Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka: nyoshike ekolo la ntondo ka yimba y’andja ɔnɛ
‘Sho konongola yimba y’andja ɔnɛ, koko takalongola yimba y’oma le Nzambi.’—1 KORETO 2:12.
1, 2. (a) Otshikitanu akɔna wakoka mɛnama l’asa ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa l’andja ɔnɛ la ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa lo tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa? (b) Lowando lakɔna lakokaso mbisha efula k’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wele Ɛmɛnyi wa Jehowa?
JURUNALƐ mɔtshi ya l’Australie (The Sun-Herald) yakate ɔnɛ: “Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa nshi yaso nyɛ wambɔkɔmɔ etema, waya oko ekalema ndo wambɔtɔmbɔkɔ.” Yɔ yakate nto ɔnɛ: “Alapɔlɔ wa tuminadi mɛnyaka dia [lâdiko di’ɔnɔnyi wetshi,] lofulo l’ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka wafundawɔ l’ɔtɛ w’enongo a weke w’awui w’epetenge watshelawɔ anto lakanyomodɛ yɛdikɔ ya 22 lo lokama . . . Ana w’akɛnda wekɔ lo ndjâdiaka vamɛ lo yɛdikɔ yambodɛ mbala shato tatɛ oma l’atei w’ɛnɔnyi wa 1960 . . . Lɔkɛwɔ l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka lekɔ lo taleke tshikitana woho w’anyanya, nɛ dia lofulo l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wayasha lo ɔnwɛlɔ wa didjoyadjoya, wa wanu wa wolo dia vɔ monga oko anto wahɛnyi andja ɔnɛ wâdingi lekɔ lo tadɛ tsho.” Koko, aha lo wodja ɔtɔi oto mbasalema awui asɔ. L’andja w’otondo, ambutshi, embetsha, ndo enganga wa hemɔ ya lo yimba wekɔ lo kiyana hakoke lo menda woho waya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka.
2 Otshikitanu wa mamba wekɔ l’asa efula k’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa nshi nyɛ vɔ l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’ɛlɔlɔ watanema l’atei wa tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Vɔ kema kokele. Ndo vɔ lawɔ wekɔ lo ndɔ ta dia ta la ‘nsaki y’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka.’ (2 Timote 2:22) Koko l’olui awɔ tshɛ, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛsɔ wakayakeketsha la dihonga tshɛ dia mamema kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, ndo hawetawɔ ntsha kɛnɛ kawasokoya andja ɔnɛ. L’otema ɔtɔi mɛtɛ mbanyandolaso nyu ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka tshɛ walɔ la ‘etshelo wa mayɛlɛ’ waki Satana ko nyekɔ lo mbalɛndja! (Efeso 6:11) Oko ɔpɔstɔlɔ Joani, etema wakiso tosokoyaka dia sho mbuta ɔnɛ: “Elongo w’apami [la wa wamato], dimi lakanyufundela ne dia nyu nyeko la wulu. Diui dia [Nzambi] diatuyalaka l’etema anyu, nyu nyakaleki kanga kolo wulu.”—1 Joani 2:14.
3. Tshɛkɛta “yimba” akokayɔ nembetshiya?
3 Koko, dia tetemala nɛndja kanga kɔlɔ, wɛ pombaka ndjâketembola dia shika tomamba la ntondo ka kɛnɛ kelɛ Bible ɔnɛ ‘yimba y’andja ɔnɛ.’ (1 Koreto 2:12) Lo ndjela dibuku dimɔtshi diɔmbɔla ɛtɛkɛta wa lo Grɛkɛ, “yimba” kokaka nembetshiya “eongelo kana shɛngiya yalola lo anima w’onto tshɛ ndo yɔ̂lɔmbɔla.” Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ambɛna ɔnɛ onto ɔmɔtshi ekɔ la dionga dia kɔlɔ, wɛ kokaka mbuta ɔnɛ nde ekɔ la “yimba” ya kɔlɔ. “Yimba” yayɛ, eongelo kayɛ, kana nsaki ya lo wɔɔngɔ ayɛ yekɔ la shɛngiya lo akambo wasɔnayɛ dia ntsha; yɔ yekɔ la shɛngiya lo etshelo la lo ɛtɛkɛta wakiyɛ. Tolembete dia onto l’onto kana olui w’anto kokaka mɛnya “yimba” mɔtshi. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafundɛ olui ɔmɔtshi w’Akristo ate: “Ngrasia ka Nkumɛsu Yesu Kristu kayale la yimba yakiñu.” (Filɛmɔ 25, Dikelemba di’Oyuyu) Ko lâsɔ, yimba yakɔna yele l’andja ɔnɛ na? Lam’ele ‘andja w’otondo wekɔ l’ɛse ka lowandji la kanga kɔlɔ,’ Satana Diabolo, shi yimba y’andja ɔnɛ hayokoke monga yimba y’ɔlɔlɔ?—1 Joani 5:19.
