wɔladi.” (Ɛf. 4:1-3) Nyuma k’ekila ka Jehowa kimanyiyaka ekambi ande dia monga l’okitshakitsha, koko aha monga l’otako.—Kɔl. 3:12. w16.01 4:5, 6
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka tanu 5
‘Nzambi akalange menda mbetawɔ kaki la Abrahama.’—Eta. 22:1.
Ohɔsa dia wɛ ɛna Abrahama aya l’ɛnɔnyi oko 125 atadɛ ɔkɔkɛ lo dikona. Isaka ɔnande laki l’ɛnɔnyi 25 oyaye l’ɔkɔngɔ ande. Isaka atɛmbɛ nkonyi ndo Abrahama atɛmbɛ lokuwa ndo diangɔ dia mpɛtsha dja. Ondo lɔkɛndɔ lɔsɔ laki wolo efula lo lɔsɛnɔ laki Abrahama. Koko komonga ngasɔ l’ɔtɛ wakinde aya osombe, nɛ dia nde aki la wolo efula. Koko, lɔkɛndɔ lɔsɔ laki wolo nɛ dia Jehowa akɔɔlɔmbɛ dia tolambola ɔnande. (Eta. 22:1-8) Ondo ɔsɔ mbaki ohemba wakaleke wolo lo kɛnɛ kendana la mbetawɔ kaki Abrahama. Koko Abrahama kokitanyiya Nzambi oko kanga tshungu, mbuta ate mbokitanyiya aha la nkanyiya. Nde akokitanyiya nɛ dia nde aki la mbetawɔ ka mɛtɛ. Nde akeyaka dia Jehowa hakoke pondjo mbɔlɔmba dia nde nsala dui dimɔ diakakoke monga l’etombelo wa kɔlɔ pondjo pondjo. Abrahama akeyaka dia naka nde nkitanyiya, kete Jehowa ayowɔtshɔkɔlɔ nde l’ɔnande la ngandji. Kakɔna kaki Abrahama l’ohomba dia monga la mbetawɔ ka wolo ka ngasɔ? Nde akahombe monga la ewo ndo la diewo. w16.02 1:3, 4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka tanu 6
‘Eenda, okambi waki Jehowa wa womoto kemi! Diatshame le mi oko watayɛ.’—Luka 1:38.
Mariya akahombe ntshɔ diemi, mbota ɔna ndo mbodia Ɔna Nzambi! Sho tɛkɛtaka mbala efula akambo wendana la diɛsɛ dia woke diakalongola Mariya. Ko, kakɔna kakandakoke mboka wɔma? Ɛnyɛlɔ, ondjelo Ngabriyɛlɛ akawotɛ ate nde ayotshɔ diemi aha la mbeyana la pami. Koko ondjelo Ngabriyɛlɛ konembetshiya ase nkumbo kande kana asukanyi ande woho wakandatshu diemi sɔ. Kakɔna kakawahombe mfɔnya? Ngande wakandahombe mbetawoya Yɔsɛfu, omambedi ande dia nde hashishisha kɔlamelo yande otsha le nde? Laadiko dia laasɔ, nde akakondja ɔkɛndɛ wa woke efula dia mbodia Ɔna Nzambi oko onto! Hateye ekiyanu tshɛ waki la Mariya, koko sho mbeyaka kɛnɛ kakandasale l’ɔkɔngɔ wa ondjelo Ngabriyɛlɛ ntɛkɛta la nde. Nde akate ɛtɛkɛta wele lo divɛsa di’ɛlɔ.—Luka 1:26-37. w16.02 2:13, 14
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka tanu 7
‘Hushai ose Araka akaye ndjohomana la nde; nde aki la okutu wambatatɛ ndo akatɛ ditshu l’ɔtɛ.’—2 Sa. 15:32.
Hushai akahombe monga la dihonga dia ntshikala la kɔlamelo le Davidɛ ndo le Nzambi. Nde akeyaka dia Abisalɔmɔ akakome la Jɛrusalɛma kaamɛ l’asɔlayi ande ndo ɔnɛ Davidɛ akashile ndawɔ. (2 Sa. 15:13; 16:15) Ko kakɔna kakasale Hushai? Onde nde akatshike Davidɛ ko nsukɛ Abisalɔmɔ? Keema. Kaanga mbaki Davidɛ aya osombe ndo anto efula wakalangaka mbodiaka, Hushai akatshikala la kɔlamelo le nde nɛ dia Jehowa mbakasɔnɛ Davidɛ dia monga nkumekanga. Ɔnkɔnɛ Hushai akatshu lo Dikona di’esongo w’ɔlivɛ. (2 Sa. 15:30) Davidɛ akalɔmbɛ Hushai dia nde nkalola la Jɛrusalɛma ndo toyaɛnya oko ɔngɛnyi w’Abisalɔmɔ dia nde mbetawoya Abisalɔmɔ dia mpokamɛ dako diande lo dihole dia dako diaki Ahitɔfɛlɛ. Hushai aki la dihonga ndo nde akadje lɔsɛnɔ lande lo waale dia nkitanyiya Davidɛ ndo dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Davidɛ akalɔmbɛ dia Jehowa nkimanyiya Hushai, ko dui sɔ diakasalema. Abisalɔmɔ akakitanyiya dako diaki Hushai lo dihole dia dako diaki Ahitɔfɛlɛ.—2 Sa. 15:31; 17:14. w16.02 4:15, 16
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka tanu 8
‘Ɛtshɔkɔ ɛnɛ tshɛ wayoya le nyu ndo wayonyokomɛ, nɛ dia nyayotetemala mpokamɛ dui dia Jehowa Nzambi kanyu.’—Eoh. 28:2.
