Ngɔndɔ ka samalo
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 1
L’atei w’asui efula mbahombaso mbɔtɔ lo Diolelo dia Nzambi.—Ets. 14:22.
Jehowa akatshɔkɔla Akristo wa lo ntambe ka ntondo lo ndjaɔtɔnganyiya l’awui wakahomana la wɔ. Mbala efula vɔ wakahomanaka l’ɔlɔshamelo mbala la mbala wakiwɔ konongamɛka. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakatombe lam’akasambishaka Barnabasɛ nde l’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka la Lustɛra. L’etatelo, anto wakaalongolaka ndo wakaahokamɛka. Koko l’ɔkɔngɔ, andɔshi “waketawoya elui w’anto,” ndo amɔ l’atei w’anto asɔ wakoke Pɔɔlɔ ave ndo wakafɔnya dia nde ambovɔ. (Ets. 14:19) Koko Barnabasɛ nde la Pɔɔlɔ wakatetemala nsambisha l’ahole akina. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Vɔ waketɛ “anto kambe ambeki,” ɛtɛkɛta ndo ɛnyɛlɔ kawɔ akakeketsha asekawɔ ambetawudi. (Ets. 14:21, 22) Efula wakakondja wahɔ l’ɔtɛ waki Barnabasɛ la Pɔɔlɔ kotshika nsambisha l’ɔtɛ w’ɔlɔshamelo wakahomana la wɔ wakiwɔ konongamɛ. Edja tshɛ kahatatotshika nsala olimu watɔlɔmba Jehowa dia nsala, tayɔtshɔkwama. w23.04 16-17 od. 13-14
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 2
Jehowa le, ohokame dɔmbɛlɔ diami; ndo odje yimba lo ɔsɛngɔsɛngɔ wayangami ekimanyielo. Dimi kelɛka lo lushi lemi l’asui. Nɛ dia wɛ ayonkadimola. —Os. 86:6, 7.
Nkumekanga Davidɛ akahomana l’atunyi wa waale efula lo lɔsɛnɔ lande l’otondo ndo mbala efula nde akalɔmbaka Jehowa ekimanyielo lo dɔmbɛlɔ. Omembi w’esambo Davidɛ, akayashikikɛ dia Jehowa akahokamɛka ndo akakadimolaka alɔmbɛlɔ ande. Wɛ lawɔ koka monga l’eshikikelo kɛsɔ. Bible toshikikɛka dia Jehowa koka tosha lomba ndo wolo weso la wɔ ohomba dia mbikikɛ. Nde mbeyaka nkamba la nkumbo kaso ka lo nyuma kana kaanga l’anto wahɔtɛmɔla l’etena kɛnɛ dia tokimanyiya lo yoho mɔ. Kaanga mbahatokadimolaka Jehowa alɔmbɛlɔ aso lo yoho yalongamɛso, sho mbeyaka dia nde ayowakadimola. Nde ayotosha paka kɛnɛ keso la tɔ ohomba ndo l’etena mɛtɛ keso la tɔ ohomba. Ɔnkɔnɛ tetemala nɔmba la mbetawɔ, l’eshikikelo dia Jehowa ayokokokɛ l’etena kɛnɛ ndo dia nde ayokotsha “nsaki ka ɛngɔ tshɛ kasɛna” lo andja w’oyoyo wayaye.—Os. 145:16. w23.05 8 od. 4; 13 od. 17-18
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 3
Kakɔna kayomosha Jehowa l’ɔtɛ w’ɛlɔlɔ tshɛ wakandansalɛ?—Os. 116:12.
Ekɔ dui dia dimɛna efula naka wɛ mbika washo lo ɛtshɔkɔ wakondjayɛ etena kakotshayɛ oyango ɔmɔ. Ɛtshɔkɔ akɔna wahombayɛ ndeka mbika washo lɔkɔ? Naka oyango ayɛ mendanaka la wadielo wa Bible kana dɔmbɛlɔ, kete nkana yimba la woho wayokeketsha dui sɔ lɔngɛnyi lasayɛ la Jehowa. (Os. 145:18, 19) Naka oyango ayɛ ekɔ wa nkɛnɛmɔla dionga dimɔtshi di’Okristo, kete kanyiya woho wayolowanya dui sɔ diɔtɔnganelo diele lam’asayɛ l’anto akina. (Kɔl. 3:14) Lande na keyɛ hasale listɛ l’ɛkɔkɔ tshɛ wayangayɛ dia nkotsha oyango ayɛ? Okaka sso lo listɛ lɔsɔ mbala la mbala. Ndo nto, etshaka wenya kaamɛ la wanɛ wayokokeketsha. (Tok. 13:20) Koko lo mɛtɛ, ekɔ nshi mɔ yele sho bu la nsaki. Onde dui sɔ nembetshiyaka dia hatokokaki nsala la wolo dia nkotsha oyango aso? Ndooko. Sho koka nsala la wolo dia nkotsha oyango aso kaanga etena keso bu la nsaki. Koko dui sɔ nɔmbaka dia ndjashimba awui amɔ, ndo etombelo wayonga w’amɛna. w23.05 27-28 od. 5-8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 4
Nɛ dia onto l’onto ayona kɛnɛ konɛnde.—Ngal. 6:7.
Mbeya dia tekɔ l’ɔkɛndɛ wa tɛdikɔ tɔsaso koka totshutshuya dia sho ndjatshumoya oma lo pɛkato yaso, ntshika munga yaso ndo mbewɔ ndjikalolɛ. Mbɔsa tɛdikɔ ta ngasɔ koka tokimanyiya dia sho ndawɔ lowango l’otsha lo lɔsɛnɔ. Naka wɛ akɔshi yɛdikɔ mɔ ya kɔlɔ, kakɔna kakokayɛ nsala? Etawɔ dia wɛ hakoke ntshikitanya kɛnɛ kamboyosalaka lo nshi yakete. Tetshake wenya ndo wolo ayɛ lo nyanga dia ndjaswɛlɛ kana ndjaɛndja onongo kana mbisha anto akina onongo. Koko, etawɔ munga yayɛ ndo nsala tshɛ kakokayɛ nsala dia ndjaekesanyiya la kɛnɛ kambokokomɛ. Naka wɛ ndjaokaka dia ekɔ l’onongo wa dui dimɔ dia kɔlɔ diakayasale, kete lɔmba Jehowa l’okitshakitsha tshɛ, etawɔ munga kayɛ ndo lɔmbande edimanyielo. (Os. 25:11; 51:3, 4) Lɔmba wanɛ wakayasalɛ kɔlɔ edimanyielo ndo naka ekɔ ohomba, kete yanga ekimanyielo le dikumanyi. (Jak. 5:14, 15) Kondja wetshelo oma lo munga yayɛ ndo nsala la wolo diaha ndjikalolɛ. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayokoka kɛtshi ndo ayokosha osukɔ wele layɛ ohomba.—Os. 103:8-13. w23.08 28-29 od. 8-9
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 5
Jɛhɔashi akatetemala nsala kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ lo washo wa Jehowa nshi tshɛ yakawetshaka ɔlɔmbɛdi Jɛhɔyada.—2 Nku. 12:2.
