Teke woho wa sungukalaka oma le apɔstɔlɔ waki Yeso
“Nyosenaki la mi.”—MAT. 26:38.
WETSHELO AKƆNA WAKOKAYƐ NKONDJA LO:
ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kendana la dihole dia nsambisha?
kɛnɛ kendana la sungukalaka ndo nɔmbaka?
sambishaka kânga l’atei w’ekakatanu?
1-3. Lande na kaki apɔstɔlɔ waki Yeso kotetemala nsungukala l’otsho w’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la nkɛtɛ, ndo kakɔna kɛnya ɔnɛ vɔ wakakondja wetshelo oma lo munga kakawasale?
L’OTSHO w’ekomelo wa lɔsɛnɔ lande la nkɛtɛ, Yeso akatshu l’apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo lo dihole diakandalekaka nanga, mbuta ate l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ kaki l’ɛstɛ ka Jerusalɛma. Oko wakandayakiyanyaka efula, nde akakombola ntshɔ lo dihole dia diɛta dia tɔlɔmba.—Mat. 26:36; Joa. 18:1, 2.
2 Apɔstɔlɔ asato, Petero, Jakɔba la Joani wakôtshindɛ. Nde akawatɛ ate: “Nyutshikali lane, nyosenaki la mi.” Oma lâsɔ nde akatshu dia tɔlɔmba. Etena kakandakalola, Yeso akâtane lo djɔ ya baku. Mbala kɛsɔ nto, nde akâsɛngasɛnga ate: “Nyosenaki.” Koko nde akanyomokalola mbala nkina hiende, ko akâtane lo djɔ. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ l’otsho akɔ wâmɛ, apɔstɔlɔ kotetemala nsungukala lo nyuma. Dui dia diambo ko vɔ wakatshike Yeso ndo wakalawɔ.—Mat. 26:38, 41, 56.
3 Lo mɛtɛ, apɔstɔlɔ wakayonyanga l’ɔtɛ wakiwɔ kotetemala nsungukala ndo aha la ntshimbatshimba vɔ wakakondja wetshelo oma lo munga kakawasale. Dibuku dia lo Bible di’Etsha mɛnyaka dia vɔ wakatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo kɛnɛ kendana la ntetemala nsungukala lo nyuma. Woho wakiwɔ la kɔlamelo akatshutshuya asekawɔ Akristo dia mbaokoya. Etena kɛnɛ mbamboleka monga ohomba sho nsungukala. (Mat. 24:42) Nyɛsɔ tɔsɛdingole wetshelo esato wakokaso nkondja oma lo dibuku di’Etsha lo kɛnɛ kendana la sɛnaka lo nyuma.
TOYELAKE ƐLƆMBWƐLƆ KENDANA LA DIHOLE DIA NSAMBISHA
4, 5. Ngande wakalɔmbwama Paulo nde l’asekande la nyuma k’ekila?
4 Oma l’etatelo, apɔstɔlɔ wakalongola ɛlɔmbwɛlɔ kakawaɛnya dihole diakawahombe nsambisha. L’ɔkɔndɔ ɔmɔtshi, sho mɛnaka woho wakakambe Yeso la nyuma k’ekila dia nɔmbɔla ɔpɔstɔlɔ Paulo nde l’asekande wakatawotshindɛka lo lɔkɛndɔ lɛnɛ akiwɔ komonga la mbekelo ka tshɔka. (Etsha 2:33) Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kakawasale.—Adia Etsha 16:6-10.
5 Paulo, Silasi ndo Timɔtɛ wakamɔ oma la Lustɛra lo sidɛ ka Ngalatiya. L’ɔkɔngɔ wa nshi ngana tsho, vɔ wakakome lo mboka ka woke ka la Rɔma katɔla otsha l’owɛstɛ ka distrikɛ di’Asiya kakalekaka anto tanema. Vɔ wakalange mbeta lo mboka kɛsɔ dia têmbola esomba wele nunu di’anto waki l’ohomba wa mboka akambo wendana la Kristo. Koko dikambo dimɔtshi diakatowaemadiaka lo mboka. Divɛsa 6 mbutaka ɔnɛ: “Lam’akashimbi nyuma k’[ekila] Paulu la Timote mvuta diui la Asiya, vo waketi lu leke la Firungiya la Ngalatiya.” Lo yoho yahatashihodia, nyuma k’ekila kakâshimbe dia vɔ ntshɔ l’esomba waki l’Asiya dia tosambisha. Mɛnamaka dia lo tshimbo ya nyuma kaki Nzambi, Yeso akalɔmbɔla Paulo nde l’asekande otsha lo dihole dikina dia tosambisha.
6, 7. a) Kakɔna kakakomɛ Paulo nde l’asekande etena kakiwɔ suke la nkoma la Bituniya? b) Ko yɛdikɔ yakɔna yakawɔshi, ndo etombelo akɔna waki la yɔ?