Woho wakokaso mbeya yimba y’andja ɔnɛ
4, 5. (a) Yimba yakɔna yaki la shɛngiya le wanɛ waki l’etshumanelo ka l’Ɛfɛsɔ la ntondo ka vɔ ndjoyala Akristo? (b) Akɔna ele “owandji wa wolo wa lɔpɛpɛ,” ndo “lɔpɛpɛ” lɔsɔ kɛdikɛdi na?
4 Paulo akafunde ate: “Nyu mbele Nzambi akanyɔsɛnya nto kânga mbakanyavu lo munga la lo pɛkato yanyu, lɔnɛ akanyakɛndakɛndaka ntondo lo ndjela dikongɛ di’akambo di’andja ɔnɛ, lo ndjela owandji wa wolo wa lɔpɛpɛ, yimba yakamba olimu etena kɛnɛ le ana w’ehedia. Eelo, l’atei awɔ sho tshɛ takakɛndakɛndaka ntondo lo ndjela nsaki ya demba, tasala akambo wakalangaka demba la tokanyi, ndo taki, oma l’eotwelo, ana wa nkɛlɛ oko akina.”—Ɛfɛsɔ 2:1-3, NW.
5 La ntondo ka vɔ mbeka mboka k’Akristo, Akristo wa l’Ɛfɛsɔ, aha la vɔ mbeya, wakayelaka “owandji wa wolo wa lɔpɛpɛ,” mbut’ate Satana Diabolo. “Lɔpɛpɛ” lɔsɔ kema dihole dimɔtshi dia mɛtɛ mɛtɛ diodjashi Satana nde l’ɛdiɛngɛ ande. Nshi yakafunde Paulo ɛtɛkɛta ɛsɔ ko Satana nde l’ɛdiɛngɛ ande weke la diaaso dia mbɔtɔ l’olongo. (Enda lo Jobo 1:6; Enyelo 12:7-12.) Tshɛkɛta “lɔpɛpɛ” kokaka nembetshiya yimba, kana dionga diaheme andja wa Satana. (Enda lo Enyelo 16:17-21.) Oko lɔpɛpɛ lotodingi, yimba shɔ yekɔ dihole tshɛ.
6. “Lowandji la lɔpɛpɛ” kɛdikɛdi na, ndo ngande wakambalɔ olimu le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula?
6 Ko “lowandji la lɔpɛpɛ” kɛdikɛdi na? Ondo ɔsɔ ekɔ paka shɛngiya ya wolo efula yele la “lɔpɛpɛ” lɔsɔ le anto. Paulo akate ɔnɛ yimba shɔ ‘yekɔ lo kamba olimu le ana w’ehedia.’ Ɔnkɔnɛ, yimba y’andja ɔnɛ mbishaka onto yimba y’ohedia ndo y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ, ndo tɔsɛngiya t’oma le angɛnyi tekɔ yoho mɔtshi yɛnama lowandji lɔsɔ. Osekaseka ɔmɔtshi w’Ɔmɛnyi wa Jehowa akate ate: “Wonya weyɛ la kalasa, onto tshɛ kokeketshaka paka dia wɛ monga yema oko elengalenga kana ɔtɛ wolo. Ana w’akɛnda ndekaka kɔlɛmiya naka wɛ ntsha akambo w’epetenge.”
Weho wɛnama yimba y’andja ɔnɛ
7-9. (a) Ta weho ɛmɔtshi watɛnamaka yimba y’andja ɔnɛ le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nshi nyɛ. (b) Onde wɛ ambɛnaka dikambo dimɔtshi dia ngasɔ lo ngelo kodjashiyɛ?