Nkumekanga Jɛhɔashi akakondja wahɔ oma lo shɛngiya ya dimɛna yaki la Jɛhɔyada. Etombelo waki la dui sɔ ele, nkumekanga ka dikɛnda kɛsɔ akakombola dia ngɛnyangɛnya Jehowa. Koko l’ɔkɔngɔ wa Jɛhɔyada mvɔ, Jɛhɔashi akayohokamɛka waa apɔsta. (2 Ɛk. 24:4, 17, 18) La lonyangu l’efula, Jehowa “akatatɛ mbatomɛ amvutshi dia mbakaloya . . . , koko vɔ wakatone mpokamɛ.” Vɔ kopokamɛ kaanga Zɛkariya, laki ɔnaki Jɛhɔyada, laki komonga tsho omvutshi wa Jehowa ndo ɔlɔmbɛdi koko ndo ɔnango Jɛhɔashi. Lo mɛtɛ, nkumekanga Jɛhɔashi akadiake Zɛkariya. (2 Ɛk. 22:11; 24:19-22) Jɛhɔashi kotetemala monga la wɔma wa dimɛna wa Jehowa. Jehowa akate ate: “Wanɛ wamɔnyɔla wayɔnyɔma.” (1 Sa. 2:30) L’ɔkɔngɔ a laasɔ, olui wa tshitshɛ w’asɔlayi w’ase Suriya wakalɛndja “olui wa woke efula w’asɔlayi” waki Jɛhɔashi ndo ‘wakohomuya wolo.’ (2 Ɛk. 24:24, 25) Jɛhɔashi akadiakema oma le ekambi ande hita l’ɔtɛ wakandadiake Zɛkariya. w23.06 18-19 od. 16-17
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 6
Nyu nyaki ntondo wodjima, koko kakianɛ nyaya osase.—Ɛf. 5:8.
Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aketsha etena kɛmɔ l’Ɛfɛsɔ, asambisha ndo etsha anto lokumu l’ɔlɔlɔ. (Ets. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Nde akokaka anango ngandji k’efula ndo akalangaka mbakimanyiya dia vɔ ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Ase Ɛfɛsɔ wele Pɔɔlɔ akafundaka lo dikambo diawɔ, waki ɛhɔmbɔ wa tokanyi t’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo dikanyiyakanyiya. Ase Ɛfɛsɔ wakeyamaka efula lo woho wakayashaka anto efula l’awui wa mindo ndo lo lɔkɛwɔ la mfumbɔ nsɔnyi. Anto efula wakatondjaka awui wa mindo oma l’enyɔ awɔ lo tɔkɛnyɔ takasalemaka l’osomba ndo kaanga lo waa fɛtɛ y’ɛtɛmwɛlɔ. (Ɛf. 5:3) Ase Ɛfɛsɔ efula ‘wakanya yimba tshɛ lo ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ,’ etelo kalembetshiya tshɛkɛta lo tshɛkɛta ɔnɛ “hayowasha paa.” (Ɛf. 4:17-19) La ntondo ka vɔ mbeka kɛnɛ kaki ntondo ɔlɔlɔ kana kɔlɔ, nkum’etema yaki ase Ɛfɛsɔ kɔkɛtaka ndo vɔ kɔfɔnyaka kaanga yema ɔnɛ vɔ wayoyokoya la Jehowa l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakawasalaka. Diakɔ diakate Pɔɔlɔ dia vɔ waki “lo wodjima ndo vɔ mangana la lɔsɛnɔ l’oma le Nzambi.” Koko ase Ɛfɛsɔ amɔ kotetemala ntshikala lo wodjima. w24.03 20 od. 2, 4; 21 od. 5-6
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 7
Wanɛ walongamɛ le Jehowa wayonyomokondja wolo. . . . Vɔ . . . hawotɔlɛmba.—Isa. 40:31.
Ɔkɛndɛ wa Ngidiyɔna wa shushi akalɔmbaka dia nde monga la wolo efula wa lo demba. Etena kakalawɔ ase Midiyana l’otsho wakalɔmaka ta, Ngidiyɔna akaayele oma lo kionakona ya Midiyana ya Jezɛrɛlɛ polo l’ɔkɛdi wa Jɔrdana. (Emb. 7:22) Onde Ngidiyɔna akatohekɔ la Jɔrdana? Ndooko! Kaanga mbakandalɛmbɛ, nde l’apami ande 300 wakatenyanya ndo wakatetemala mbayela. L’ekomelo, nde akatondaka ase Midiyana ndo akawadje otshumba. (Emb. 8:4-12) Ngidiyɔna aki l’eshikikelo dia Jehowa ayowokeketsha ndo Jehowa akokeketsha. (Emb. 6:14, 34) L’etena kɛmɔ, Ngidiyɔna nde l’apami ande wakatayelaka nkumi ya dikanga hiende y’ase Midiyana l’ekolo, etena kele nkumi ya dikanga shɔ ondo wakatalawɔka laadiko dia waa kamɛlɔ. (Emb. 8:12, 21) Koko, l’ekimanyielo ka Nzambi, ase Isariyɛlɛ wakawande ndo wakawadje otshumba lo ta. Dikumanyi ndo vɔ lawɔ koka ndjaɛkɛ le Jehowa ɔnɛ la “halɛmbaka ndo hakɔmɔka pondjo.” Nde ayowasha wolo etena kewɔ lawɔ ohomba.—Isa. 40:28, 29. w23.06 6 od. 14, 16
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 8
[Jehowa] hatonyɔsɛka ndo hatonyotshika.—Eoh. 31:6.
