Ngɔndɔ ka divwa

Onde bɛnyɛlɔ diakatosha Jehowa nde la Yeso lo kɛnɛ kendana la nkamba olimu wa wolo mɛnyaka dia sho bu l’ohomba wa momuya? Ndooko. Jehowa halɛmbaka pondjo, laasɔ nde bu l’ohomba wa diomuyelo. Bible mbutaka dia l’ɔkɔngɔ wa Jehowa ntonga olongo la nkɛtɛ, “nde akatshike nkamba ndo akomuya.” (Eto. 31:17) Koko kɛsɔ mɛnyaka hwe dia Jehowa akatshike nkamba lo tshanda mɔtshi ndo akangɛnangɛna la kɛnɛ kakandasale. Ndo kaanga mbakakambe Yeso olimu wa wolo etena kakinde la nkɛtɛ, nde akatshungolaka etena ka momuya ndo ka ndɛ yangɔ la angɛnyi ande. (Mat. 14:13; Luka 7:34) Bible keketshaka ekambi wa Nzambi dia monga akambi w’olimu. Ekambi ande la dia monga l’etete, koko aha monga akanga wa nɛndɛ. (Tok. 15:19) Ondo wɛ kambaka olimu wa l’emunyi dia nkotsha ehomba wa nkumbo kayɛ. Ndo ambeki wa Kristo tshɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Koko, wɛ ekɔ nto l’ohomba wa momuya efula. w19.12 2 od. 2; 3 od. 4-5

Ewɔ dia mbuta ɛkɔndɔ wendana la ɛdiɛngɛ. Lo dikambo sɔ, sho la dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso. Ntondo ka nde ndja la nkɛtɛ, Yeso akasɛnaka l’olongo ndo nde akeyaka awui efula wendana la Satana ndo l’ɛdiɛngɛ. Koko nde kɔkɔndɔlaka ɛkɔndɔ wendana la awui wakasale nyuma ya kɔlɔ shɔ. Yeso akalangaka monga Ɔmɛnyi wa Jehowa, koko aha onto latasalɛ Satana piblisite. Sho koka mbokoya Yeso lo mbewɔ dianganya ɛkɔndɔ wendana l’ɛdiɛngɛ. Koko, sho mɛnyaka oma l’ɛtɛkɛta aso ɔnɛ “otema [aso] wambonandema la dui dimɔtshi dia dimɛna,” mbuta ate akambo wa mɛtɛ. (Os. 45:1) Tokake nyuma ya kɔlɔ wɔma. L’andja wele bu kokele ɔnɛ, awui wa kɔlɔ koka tokomɛ. Aksida, hemɔ kana nyɔi koka tokomɛ la shashimoya. Koko tatɔfɔnyake ɔnɛ nyuma yahɛnama mbele lo kiɔkɔ ya dui sɔ. Bible mbutaka ɔnɛ “tena ndo awui wa shashimoya” koka komɛ onto tshɛ. (Ond. 9:11) Lo dikambo di’ɛdiɛngɛ, Jehowa ambɛnyaka dia nde mbaleka wolo la fwa. w19.04 23-24 od. 13-14

Onde dikumanyi kitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa lɛɛta walɔmba dia mbutɛ emboledi naka wambeya di’onto ɔmɔ ambolanya ɔna dikɛnda? Eelo. Lo ahole watanema ɛlɛmbɛ ɛsɔ, dikumanyi salaka la wolo dia nkitanyiya ɛlɛmbɛ wa lɛɛta walɔmba dia mbutɛ lɛɛta naka onto ambolanya ɔna dikɛnda. Ɛlɛmbɛ wa ngasɔ halɔshana l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi. (Ets. 5:28, 29) Diakɔ diele etena keyawɔ di’onto ɔmɔ akeyana l’ɔna dikɛnda la wolo, dikumanyi nyangaka ɛlɔmbwɛlɔ aha la ntshimbatshimba dia nkitanyiya ɛlɛmbɛ wendana la mbewoya lɛɛta dui sɔ. Etena kasawolawɔ la ɔnɛ losalewɔ kɔlɔ ndo ambushi ande kana onto tshɛ leya ɔnɛ wakeyana la ɔna dikɛnda la wolo, dikumanyi mbaoholaka la ngandji tshɛ ɔnɛ vɔ wekɔ la lotshungɔ la mbutɛ ewandji wa lɛɛta dui sɔ. Ko kayotota naka kɛnɛ kahombawɔ mbutɛ lɛɛta mendanaka l’onto ɔmɔ la l’etshumanelo ndo dui diakɔ diambeyama le anto? Onde Okristo wakayota dui diakɔ koka ndjaoka dia nde ambɔtɛngamisha lokombo la Nzambi? Ndooko. Onto lakeyana la ɔna dikɛnda la wolo mbatɛngamisha lokombo la Nzambi. w19.05 10 od. 13-14

Bible mbetshaka wadi l’omi dia nɛmiyana ndo nɛmiya dɔkɔlɔkɔ diawɔ dia diwala. Tɔ keketshaka atshukanyi dia monga la nsaki k’efula ka mbidjasɛka kaamɛ lo mbuta ɔnɛ: “Pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde, ko vɔ 2 wayoyala demba 1.” (Eta. 2:24) Otshikitanyi l’awui asɔ, wanɛ wasɛngiyama la yimba y’andja ɔnɛ keketshaka kanyi yotshikitanyi y’ɔnɛ olonganyi tshɛ la dia ndeka mbidja yimba l’ehomba ande hita. Dibuku dimɔ diendana l’odiakelo wa diwala mbutaka ɔnɛ: “Dɔkɔlɔkɔ diatosalaka anto la ntondo ka tshukana di’ɔnɛ tayodjasɛka ‘lo edja tshɛ kayotoyalaka sho akɔ ahende la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ,’ diakahɛnyama la dɔkɔlɔkɔ diele l’elelo di’ɔnɛ tayodjasɛka ‘lo edja tshɛ kayotokanaka sho akɔ ahende ngandji.’” Woho wɔsa anto diwala ngasɔ ambokonya nkumbo efula dia kakitɔna ndo waya l’ekiyanu efula. Aha la taamu, kanyi yaha la dilɛmiɛlɔ yele l’andja ɔnɛ lo dikambo dia diwala yekɔ enginya. w19.05 23 od. 12