7 Naa weho ɛmɔtshi wɛnama yima y’andja ɔnɛ le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nshi nyɛ na? Yɔ mɛnamaka lo lokeso la lo ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Alapɔlɔ wa lo jurunalɛ mɔtshi wakɛnya dia olekanyi ambeki 70 lo lokama wa lo mvula ka komelo ndo kosukanyi la ka komelo lo kalasa ya weke wakate dia wakavaka lam’akiwɔ lo kalasa ya sɛkɔndɛrɛ. Ndo ɛtɛkɛta wa sawosawo ndo wele bu la dilɛmiɛlɔ, wa lɔsɔkɔ ndo wa mindo wekɔ l’enyɔ w’anto efula. Eelo mɛtɛ, mbala kɛmɔtshi Jɔbɔ nde l’ɔpɔstɔlɔ Paulo, dia vɔ mɛnya nkɛlɛ ka losembwe kakawokaka, wakatondja ɛtɛkɛta ɛmɔtshi wakoka amɔtshi mɛna ɔnɛ lɔsɔkɔ. (Jobo 12:2; 2 Koreto 12:13) Koko, lɔsɔkɔ la kandji latomba oma l’enyɔ w’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula mongaka esangɔ efula oko tshondo ya lɔtɛngɔ.
8 Tshambandeko lo tɔkɛnyɔ ekɔ nto woho ɔmɔtshi wɛnama yimba y’andja ɔnɛ. Ɛlɔngɔlɔngɔ efula ntshɔka lo waa baarɛ y’etsho, lo awandja wanɔwɔ mishiki, esangɔ efula otsho w’otondo (raves),a ndo ndjashaka lo weho ekina wa tɔkɛnyɔ ta ndjângɛnyangɛnya lo yoho ya tshambandeko. Tshambandeko lo ɔlɔtɔ ndo lo ndjâlɛnga mɛnamaka nto le anto efula. Oma lo weho w’ahɔndɔ w’ehobo polo ndo lo etshelo ka kɔlɔ efula ka ndjâtungunaka wesho lo demba, lokema l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa nshi nyɛ wekɔ lo ndjaɛnya dia vɔ wekɔ la yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ y’andja ɔnɛ. (Enda lo Romo 6:16.) Woho okina nto wɛnama yimba y’andja ɔnɛ ele woho ɔnɛ waleka anto ndjâkiyanya dia monga la lomombo efula. Lo ndjela jurunalɛ mɔtshi yasha anto wetshelo, “amundji w’ekanda wekɔ lo sokoyɛ ana w’akɛnda waa piblisite y’etshaka wenya ndo lokema la diangɔ diatshulawɔ.” Lo wodja w’États-Unis, etena kashidiya ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka kalasa ka sɛkɔndɛrɛ, kete nde amboshila mɛna emisiɔ wa piblisite 360 000 lo televiziɔ. Asekayɛ mbeyaka kotshutshuya ndo vɔ lawɔ dia wɛ somba diangɔ. Dikɛnda dimɔtshi dia womoto di’ɛnɔnyi 14 ekɔ lo mbuta ate: “Onto tshɛ kombolaka nshi tshɛ ɔnɛ: ‘Woho w’opila akɔna, wa djakɛtɛ kana wa djinɛ yakɔna yele la yɛ?’ ”
9 Oma ko nshi yakafundamaka Bible, mishiki wa kɔlɔ wekɔ ehomɔ kakamba la Satana dia sokoya anto lo akambo wa mindo. (Enda lo Etumbelu 32:17-19; Osambu 69:12; Isaya 23:16.) Lâsɔ hatokoke mamba dia mɛna woho wele anto efula ngɛnangɛnaka mishiki wele la nkembo yemula mposa ka dieyanelo—oyadi lo ɛtɛkɛta wokɛma hwe—, mishiki woludi l’awui w’ɛsɛndji ndo wa ngala. Woho okina nto wɛnama yimba y’andja ɔnɛ ya mindo ele lo akambo wa mindo wa dieyanelo. (1 Koreto 6:9-11) Jurunalɛ yelɛwɔ The New York Times mbutaka ɔnɛ: “Le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula, dieyanelo l’asa pami la womoto aya oko tshondo y’ɔkɛndɛ wahombawɔ kotsha dia vɔ mbetawɔma le asekawɔ . . . Olekanyi ambeki ahende lo asato wa lo kalasa ya sɛkɔndɛrɛ wamboshilaka mbeyana l’apami kana la wamato.” Sawo dimɔtshi diakatombe lo jurunalɛ mɔtshi (The Wall Street Journal) mɛnyaka ɔnɛ ana w’akɛnda wele l’ɛnɔnyi l’asa 8 la 12 “wekɔ lo taleke ndjasha l’akambo wa dieyanelo.” Mama kɛmɔtshi kaki ondaki wa la kalasa, koko ambolongola pasiɔ atete edja, ekɔ lo mbuta ate: “Tambotatɛ mɛna tɔtɔi t’ana wa lo ka samalo ka primɛrɛ la waemi.”b
Totone yimba y’andja ɔnɛ
10. Ngande wakasambiyama ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi w’oma lo nkumbo y’Akristo yimba y’andja ɔnɛ?