Aha la taamu sho koka shikimadia otema aso oyadi ehemba wakoka mpomana la so. Diakɔ diele yaɛkɛle Jehowa. Tɔsɛdingole woho wakatondoya Baraka l’ɔtɛ wakandayaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. L’etena kɛsɔ, ase Isariyɛlɛ kondjalɔngɔsɔla lo ta. Vɔ komonga la dihomɔ dia ta. Koko Jehowa akatɛ Baraka dia ntshɔ ndo dia ndɔsha Sisɛra, owandji w’alembe w’ase Kanana l’alembe ande waki la dihomɔ tshɛ dia ta. (Emb. 5:8) Omvutshi wa womoto Dɛbɔra akatɛ Baraka dia nde ntshɔ polo l’okidi w’akona dia tohomana la Sisɛra la pusupusu yande ya ta 900. Kaanga mbele lo nkɛtɛ y’ebamubamu ase Isariyɛlɛ wakakoke monga l’okakatanu dia ndɔshana la pusupusu ya ta ya lowango efula shɔ ndo kaanga mbakeyaka Baraka dikambo sɔ, nde akakitanyiya kɛnɛ kakawawotɛ. Etena kakaholɔ asɔlayi l’okidi wa Dikona dia Tabɔra, Jehowa akalɔsha mvula ngembe. Pusupusu ya Sisɛra yakadinde lo lɔtɛkɛ ndo Jehowa akadjɛ Baraka otshumba. (Emb. 4:1-7, 10, 13-16) Woho akɔ waamɛ mbele, Jehowa ayotodjɛ otshumba naka sho ndjaɛkɛ le nde ndo diɛsɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ katoshande lo tshimbo y’enyimpala ande. w23.07 19 od. 17-18
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 9
Onto layokikɛ polo l’ekomelo mbayoshimbamɛ.—Mat. 24:13.
Solo dia lotutsha diekɔ ohomba efula dia sho ndjohanda. L’ɛnyɛlɔ k’ekambi wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja, tekɔ l’ohomba wa nkonga la solo dia lotutsha tshɛ dia Nzambi nkotsha sangwelo diande. (Hɛb. 6:11, 12) Bible tɛdikaka la okambi wa dikambɔ. (Jak. 5:7, 8) Okambi wa dikambɔ kambaka la wolo dia monɛ ndo mbitɛ ashi lo diangɔ diande, koko nde heye etena shikaa kayodiola. Ɔnkɔnɛ, okambi wa dikambɔ ɔsɔ kongaka la solo dia lotutsha tshɛ, ele l’eshikikelo dia nde ayona diangɔ dionɛnde. Woho akɔ waamɛ mbele, sho kambaka olimu wa wolo efula dia monga ambeki wa Yeso, kaanga mbeso “[hateye] lushi layoya Nkumɛso.” (Mat. 24:42) Sho kongaka la solo dia lotutsha tshɛ, tele l’eshikikelo dia l’etena kakandashikikɛ, Jehowa ayokotsha alaka tshɛ wakandalake. Naka taya bu la solo dia lotutsha, kete sho mbeyaka ndjɔkɔmɔ nkonga ndo ndjotatɛ la ndjaanganya oma l’akambo wa mɛtɛ. Sho kokaka nto ntatɛ mbesa diangɔ diasha ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔ tsho. Koko naka sho monga la solo dia lotutsha, sho kokaka mbikikɛ polo l’ekomelo ndo ndjoshimbamɛ.—Mika 7:7. w23.08 22 od. 7
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 10
Mpita ya l’ekolo yema lowolo yema diwomba.—Dan. 2:42.
Lo mbɛdika prɔfɛsiya katanema lo Danyɛlɛ 2:41-43 la nkina yele lo dibuku dia Danyɛlɛ ndo dia Ɛnyɛlɔ, sho koka mbuta dia akaka nembetshiyaka Anglɛtɛrɛ la Amɛrikɛ, lowandji laheme andja w’otondo ɛlɔ kɛnɛ. Lo kɛnɛ kendana la lowandji lɔsɔ laheme andja w’otondo, Danyɛlɛ mbutaka dia ‘diolelo sɔ diayonga etenyi wolo etenyi wɔdu.’ Lande na etenyi wɔdu? Nɛ di’anto k’anto, wanɛ wele didjidji dia diwomba dia wɔdu, kitshakitshaka akoka awɔ wa nsala akambo la wolo oko wolo wa lowolo. Oma lo kɛnɛ kakɔndɔla Danyɛlɛ lo kɛnɛ kendana la dɔ dia lohingu, sho mbekaka akambo wa mɛtɛ efula w’ohomba. Ntondotondo, lowandji laheme andja w’otondo la Anglɛtɛrɛ la Amɛrikɛ lakɛnya wolo awɔ lo toho efula. Ɛnyɛlɔ, wodja w’Anglɛtɛrɛ ndo w’Amɛrikɛ waki l’atei wa wedja wakadje etshumba efula lo Ta dia ntondo ndo Ta dia hende dia l’andja w’otondo. Koko lowandji laheme andja w’otondo lɔsɔ laya bu la wolo w’efula ndo layotatetemalaka nshisha wolo awɔ l’ɔtɛ w’ewanu wele lam’asa anto awɔ hita. Dui dia hende, lowandji lɔsɔ mbele lowandji l’ekomelo laheme andja w’otondo lahomba nɔmbɔla la ntondo ka Diolelo dia Nzambi ndanya waolelo tshɛ w’ana w’anto. w23.08 10-11 od. 12-13
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 11
Lam’akimi la lɔkɔnyɔ, dimi lakelɛ Jehowa, Nzambi kami kakamatetemalaka ndelɛ dia nyanga ekimanyielo. Nde akoke dui diami oma lo tɛmpɛlɔ kande.—Os. 18:6.
Lo tena dimɔtshi, Davidɛ akayakiyanyaka efula l’ɔtɛ w’ekakatanu tshɛ wakinde la wɔ ndo ehemba wakandahomanaka lawɔ. (Os. 18:4-5) Koko, ngandji ka Jehowa ndo woho wakandookimanyiyaka akawotutadiaka. Jehowa akalɔmbɔla ɔngɛnyi ande wakakɔmɔ ɔsɔ otsha lo “adiyo w’ɔmɔngɛla” ndo “l’ahole wa momuya wele l’ashi wa yɔyɔɔ.” Ko Davidɛ akakeketshama ndo aki suke dia ntetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Os. 18:28-32; 23:2) Woho akɔ waamɛ mbele lo nshi yaso nyɛ, “l’ɔtɛ wa ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa mbakiso koshila” etena kakatahomana l’ehemba wa lo lɔsɛnɔ ndo ekakatanu. (Del. 3:22; Kɔl. 1:11) Lɔsɛnɔ la Davidɛ laki lo waale mbala la mbala ndo nde aki l’atunyi wa wolo efula. Koko, ngandji ka Jehowa akookimanyiya dia nde ndjaoka lo wɔladi ndo l’ekokelo. Davidɛ akakoke ndjaoka dia Jehowa akikɔ la nde l’oseka dikambo tshɛ ndo ɔnɛ nde ayowosukɛ. Diakɔ diakandakoke memba ɔnɛ: “[Jehowa] akatshungola oma lo wɔma ami tshɛ.” (Os. 34:4) Wɔma wa Davidɛ waki dui dia mɛtɛ, koko ngandji kakawokaka Jehowa kakaleke wɔma wakandokaka ɔsɔ la fwa. w24.01 30 od. 15-17
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 12
Naka atshi wa pɛkato wambohemba dia kokotola, tetawɔke.—Tok. 1:10.