Oko weso Akristo, sho koka nkondja wahɔ oma lo ɛlɔmbwɛlɔ kakasha Jehowa lo ɛlɛmbɛ. Lo yoho yakɔna? Sho koka memala ndo nshishima atɔndɔ wele lɔkɔ mbohikami ɛlɛmbɛ. Kaanga mbele sho keema l’ɛse k’ɛlɛmbɛ ɛsɔ, sho koka ntetemala ndjaɛkɛ lo efula ka l’atei awɔ dia vɔ tɔlɔmbɔla lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi ndo l’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa. Nde aketawɔ dia ɛlɛmbɛ ɛsɔ fundama lo Bible dia sho nkondja wetshelo oma lɔkɔ, dia sho nɔmbwama la atɔndɔ wa lo ɛlɛmbɛ akɔ ndo monga la lowando lo woho wakatetsha Yeso dui dimɔtshi dia woke dioleki Ɛlɛmbɛ. Tohokame kɛnɛ kakate Yeso: “Nyu nyakoke kɛnɛ kakawatɛ anto wa lo nshi y’edjedja ɔnɛ: ‘Tosalake loseka.’ Koko, dimi lambonyotɛ nte: Onto tshɛ latetemala menda womoto polo lo mbokombola, nde amboshila nsala la nde loseka l’otema.” Ɔnkɔnɛ, hatohombe mbewɔ tsho etsha wa loseka, koko sho pombaka nto ntona tokanyi ndo nsaki tshɛ y’awui wa mindo wa dieyanelo.—Mat. 5:27, 28. w16.03 4:6, 8
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka tanu 9
‘Otɔsɔnɛ nkumekanga kahomba tolomboshaka.’—1 Sa. 8:5.
Samuɛlɛ akatone dia nsala kɛnɛ kakawotɛ ase Isariyɛlɛ, koko Jehowa akawotɛ mbala shato y’etondo dia nde mbetawɔ kɛnɛ kakawotɛ wodja. (1 Sa. 8:7, 9, 22) Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Samuɛlɛ kombetawɔ nama tokumbɛkumbɛ otsha le onto lakahombe ndjɔɔhɛna. Etena kakawotɛ Jehowa dia nde tokita Saolo esɔ, Samuɛlɛ komengenga ndo akasale dui sɔ la ngandji tshɛ. L’ɛnyɛlɔ ka Samuɛlɛ, dikumanyi diele la diewo ɛlɔ kɛnɛ mɛnyaka ngandji kawɔ le anto walowanyawɔ. (1 Pe. 5:2) Dikumanyi sɔ hawotone ndowanya anto akina lo mboka wɔma ɔnɛ wanɛ walowanyawɔ wayoyowakɔsɔla ɛkɛndɛ awɔ l’etshumanelo. Embetsha wele l’etema w’ɛlɔlɔ hawɔsɛmanɛ la wanɛ wele suke dia mbeka, koko vɔ mbaɔsaka oko ‘asekawɔ ekambi,’ mbuta ate oko weshasha wa laande le etshumanelo. (2 Kɔr. 1:24; Hɛb. 13:16) Embetsha wele bu la lokaki ɛsɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kɛnawɔ dia wanɛ walowanyawɔ wokamba l’akoka awɔ lo wahɔ w’etshumanelo.—Ets. 20:35. w15 4/15 1:16, 17
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka tanu 10
‘Dimi layokohokola lo yɛdikɔ yakoka.’—Jɛr. 30:11.
Naka sho mbeya Jehowa dimɛna, kete hatotoyakiyanya amboleka naka ɛkɔndɔ ɛmɔtshi wa lo Bible tokonyaka dia ndjambola lande na kakasale Jehowa akambo lo yoho kapanda. Nkumekanga Azariya “akatshaka akambu w’usimbwi lu ashu wa [Jehowa].” Koko, “[Jehowa] akasuya khum’ekanga, ku ndi akayala la sudi edja ndu lushi landi la nyoi.” (2 Ku. 15:1-5) Lande na? Ɔkɔndɔ hate lande na. Ko onde dui sɔ koka tokiyanya ndo tokonya lo ndjambola kana Jehowa akasha Azariya dilanya aha la ɔkɔkɔ w’oshika? Naka sho mbeyaka waonga wa Jehowa dimɛna, kete hatotoyakiyanya. Dui sɔ tokonyaka dia mbeya nto ɔnɛ Jehowa pokolaka nshi tshɛ ‘la losembwe.’ Nkumekanga Azariya akeyamaka nto oko nkumekanga Uziya. (2 Ku. 15:7, 32) Ɔkɔndɔ wa woho ɔsɔ watanema lo 2 Ɛkɔndɔ 26:3-5, 16-21, totɛka dia kaanga mbele Uziya akasale kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo wa Jehowa lo etena kɛmɔtshi, l’ɔkɔngɔ diko ‘otema ande wakayala la lotamanya lakookonya lo elanyelo.’ L’otako tshɛ, nde akasale elimu wele nde komonga la lotshungɔ wakasalaka ɛlɔmbɛdi. Ɛlɔmbɛdi akumi enanɛi l’ɔtɔi wakɛnana la nde ndo wakawongola. Ko kakɔna kakasale Uziya? Nde akɛnya dia nde akikɔ la otako. Nde ‘akoke’ ɛlɔmbɛdi kɛlɛ. Mbokɛmaka lande na kele Jehowa akawoke hemɔ ka sudi. w15 4/15 3:8, 9
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka tanu 11
Ko wakakasha dragɔ dia woke, oloyi akɔ w’edjedja welamɛ Diabolo ndo Satana, ɔnɛ langanyiya nkɛtɛ k’otondo. Wakawokasha la nkɛtɛ nde l’andjelo ande.—Ɛny. 12:9.