Pɔɔlɔ akayakiyanyaka nɛ dia akɛnamaka dia Akristo amɔ wakasɛngiyama la tokanyi ta kɔlɔ ndo filozofi yakasukɛka andja wa Satana. (Ɛf. 4:17-19) Dui sɔ koka komɛ onto tshɛ la l’atei aso. L’oyango wa taanganya la Jehowa, Satana, nzambi ka dikongɛ nɛ di’akambo kambaka la toho totshikitanyi. Yoho mɔtshi ele nde koka nkamba la nsaki kakoka monga l’onto ka ndjaɔsa la nɛmɔ kana monga la lokumu. Nde koka kaanga nkamba la awui amɔ wakatokomɛ lo lɔsɛnɔ, mbekelo, kana kalasa yakatɔtɔ dia tokonya dia nkanyiya woho walangande. Onde ekɔ wɔdu monola diangɔ “diohikami wolo” lo timba taso? (2 Kɔr. 10:4) Pɔɔlɔ akakadimola ate: “Tekɔ lo mbitola tokanyi ndo oseka wekamu tshɛ walɔshana la ewo ka Nzambi, ndo tekɔ lo minda kanyi tshɛ lo lɔhɔmbɔ ko ndjikonya dia yɔ nkitanyiya Kristo.” (2 Kɔr. 10:5) Eelo, l’ekimanyielo ka Jehowa sho koka mɛtɛ mbahemɛ tokanyi tshɛ ta kɔlɔ. w19.06 8 od. 1-3

Kaanga mbakiwɔ l’ekakatanu, Hana, Davidɛ, ndo omembi w’osambo ɔmɔ vɔ tshɛ wakayaɛkɛ le Jehowa dia nde mbakimanyiya. Vɔ wakɔkɛnɛmɔlɛ ekiyanu awɔ lo tshimbo ya alɔmbɛlɔ wa l’etete. Vɔ wakawotɛka hwe hwe kɛnɛ kakaakiyanyaka. Ndo vɔ wakatetemala ntshɔ lo dihole diakawatɛmɔlaka Jehowa. (1 Sa. 1:9, 10; Os. 55:22; 73:17; 122:1) La kɛtshi tshɛ, Jehowa akaakadimola. Hana akakondja ki ka lo yimba. (1 Sa. 1:18) Davidɛ akafunde ate: “Asui w’onto ɔlɔlɔ mongaka efula, koko Jehowa mbotshungolaka oma l’asui akɔ tshɛ.” (Os. 34:19) Ndo omembi w’esambo akayeya l’ɔkɔngɔ dia Jehowa “a[k]onkimɛ lo lonya la[nde] l’omi,” awɔlɔmbɔla lo mbosha alako wa la ngandji. (Os. 73:23, 24) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo bɛnyɛlɔ sɔ? Lo tena dimɔtshi, sho koka monga l’ekakatanu efula wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu. Koko sho koka ndɔshana l’ekiyanu naka sho nkana yimba lo woho wakakimanyiya Jehowa anto akina, ndjaɛkɛ le nde lo dɔmbɛlɔ ndo mbokitanyiya lo nsala kɛnɛ katɔlɔmbande.​—Os. 143:1, 4-8. w19.06 17 od. 14-15

Tetawɔke pondjo dia dui dimɔtshi diata kana diasala anto kotsha sɔnyi l’ɔtɛ weyɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa. (Mika 4:5) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ apɔstɔlɔ la Jɛrusalɛma yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso ndjakema. Vɔ wakeyaka di’ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda wakaahetshaka efula. (Ets. 5:17, 18, 27, 28) Koko, lushi tshɛ vɔ wakatetemalaka ntshɔ lo tɛmpɛlɔ ndo wakayaeyanyaka lo sɛkɛ oko ambeki wa Yeso. (Ets. 5:42) Vɔ komboka wɔma. Sho la wɔ koka minya wɔma w’onto lo ndjaeyanyaka mbala la mbala ndo lo sɛkɛ oko Ɛmɛnyi wa Jehowa, l’olimu, la kalasa ndo lo dihole diadjasɛso. (Ets. 4:29; Rɔmɔ 1:16) Lande na kaki apɔstɔlɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Vɔ wakeyaka lande na kakawaahetshaka, ndo vɔ wakɔsaka di’ekɔ dui dia nɛmɔ mbishama sɔnyi l’ɔtɛ wakawasalaka lolango la Jehowa. (Luka 6:23; Ets. 5:41; 1 Pe. 2:19-21) Naka sho nshihodia dia tekɔ lo petshama l’ɔtɛ wasalaso kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kete hatotetawɔ pondjo dia lohetsho l’anto totsha wɔma. w19.07 7 od. 19-20

Yeso la ambeki ande w’ase Juda wakomuyaka lushi la Sabato, nɛ dia vɔ waki l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Koko Yeso akate ndo akasale awui efula wakɛnyaka dia keema kɔlɔ salɛ anto akina awui w’ɛlɔlɔ lushi la Sabato. (Mat. 12:9-11) Nde kɔmbɔsa dia nsala awui w’ɛlɔlɔ ndo wakimanyiya kete ambɔnyɔla Sabato. Awui wakasale Yeso wakɛnyaka shikaa dia Sabato aki dui di’ohomba. Lam’ele ekambi wa Nzambi wakomuyaka oma l’elimu wakawakambaka lushi la lushi, vɔ waki l’akoka wa ndjasha l’awui wa lo nyuma. Yeso akole lo nkumbo kakakambaka la Sabato lo dikambo dia wahɔ wa lo nyuma. Sho mbeyaka dui sɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kadiaso lo dikambo dia Yeso etena kakinde l’osomba ande wa lootɔ wa Nazarɛtɛ ɔnɛ: “Oko waki mbekelo [ka Yeso] lushi la Sabato, nde akɔtɔ lo shinangɔnga ndo akemala dia mbadia.” (Luka 4:15-19) Ndo nto, ambeki ande wakalɛmiyaka ɔlɛmbɛ wa Sabato efula, diakɔ diele vɔ wakatokemɛ nɔngɔsɔla okundelo wa Yeso polo lam’akashile lushi la Sabato.​—Luka 23:55, 56. w19.12 4 od. 10