6 Lende akahombe Paulo nde l’asekande asɔ ntshɔ? Divɛsa 7 mbutaka ɔnɛ: “Lam’akawakumi lu welelo wa Musiya, vo wakayangi ntsho utsha la Bituniya, keli nyuma ka Jesu akâshimbi.” Lam’ele nyuma kakâshimbe dia nsambisha l’Asiya, Paulo nde l’asekande wakatshu otsha lo lɛkɛ la nɔrdɛ l’elongamelo ka tosambisha l’esomba wa la Bituniya. Koko etena kakiwɔ suke la nkoma lɛkɔ, Yeso akakambe la nyuma k’ekila nto dia mbashimba. Ɔnkɔnɛ, apami asɔ wakɔtɔ l’okandokando. Vɔ wakeyaka kɛnɛ kakawahombe nsambisha ndo woho wakawahombe nsambisha, koko vɔ kombeyaka dihole diakawahombe ntshɔ tosambisha. L’ɛtɛkɛta ekina, vɔ wakahembe ntshɔ tosambisha l’Asiya ndo la Bituniya, koko vɔ kokotsha oyango ɔsɔ. Onde vɔ wakatshike nsambisha? Kema, vɔ wakatetemala nsambisha l’ohetoheto.
7 L’etena kɛsɔ, apami asɔ wakɔshi yɛdikɔ yakiwɔ konongamɛka. Divɛsa 8 mbutaka ɔnɛ: “Ku vo waketi uma la Musiya, wakakumi la Toroa.” Vɔ wakatshu otsha lo lɛkɛ l’owɛstɛ ndo wakakɛndakɛnda kilɔmɛtɛlɛ 563 ndo wakalekana esomba efula edja ndo etena kakawakome lo dibongo dia Tɔrɔa lɛnɛ akawakoke tɔtɔ la wa Makɛdɔniya. Tolembete dia paka mbala ka sato kakayɔlɔmbɔla nyuma k’ekila Paulo nde l’asekande dia tosambisha la Makɛdɔniya. Divɛsa 9 mɛnyaka kɛnɛ kakatombe l’ɔkɔngɔ diko ɔnɛ: “Paulu akenyi enelo l’utshu. Pami kemotshi k’usi Makedoniya akemala ôsengasenga ati: Yaka la Makedoniya, uyutukimanyia.” L’ekomelo a shimu, Paulo akayeya dihole diakandahombe ntshɔ tosambisha. Aha la ntshimbatshimba, apami asɔ wakatshu otsha la Makɛdɔniya.
8, 9. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɔkɔndɔ wa nkɛndɔ ya Paulo ya misiɔnɛrɛ?
8 Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ? Tatohɛke dia paka l’ɔkɔngɔ wa Paulo munda lɔkɛndɔ otsha l’Asiya mbakatôshimbaka nyuma kaki Nzambi. Oma lâsɔ, paka l’ɔkɔngɔ wa Paulo nkoma suke la Bituniya mbakawɛnya Yeso dihole diakandahombe ntshɔ. Ndo nto, paka l’ɔkɔngɔ wa Paulo nkoma la Tɔrɔa mbakawotɛ Yeso dia nde ntshɔ la Makɛdɔniya. Oko wende Ɔtɛ w’etshumanelo, Yeso koka tɔlɔmbɔla woho akɔ wâmɛ. (Kol. 1:18) Ɛnyɛlɔ, wɛ koka monga la nsaki ka nkamba olimu w’ombatshi mboka kana ntshɔ dia tokimanyiya lɛnɛ ewɔ l’ohomba w’efula w’apandjudi. Koko mbeyaka monga ko paka l’ɔkɔngɔ wa wɛ mbidja welo dia nkotsha oyango ɔsɔ mbakoka Yeso ndjokokimanyiya lo tshimbo ya nyuma kaki Nzambi. Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Onto kokaka mɛngɛtɔla yenda ya mutuka ko vɔ nkadimɔ otsha lo lonya la lɔmɔsɔ kana l’omi paka naka mutuka akɔ wekɔ lo takɛndakɛnda. Woho akɔ wâmɛ mbele, Yeso mbeyaka tokimanyiya dia sho pamia olimu aso w’esambishelo, koko paka l’ɔkɔngɔ wa sho mbidja welo wa l’otema ɔtɔi dia nkotsha oyango ɔsɔ.
9 Ko kayotota naka welo wadjayɛ hawonge l’etombelo w’amɛna mbala kakɔ ɔtɔi? Onde wɛ ayɔkɔmɔ lo mbuta ɔnɛ nyuma kaki Nzambi hakɔlɔmbɔla? Tolembete dia Paulo kɔkɔmɔ, koko nde akatetemala nyanga dihole diakandahombe nsambisha polo l’etena kakandaditane. Naka sho lawɔ ntetemala nyanga ‘soko dia woke diasha diaaso dia nkamba olimu,’ kete tayolongola difuto.—1 Kor. 16:9.