10 Lonyangu ko, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi w’Akristo mbɔsaka yimba y’andja ɔnɛ. Dikɛnda dimɔtshi dia womoto di’Ose Japon ekɔ lo mbetawɔ ate: “La ntondo k’ambutshi ami ndo k’asekami Akristo, lakɛnyaka dia lekɔ la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Ko tete laki la lɔsɛnɔ la dungi pende.” Osekaseka ɔmɔtshi wa lo wodja wa Kenya ekɔ lo mbuta ate: “Etena kɛmɔtshi, dimi lakasɛnaka lɔsɛnɔ la dungi pende, lakatshɔka l’afɛstɔ w’andja ɔnɛ, lo nɔshi dia mishiki wa rock, ndo lakɛngɔlaka l’angɛnyi wa kɔlɔ. Lakeyaka nte akambo asɔ wekɔ kɔlɔ, koko lakahembaka sala oko onto lahɛnyi ndoko dikambo, nte kaa ayoshila l’edjedja ka wonya. Koko koshila. Lɔsɛnɔ lami lakaleke fukutana.” Osekaseka okina, wa l’Allemagne, ekɔ lo mbuta ate: “Lakamɛ monga l’angɛnyi wa kɔlɔ. Oma lâsɔ ko dimi ndjotatɛ nnɔ mfɔka. Lakalangaka mbisha ambutshi ami pâ l’asolo, ko tete dimɛ mbakayashaka pâ.”
11. Ngande wakakoke Kalɛba shika tomamba di’aha ndjela olui w’anto lam’akaye atɔpi dikumi la nsango ya kɔlɔ?
11 Koyanga mbediɔ ɔsɔku, onto kokaka shika tomamba ndo ntona yimba y’andja ɔnɛ. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ ka lo nshi y’edjedja kaki Kalɛba. Lam’akaye atɔpi dikumi wa tɔɔmɔɔma solo la nsango ya kɔlɔ lo dikambo dia Nkɛtɛ ya Daka, nde la Jashua wakatone mbotshama wɔma ndo mbeta l’olui w’anto wedi. Vɔ wakate l’otema wolo tshɛ vate: “Kete yakatatukemba, yeko kete y’ololo efula ndu dimena. Naka [Jehowa] ntongenangenaka, ndi ayutolombola utsha lu kete yako, ayututushayo, kete yuludi too la awele la usanga.” (Walelu 14:7, 8) Kakɔna kakakimanyiya Kalɛba dia nde shika ekolo la ntondo ka tɔsɛngiya tɔsɔ tshɛ na? Jehowa akate lo dikambo dia Kalɛba ate: “Yimba ya woho okina yakayala le nde.”—Walelo 14:24, NW.