Okristo tshɛ koka mbisha lonya dia nyanga anto w’etema ɛlɔlɔ. Sho koka mbɛdika olimu ɔsɔ la nyanga ɔna dikɛnda lamboshishɔ. Lo ngande? Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɔna dikɛnda la pami l’ɛnɔnyi esato lakashishɔ oma la ngelo. Anto oko 500 mbakasha lonya dia mboyanga. L’ekomelo, wenya 20 l’ɔkɔngɔ w’ɔna nshishɔ, onto ɔmɔ akatoshola ɔn’ɔsɔ l’okonda. Onto ɔsɔ akatone vɔ mbotombola l’ɔtɛ wakandashola ɔn’ɔsɔ. Nde mbutaka ate: “Ɔn’ɔsɔ akɛnama nɛ di’anto asɔ tshɛ wakakambe kaamɛ.” Anto efula wekɔ oko ɔna lakashishɔ ɔsɔ. Vɔ bu l’elongamelo. Vɔ wekɔ l’ohomba w’ekimanyielo. Anto ndekana miliyɔ enanɛi l’atei aso wekɔ lo mbisha lonya dia nyanga anto wa ngasɔ. Ondo wɛ atatane onto la mbeka la nde Bible. Koko, apandjudi akina wasambisha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kakɔ kaamɛ koka ntana onto ɔmɔ lalanga mbeka akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Etena katana ɔnangɛso kana kadiyɛso onto ɔmɔ laya ombeki wa Kristo, onto tshɛ lasha lonya l’oyangelo ɔsɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ. w19.07 16-17 od. 9-10

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akohola Akristo wa la Filipɛ ɔnɛ vɔ wakahombe ntetemala ndawɔ lowango l’ekikelo. Ase etshumanelo kɛsɔ wakahomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ oma l’etatelo katɔ. Tɔ kakatatɛ etena kaketawɔ Pɔɔlɔ la Silasɛ leeta l’oma le Nzambi l’ɔnɛ “yaka lendo la Makɛdɔniya,” ndo kakawakome la Filipɛ oya lo 50 T.D. (Ets. 16:9) Lɛkɔ vɔ wakatane womoto lelɛwɔ Ludiya, nde “akahokamɛka, ko Jehowa akadihola otema ande” dia mboka lokumu l’ɔlɔlɔ. (Ets. 16:14) Aha la ntshimbatshimba, nde akabatizama kaamɛ l’ase luudu lande. Koko, Diabolo kondala djɔ. Apami wa l’osomba wakatɔlɛ Pɔɔlɔ la Silasɛ la ntondo k’ewandji wa l’osomba ndo wakaamamatanyɛ awui wa kashi ɔnɛ wekɔ lo mbidja ofukutanu. Diakɔ diele, wakakɔmɔla Pɔɔlɔ la Silasɛ, wakawadje lo lokanu ndo l’ɔkɔngɔ, wakaalɔmbɛ dia ntomba oma l’osomba. (Ets. 16:16-40) Onde vɔ wakahekɔ? Ndooko! Kayotota dikambo di’anangɛso l’akadiyɛso waki l’etshumanelo k’oyoyo kaki keke ka kengama? Dui dia lowando ko vɔ lawɔ wakakikɛ! Aha la taamu, vɔ wakakeketshama oma l’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ nde la Silasɛ. w19.08 2 od. 1-2

Aha la taamu “olowa wa losembwe” ɔsɔ mendanaka ndo la ngandji kokaso Jehowa ndo ekambi ande. Dui sɔ mendanaka nto la nsawola l’anto akina awui wendana la mbetawɔ kaso le Yeso ndo elongamelo kaso ka diambo. Sho tɔka “olowa wa losembwe” etena kayashaso l’ohetoheto l’olimu woleki ohomba wa mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:18-20) Oyadi awui akɔna wele laso, sho koka mpɛta oko esase. Lo tena dimɔ, kɛnɛ kɛnama oko wekamu dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ mbeyaka ndjotosha diaaso dia nsambisha. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aki lo luudu la lokanu la Rɔmɔ etena kakandafundɛ ase Filipɛ mukanda ande. Koko mɔlɔla wakawokeleka komboshimba dia nsambisha wanɛ wakolamaka ndo wanɛ wakayaka ndjowenda. Pɔɔlɔ akasambisha l’ohetoheto kaanga l’atei w’akambo asɔ, ndo dui sɔ diakasha anangɛso eshikikelo ndo dihonga dia “mbewoya ɔtɛkɛta wa Nzambi aha la mboka wɔma.”​—Flpɛ. 1:12-14; 4:22. w19.08 12 od. 15-16