Nyokondja wetshelo oma lo tɛdikɔ ta kɔlɔ takɔshi Jɛhɔashi. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Jɛhɔyada laki Ɔlɔmbɛdi a laadiko, Jɛhɔashi akasɔnɛ angɛnyi wa kɔlɔ. (2 Ɛk. 24:17, 18) Nde akɔshi yɛdikɔ ya mpokamɛ ana wa nkumi ya dikanga ya la Juda wanɛ waki konangaka Jehowa. Ondo nyu mbetawɔka dia Jɛhɔashi akakoke mbewɔ waa efundja tɛkɔ asɔ, ambidji wa lofunge asɔ wanɛ wakasalaka awui wa kɔlɔ. Koko lo dihole dia nde nsala ngasɔ, nde akahokamɛ alako awɔ wa kɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, lam’akayange Zɛkariya k’ɔnango mongola, nde akodiakisha. (2 Ɛk. 24:20, 21; Mat. 23:35) Ande dui dia kɔlɔ ndo di’enginya lee! Jɛhɔashi akatatɛ lɔsɛnɔ lande dimɛna, koko lonyangu ko nde akakome esadi eto ɔpɔsta ndo ondjakanyi. L’ekomelo, ekambi ande hita, wakayodiaka. (2 Ɛk. 24:22-25) Lɔsɛnɔ lande lotonga woho okina otondongaka nde akatetemala mpokamɛ Jehowa ndo wanɛ wakawokaka ngandji! w23.09 9 od. 6
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 13
Takoka wɔma.—Luka 5:10.
Yeso akeyaka dia ɔpɔstɔlɔ Petero akakokaka ntshikala la kɔlamelo. Ɔnkɔnɛ Yeso akatɛ Petero la ngandji tshɛ ɔnɛ “takoka wɔma.” Woho wakayaɛkɛ Yeso le Petero aki la shɛngiya lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. Petero nde la Andɛlɛ w’ɔnango wakayotshikaka olimu awɔ wa minda nse ko wakayokomaka ambeki wa Mɛsiya wa lo tena tshɛ, yɛdikɔ yakayakonyaka l’ɛtshɔkɔ wa diambo. (Makɔ 1:16-18) Petero akɛnyi awui efula wa diambo lo nkoma ombeki wa Kristo. Nde akɛnyi Yeso akɔnɔla hemɔ, atondja ɛdiɛngɛ, ndo olola kaanga edo. (Mat. 8:14-17; Makɔ 5:37, 41, 42) Petero akɛnyi nto ɛnɛlɔ ka diambo ka woho wayonga Yeso l’ɔkɛndɛ ande wa Nkumekanga ka Diolelo dia Nzambi, dui diakahombe monga la shɛngiya y’efula le nde. Petero kombohɛ dui sɔ. (Makɔ 9:1-8; 2 Pe. 1:16-18) Eelo, Petero akɛnyi akambo wakinde konongamɛ otondonga nde kokoma ombeki wa Yeso. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wakandahombe monga la wɔ lo woho wakinde kombetawɔ dia nsaki ya kɔlɔ yaki la nde mbokonya dia nde nshisha ɛtshɔkɔ ɛsɔ lee! w23.09 21 od. 4-5
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 14
Yeso akawotɛ ate: “Lambokotɛ nte, aha polo mbala 7, koko polo mbala 77.”—Mat. 18:22.
Lo mukanda ande wa ntondo, ɔpɔstɔlɔ Petero akakambe la etelo ka “ngandji k’efula.” Ngandji ka ngasɔ kombaka, aha tsho pɛkato ngana tsho, koko “lokema la pɛkato.” (1 Pe. 4:8) Ondo Petero akohɔ wetshelo wendana l’edimanyielo wakawetsha Yeso ɛnɔnyi efula la ntondo. L’etena kɛsɔ, ondo Petero akafɔnyaka dia nde mɛtɛ mbeyaka dimanyiyana lam’akandate dia nde ayodimanyiya ɔnango “polo mbala esambele.” Koko Yeso akawetsha ate ndo nde teetshaka dia dimanyiya “polo mbala 77,” mbuta ate aha l’elelo. (Mat. 18:21) Naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia nkitanyiya dako sɔ, kete tɔkɔmɔke! Ekambi wa Jehowa tshɛ wele keema kokele wakonge l’okakatanu lo tena dimɔ dia dimanyiya. Kɛnɛ kele ohomba l’etena kɛnɛ le yɛ ele ntakola wanya tshɛ wahombama dia dimanyiya ɔnanyɔ ndo dia mbidja wɔladi lam’asayɛ la nde. w23.09 29 od. 12
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 15
Dimi lakalelɛ Jehowa . . . , ko nde akankadimola.—Jɔna 2:2.
Lam’akinde l’otema wa lose, Jɔna aki l’eshikikelo dia Jehowa akahombe mboka dɔmbɛlɔ diande dia ndjatshumuya dia l’okitshakitsha ndo Jehowa ayowokimanyiya. Jehowa akashimbɛ Jɔna ndo oma laasɔ nde akayonga suke dia nsala olimu wakandawosha. (Jɔna 2:10–3:4) L’etena keyɛ l’ohemba ɔmɔ, onde wɛ toyaokaka dia wɛ ekɔ l’ekiyanu efula ndo aya bu la wolo wa diholɛ Jehowa otema ayɛ lo dɔmbɛlɔ? Kana onde wɛ toyaokaka dia aya bu la wolo wa mbeka? Ohɔ dia Jehowa shihodiaka dimɛna okakatanu ayɛ. Ɔnkɔnɛ, kaanga etena kasalayɛ dɔmbɛlɔ dia lo tshena pe, wɛ koka monga l’eshikikelo dia nde ayokosha kɛnɛ mɛtɛ kele layɛ ohomba. (Ɛf. 3:20) Naka wɛ ekɔ l’okakatanu wa mbadia kana mbeka, wɛ koka mpokamɛ wadielo wa Bible kana w’okanda aso ɔmɔ walembetshiya Bible wakadjama l’eshinga. Wɛ koka nto nkondja ekimanyielo lo mpokamɛ osambo ɔmɔ l’atei w’esambo aso kana menda vidɛo mɔ lo jw.org. Jehowa kombolaka dia wɛ monga la wolo ndo nde ayokoshawɔ etena kawɔlɔmbayɛ ndo kalongamɛyɛ ekadimwelo wa dɔmbɛlɔ diayɛ lo Bible ndo lo dihomɔ dikina tshɛ diatoshande. w23.10 13 od. 6; 14 od. 9
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 16
Nyuma k’ekila mɛnyaka hwe dia mboka k’otsha lo dihole di’ekila kombishɔma edja tshɛ kaki luudu la dipɛma la ntondo lɔsɔ lekekɔ.—Hɛb. 9:8.