Oko wadiɛnya ɛtɛkɛta waladiko engo, Satana mbelamɛka ɔnɛ Diabolo, mbuta ate “omamanyishi.” Dui sɔ toholaka dia Satana akatɛkɛta kɔlɔ lo dikambo dia Jehowa lo mbelɛ ɔnɛ kanga kashi. Etelo k’ɔnɛ “oloyi w’edjedja” toholaka kɛnɛ kakatombe lushi lɔmɔ lo Ɛdɛna etena kakakambe Satana la yoho ya mayɛlɛ dia nkesa Eva. Etelo k’ɔnɛ “dragɔ dia woke” toholaka etongami kɛmɔ ka wɔma, mbuta ate Satana layanga dia mfukutanya sangwelo diaki Jehowa ndo ndanya anto ande. Mbokɛmaka hwe dia Satana salaka tshɛ dia tofukutanyiyɛ olowanyi aso. Diakɔ diatɔhɛmɔla Bible ɔnɛ: “Nyambalɛke, nyosungukalake. Diabolo otunyi anyu ekɔ lo mbeteta oko ntambwɛ kadikita kayanga onto la nde ndɛ.” (1 Pe. 5:8) Aha la taamu, Satana ngɛnangɛnaka etana kasala okambi waki Jehowa ɔmɔ pɛkato ka woke ndo nde kambaka la diaaso sɔ dia mɔnyɔla Jehowa.—Tok. 27:11. w15 5/15 1:3, 4, 10
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka tanu 12
Ngandji ka falanga ekɔ odio wa weho tshɛ w’akambo wa kɔlɔ.—1 Tim. 6:10.
Jehowa nangaka dia sho monga la lɔsɛnɔ la dimɛna. Dui sɔ mɛnamaka lo woho wakandakitsha Adama la Eva lo dihole di’olangala efula. (Eta. 2:9) Koko Satana koka nkamba la nsaki yaso lo tshimbo ya “lokeso lele la ɔngɔnyi.” (Mat. 13:22) Anto efula fɔnyaka dia falanga koka mbakimanyiya dia vɔ monga la ɔngɛnɔngɛnɔ kana ɔnɛ diangɔ dia l’emunyi kimanyiyaka dia ntondoya lo lɔsɛnɔ. Onto lafɔnya ngasɔ ekɔ lo ndjakesa ndo dui sɔ koka tokonya lo nshisha ɛngɔ kele laso koleki nɛmɔ, mbuta ate lɔngɛnyi lasaso la Jehowa. Yeso akahɛmɔla ambeki ande ɔnɛ: “Ndooko onto lakoka kambɛ ewandji ehende olimu, nɛ dia nde ayohetsha ɔmɔtshi ko ayolanga okina, kana nde ayɛkama ɔmɔtshi ko ayɛkɔ okina. Nyu hanyokoke kambɛ Nzambi la falanga olimu oko ɛhɔmbɔ.” (Mat. 6:24) Naka sho kambɛ ɛngɔnyi olimu, kete tayotshika kambɛ Jehowa ndo kɛsɔ mbakombola Satana dia sho nsala. Ɔnkɔnɛ, tatetawɔke pondjo dia falanga kana diangɔ diakoka sombama la falanga mfukutanya lɔngɛnyi lasaso la Jehowa. Dia sho ndɔshana la Satana, ekɔ ohomba sho monga la wɛdimo lo kɛnɛ kendana la diangɔ dia l’emunyi.—1 Tim. 6:6-10. w15 5/15 2:12
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka tanu 13
Naka etenyi kɛmɔtshi ka demba kekɔ lo nsowa, kete tenyi dikina tshɛ dia demba sowaka kaamɛ la tɔ.—1 Kɔr. 12:26.
Aha nshi tshɛ mbatongaka wɔdu nshihodia ekakatanu wele l’anto akina. Anto efula wekɔ lo mpomana l’ekakatanu wele sho tatahomanaka la wɔ. Anto amɔ pomanaka la ekakatanu wa l’alemba wele oko mpomɔ mpota, hemɔ kana lotshundu l’osombe. Akina pomanaka la ekakatanu wa lo yimba wele oko ɔkɔmwɛlɔ, shɔkɛ kana akambo akina. Akina nto wekɔ lo nkumbo kahasangi ɔtɛmwɛlɔ kana ombutshi ɔtɔi w’odia ana ndamɛ. Onto tshɛ ekɔ la okakatanu ɔmɔtshi ondo wele tatahomanaka la wɔ. Lo tena dia ngasɔ, ngande wakokaso mbokoya ngandji ka Nzambi? Ele lo mpokamɛ onto akɔ polo tamboshihodia okakatanu wele la nde lo yɛdikɔ yakoka. Dui sɔ diayotokimanyiya dia mbokoya ngandji kaki Jehowa lo nsala awui lo ndjela ehomba wele l’onto akɔ. Teye dia ehomba wele l’onto l’onto ntshikitana, koko sho koka mbasha ekeketshelo ka lo nyuma ndo mbakimanyiya lo yoho mɔtshi shikaa.—Rɔmɔ 12:15; 1 Pe. 3:8. w15 5/15 4:6, 7
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka tanu 14
Kristo ekɔ wolo wa Nzambi. —1 Kɔr. 1:24.