Ɔkɔkɔ woleki wahombaso nkɛnɛmɔla okitshakitsha ele nɛ dia vɔ ngɛnyangɛnyaka Jehowa. Ɔpɔstɔlɔ Petero akɛnya dui sɔ hwe etena kakandafunde ɛtɛkɛta wa lo divɛsa di’ɛlɔ. Lo ntɛkɛta dikambo dia kɛnɛ kakate Petero, dibuku ‘Yaka, ondjele’ mbutaka lo tshapita 3, odingɔ 23 ɔnɛ: “Lotamanya lekɔ oko lɔlɛngɔ ndo lɔ koka monga l’etombelo wa kɔlɔ. Dionga sɔ koka konya onto lele l’akoka efula dia nde monga onto l’anyanya lo washo wa Nzambi. Lo wedi okina, okitshakitsha koka nkonya kânga tshonto y’anyanya dia nde nkoma ohomba efula le Jehowa. . . . Nde ayɔngɛnangɛna tofuta . . . l’ɔtɛ w’okitshakitsha aso.” Lo mɛtɛ, dui dioleki dimɛna diakokaso nsala ele ngɛnyangɛnya Jehowa. (Tok. 23:15) Laadiko dia ngɛnyangɛnya Jehowa, sho kondjaka wahɔ efula etena kakɛnɛmɔlaso okitshakitsha. Okitshakitsha kotolaka anto akina oya le so. Dia nshihodia lande na, yadja lo dihole di’anto akina.​—Mat. 7:12. w19.09 4 od. 8-9

Dikumanyi kambaka olimu wa wolo lo wahɔ w’anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ. Ndo vɔ hawonge la lotamanya l’ɔtɛ wa lowandji lele la wɔ. Koko, vɔ salɛka ase etshumanelo akambo la ngandji. (1 Tɛs. 2:7, 8) Ngandji k’efula ndo dilɛmiɛlɔ diele la wɔ mongaka la shɛngiya lo woho wasawolawɔ l’anto akina. Andrew, ekumanyi kɛmɔ kambohokɔ akambo mbutaka ɔnɛ: “Lakɛnyi dia naka ekumanyi mbokanaka ngandji ndo ekɔ ɔlɔlɔ, anangɛso l’akadiyɛso minandemaka efula. Waonga asɔ tshutshuyaka ase etshumanelo dia nkamba kaamɛ la dikumanyi.” Tony, ɔnangɛso laya ekumanyi edja efula, mbutaka ate: “Dimi salaka la wolo dia nkamba la dako diele lo Filipɛ 2:3 ndo mbala tshɛ dimi salaka la wolo dia mbɔsa di’anto akina ndekami. Dui sɔ kimanyiyakami dia mbewɔ nsala akambo oko onto lafundɛ anto.” Dikumanyi la dia monga l’okitshakitsha, oko wele Jehowa. Kaanga mbele Jehowa Omboledi w’andja w’otondo, nde “minyamaka” dia monyiya “mbolambola oma lo ditshu.” (Os. 18:35; 113:6, 7) Lo mɛtɛ, Jehowa petshaka akanga w’otako ndo wa lotamanya. w19.09 16-17 od. 11-12

Dia nkondja ekeketshelo l’ɛse k’osembe wa Yeso, sho la dia ntetemala monga l’ekanelo ka dimɛna. Tekɔ lo nkamba olimu wa Jehowa, diakɔ diele vɔ pombaka salema lo yoho yalanga Jehowa. Sho tekɔ akambi w’olimu ndo Jehowa ekɔ Owandji. (Luka 17:10) Naka sho nkamba olimu ande lo yoho yalangaso, kete tayɛna dia tekɔ lo ndɔshana la osembe. Lo wedi okina, sho koka nsala awui wa diambo ndo nkandola okakatanu akɔna tshɛ naka sho ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. Tohɔ dia ndooko onto lakoka nshimba dia lolango lande salema! (Rɔmɔ 8:31; 1 Jni. 4:4) Oyango aso ekɔ wa mbisha Jehowa Shɛso ka ngandji lotombo. Anto wa lo ntambe ka ntondo wakasɛngiyama la lokaki kana wakayangaka paka wahɔ awɔ hita wakayonga esadi eto la lonyangu ndo wakatshike osembe wa Yeso. (Jni. 6:25-27, 51, 60, 66; Flpɛ. 3:18, 19) Otshikitanyi la wɔ, wanɛ wakasɛngiyama la ngandji kaha la lokaki kakawokaka Nzambi ndo wanyawɔ anto wakɛmbɛ osembe l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’edja ka lɔsɛnɔ lawɔ la la nkɛtɛ wele l’elongamelo ka tokamba kaamɛ la Kristo l’olongo. L’ɛnyɛlɔ kawɔ, tayotetemalaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kayotɛmbaka osembe wa Yeso la eyango w’amɛna. w19.09 20 od. 1; 24-25 od. 19-20

Ohokanyiya ɛtshɔkɔ wakondjayɛ l’ɔtɛ wakayatshungɔ oma lo wetshelo wa kashi wakayetawɔka l’etena k’otale. Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lo woho wakatatshungɔ lo yoho shɔ! Wɛ koka nongamɛ etshungwelo ka lo nshi yayaye koleki woke. Kem’edja nto, Yeso ayolanya ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo mandji ya kɔlɔ. Nzambi ayokokɛ “olui a woke w’anto” wokambɛ, ndo oma laasɔ nde ayetawɔ dia vɔ nkondja ɛtshɔkɔ lo paradiso ka la nkɛtɛ. (Ɛny. 7:9, 14) Anto efula wayolɔ ndo wayokondja diaaso dia ntshungɔ oma l’etombelo wa pɛkato k’Adama. (Ets. 24:15) L’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu, Yeso la nkumi ya dikanga yayolɛ kaamɛ la nde wayokimanyiya anto dia monga la yoonge ya kokele lo demba ndo lo nyuma. Etena kɛsɔ k’ɔlɔngɔswɛlɔ w’akambo ndo k’etshungwelo kayoyala oko Jibile y’ase Isariyɛlɛ. Etombelo wayonga ele, anto tshɛ wa la nkɛtɛ wakambɛ Jehowa la kɔlamelo wayoyala kokele ndo wayotshungɔ oma lo pɛkato. w19.12 12-13 od. 14-16