Tabɛrnaklɛ ndo tɛmpɛlɔ yakayokamaka l’ɔkɔngɔ la Jɛrusalɛma yaki woho ɔtɔi l’etei. L’etei aki tenyi pende, mbuta ate “Dihole di’Ekila” ndo “Dihole Dioleki Ekila,” dihɔndɔ di’okombɔ mbakakikotolaka ahole ahende asɔ. (Hɛb. 9:2-5; Eto. 26:31-33) L’etei ka Dihole di’Ekila wakakitshaka ekundji ka tala ka paonyi, elambwelo ka tshɔ ndo mɛsa wakawakitshaka mapa wa lɛɛnya. Paka “ɛlɔmbɛdi wele akitami w’esɔ” mbaketawɔmaka dia mbɔtɔ lo Dihole di’Ekila dia tokamba elimu awɔ w’ekila. (Wal. 3:3, 7, 10) Dihole Dioleki Ekila diakikɔ l’ɔshɛtɛ wa sheke wa paonyi, waki didjidji dia eongelo ka Jehowa. (Eto. 25:21, 22) Paka ɔlɔmbɛdi a laadiko mbaketawɔmaka dia ntenyanya dihɔndɔ di’okombɔ ko mbɔtɔ lo Dihole Dioleki Ekila mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi lo Lushi l’ekombelo ka pɛkato. (Lɛw. 16:2, 17) Nde akɔtɔka la dikila dia nyama dikambo dia ekombelo ka pɛkato yande hita ndo ya wodja w’otondo. L’edjedja ka wonya, Jehowa akayosha kitshimudi ya diangɔ tshɛ diaki lo tabɛrnaklɛ.—Hɛb. 9:6, 7. w23.10 27 od. 12
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 17
Nyokane ngandji.—Jni. 15:17.
Mbala la mbala l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho tanaka didjango dia “mbokana ngandji lam’asaso.” (Jni. 15:12; Rɔmɔ 13:8; 1 Tɛs. 4:9; 1 Pe. 1:22; 1 Jni. 4:11) Koko, ngandji ekɔ dionga dimɔ dia l’etei k’otema, kana l’etei ka lonto laso, ndo ndooko onto lakoka mɛna otema aso. Ko ngande wakoka ngandji kokanaso mɛnama hwe? Oma l’ɛtɛkɛta ndo l’etsha aso. Ekɔ toho efula takokaso mɛnya anangɛso l’akadiyɛso ngandji kawaokaso. Bɛnyɛlɔ dimɔ diɔ nɛ: “Nyotanɛke mɛtɛ onto l’onto.” (Zɛk. 8:16) “Nyonge la wɔladi lam’asanyu.” (Makɔ 9:50) “Lo kɛnɛ kendana la nɛmiyana, nyosha ɛnyɛlɔ.” (Rɔmɔ 12:10) “Nyolongɔnake.” (Rɔmɔ 15:7) “Nyotetemale . . . dimanyiyana lam’asanyu.” (Kɔl. 3:13) “Nyamuyanake eshikɔ.” (Ngal. 6:2) “Nyotetemale sambana lam’asanyu.” (1 Tɛs. 4:18) “Nyotetemale . . . mbodiana onto la wonya ande.” (1 Tɛs. 5:11) “Nyɔlɔmbanɛke.”—Jak. 5:16. w23.11 9 od. 7-8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 18
Nyɔngɛnɛngɛnɛ lo elongamelo. —Rɔmɔ 12:12.
Lushi tshɛ, sho mbɔsaka tɛdikɔ talɔmbama dia monga la mbetawɔ ka wolo. Ɛnyɛlɔ, sho mbɔsaka tɛdikɔ tendana l’angɛnyi, tɔkɛnyɔ, kalasa, diwala, ana ndo olimu wa l’emunyi. Laasɔ sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ɛsɔnwɛlɔ wasalami mɛnyaka dia lekɔ l’eshikikelo dia dikongɛ nɛ diekɔ lo tshanda mɔ tsho ndo ɔnɛ keem’edja diɔ diayanga mpɛnyama l’andja w’oyoyo waki Nzambi? Kana onde ɛsɔnwɛlɔ ami sɛngiyamaka oma le anto wele yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka dia nyɔi mbele ekomelo ashimu?’ (Mat. 6:19, 20; Luka 12:16-21) Tayɔsa tɛdikɔ toleki amɛna naka sho nkeketsha mbetawɔ kaso k’ɔnɛ andja w’oyoyo aya kemembe. Ndo nto, sho pomanaka l’ekakatanu walɔmba dia monga la mbetawɔ ka wolo. Sho mbeyaka mpomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ, hemɔ yahakɔnɔ kana awui akina wakoka tɔkɔmɔla. L’etatelo, sho koka tokomɛ ehemba aso la dihonga tshɛ. Koko naka ehemba ɛsɔ wamboviya, kete tayonga l’ohomba wa monga la mbetawɔ ka wolo dia mbikikɛ ndo ntetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ.—1 Pe. 1:6, 7. w23.04 27 od. 4-5
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 19
Nyotetemale nɔmba.—1 Tɛs. 5:17.