Jehowa mbele Kiɔkɔ ya wolo wa Kristo, diakɔ diele tekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika wa mbetawɔ ɔnɛ Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ ekɔ l’akoka tshɛ wa mbahemɛ welo wele la diangɔ diakatongama. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi. La ntondo ka Mvula k’elola, Jehowa akate ate: “Nshi esambeli tshu mbambutshikala, dia dimi ndosha mvula la kete tanyi akumi anei la etshu akumi anei.” (Eta. 7:4) Woho akɔ waamɛ mbadiaso lo Etumbelu 14:21 ɔnɛ: “[Jehowa] akakaluya ashi la lopepe la wulu l’uma l’ehutwelu ka unya.” Sho mbadiaka ndo lo Jona 1:4 ɔnɛ: “[Jehowa] akatumi lopepe la wulu lu ashi a wuki, ku ngimbi ka wulu kakayala lu ashi a wuki. Mashua wakayangi mpandjo.” Ekɔ dui di’ekeketshelo dia mbeya dia Jehowa koka mbahemɛ welo wele la diangɔ diakatongama. Mbokɛmaka hwe dia, okama wa nkɛtɛ ayokokamɛ lo nshi yayaye. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wahomba monga la so lo nkanyiya etena kele welo wele la diangɔ diakatongama hawotodiaka kana salɛ anto kɔlɔ, nɛ dia “hiombo yaki Nzambi [yayonga] kaamɛ la anto” lee! (Ɛny. 21:3, 4) Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ wolo wakɛnya Nzambi lo tshimbo ya Kristo wayahemɛ welo wele la diangɔ diakatongama lo Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu. w15 6/15 1:15, 16
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka tanu 15
‘Angana etale la nde; totshɔke suke la ɛɔtwɛlɔ ka luudu lande.’—Tok. 5:8.
Waale woonga naka onto minya dako nɛ yimba mɛnyama lo Tokedi tshapita 7, lɛnɛ atawɔ dikambo di’ɔlɔngɔlɔngɔ wakatshu teteta suke la luudu la womoto kanga loseka. Wonya akadje. Dui dia lomba diotondosala ko, mangana etale la womoto ɔsɔ. (Tok. 7:6-27) L’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ, sho koka ndjɛnya dia taya bu l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo tena dimɔ, naka sho ndjadja l’awui wa waale wakoka memula nsaki ya kɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, l’otsho tɔshɛnɛ ta televiziɔ komaka polo lo mɛnya awui wa mindo. Kayotota naka lo tena dimɔ teenda tɔshɛnɛ ta ngasɔ? Kana koka monga waale efula naka totɔtɔka lɛnɛ tshɛ atɔlɔmbawɔ l’Ɛtɛrnɛtɛ aha la mbeya lɛnɛ akoka tokonya dui sɔ ndo lo sitɛ mɔtshi yatɔlɔmbawɔ dia mendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka kana yatɔlɔmbawɔ dia nsukɛ awui wa dieyanelo. Lo tena dia ngasɔ, onde sho tonaka dui tshɛ diakoka memula nsaki ya kɔlɔ ndo ndanya oyango aso wa monga la lɔkɛwɔ la pudipudi? w15 6/15 3:8, 9
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka tanu 16
‘Otokimwe abasa aso.’—Mat. 6:12.
Lande na kakakambe Yeso la tshɛkɛta ‘abasa’ etena kele lo diaaso dikina nde akatɛkɛta dia “pɛkato”? (Mat. 6:12 nɔtɛ; Luka 11:4) Ambeta ɛnɔnyi ndekana 60 wele, Tshoto y’Etangelo mɔtshi yakalembetshiya ɔnɛ: “Onto lambosala pɛkato lo nsekola ɔlɛmbɛ waki Nzambi ambokolama dibasa le nde. . . . Lo menda pɛkato yoosalɛso, Nzambi mɛtɛ koka tɔlɔmba etondo wa nsɛnɔ yaso. . . . Nde koka minya wɔladi ande oma le so ndo mpembola diɔtɔnganelo diasande la so. . . . Tekɔ la dibasa diande dia ngandji ndo dia mbokitanyiya. Diakɔ diele, etena kasalaso pɛkato, kete hatofutshi dibasa diande dia ngandji, nɛ dia pɛkato ekɔ djembetelo yɛnya di’onto hoki Nzambi ngandji.” (1 Jn. 5:3) Tekɔ mɛtɛ l’ohomba wa Nzambi todimanyiya munga yaso lushi la lushi ndo dui sɔ mɛnyaka ohomba wa oshinga w’etshungwelo wakakimɔ Yeso dia todimanyiya pɛkato. Kaanga mbakafutama oshinga w’etshungwelo ɔsɔ ambeta ɛnɔnyi suke la 2 000, towɔshi la nɛmɔ oko woshasha wotoshawɔ ɛlɔ. “Oshinga w’etshungwelo” wa nsɛnɔ yaso wekɔ “la nɛmɔ di’efula” diele ndooko dui diakoka onto lele keema kokele tosalɛ ko sukana kaanga suke la mbofuta.—Os. 49:7-9; 1 Pe. 1:18, 19. w15 6/15 5:9, 10
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka tanu 17
‘Dimi layotombola dihole diakitshami ekolo ami.’—Isa. 60:13.
Sho ngɛnangɛnaka mbisha anto ekanda waakimanyiya ndo waangɛnyangɛnya l’olimu aso w’esambishelo. Ohokanyiya nto woho wakambaso la dihomɔ di’eyoyo dia tshulatshula dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ ka jw.org kekɔ lo nkoma l’ahole wele anto efula l’oyango wa vɔ nkondja ekimanyielo kewɔ mɛtɛ l’ohomba. Sho ngɛnangɛnaka nto etshikitanu wambosalema lo nsanganya yaso l’oyango wa sho ntana etena ka salaka Ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo kana wekelo w’onto ndamɛ. Ndo nto, tekɔ lo ngɛnangɛna etshikitanu wambosalema lo ekongelo ka nsanganya yaso ya weke. Yɔ yekɔ lo taleke nɔngɔswama ɔnɔnyi tshɛ. Tekɔ la lowando lo olowanyelo walongolaso oma lo kalasa yaso efula ya Bible. Etshikitanu wasalema ɛsɔ tshɛ mɛnyaka hwe dia, Jehowa ekɔ lo talɔmbɔla okongamelo ande ndo ɔnɛ nde ekɔ lo tatetemala mbetɛ paradiso ka lo nyuma dimɛna efula. w15 7/15 1:16, 17
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka tanu 18
‘Langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’—Luka 10:27.