Lo ntambe ka ntondo T.D., Yɔsɛfu pami kaki la lokaho (kakawelɛka Barnabasɛ) aketawɔ dia Jehowa nkamba la nde. (Ets. 4:36, 37) L’ɔkɔngɔ wa Saolo monga ombetawudi, anangɛso efula waki la wɔma dia mbodja lo demba l’ɔtɛ wa lokumu laki la nde l’onto lakahɛnyahɛnyaka tshumanelo. Koko, la ngandji tshɛ Barnabasɛ akakimanyiya Saolo. (Ets. 9:21, 26-28) L’ɔkɔngɔ diko, dikumanyi dia la Jɛrusalɛma wakɛnyi ohomba dia nkeketsha anangɛso waki etale la Atiyɔka wa la Suriya. Onto akɔna akawatome? Barnabasɛ! Ɔsɔ aki ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna. Bible totɛka dia Barnabasɛ “akangɛnangɛna ndo akatatɛ mbakeketsha vɔ tshɛ dia vɔ mbɔsa yɛdikɔ y’oma k’ɛse otema dia vɔ ntshikala lo Nkumadiɔndjɔ.” (Ets. 11:22-24) Woho akɔ waamɛ mbele, nshi nyɛ Jehowa koka tokimanyiya dia sho ndjala “ɔna esambelo” le asekaso Akristo. Ɛnyɛlɔ, nde koka nkamba la so dia nsamba anto wambovusha wakiwɔ wa ngandji. Kana nde koka totshutshuya dia tembola kana mbelɛ lo telefɔnɛ onto ɔmɔ lele la hemɔ kana lambɔkɔmɔ dia mbotɛ ɛtɛkɛta ɛmɔ w’amɛna. Onde wɛ ayetawɔ dia Jehowa nkamba la yɛ oko wakandakambe la Barnabasɛ?​—1 Tɛs. 5:14. w19.10 22 od. 8

Tena dimɔ, etena kakambaso kaamɛ l’angɛnyi aso, sho mbisholaka waonga awɔ w’amɛna ndo wɛɔdu awɔ. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia ndjasukanya l’anangɛso kaanga mbewɔ la wɛɔdu ɛsɔ? Lo mɛtɛ, hatokoke nongamɛ dia anangɛso l’akadiyɛso monga kokele. Diakɔ diele, etena kongaso la lɔngɛnyi la ma ma la wɔ, sho la dia nsala la wolo dia nama lɔngɛnyi laso. Naka angɛnyi aso wambosala munga, kete ondo sho la dia mbasha alako wohikami l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo yoho ya dimɛna koko aha la mutshamutsha onyɔ. (Os. 141:5) Ndo naka wambotonyangiya, sho la dia mbadimanyiya. Naka tambadimanyiya, kete hatohombe mbaohola awui wakawatosalɛ kana mbutɛ anto akina. Ekɔ dui di’ohomba efula lo nshi ya paa nyɛ dia sho mbika washo lo waonga w’amɛna w’anangɛso l’akadiyɛso koko aha lo wɛɔdu awɔ! Nsala ngasɔ ayokeketsha dimama diasaso la wɔ, nɛ dia tayonga l’ohomba w’angɛnyi wa ma ma lo mfɔnu ka woke. w19.11 6 od. 13, 16

Etena kekaso l’anto Bible, sho la dia nsala la wolo dia ‘mbaetɛ ambeki, lo mbaetsha dia nkitanyiya akambo tshɛ wakadjanga Yeso.’ Sho la dia nkimanyiya anto dia nshihodia ɔnɛ ekɔ ohomba dia vɔ kambɛ Jehowa ndo nsukɛ Diolelo diande. Mbuta ate nsala la wolo dia nkeketsha anto dia nkamba l’awui wekawɔ, nambola Jehowa lɔsɛnɔ lawɔ ndo batizama. Paka lo nsala ngasɔ mbayowohandɔ lo lushi la Jehowa. (1 Pe. 3:21) Ambotshikala etena ka tshitshɛ efula lam’asa etena kɛnɛ la ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo. Diakɔ diele, sho bu l’etena ka tetemalaka mbeka l’anto wahasale etshikitanu lo lɔsɛnɔ lawɔ dia mɛnya ɔnɛ vɔ nangaka monga ekambi wa Jehowa. (1 Kɔr. 9:26) Olimu aso salemaka la shamanya! Ekɔ anto efula weke l’ohomba wa mpokamɛ losango la Diolelo ntondo ka dui sɔ ndjonga ko hayokoka salema. w19.10 11-12 od. 14-15

Ɔnɔnyi tshɛ lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato, wodja w’Isariyɛlɛ wakasanganaka kaamɛ ndo elambo wa nyama wakalambɔmaka. Elambo ɛsɔ wakakimanyiyaka dia mbohola ase Isariyɛlɛ ɔnɛ vɔ wakahombaka mbɛdiama oma lo pɛkato! Koko, ntondo ɔlɔmbɛdi wa laadiko aki l’ɔkɛndɛ wa hongolaka tshɔ y’ekila lo akalanga wahɛta ko luudu ndolanɛ l’opumu wa dimɛna. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dui sɔ? Bible mɛnyaka dia alɔmbɛlɔ wetawɔma w’atɛmɔdi wa Jehowa wa kɔlamelo wekɔ oko tshɔ. (Os. 141:2; Ɛny. 5:8) Ɔlɔmbɛdi a laadiko akelaka tshɔ la ntondo ka Jehowa la dilɛmiɛlɔ di’efula. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kayasukanyaso la Jehowa lo dɔmbɛlɔ, sho salaka dui sɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula. Sho mbookaka wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ. Tekɔ la lowando l’efula l’ɔtɛ wetawɔ Otungi aso dia sho ndjasukanya la nde oko ɔna la she. (Jak. 4:8) Nde teetawɔka oko angɛnyi ande! (Os. 25:14) Sho ngɛnangɛnaka diɛsɛ sɔ efula woho wele hatolange pondjo mbonyangiya. w19.11 20-21 od. 3-5