Jehowa nongamɛka dia sho nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’alɔmbɛlɔ aso. Ɛnyɛlɔ, ɔnangɛso ɔmɔ mbeyaka nɔmba Jehowa dia mbokimanyiya dia nde mbɔsa vakashi l’olimu ande wa l’emunyi l’oyango wa nde tɔtɔ lo losanganya la rɛjɔ. Ngande wakoka Jehowa nkadimola lo dɔmbɛlɔ sɔ? Nde koka mbisha ɔnangɛso dihonga diele lande ohomba dia ntshɔ tɔlɔmba owandji ande w’olimu. Koko ɔnangɛso ndamɛ mbahomba ntshɔ le owandji ande ndo tɔɔlɔmba. Ondo nde mbeyaka monga l’ohomba wa mbɔlɔmba mbala la mbala. Ondo nde mbeyaka kaanga nɔmba dia mengɔnya l’osekande ose olimu ɔmɔ nshi yawɔ ya nkamba. Kana nde mbeyaka mbɔlɔmba vakashi yayowohembola dikuta. Jehowa nongamɛka dia sho mbɔlɔmbaka lo kɛnɛ kendana l’ekakatanu aso. Yeso akɛnya di’alɔmbɛlɔ aso amɔ hawotokadimɔma l’etena kalongamɛso. (Luka 11:9) Ɔnkɔnɛ tohekɔke! Lɔmbaka l’otema ɔtɔi ndo mbala la mbala. (Luka 18:1-7) Etena katetemalaso nsala dui sɔ, sho mɛnyaka Jehowa dia kɛnɛ kɔlɔmbaso kekɔ ohomba efula le so. Sho lawɔ mɛnyaka mbetawɔ kaso lo dikoka diele la nde dia tokimanyiya. w23.11 22 od. 10-11
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 20
Elongamelo hɛndja ɛkɔndjɔ.—Rɔmɔ 5:5.
Jehowa akalake ɔngɛnyi ande Abrahama dia wedja tshɛ wa la nkɛtɛ wayɔtshɔkwama lo tshimbo ya kanula yande. (Eta. 15:5; 22:18) Lam’ele Abrahama aki la mbetawɔ k’efula le Nzambi, nde aki l’eshikikelo dia daka diaki Nzambi diayokotshama. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, lam’aki Abrahama l’ɛnɔnyi 100 ndo wadɛnde l’ɛnɔnyi 90, atshukanyi wa kɔlamelo asɔ komonga l’ɔna. (Eta. 21:1-7) Koko, Bible mbutaka ɔnɛ: “L’ɔtɛ wa elongamelo, [Abrahama] aki la mbetawɔ dia nde ayonga she wedja efula lo ndjela kɛnɛ kakatama.” (Rɔmɔ 4:18) Wɛ mbetawɔka dia elongamelo kaki la Abrahama kakakotshama. Nde akayotaka ɔna pami lakandalongamɛka edja efula, mbuta ate Isaka. Eshikikelo kaki la Abrahama kakahikama l’ɛngɔ kakɔna? Lam’ele Abrahama akeyaka Jehowa dimɛna, nde aki “l’eshikikelo tshɛ dia kɛnɛ kakalake [Nzambi]” kayokotshama. (Rɔmɔ 4:21) Jehowa aketawɔ Abrahama ndo akawɔshi oko onto ɔlɔlɔ l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande.—Jak. 2:23. w23.12 8 od. 1-2
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 21
Onto lele la kɔlamelo lo kɛnɛ kele tshitshɛ ekɔ la kɔlamelo ndo lo kɛnɛ kele efula; ndo onto lele bu la losembwe lo kɛnɛ kele tshitshɛ hatoyala la losembwe ndo lo kɛnɛ kele efula.—Luka 16:10.
Ɔlɔngɔlɔngɔ wakokawɔ mbɛkɛ otema kotshaka ɛkɛndɛ ande l’etete tshɛ. (Luka 16:10) Sɛdingola ɛnyɛlɔ ka kokele kaki Yeso. Ndooko lushi lakandanya yimba oma l’ɔkɛndɛ ande. Koko nde akakotsha ɛkɛndɛ wakawosha Jehowa kaanga mbele dui sɔ komonga wɔdu nsala. Nde akokaka anto ngandji, djekoleko ambeki ande ndo nde aketawɔ nkimɔ lɔsɛnɔ lande la lolango tshɛ lo dikambo diawɔ. (Jni. 13:1) Lo mbokoya Yeso, nsala la wolo dia nkotsha ɔkɛndɛ tshɛ wakoshawɔ. Naka wɛ heye woho wa nkotsha ɔkɛndɛ wakawakosha, kete onga l’okitshakitsha ndo yanga ekimanyielo k’oma le anangɛso wambotshunda lo nyuma. Nsala tshɛ diaha mbidja dɛwɔlɛwɔ lo kɛnɛ kendana l’ɛkɛndɛ ayɛ. (Rɔmɔ 12:11) Koko, kotshaka ɔkɛndɛ ayɛ tshɛ oko onto ‘lasalɛ Jehowa koko aha anto.’ (Kɔl. 3:23) Lo mɛtɛ, wɛ bu kokele, ɔnkɔnɛ onga la wɛdimo ndo etawɔ munga tshɛ yasalayɛ.—Tok. 11:2. w23.12 26 od. 8
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 22
Onto lakitsha wɛkamu ande le Jehowa ekɔ la ɔtshɔkɔ.—Jɛr. 17:7.
Ekɔ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ batizama ndo nkoma ose nkumbo ka Jehowa. Wanɛ wakakondja diɛsɛ sɔ mbetawɔka omembi w’esambo Davidɛ lakate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le ɔnɛ lasɔnayɛ [wɛ Jehowa] ndo lelayɛ suke dia mbidjasɛ lo asɛkɛ ayɛ.” (Os. 65:4) Jehowa aha onto tshɛ mbetawɔnde dia mbidjasɛ l’asɛkɛ ande. Nde sɔnaka wanɛ wɛnya dia vɔ kombolaka dia ndjasukanya la nde. (Jak. 4:8) Etena kayakimɔyɛ le Jehowa ndo kabatizamayɛ, wɛ koka monga l’eshikikelo dia l’ɔkɔngɔ wa wɛ batizama, nde ‘ayokohongolɛ ɔtshɔkɔ polo ndo ndooko ɛngɔ kahombama.’ (Mal. 3:10; Jɛr. 17: 8) Batisimu ekɔ tsho etatelo. Wɛ ayokombola nsala kɛnɛ tshɛ koleki dimɛna dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dɔkɔlɔkɔ dia ndjakimɔ kayɛ, kaanga la ntondo k’ehemba kana kɔtɔ mbetawɔ kayɛ l’ohemba. (Ond. 5:4, 5) Oko ombeki wa Yeso, wɛ ayoyela ɛnyɛlɔ ka Yeso ndo wadjango ande lo nna ndo lo nna naka kokaka.—Mat. 28:19, 20; 1 Pe. 2:21. w24.03 8 od. 1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 23
Pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde.—Eta. 2:24.