Naka wɛ aya l’okakatanu dia ntshikala lomangemange kana ntona dia nsukɛ wedi ɔmɔ, yambola ɔnɛ: ‘Ngande wotosala Yeso lo dikambo nɛ?’ Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, ase Juda, ase Ngalileya, ndo ase Samariya wakalɔshanaka ndo vɔ kombokanaka. Ohokana yimba la bɛnyɛlɔ nɛ. Ase Juda la ase Samariya kɔtɛkɛtshanyaka. (Jni. 4:9) Afarisɛ ndo Asadukɛ kosangaka lolemi l’awui efula. (Ets. 23:6-9) Anto efula wakahetshaka afutshanyi w’elambo ndo ase Rɔmɔ. (Mat. 9:11) Ndo ase Juda wakekaka Ɛlɛmbɛ wakafɔnyaka ɔnɛ vɔ ndeka anto akina waki kombeka. (Jni. 7:49) Koko, Yeso kɔmbɔtɔ lo akambo w’ɛlɔshanelo asɔ. Kaanga mbele nshi tshɛ, nde aketshaka akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa ndo mbakandeyaka ɔnɛ Isariyɛlɛ ekɔ wodja wa laande waki Nzambi, ndooko lushi lakandetsha ambeki ande ɔnɛ vɔ ndeka anto akina. (Jni. 4:22) Koko, nde akawaetsha dia nanga anto tshɛ. w15 7/15 3:5
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka tanu 19
‘Jehowa ekɔ lo wedi ami; dimi hantoka wɔma. Kakɔna kakoka onto salɛmi? Jehowa ekɔ lo wedi ami oko okimanyedi ami.’ —Os. 118:6, 7.
Jehowa akatonge anto l’ohomba wa mbokana ndo mbokama ngandji. Koko, sho koka nkɔmɔ esadi eto l’ɔtɛ wa hemɔ kana ekakatanu wendana l’ekondjelo kana l’ɔtɛ wahatakondja etombelo w’amɛna l’esambishelo. Naka tambotatɛ mfɔnya ɔnɛ Jehowa hayotolanga, kete sho pombaka mbohɔ dia tekɔ la nɛmɔ le nde ndo ɔnɛ nde ekɔ suke dia tokimɛ lo lonya l’omi dia tokimanyiya. Nde hatohɛki pondjo naka tekɔ la kɔlamelo le nde. (Isa. 41:13; 49:15) Brigitte, kadiyɛso kakodiɛka ana ahende ndamɛ l’ɔkɔngɔ w’omɛnde mvɔ mbutaka ate: “Mbodia ana lo dikongɛ diaki Satana nɛ ekɔ okakatanu ɔmɔtshi woleki woke, djekoleko le ombutshi wodia ana ndamɛ. Koko, lakashikikɛ dia Jehowa mbokakami ngandji, nɛ dia nde akanɔmbɔla etena kakamalelaka ndo kakimi la lɔkɔnyɔ ndo nde kotshikami pondjo dia dimi pembama lo yoho yahamakoke mbikikɛ.”—1 Kɔr. 10:13. w15 8/15 1:1-3
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka tanu 20
‘Tetemala kikongɛɛ.’—Hab. 2:3.
Ɔprɔfɛta Habakuka akakongɛ la solo dia lotutsha tshɛ etena kakandasambishaka dia elanyelo ka Jɛrusalɛma. Aprɔfɛta akina waki la ntondo kande vɔ la wɔ wakasambishaka losango lɔsɔ l’edja k’ɛnɔnyi efula. Habakuka akakoke mɛna di’akambo wa kɔlɔ ndo wɛngiya wamboleka woho wakiwɔ ntondo. Nde akasɛngasɛnga Jehowa efula dia mbokimanyiya lo mbombola ɔnɛ: “[Jehowa] li, edja ndu kaandi ayumulela ekimanyelu”? Kaanga mbele Jehowa kombuta etena kakahombe ekomelo ndja, nde akalake Habakuka ɔnɛ: “To kayuya mete, hakiutshimbatshimba.” Jehowa akatɛ Habakuka nto dia ‘ntetemala kongɛɛ.’ (Hab. 1:1-4) Tɔshi dia Habakuka akatshike kongɛɛ ekomelo ndo akate ɔnɛ: ‘Lambokongɛ elanyelo ka Jɛrusalɛma ɛnɔnyi efula. Ekomelo keke etale efula. Handjosambisha lo dikambo diatɔ nto. Anto akina watokokamba olimu ɔsɔ.’ Kakɔna kotoyosalema otondonga l’ekanelo ka ngasɔ? Totondetawɔma nto le Jehowa. Ndo otondonga nde komonga suke etena kakayoya ekomelo, tshike nde otolanyema. w15 8/15 2:12, 13
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka tanu 21
Lɔngɛnyi la kɔlɔ ndanyaka mbekelo y’ɛlɔlɔ.—1 Kɔr. 15:33.
Dia sho ntetemala nama diɔtɔnganelo dia dimɛna diasaso la Jehowa, hatohombe mbɔtɔnɛ l’onto tshɛ lasala akambo wa kɔlɔ. L’atei w’anto asɔ mbele ndo wanɛ wata dia wekɔ lo ntɛmɔla Jehowa, koko wekɔ lo ntona dia mbokitanyiya. Naka anto asɔ wambosala pɛkato ka woke ko hawoyatshumoya, sho pombaka ntshika dia mbekesanɛ la wɔ. (Rɔmɔ 16:17, 18) Mbala efula, anto nangaka ngɛnyangɛnya angɛnyi awɔ ndo mbɔtɔnɛ lawɔ. Ko naka sho mbɔtɔnɛ la wanɛ wahakitanyiya Nzambi, kete sho koka ndjohembama dia nsala kɛnɛ kasalawɔ. Ɛnyɛlɔ, naka sho monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la wanɛ wasala awui wa mindo wa dieyanelo, kete sho koka ndjowaokoya. Dui sɔ diambokomɛka anangɛso ndo akadiyɛso amɔtshi. Ndo wanɛ waki kondjatshumoya, wakatshanyema. (1 Kɔr. 5:11-13) Dikambo dia wanɛ wahayatshumoya koka monga oko nɛ diakate Petero.—2 Pe. 2:20-22. w15 8/15 4:4-6
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka tanu 22
Nyu nyekɔ angɛnyi ami naka nyu nsala kɛnɛ kanyodjangɛmi. —Jni. 15:14.