Woho wakokaso mɛnya “yimba ya woho okina”
12. Bonde kele ekɔ ohomba mɛnya “yimba ya woho okina” lo ɛtɛkɛta wakiso?
12 Nshi nyɛ, pombaka monga la dihonga ndo la wolo dia wɛ mɛnya “yimba ya woho okina,” mbut’ate dionga diotshikitanyi la di’andja ɔnɛ. Woho ɔmɔtshi wakokayɛ ntsha ɔsɔku ele mbewɔ ɛtɛkɛta wa lɔsɔkɔ la kɔlɔ ndo wele kema la dilɛmiɛlɔ. Dikambo dia diambo ko, tshɛkɛta ya lo Falase (sarcasme) yakadimwama l’Ɔtɛtɛla ɔnɛ lɔsɔkɔ ndja oma lo vɛrbɛ ya lo Grɛkɛ yalembetshiya lo mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ “mpahola emunyi oko mfɔ.” (Enda lo Ngalatiya 5:15.) Oko watohaholaka wanyu wa mfɔ emunyi oma lo weka, “shɛkɛsɛkɛ” dia lɔsɔkɔ kokaka mpahola onto nɛmɔ diande. Koko lo Kolosai 3:8, wekɔ lo kokeketsha dia ‘minya akambo anɛ tshɛ: nkɛlɛ, yɛnyi, okonda, ɛtɛkɛta wa lɔtɛngɔ ndo awui w’ɛsɛndji oma l’onyɔ ayɛ.’ Ndo Tukedi 10:19 mbutaka ɔnɛ: ‘Munga hatohandɔka lo efula k’ɛtɛkɛta, koko ɔnɛ latolamaka ɛlɔmɔ ande ekɔ kanga kɛsɔ.’ Endaka onto ɔmɔtshi ambokɔtɛnga, yâkimɛ, ‘shande tama dikina,’ ondo wɛ mbeyaka ndjɔtɛkɛta la nde la wɔladi tshɛ wonya wenyu nyu ahende ato.—Mateu 5:39; Tukedi 15:1.
13. Ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka mɛnya kanyi yasungana lo dikambo dia diangɔ dia l’emunyi?
13 Woho okina wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ la “yimba ya woho okina” ele lo monga la kanyi y’oshika lo kɛnɛ kendana la diangɔ dia l’emunyi. Eelo mɛtɛ, onto tshɛ tolangaka monga la diangɔ di’amɛna ndo dui sɔ kema kɔlɔ. Kânga Yeso Kristo aki mɛtɛ la dihɔndɔ dimɔtshi di’oshinga wolo. (Joani 19:23, 24) Ko naka yimba yayɛ aya wonya tshɛ l’oyango wa diangɔ ko wɛ otɛka ambutshi ayɛ wonya tshɛ dia somba diangɔ diewɔ mɛtɛ bu l’akoka wa disomba, kana naka wɛ nangaka paka mbokoya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ekina, kete yimba y’andja ɔnɛ mbeyaka monga la lowandji l’efula lâdiko diayɛ aha la wɛ mbeya. Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Kɛnɛ tshɛ kele l’andja ɔnɛ—saki ka demba ndo saki ka washo la ofunu wa diangɔ—haye oma le Shɛso, koko ndja oma le andja ɔnɛ.’ Eelo, aha wɛ mbetawɔ yimba y’andja ɔnɛ ya mposa ka lomombo kâhemɛ! Eka dia ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la yɛ.—1 Joani 2:16; 1 Timote 6:8-10.
14. (a) Ekambi wa Nzambi wa lo nshi y’Isaya ngande akawayalaka la tshambandeko lo akambo wa ndjângɛnyangɛnya? (b) Wâle akɔna watohomanaka l’ɛlɔngɔlɔngɔ ndo l’esekaseka ɛmɔtshi w’Akristo lo etshumanelo lo awandja wayangɛnyangɛnyawɔ ndo l’afɛstɔ wa tshambandeko?