Ko kakɔna kayonyosala naka wɛ l’olonganyi ayɛ hanyɔngɛnangɛna mbetshaka wenya kaamɛ? Kakɔna kakokayɛ nsala? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka seka dia dja. Dja hayolombalomba etena katatɛyɔ mpɛta. Yɔ nɔmbaka dia tahɛtaka yema yema etena katayadje nkunyi ya weke lɔkɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, lande na kahanyatatɛ mbetsha wenya yema tshitshɛ kaamɛ lushi tshɛ? Yashikikɛ dia nsala dui dimɔ dia ngɛnangɛnanyu. (Jak. 3:18) Lo ntatɛ la towuiwi tatotshitshɛ, nyu mbeyaka ntatɛ mɛna dia ngandji kele lam’asanyu kambotatɛ mpama. Dilɛmiɛlɔ diekɔ ohomba efula lo diwala. Diekɔ oko hiɛlɛlɛ yakimanyiya dia seka dia dja ntetemala nombalomba. Dja koka nyimala esadi eto naka hiɛlɛlɛ bu. Woho akɔ waamɛ mbele naka dilɛmiɛlɔ bu, kete atshukanyi wayɛna dia ngandji kawɔ kekɔ lo takitakita esadi esadi. Lo wedi okina, wadi l’omi wasala la wolo dia mɛnyanya dilɛmiɛlɔ lam’asawɔ kambaka la wolo dia ntetemala mpɛtshahɛtsha ngandji kele lam’asawɔ. Koko ohɔka dia, aha tsho mbidja lo yimba dia wɛ ekɔ lo mɛnya dilɛmiɛlɔ, koko kɛnɛ koleki ele mbeya dia olonganyi ayɛ ekɔ lo ndjaoka dia nde ekɔ lo nɛmiyama. w23.05 22 od. 9; 24 od. 14-15
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 24
Etena kakamamɛnama la ekiyanu, wɛ akansambe ndo akambɔladia. —Os. 94:19.
Lo Bible, ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo wakatɛkɛtaka tena dimɔtshi etena kakiwɔ la ntondo k’ekakatanu ndo wakasakaka nkomba la ntondo k’atunyi awɔ kana oma lo tɔsɛngiya tokina. (Os. 18:4; 55:1, 5) Woho akɔ waamɛ mbele, sho mbeyaka pomana l’ɔlɔshamelo ɔmɔtshi wa la kalasa, l’olimu, w’oma le nkumbo yaso kana w’oma le lɛɛta. Sho koka kaanga monga la wɔma wa nyɔi l’ɔtɛ weso la hemɔ kɛmɔtshi. Lo tena dia ngasɔ, sho mbeyaka ndjoyaoka oko anto waha l’ekimanyielo oko ɔna dikɛnda. Ngande watokimanyiya Jehowa lo tena diele oko sɔ? Nde tosambaka ndo totutadiaka. Ɔnkɔnɛ, etshaka wenya mbala la mbala lo nɔmbaka ndo lo mbadiaka Ɔtɛkɛta ande. (Os. 77:1, 12-14) Laasɔ etena keyɛ la ntondo k’okakatanu, kɛnɛ kahombayɛ nsala ntondo ondo ayonga ohomba wɛ mbɛlɛ le Shɔ lele l’olongo. Tɛ Jehowa wɔma ayɛ ndo ekiyanu ayɛ. Etawɔ dia sawola la nde ko nde ayokosamba lo tshimbo y’Afundelo.—Os. 119:28. w24.01 24-25 od. 14-16
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 25
Nzambi mbanyosha wolo ndo mbanyosha nsaki la wolo wa nsala akambo. —Flpɛ. 2:13.
Nsaki ekɔ dui dimɔtshi di’ohomba efula dia wɛ nkotsha eyango ayɛ wa lo nyuma. Etena keyɛ la nsaki ka wolo ka nkotsha eyango ayɛ, wayosala la wolo dia mbookotsha. Ndo naka sho monga la nsaki k’efula, kete tayokotsha eyango aso. Ko, kakɔna kakokayɛ nsala dia monga la nsaki k’efula? Lɔmba dia monga la nsaki k’efula. Lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa koka kotshutshuya dia wɛ nkotsha oyango ayɛ. Tena dimɔ sho ndjadjɛka oyango ɔmɔ nɛ dia sho mbeyaka dia sho pombaka ndjadjɛ oyango akɔ ndo ɔsɔ ekɔ dui dia dimɛna. Koko mbeyaka monga ko sho bu la nsaki ka mɛtɛ ka nkotsha oyango akɔ. Kana yimba lo kɛnɛ kambokosalɛka Jehowa. (Os. 143:5) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakanaka yimba l’ɔlɔlɔ waheya mbɛdika wakawɛnya Jehowa ndo dui sɔ diakotshutshuya dia nde ndjasha tshɛ l’olimu wa Jehowa. (1 Kɔr. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Woho akɔ waamɛ mbele, lo yɛdikɔ yayotalekaka nkana yimba la kɛnɛ kakakosalɛ Jehowa, mbayoyotalekaka monga la nsaki ka nkotsha oyango ayɛ.—Os. 116:12. w23.05 27 od. 3-5
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 26
Nyotombole lokombo la Jehowa. —Os. 113:1.
Sho ngɛnyangɛnyaka Shɛso lele l’olongo etena katombolaso lokombo lande. (Os. 119:108) Onde kɛsɔ mɛnyaka dia Nzambi-Kanga-Wolo-Tshɛ ekɔ oko anto wele bu kokele watolangaka di’anto akina mbatombola dia vɔ ndjaoka dimɛna ndo diaha vɔ mboka wɔma? Ndooko. Etena katombolaso Shɛso lele l’olongo, sho kimanyiyaka dia mɛnya dia dui dikina diakate Satana lo dikambo dia ɔmɔmɔ la l’atei aso diekɔ kashi. Satana funaka dia ndooko onto layamɛ lokombo la Nzambi la kɔlamelo tshɛ. Lo ndjela Satana, ndooko onto ɔtɔi l’atei aso layotshikala l’olowanyi. Nde mbutaka dia sho tshɛ tayotshika kambɛ Nzambi naka hatoyokondja wahɔ waya lo nsala dui sɔ. (Jɔbɔ 1:9-11; 2:4) Koko Jɔbɔ laki la kɔlamelo akɛnya dia Satana ekɔ kanga kashi. Kayotota lo dikambo diayɛ? Sho tshɛ tekɔ la diɛsɛ dia mamɛ la kɔlamelo tshɛ lokombo la Shɛso ndo mbɔngɛnyangɛnya lo mbokambɛka la kɔlamelo tshɛ. (Tok. 27:11) Ekɔ dui dia nɛmɔ efula nsala ngasɔ. w24.02 8-9 od. 3-5
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 27
Nyonge la mbetawɔ le amvutshi ande, ko nyayotondoya.—2 Ɛk. 20:20.