Yeso akasɔnɛ angɛnyi ande w’eshika l’atei w’anto waketawɔka mboyela la kɔlamelo ndo wanɛ wakokaka Jehowa ngandji ndo waketawɔka mbokambɛ. Onde wɛ sɔnaka angɛnyi wooka Jehowa ngandji l’otema awɔ tshɛ? Lande na kele dui sɔ ohomba? Weho w’elowa efula ndekaka mbɛla dimɛna la osase wa yanyi. Woho akɔ waamɛ mbele, ngandji kahɛtahɛta k’anangɛso l’akadiyɛso koka kokimanyiya dia wɛ monga Okristo wambotshunda lo nyuma. Onde wɛ ekɔ ɔlɔngɔlɔngɔ wɔsa yɛdikɔ lo kɛnɛ kayoyosala la lɔsɛnɔ layɛ? Naka ngasɔ mbediɔ, kete ekɔ dui dia lomba dia wɛ nsɔna angɛnyi wambokambɛ Jehowa lo tshanda mɔtshi ndo wakeketsha kaamɛ ka l’etshumanelo. Vɔ mbeyaka monga ko wakahomana l’ekakatanu lo lɔsɛnɔ lawɔ ndo mbeyaka monga ko wakakikɛ etshikitanu wasalema l’olimu wakambɛwɔ Jehowa. Vɔ koka kokimanyiya dia nsɔna yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna. Etena ketshayɛ wenya kaamɛ la wɔ, vɔ koka kokimanyiya dia wɛ mbɔsa tɛdikɔ ta lomba ndo mpama oko Okristo wambotshunda lo nyuma.—Hɛb. 5:14. w15 9/15 1:14, 15
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka tanu 23
Nyɔlɔshane la [Diabolo], nyoyale nge lo mbetawɔ.—1 Pe. 5:9.
Yeso akakimanyiya ambeki ande dia vɔ nkeketsha mbetawɔ kawɔ oma lo kɛnɛ kakandataka kana kakandasalaka. (Makɔ 11:20-24) Sho pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso. Etena kasalaso ngasɔ tayokeketsha mbetawɔ kaso hita ndo mbetawɔ y’anto akina. (Tok. 11:25) Etena ketshayɛ anto akina Bible, ntɔtɔmiya tolembetelo tɛnya ɔnɛ Nzambi ekɔ, ɔnɛ nde todjaka yimba ndo ɔnɛ Bible ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Ngande wakokayɛ nkimanyiya ananyɔ l’akadiyɛyɛ dia vɔ ntetemala monga la mbetawɔ ka wolo? Naka wɛ amboka onto ɔmɔtshi angunanguna dikambo di’anangɛso walɔmbɔla, towewɔke mbala kakɔ ɔtɔi. Nsala la yewo dia mpemba mbokimanyiya dia nkeketsha mbetawɔ kande. (Judɛ 22, 23) Naka wɛ eke ombeki ko ombetsha ayɛ ambɔtɛkɛta dikambo di’ohilwelo, onga la dihonga ndo ɛnya mbetawɔ kele layɛ lo etongelo. Jehowa la Yeso kimanyiyaka ɔmɔmɔ la l’atei aso dia ntshikala nge lo mbetawɔ. (1 Pe. 5:10) Nɔmbamaka mbidja welo dia monga la mbetawɔ ka wolo, koko Jehowa ayotofuta naka sho mbidja welo akɔ. w15 9/15 3:20, 21
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka tanu 24
‘Olongo wekɔ lo nsanya lotombo la Nzambi; loowa mbewoyaka olimu w’anya ande.’—Os. 19:1.
Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa tetshaka akambo efula wendana la nde, sangwelo diande, etongelo kande, ndo l’Ɔtɛkɛta ande. Andja ɔnɛ keketshaka anto dia mbɔtɔ kalasa y’etale, koko kalasa y’adidi mbala efula mbashishɛka ngandji kawɔ otsha le Nzambi. Otshikitanyi la kanyi shɔ, Jehowa hakombola tsho sho monga la ewo, koko nde tokimanyiyaka nto dia monga la lomba. Nde kombolaka dia sho nkamba la kɛnɛ kekaso dia wahɔ aso hita ndo dia nkimanyiya anto akina. (Tok. 4:5-7) Nzambi nangaka dia weho w’anto tshɛ shimbamɛ ndo nkondja “ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.” (1 Tim. 2:4) Sho mɛnyaka ngandji kaso otsha le Jehowa ndo otsha le anto lo mbaetsha akambo efula wendana la Diolelo diaki Nzambi ndo kɛnɛ kayodiosalɛ anto w’ɛlɔlɔ.—Os. 66:16, 17. w15 9/15 5:10, 11
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka tanu 25
Akambo tshɛ wakafundama lo nshi y’edjedja wakafundama dia tosha wetshelo.—Rɔmɔ 15:4.
Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi k’oma lo Bible ekɔ ka omvutshi Elidja. Etena kakanayɛ yimba la ɛnyɛlɔ kande, kolembete akambo atanu wakandɛnya wɛkamu wa wolo le Jehowa. 1) Etena kakatɛ Elidja nkumekanga Ahaba ɔnɛ, Jehowa ayela ɔwɔ, nde akawotɛ l’eshikikelo tshɛ ate: ‘Oko wele mɛtɛ Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ lakambɛmi la lɔsɛnɔ, lo ɛnɔnyi ɛnɛ, loonge kana mvula hatɔlɔ naka dimi latate dui!’ (1 Ku. 17:1) 2) Elidja aketawɔka dia Jehowa ayowosha nde l’anto akina kɛnɛ kayowonga la tɔ ohomba dia nsɛna lo nshi y’ɔwɔ. (1 Ku. 17:4, 5, 13, 14) 3) Elidja aki nto l’eshikikelo dia Jehowa ayolola ɔnaki wadi aki odo. (1 Ku. 17:21) 4) Nde komonga la taamu dia dja ya Jehowa yayotshumba olambo ande l’okongo wa Karamɛlɛ. (1 Ku. 18:24, 37) 5) Kaanga la ntondo ka mvula ndɔ, Elidja akatɛ Ahaba l’eshikikelo tshɛ ate: “Utshu, utuli, utuno, ne dia lundju la mvula loso.” (1 Ku. 18:41) Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔngɔ wa nsɛdingola akambo anɛ, sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde mbetawɔ kami kekɔ wolo oko ka Elidja?’ w15 10/15 2:4, 5
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka tanu 26
Okanake yimba l’akambo asɔ.—1 Tim. 4:15.
Dikoka diaso dia nkamba l’ɔtɛkɛta ekɔ woshasha w’oma le Jehowa. (Os. 139:14; Ɛny. 4:11) Nde akatosha nto woshasha okina watotshikitanya la waa nyama. Anto wakatongama ‘lo efanelo ka Nzambi.’ Sho tekɔ la lotshungɔ la nsɔna kɛnɛ kalangaso, mbuta ate lotshungɔ la nsala ɛsɔnwɛlɔ aso hita. Ndo sho koka nsɔna dia nkamba l’ɔtɛkɛta dia kambɛ ndo ntombola Jehowa. (Eta. 1:27) Jehowa akatɛnya woho wa mbokambɛ ndo wa mbotombola lo tosha Bible. Oyadi la tshondo kana la etenyi, Bible ekɔ lo tanema l’ɛtɛkɛta ndekana 2 800. Etena kakanaso yimba lo kɛnɛ kata Bible, tayokoka ntatɛ nkanyiya lo yoho yakanyiya Nzambi. (Os. 40:5; 92:5; 139:17) Ndo tokanyi taki Jehowa tetɛka akanga wa tomba ndo tɔlɔmbɔlaka otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo. (2 Tim. 3:14-17) Nkana yimba nembetshiyaka ndjasha lo dikambo dimɔtshi, dikanyiya efula ndo disɛdingola la yambalo tshɛ. (Os. 77:12; Tok. 24:1, 2) Sho kondjaka waahɔ efula etena kakanaso yimba lo akambo wekaso wendana la Jehowa ndo la Yeso.—Jni. 17:3. w15 10/15 4:2-4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka tanu 27
‘Naka onto heye nɔmbɔla nkumbo kande, ngande wayondokoka nama etshumanelo kaki Nzambi?’—1 Tim. 3:5.
Yeso akatɛ ambeki ande dia vɔ monga l’okitshakitsha ndo aha monga la yimba ya lokaki, ndo nto nde akatshikɛ ɛnyɛlɔ. (Luka 22:27) Apɔstɔlɔ ande wakɛnyi dia nde akayahombia dia kambɛ Jehowa ndo nkimanyiya anto akina ndo vɔ wakeke dia nsala woho akɔ waamɛ. Wɛ lawɔ koka mbetsha anayɛ oma l’ɛnyɛlɔ kayɛ. Debbie, lele l’ana ahende mbutaka ate: “Dimi halongaka pondjo la kandjema l’ɔtɛ wa wenya wetsha omɛmi kaamɛ l’anto akina oko wende ekumanyi. Dimi lakeyaka dia etena tshɛ kakongaka nkumbo kaso l’ohomba wa yambalo y’omɛmi, nde akakokaka toshayɔ.” Ngande waki ɛnyɛlɔ kaki Debbie nde l’omɛnde Pranas, la shɛngiya le nkumbo kawɔ? Nde mbutaka ɔnɛ anande wakalangaka mbala tshɛ dia nkimanyiya l’elimu wa lo nsanganya. Vɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ, waki l’angɛnyi w’eshika ndo wakalangaka monga kaamɛ l’anangɛwɔ la akadiyɛwɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, ase nkumbo k’otondo tshɛ wekɔ lo nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Naka wɛ ekɔ l’okitshakitsha ndo wɛ bu la yimba ya lokaki, kete wɛ ekɔ lo mbetsha anayɛ dia nkimanyiya anto akina la lolango. w15 11/15 1:9
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka tanu 28
Waonga [wa Nzambi] wahɛnama wekɔ lo mɛnama dimɛna oma lo etongelo k’andja, nɛ dia vɔ wekɔ lo mɛnama oma lo diangɔ diakatongama, kaanga wolo ande wa pondjo ndo woho wende Nzambi.—Rɔmɔ 1:20.