14 Ekɔ nto ohomba namaka tɔkɛnyɔ lo dihole diatɔ. Omvutshi Isaya akate ate: “Mananu kayali le waku watetoka k’olomo la pindju dia ntayangi dinono dia wulu, la watutshikalaka leko ndu l’utshu, edja ndu wanu ambuwadjuya. Losese, dikimbi ngomo, pungi la wanu, watuyalaka lu alambu awo. Keli vo hawutudjaka yimba l’ulimu wa [Jehowa]. Ndu hawutukanaka yimba l’ulimu w’anya andi.” (Isaya 5:11, 12) Lonyangu la mamba ko, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi w’Akristo mbɔtɔka lo afɛstɔ wa tshambandeko wa woho ɔsɔ. Lam’akawambola olui ɔmɔtshi w’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo dia vɔ mbuta nganɛ watetaka akambo lam’atotshumanaka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia ndjângɛnyangɛnya, kadiyɛso kɛmɔtshi ka dikɛnda akate ate: “Ata ato wonya tshɛ. Ndo dimi lakɔtɔka lo ata akɔ.” Ɔnangɛso ɔmɔtshi la dikɛnda akayokotsha ɛtɛkɛta ande ate: “Ɔnwɛlɔ wa wanu, wa mfɔka, ndo akambo wa woho ɔsɔ mbatetaka lɛkɔ.” Ɔnangɛso okina la dikɛnda aketawɔ ate: “Anto mbidjɔka wanu. Vɔ ntshaka akambo oko dinginya! Ndo didjoyadjoya mongaka. Awui efula wa kɔlɔ ntshamaka. Naka wɛ ntshɔ lɛkɔ la kanyi y’ɔnɛ akambo asɔ hawototoyala la shɛngiya le yɛ, kete kashi mbatayɛ.” Diɔ diakɔ mɛtɛ diashila Bible ɛngɛnɔngɛnɔ wa kɔlɔ, kana “afɛstɔ wa tshambandeko,” oko ɔtɔi ɔmɔtshi a l’atei w’“etsha wa dimba.”—Ngalatiya 5:19-21, Byington; Romo 13:13.
15. Kanyi yakɔna yasungana yatosha Bible lo dikambo dia ndjângɛnyangɛnya?
15 Mbewɔ tɔkɛnyɔ ta kɔlɔ hɛnya ɔnɛ lâsɔ wɛ ayongaka paka la lɔsɛnɔ lele bu l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Tekɔ lo tɛmɔla “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,” kalanga wɛ ngɛnangɛna la nshi yayɛ y’ɔlɔngɔlɔngɔ kana y’osekaseka! (1 Timote 1:11; Undaki 11:9) Koko, Bible têwolaka ɔnɛ: “One latulangaka ndjangenyangenya, ayuyala wula.” (Tukedi 21:17) Naka wɛ ambetɛ tɔkɛnyɔ dikambo dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ, kete wɛ ayonga wola lo nyuma. Ɔnkɔnɛ, yelaka awui wata Bible lo kɛnɛ kendana la weho wa tɔkɛnyɔ tasɔnayɛ dia ndjângɛnyangɛnya. Ekɔ weho efula wokokiyɛ ndjângɛnyangɛnya wakoka kokeketsha ndo wahatokolanya.c—Undaki 11:10.
16. Ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo mɛnya ɔnɛ vɔ tshikitana?
16 Naka wɛ ndɔtaka la kɔmba, ndo ndjâlɛngaka lo woho wakoka, aha ndjelaka waa modɛ ya l’andja ɔnɛ, kete wɛ ayoyatshikitanya l’akina. (Romo 12:2; 1 Timote 2:9) Ɔnkɔnɛ, paka wɛ mbeya sɔnaka mishiki. (Filipi 4:8, 9) Osekaseka ɔmɔtshi w’Okristo aketawɔ ate: “Lekɔ la mishiki weyami dia dimi pombaka ntona, koko wekɔ [mishiki wa] dimɛna efula!” Dikɛnda dikina dia pami aketawɔ woho akɔ wâmɛ ate: “Oko le mi, mishiki ekɔ djonga ya mamba dikambo dimi mbolangaka efula. Naka lambɛna dui dimɔtshi dia kɔlɔ lɔkɔ, kana naka ambutshi ami wambombutɛdiɔ, kete dimi mɛtɛ pombaka keketsha yimba yami dia yɔ mbahemɛ otema ami, dikambo l’otema ami dimi nangaka mishiki akɔ.” Ɛlɔngɔlɔngɔ, esekaseka: he paka nyu ‘mbeya tokanyi [taki Satana]’! (2 Koreto 2:11) Kɛdikɛdi nde ekɔ lo kamba la mishiki dia minya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo oma le Jehowa! Asawo wambotombaka lo ekanda waki la Société Watch Tower watɛkɛta dikambo dia mishiki wa rap, wa heavy metal, ndo weho ekina wa mishiki wa rock.d Koko, ekanda waki la Société Watch Tower hawokoke tɛkɛta woho tshɛ wa mishiki w’oyoyo wakoka tomba. Lâsɔ wɛ pombaka kamba la ‘ekanelo’ kayɛ ndo la ‘shɛnɔdi’ lam’asɔnayɛ mishiki.—Tukedi 2:11.