L’ɔkɔngɔ wa nshi ya Mɔsɛ nde la Jashua, Jehowa akayɔsɔnaka toshushi dia nɔmbɔla ekambi ande. Oma laasɔ, lo nshi ya nkumi ya dikanga, Jehowa akasɔnɛ amvutshi dia nɔmbɔla ekambi ande. Nkumi ya dikanga yaki la kɔlamelo yakayelaka ɛlɔmbwɛlɔ k’amvutshi. Ɛnyɛlɔ, l’okitshakitsha tshɛ, Nkumekanga Davidɛ aketawɔ engwelo k’oma le omvutshi Natana. (2 Sa. 12:7, 13; 1 Ɛk. 17:3, 4) Nkumekanga Jɛhɔshafata akayele ɛlɔmbwɛlɔ kakawosha omvutshi Jahaziyɛlɛ ndo akakeketsha ase Juda dia ‘monga la mbetawɔ le amvutshi wa [Nzambi].’ (2 Ɛk. 20:14, 15) Etena kakinde l’okiyanu, nkumekanga Hɛzɛkiya akalɔmbɛ omvutshi Isaya ekimanyielo. (Isa. 37:1-6) Etena tshɛ kakayelaka nkumi ya dikanga ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, vɔ wakatshɔkwamaka ndo wodja w’otondo waki l’ekokelo. (2 Ɛk. 20:29, 30; 32:22) Ɔsɔ mɛtɛ mbaki djembetelo yɛnya dia Jehowa mbakalɔmbɔlaka ekambi ande. w24.02 21 od. 8
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 28
Ɔnkɔnɛ, tanyongake la diɔtɔnganelo la wɔ.—Ɛf. 5:7.
Satana nangaka dia sho mbekesanɛ l’anto wahatotokimanyiya dia nkitanyiya atɔndɔ wa Jehowa. Koko ekɔ ohomba sho monga la yewo y’efula oleki ndo woho wakahombe ase Ɛfɛsɔ wa lo nshi y’edjedja monga la yɔ, nɛ dia ɛlɔ kɛnɛ tokoka mbetsha wenya l’anto aha tsho l’okoko l’okoko, koko ndo nto lo waa rɛzo sɔsio. Sho pombaka ndɔshana l’ekanelo ka yimba k’andja ɔnɛ kata dia lɔkɛwɔ la mindo mbetawɔmaka. Sho mbeyaka dui sɔ dimɛna. (Ɛf. 4:19, 20) Sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde lambɔsa yɛdikɔ ya mbewɔ diɔtɔnganelo di’anyanya l’asekami wa l’olimu, wa la kalasa kana anto akina wahalɛmiya atɔndɔ wosembwe wa Jehowa? Onde dimi sukɛka la dihonga tshɛ atɔndɔ wa Jehowa kaanga mbakoka anto amɔtshi mɔnyɔlami l’ɔtɛ wasalami dui sɔ?’ Oko wadiɛnya 2 Timɔte 2:20-22, sho lawɔ pombaka monga la yambalo y’efula, etena kasɔnaso angɛnyi l’etshumanelo k’Akristo. Tatohɛke di’anto amɔ hawototokimanyiya dia ntetemala ntshikala la kɔlamelo l’olimu wakambɛso Jehowa. w24.03 22-23 od. 11-12
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 29
Jehowa ekɔ la ngandji k’efula. —Jak. 5:11.
Onde wɛ ambokanyiyaka dia mbeya woho wele Jehowa? Kaanga mbele Jehowa hɛnama, Bible mbolembetshiyaka lo toho efula totshikitanyi. Jehowa mbelamɛka ɔnɛ “wonya ndo engawo” ndo “dja yatshumba.” (Os. 84:11; Hɛb. 12:29) Ofundji ɔmɔ wa Bible akawolembetshiya oko dive dia safirɛ, oko ɛngɔ kɛmɔ kafɔna la mfɛsa, ndo oko ɛngɔ kahɛta ngai ngai oko ngolo. (Ɛzk. 1:26-28) Lam’ele hatokoke mɛna Jehowa, sho mbeyaka monga l’okakatanu wa mbetawɔ ɔnɛ nde tolangaka. Amɔ fɔnyaka dia Jehowa hawaokaki ngandji pondjo l’ɔtɛ w’awui wakawasale lo nshi y’edjedja lo nsɛnɔ yawɔ. Jehowa shihodiaka nsaki ya ngasɔ ndo nde mbeyaka woho wongayɔ la shɛngiya le so. Dia tokimanyiya, nde mbisholaka lonto lande la dimɛna efula l’Ɔtɛkɛta ande. Tshɛkɛta tshɔi yalembetshiya Jehowa dimɛna ele ngandji. (1 Jni. 4:8) Bible mbitaka dia Nzambi ekɔ ngandji. Dui tshɛ diasalande tshutshuyamaka la ngandji. Nzambi ekɔ la ngandji ka dimɛna efula ndo kekɔ wolo efula ndo nde kikɛnɛmɔlaka kaanga otsha le wanɛ wahawoke ngandji.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 od. 1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 30
Nde akatɛkɛtaka la wɔ lo ekundji ka dinge.—Os. 99:7.
Jehowa akasɔnɛ Mɔsɛ dia ntondja wodja w’Isariyɛlɛ oma l’Edjibito ndo oko tolembetelo tɛnama hwe, Nde akawasha ekundji ka dinge dia mbalɔmbɔla la yanyi ndo ka dja dia mbalɔmbɔla l’otsho. (Eto. 13:21) Mɔsɛ akatayelaka ekundji kakɔ kakatawɔlɔmbɔlaka nde l’ase Isariyɛlɛ otsha lo Ndjale ka Beela. Ase Isariyɛlɛ wakoke wɔma etena kakawɛnyi dia waya lam’asa Ndjale ka Beela la alembe w’ase Edjibito wakayawayelaka. Koko dui sɔ komonga dindja. Jehowa mbakatalɔmbɔlaka ekambi ande lo tshimbo ya Mɔsɛ. (Eto. 14:2) Nzambi akawatsha lo yoho ya diambo efula. (Eto. 14:26-28) Ɛnɔnyi 40 l’ɔkɔngɔ, Mɔsɛ akatetemala nɔmbwama la ekundji ka dinge dia nɔmbɔla ekambi wa Nzambi l’oswe wa shɛnga. (Eto. 33:7, 9, 10) Jehowa akatɛkɛtaka la Mɔsɛ lo tshimbo y’ekundji ka dinge, ko lo wedi ande Mɔsɛ mbɔsa ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ ko totɛ ase Isariyɛlɛ. Ase Isariyɛlɛ wakakoke mɛna hwe dia Jehowa mbakakambaka la Mɔsɛ dia mbalɔmbɔla. w24.02 21 od. 4-5