Jehowa akɛnya ngandji kande ka woke lo toho efula. Ohokanyiya yema woke ndo olangala wele la loowa laso. Lɔ lekɔ la miliyara ya galaksi ndo galaksi tshɛ kekɔ la miliyara ya tɔɔtɔ ndo waa planɛtɛ. Galaksi kaso kelɛwɔ Voie lactée kekɔ la yɔɔtɔ mɔtshi yelɛwɔ wonya. Otondongaka wonya bu, tshike lɔsɛnɔ totoloyala la nkɛtɛ. Ditongami sɔ tshɛ mɛnyaka dia Jehowa ekɔ Otungi aso ndo mɛnyaka waonga ande wele oko wolo, lomba ndo ngandji. Jehowa akatonge nkɛtɛ lo yoho ya laande dikambo dia lɔsɛnɔ. Ɛngɔ tshɛ kele la nkɛtɛ kekɔ dikambo dia wahɔ wa waa nyama ndo wahɔ w’anto. Nzambi akalɔngɔsɔla ekambɔ ka dimɛna efula di’anto sɛnaka lɔkɔ ndo nde akawasha wɔɔngɔ ndo alemba wa kokele l’oyango wa vɔ sɛnaka pondjo pondjo. (Ɛny. 4:11) Laadiko dia laasɔ, ‘nde mbishaka ɛngɔ tshɛ kasɛna mbo ya ndɛ, nɛ dia ngandji kande ka kɔlamelo katotshikalaka pondjo.’—Os. 136:25. w15 11/15 3:7, 8
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka tanu 29
Dimi lekɔ la nyu.—Mat. 28:20.
L’edja k’ɛnɔnyi efula wambeta Nkumekanga kaso akatosha dihomɔ diakokaso nkamba ladiɔ dia nkimanyiya anto dia vɔ mbetawɔ losango laso. Dihomɔ dimɔtshi diaki ohomba lo tshanda mɔtshi, etena kele dikina diekɔ lo tatetemala monga ohomba polo ɛlɔ kɛnɛ. Koko dihomɔ sɔ tshɛ diakatokimanyiya dia mpamia akoka aso wa nsambisha. Lo 1933, apandjudi wakatatɛ nkamba la kartɛ y’esambishelo, ehomɔ kakakimanyiya efula ka l’atei awɔ dia ntatɛ nsambisha. Kartɛ yakɔ yaki la losango la lo Bible la tshena mpe. Kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya apandjudi lo toho totshikitanyi. Ɛnyɛlɔ, apandjudi amɔtshi waki ɛsɔnyisɔnyi, ndo kaanga mbakawakombolaka nsambisha mɛtɛ vɔ kombeyaka kɛnɛ ka mbuta. Apandjudi akina waki la dihonga efula. Vɔ wakakokaka mbutɛ ompokami akambo tshɛ wakaweyaka paka lo minitɛ ngana tsho, koko vɔ kombutaka akambo akɔ l’ɔkɔmi. Kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya apandjudi tshɛ dia mbewoya losango lokɛma hwɛ ndo la wɔdu. w15 11/15 5:3-6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka tanu 30
‘Vɔ watombole lokombo la Jehowa.’—Os. 148:13.
Afundelo efula mɛnyaka dia lokombo la Nzambi lekɔ ohomba ndo lɔ pomboka nɛmiyama. (Eto. 3:15; Os. 83:18; Isa. 42:8; 43:10; Jni. 17:6, 26; Ets. 15:14) Jehowa akatshulwɛ afundji wa Bible nyuma kande dia vɔ nkamba la lokombo lande mbala nunu la nunu l’Efundelo w’edjedja wa l’anya. (Ɛzk. 38:23) Ɔnkɔnɛ, etena kanya akadimudi lokombo la Nzambi, vɔ hawɔlɛmiya Jehowa. Ɛlɔ kɛnɛ, tolembetelo tamboleka efula tɛnya dia sho pombaka nkamba la lokombo Jehowa. Bible k’Ekadimwelo k’andja w’oyoyo ka 2013 kambovuswama kekɔ la lokombo la Nzambi mbala 7 216. Mbuta ate mbala shamalo yambaahema ladiko dia lofulo laki lo Bible kakatombe la ntondo katɔ. Lo mbala shamalo shɔ, tshanu yakayokotshamaka nɛ dia lokombo la Nzambi lakayoshɔmaka lo wɛɔmbɔ wa lo Ndjale ka lɛɛhɔ weke kambishɔma. Mbala tshanu yakɔ shɔ yakashɔma lo 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Mbala kasamalo, lo Embadi 19:18, kakayokotshama oko etombelo wa wekelo wa lotshimola w’efundelo w’edjedja wa l’anya wa Bible wa mbɛkɛ otema. w15 12/15 2:5, 6
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka tanu 31
Ngandji kanyu k’onto l’ɔnango katetemale.—Hɛb. 13:1.
Tekɔ l’ohomba wa nkeketsha ngandji kaso k’onto l’ɔnango oma ko kakianɛ, nɛ dia kɛsɔ kayotokimanyiya dia ntetemala mbikikɛ oyadi weho w’ehemba akɔna wayotokoka mpomana la wɔ lo nshi yayaye. Tekɔ la waaso efula wa mɛnyanya ngandji k’onto l’ɔnango koyanga ɛlɔ kɛnɛ, la ntondo ka mfɔnu ka woke ntatɛ. Anangɛso efula l’atei aso wekɔ lo nsowa l’ɔtɛ wa adidimu wa nkɛtɛ, dola, mpɛpɛ ya wolo, tsunami, kana weho ekina wa mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama. Anangɛso akina efula wekɔ lo mbikikɛ ɔlɔshamelo. (Mat. 24:6-9) Ndo wekɔ lo diɛnɛ lushi la lushi l’ekakatanu wendana la ekondjelo oko wasɛnawɔ lo andja wambolola l’awui wa kɔlɔ. (Ɛny. 6:5, 6) Oko wataleke anangɛso mpomana l’ekakatanu efula, mbeso ndo la waaso efula wa nyomoleka mbaɛnya woke woke wa ngandji kawaokaso. Kaanga mbele l’andja ɔnɛ anto hawokana ngandji, sho tekɔ l’ohomba wa ntetemala mɛnyanya ngandji k’onto l’ɔnango.—Mat. 24:12. w16.01 1:8, 9