Ngande wɔsa anto efula wa lɛnɛ odjashiyɛ olimu? Lo wedja efula, anto wekɔ lo nkamba olimu wa wolo ndo wa wenya efula oleki nshi yakete. Mbala efula, anto wakamba elimu efula hawokondja etena ka momuya, ka mbetsha kaamɛ la nkumbo yawɔ kana ka nkotsha ehomba awɔ wa lo nyuma. (Ond. 2:23) Lo wedi okina, anto amɔ hawolange nkamba olimu ndo mbishaka tɛkɛnɛndɛ diaha nkamba olimu. (Tok. 26:13, 14) Otshikitanyi la tokanyi t’ase andja ɔnɛ tele bu la wɛdimo, tende woho wɔsa Jehowa nde la Yeso olimu. Aha la taamu, Jehowa ekɔ okambi w’olimu. Yeso akɛnya dui sɔ hwe ate: “Papa ekɔ lo ntetemala nkamba polo ndo kakiye ndo dimi lekɔ lo ntetemala nkamba.” (Jni. 5:17) Ohokanyiya elimu tshɛ wakakambe Nzambi lo ntonga ditongami dia lo nyuma diaheyama mbadia ndo andja wa woke ɔnɛ. Tekɔ lo mɛna nto djembetelo y’elimu w’etongelo ka Nzambi oma lo okama wa nkɛtɛ w’olangala wadjasɛso. w19.12 2 od. 1-2

Ngande wakayonga Davidɛ la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa ngasɔ? Davidɛ akeke awui wendana la Jehowa oma l’etongelo. Etena kaki Davidɛ dikɛnda, nde aketsha wenya efula l’andja dia nkokɛ ɛkɔkɔ wa she. Ondo oma laasɔ mbakandatatɛ nkana yimba lo diangɔ diakatonge Jehowa. Ɛnyɛlɔ, etena kakendaka Davidɛ l’otsho, nde kɔmɛna tsho nunu la nunu dia tɔɔtɔ koko ndo diangɔ dikina, nde akashihodia waonga wa Ɔnɛ lakaditonge. (Os. 19:1, 2) Etena kakakanyiyaka Davidɛ lo woho wakatongama anto, nde akɛnyi dia Jehowa ekɔ la lomba l’efula. (Os. 139:14) Etena kakalangaka Davidɛ nshihodia elimu wa Jehowa, nde akashihodia dia nde aki tshitshɛ efula. (Os. 139:6) Wetshelo akɔna wakondjaso? Lo lɔsɛnɔ layɛ la lushi la lushi, kanaka yimba lo kɛnɛ kaketsha etongelo kokodingi, esongo, nyama ndo anto lo dikambo dia Jehowa. Oma laasɔ lushi tshɛ lahotɔ wɛ ayokondjaka wetshelo efula lo dikambo dia Shɔ koludi la ngandji. (Rɔmɔ 1:20) Ndo lushi tshɛ wɛ ayɛnaka dia ngandji kawokayɛ ayotalekaka mfula tsho. w19.12 19-20 od. 15-17

Mɔsɛ akasale akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kakandeke. Etena kakinde l’ɛnɔnyi suke la 40, Mɔsɛ akasɔnɛ dia monga kaamɛ l’ekambi wa Nzambi w’ase Hɛbɛru lo dihole dia mbeyama oko “ɔna aki ɔna Farawɔ la womoto.” Mɔsɛ akatone monga lo dihole dia lokumu. Lo nsukɛ ase Hɛbɛru waki mfumbe l’Edjibito, nde akayadje lo waale wa Farawɔ laki nkumekanga ka wolo kakɔsamaka oko jambizambi mbooka nkɛlɛ. Dui sɔ mɛnyaka dia Mɔsɛ aki la mbetawɔ ka wolo! Mɔsɛ akayaɛkɛ le Jehowa. Wɛkamu ɔsɔ waki ɔkɔkɔ wakakimanyiya Mɔsɛ dia monga la diɔtɔnganelo dia pondjo la Jehowa. (Tok. 3:5) Wetshelo akɔna wakondjaso? L’ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ, sho tshɛ tekɔ la yɛdikɔ mɔtshi ya mbɔsa: Onde tayɔsɔna dia kambɛ Nzambi ndo monga kaamɛ l’ekambi ande? Ondo ayonga ohomba sho ndjahondja awui amɔ dia kambɛ Nzambi, ndo sho koka ndɔshama oma le wanɛ waheye Jehowa. Koko, naka sho ndjaɛkɛ le Shɛso lele l’olongo, kete tayonga l’eshikikelo dia nde ayotosukɛ! w19.12 17 od. 5-6

Kaanga mbakatatongama oma lo ditshu dia nkɛtɛ, sho tekɔ la nɛmɔ di’efula ndeka ditshu diakatatongama. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ɛmɔ watokimanyiya dia mbeya ɔnɛ tekɔ la nɛmɔ lo washo wa Jehowa. Nde akatonge anto la dikoka dia nkɛnɛmɔla waonga ande. (Eta. 1:27) Lo nsala ngasɔ, nde akatodiya laadiko wa ditongami dikina tshɛ diɛnama, lo tosha ɔkɛndɛ wa nkɛtɛ ndo waa nyama. (Os. 8:4-8) Kaanga l’ɔkɔngɔ wa Adama nsala pɛkato, Jehowa akatetemala mbɔsa anto la nɛmɔ. Nde tɔsaka la nɛmɔ efula, diakɔ diakandatosha Ɔnande la ngandji, Yeso oko oshinga w’etshungwelo dikambo dia pɛkato yaso. (1 Jni. 4:9, 10) Diɛsɛ l’oshinga w’etshungwelo ɔsɔ, Jehowa ayolola ‘anto w’ɛlɔlɔ ndo anto wa kɔlɔ’ wakavu l’ɔtɛ wa pɛkato k’Adama. (Ets. 24:15) Ɔtɛkɛta ande mɛnyaka dia tekɔ la nɛmɔ lo washo ande oyadi yoonge yakɔna yele la so, ekondjelo kakɔna kele la so ndo ɛnɔnyi akɔna wele la so.​—Ets. 10:34, 35. w20.01 15 od. 5-6