17. (a) pornéïa kɛdikɛdi na, ndo tshɛkɛta shɔ mendanaka la ditshelo diakɔna? (b) Lolango la Nzambi ele na lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ kana ditshelo?
17 Wɛ pombaka nto nama lɔkɛwɔ layɛ pudipudi. Bible tɔkɔkɔmiyaka ɔnɛ: “Nyulawo munanyi.” (1 Koreto 6:18) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ ya l’etatelo yokadimwami ɔnɛ monanyi ele pornéïa; yɔ nembetshiyaka akambo tshɛ wa dieyanelo diahasungana, lɛnɛ akambawɔ la tenyi dia demba dia diwotshi l’andja wa diwala. Tshɛkɛta shɔ mendanaka ndo la dieyanelo dia l’onyɔ (tshelo ya mbidjaka onto etenyi ka demba ka diwotshi l’onyɔ) la ɔkɛnyɛlɔ wa la tenyi dia demba dia diwotshi. Efula k’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo salaka akambo wa ngasɔ, ko fɔnyaka ɔnɛ aha monanyi mbatshawɔ. Tete le Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka hwe ɔnɛ: “Ne dia dikambu ne, mbeli lulangu la [Nzambi], ekidiamelu kanyu: dia nyu ntuna munanyi. Dia untu l’untu mbeya ndjakimela lu akambu w’ekidiamelu la wa kenemo.”—1 Tesalonika 4:3, 4.
18. (a) Ngande wakoka ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka mbewɔ sambiyama yimba y’andja ɔnɛ? (b) Kakɔna kayotɔtɛkɛta lo sawo diayela?
18 Eelo, l’ekimanyielo ka Jehowa, wɛ kokaka mbewɔ dia sambiyama yimba y’andja ɔnɛ! (1 Petero 5:10) Koko, esangɔ efula Satana mbishɛka tolonga tande ta nyɔi ndo, lo tena dimɔtshi, paka wɛ monga la shɛnɔdi ya mɛtɛ dia wɛ mɛna wâle akɔ. Sawo diaso diayela diakalɔngɔswama dia kimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia vɔ fudia ekanelo kawɔ ka yimba.
[Footnotes]
a Otshumanelo w’anto lo dihole dimɔtshi dia nnɔ wɛnyɛ, esangɔ efula otsho w’otondo. Dia wɛ ndeka mbeya awui akɔ, enda lo “ Les jeunes s’interrogent. . . Les raves : un amusement sans danger ? ” lo Réveillez-vous ! wa Ngɔndɔ ka Dikumi l’Ahende 22, 1997.
b Awui wendana la ana wele l’ɛnɔnyi 11
c Dia wɛ kondja tokanyi tokina, enda lo lɛkɛ 296-303 lo dibuku dia Les jeunes s’interrogent — Réponses pratiques.
d Enda lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka Nɛi 15, 1993 (lo Falase).
[Caption]
[Footnotes]
[Caption]
Wembola w’ovuswelo
◻ “Yimba y’andja ɔnɛ” kɛdikɛdi na, ndo ngande weyɔ la “lowandji” le anto?
◻ Naa weho ɛmɔtshi wɛnama yimba y’andja ɔnɛ le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nshi nyɛ?
◻ Ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo mɛnya “yimba ya woho okina” lo kɛnɛ kendana l’ɛtɛkɛta ndo la tɔkɛnyɔ?
◻ Ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo mɛnya “yimba ya woho okina” lo etshelo awɔ la lo mishiki?
[Caption]
[Study Questions]
[Caption on page 17]
[Picture on page 17]
Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula mɛnyaka lo lɔkɛwɔ lawɔ ɔnɛ vɔ wekɔ l’ɛse ka “lowandji” la yimba y’andja ɔnɛ
[Caption on page 18]
[Picture on page 18]
Paka mbeyaka sɔna mishiki
[Caption on page 19]
[Picture on page 19]
Paka monga l’otema wolo dia shika ekolo la ntondo ka yimba y’andja ɔnɛ