Onto hakite elongamelo kande k’otsha l’olongo oma lo nkumbo kande. Nde kilongolaka oma le Nzambi. (1 Tɛs. 2:12) Diakɔ diele ewɔ ambola wakoka nyangiya anto akina. Ɛnyɛlɔ, hatohombe mimbola wadi aki ɔnangɛso ɔmɔ l’okitami woho wayaokande lo kɛnɛ kendana la ndjɔsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ aha la omɛnde monga lawɔ. Laadiko di’awui asɔ tshɛ, sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ l’andja w’oyoyo, Jehowa ‘ayokotsha nsaki ka ɛngɔ tshɛ kasɛna.’ (Os. 145:16) Naka sho hatosalɛ akitami akambo lo yoho yɛnya dia vɔ ndeka anto akina ohomba, kete tekɔ lo ndjakokɛ. Lo ngande? Bible totɛka di’akitami amɔ koka nshisha kɔlamelo yawɔ. (Mat. 25:10-12; 2 Pe. 2:20, 21) Koko naka sho mbewɔ dia mbɔsa anto akina oko “anto wa lokumu,” kete hatotoyela pondjo anto akina, kaanga wanɛ wele akitami kana weyama efula kana wanɛ wambokambɛ Jehowa edja efula. (Judɛ 16, nɔtɛ) Nɛ dia naka vɔ wamboshisha kɔlamelo kana wambotomba oma l’etshumanelo, hatotoshisha kɔlamelo yaso le Jehowa kana ntshika mbokambɛ. w20.01 29 od. 9-10

Oko weso ‘ana wa ngandji’ wa Jehowa, sho salaka la wolo dia mbookoya. Sho mbokoyaka waonga ande lo mboka anto akina ngandji, lo monga ɔlɔlɔ ndo lo dimanyiyaka anto akina. Etena kɛna anto akina waheye Nzambi dionga diaso dia dimɛna, vɔ koka tshutshuyama dia mbeka awui efula wendana la nde. (1 Pe. 2:12) Ambutshi w’Akristo la dia salɛ anawɔ akambo woho watosalɛ Jehowa. Naka vɔ nsala ngasɔ, kete anawɔ koka nanga nsɔnga lɔngɛnyi lawɔ hita la Shɛso lele l’olongo. Tekɔ l’ofunu lo dikambo dia Shɛso lele l’olongo Jehowa, ndo sho nangaka di’anto akina mbeeya. L’etema aso, sho tshɛ ndjaokaka oko nkumekanga Davidɛ lakafunde ate: “Dimi layoyafunaka le Jehowa.” (Os. 34:2) Kayotota naka tekɔ ɛsɔnyi dia ntɛkɛta lo dikambo dia Jehowa? Akokaso nsala dia monga la dihonga? Sho koka monga la dihonga naka sho mbidja yimba lo ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la Jehowa ndo wahɔ w’efula wayokondja anto lo mbeka awui wendana la nde. Jehowa ayotosha dihonga dieso l’ohomba. Nde akakimanyiya anangɛso wa lo ntambe ka ntondo dia monga la dihonga, nde ayotokimanyiya ndo sho lawɔ.​—1 Tɛs. 2:2. w20.02 11 od. 12-13

Anto efula weka Bible pamaka polo lo batisimu. Koko, mɛnamaka di’anto amɔ weka la so Bible mbala la mbala mbokaka wɔma dia batizama. Vɔ ngɛnangɛnaka wekelo, koko vɔ hawotetemala polo lo batisimu. Naka wɛ ekɔ lo mbeka l’onto ɔmɔtshi Bible, kete tekɔ l’eshikikelo dia wɛ nangaka dia nkimanyiya ombeki ayɛ dia nkamba la kɛnɛ kekande ndo dia monga ombeki wa Kristo. Jehowa nangaka di’anto mbokambɛ l’ɔtɛ wa ngandji kawokawɔ. Diakɔ diele, oyango aso ele dia nkimanyiya ambeki dia nshihodia ɔnɛ Jehowa ndjakiyanyaka efula lo dikambo diawɔ onto l’onto ndo ɔnɛ nde mbaokaka ngandji k’efula. Sho nangaka mbakimanyiya dia mɛna ɔnɛ Jehowa ekɔ “she ana wa tshike ndo okokedi wa wadi waki edo.” (Os. 68:5) Naka ambeki ayɛ wamboshihodia ngandji kawaoka Nzambi, kete ondo etema awɔ wayonandema ndo ngandji kawokawɔ kayohama. Diakɔ diele, kimanyiya ambeki ayɛ dia nshihodia ɔnɛ Nzambi kaso ka ngandji nangaka dia vɔ nkondja lɔsɛnɔ la pondjo ndo nde ekɔ suke dia mbakimanyiya dia nkotsha oyango ɔsɔ. w20.01 3 od. 7-8

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aki l’okitshakitsha, diakɔ diele nde akayange ndo akakondja ekeketshelo oma le angɛnyi ande. Nde kondjakiyanya ɔnɛ anto akina wayota dia nde ekɔ wɔdu l’ɔtɛ wakokeketshaka anto akina lo tena dia paa. (Kɔl. 4:7-11) Naka sho nshihodia l’okitshakitsha tshɛ dia tekɔ l’ohomba w’ekeketshelo, kete anangɛso l’akadiyɛso wayɔngɛnangɛna tosukɛ. Pɔɔlɔ akeyaka dia Afundelo wayowosamba. (Rɔmɔ 15:4) Vɔ wakawosha nto lomba la ntokomɛ ohemba tshɛ. (2 Tim. 3:15, 16) Etena kakinde lo lokanu la Rɔmɔ mbala ka hende, Pɔɔlɔ akoke dia nyɔi kande kaya suke. Nde akalɔmbɛ Timɔte dia ndja esadi le nde ndo mbeela “wɔɔmbɔ w’Afundelo.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Lande na? Nɛ dia ondo wɔɔmbɔ ɔsɔ waki la awui wa l’Afundelo wa lo Hɛbɛru wakakoke Pɔɔlɔ nkamba lawɔ lo wekelo ande wa Bible. Naka sho mbokoya Pɔɔlɔ lo mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala, kete Jehowa ayokamba l’Afundelo dia tokimanyiya dia monga la wɔladi oyadi ehemba akɔna wele laso. w20.02 23-24 od. 14-15

Elifazɛ, Bilidadɛ ndo Zɔfara, kokamba l’etena kawɔ dia nkanyiya woho wakawakoke nkimanyiya Jɔbɔ. Koko, vɔ wakakanyiyaka woho wakawakoke mɛnya ɔnɛ Jɔbɔ akasale dui dimɔ dia kɔlɔ. Vɔ wakate awui amɔ wa mɛtɛ, koko efula k’awui wakawate lo dikambo dia Jɔbɔ ndo dia Jehowa komonga amɛna ndo waki kashi. Vɔ wakalombosha Jɔbɔ lo yoho ya kɔlɔ. (Jɔbɔ 32:1-3) Jehowa akandasale? Nde akomalɛ apami asato asɔ woho w’anyanya. Nde akawaelɛ ɔnɛ akanga wa dinginya ndo akasale dia Jɔbɔ nɔmba dikambo diawɔ. (Jɔbɔ 42:7-9) Sho kondjaka wetshelo efula oma lo ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ ka Elifazɛ, Bilidadɛ ndo ka Zɔfara. Ntondotondo, hatohombe nombosha anangɛso. (Mat. 7:2-5) Koko, sho la dia mbahokamɛ la yambalo tshɛ ntondo ka sho ntɛkɛta. Lo nsala ngasɔ mbayotonga l’akoka wa nshihodia okakatanu wele la wɔ. (1 Pe. 3:8) Dui dia hende ele, etena katɛkɛtaso, sho la dia ndjashikikɛ dia tekɔ lo mbuta ɛtɛkɛta w’amɛna ndo wa mɛtɛ. (Ɛf. 4:25) Dui dia sato ele, Jehowa mbidjaka yimba efula lo kɛnɛ katanɛso lam’asaso. w20.03 22-23 od. 15-16

Mbala efula etena ketshaso anto akina awui wendana la Jehowa mbayotolekaka mbeeya dimɛna. Ɛnyɛlɔ, sho mɛnaka hwe djembetelo yɛnya dia Jehowa mbokanaka kɛtshi etena katɔlɔmbɔlande otsha le wanɛ wele la etema w’ɛlɔlɔ. (Jni. 6:44; Ets. 13:48) Sho mɛnaka wolo wele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi etena kɛnaso anto weka la so watshika mbekelo yawɔ ya kɔlɔ ndo watatɛ ndɔta lonto l’oyoyo. (Kɔl. 3:9, 10) Ndo sho mɛnaka djembetelo yɛnya dia Nzambi ekɔ la solo dia lotutsha etena kashande anto efula wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ waaso wa mbeka awui wendana la nde dia ndjoshimbamɛ. (Rɔmɔ 10:13-15) Koko, oyadi edja kakɔna kambotokambɛ Jehowa, hatohombe pondjo mbɔsa diɔtɔnganelo diasaso la nde oko dui di’anyanya. Yoho yoleki dimɛna yakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi la nɛmɔ ele lo sawolaka la nde lo dɔmbɛlɔ. Naka wɛ nangaka monga la diɔtɔnganelo dia ma ma l’onto ɔmɔ, kete wɛ la dia sawolaka la nde mbala la mbala. Diakɔ diele, yasukanya la Nzambi lo dɔmbɛlɔ mbala la mbala, tokake pondjo wɔma dia mbɔkɛnɛmɔlɛ tokanyi tayɛ t’oma k’ɛse otema. w19.12 19 od. 11, 13-14

Dui sɔ toshaka mɛtɛ ekeketshelo! Oko wende Nkumekanga ka Diolelo dia Nzambi, Yeso ayonya awui wa kɔlɔ tshɛ watosalɛ Satana la dikongɛ diande. (Isa. 65:17; 1 Jni. 3:8; Ɛny. 21:3, 4) Dui sɔ mɛtɛ toshaka elongamelo! Ndo kaanga mbakatosha Yeso olimu wa wolo wa nkamba, nde ekɔ kaamɛ la so, ekɔ lo tosukɛ lo nshi y’ekomelo ka dikongɛ nɛ. (Mat. 28:19, 20) Dui sɔ toshaka dihonga di’efula! Ekeketshelo, elongamelo ndo dihonga, wekɔ awui w’ohomba efula wahombaso monga lawɔ dia monga la wɔladi. Ko ngande wakokayɛ nama ki ka lo yimba etena keyɛ l’ehemba efula? Wɛ koka nsala dui sɔ lo nsala awui wakasale Yeso. Ntondotondo, lɔmba ndo ntetemala nɔmba. Dui dia hende ele, kitanyiya Jehowa ndo sambisha l’ohetoheto oyadi etena kele wolo nsala dui sɔ. Ndo dui dia sato ele, yanga dia angɛnyi ayɛ kokimanyiya etena keyɛ l’ehemba. Lo nsala ngasɔ, wɔladi wa Nzambi wayolama yimba ndo otema ayɛ. (Flpɛ. 4:6, 7) Ndo l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, wɛ ayodja ehemba otshumba.​—Jni. 16:33. w19.04 13 od. 16-17