TOSUNGUKALAKE WOHO WA NƆMBAKA
10. Lande na kele dɔmbɛlɔ ekɔ ohomba dia sho ntetemala nsungukala?
10 Nyɛsɔ tɔsɛdingolake kakianɛ wetshelo wa hende wakokaso nkondja lo kɛnɛ kendana la nsungukala wakatotshikɛ Akristo wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo. Bible mbutaka ɔnɛ vɔ wakasungukalaka ndo wakalɔmbaka. (1 Pet. 4:7) Dia sho ntetemala nsungukala lo nyuma, ekɔ ohomba efula nɔmbaka. Tohɔ dia lam’akinde l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ yema tshitshɛ la ntondo ka vɔ mbonda, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ande asato ate: ‘Nyɔsɛnake ndo nyotetemale nɔmba.’—Mat. 26:41.
11, 12. Lande na ndo ngande wakasoya Hɛrɔdɛ Akristo mbidja ndo Petero?
11 Petero laki lâwɔ lo diaaso sɔ, akayɛnaka l’ɔkɔngɔ etombelo w’amɛna waya oma l’alɔmbɛlɔ wa l’etete. (Adia Etsha 12:1-6.) Avɛsa w’etatelo w’ɔkɔndɔ ɔnɛ mɛnyaka dia Hɛrɔdɛ akahɛnyahɛnyaka Akristo l’oyango wa mbetawɔma le ase Juda. Ondo nde akeyaka ɔnɛ Jakɔba aki ɔpɔstɔlɔ wa Yeso ndo ɔnɛ nde aki la diɔtɔnganelo dia ma ma la nde. Koko divɛsa 2 mɛnyaka dia Hɛrɔdɛ aketawɔ dia Jakɔba ndjakema “la yombo.” Ngasɔ mbakayoshishaka etshumanelo ɔpɔstɔlɔ wakawokaka ngandji efula ɔsɔ. Dui sɔ mɛtɛ diakadje mbetawɔ k’anangɛso l’ohemba.
12 Kakɔna kakasale Hɛrɔdɛ nto oma lâsɔ? Divɛsa 3 mbutaka ɔnɛ: “Lam’akandenyi ati: Dikambu ne diambongenyangenya asi Juda, ndi akandi ndu Petero.” Koko yema tshitshɛ la ntondo, ondjelo akatondja apɔstɔlɔ oma lo lokanu ndo Petero aki ɔmɔtshi la l’atei awɔ. (Etsha 5:17-20) Hɛrɔdɛ akeyaka dui sɔ dimɛna ndo nde kombisha Petero diaaso dia ndawɔ. Divɛsa 4 mbutaka dia nde akakimɔ Petero le “enongo enei w’alimbi dia mbulama. Ndi akalangi dia mbêla le antu l’okongo w’Elekanelu.” Hɛrɔdɛ akadjangɛ anto dia nkeleka Petero mɔlɔla ndo di’alami 2 mbolamaka, kâmɛ l’alami akina 16 wakengɔnyaka otsho la yanyi diaha Petero ndawɔ. Hɛrɔdɛ akalange ndjaka Petero l’ɔkɔngɔ wa difɛstɔ di’Elekanelo dia ngɛnyangɛnya anto. Kakɔna kakahombe Akristo akina nsala la ntondo ka dui sɔ?
13, 14. a) Kakɔna kakasale ase etshumanelo etena kaki Petero lo lokanu? b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo woho wakalɔmbaka ase etshumanelo lo dikambo dia Petero?
13 Ase etshumanelo wakeyaka kɛnɛ kakawahombe nsala. Sho mbadiaka lo divɛsa 5 ɔnɛ: “Dia dikambu so, mbakalamema Petero lu lukanu, keli ekelizia kumpeko mbolombela [Nzambi].” Lo mɛtɛ, vɔ wakalɔmbaka l’etete lo wahɔ w’ɔnangɛwɔ la ngandji ɔsɔ. Nyɔi ka Jakɔba kombashishɛ elongamelo ndo kombakonya dia mfɔnya ɔnɛ dɔmbɛlɔ hadiokoke monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Vɔ kɔkɔmɔ nɛ dia wakeyaka ɔnɛ Jehowa mbɔsaka alɔmbɛlɔ w’ekambi ande wa kɔlamelo la nɛmɔ di’efula. Nde kadimolaka alɔmbɛlɔ w’ekambi ande wɔtɔnɛ la lolango lande.—Heb. 13:18, 19; Jak. 5:16.
14 Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo kɛnɛ kakasale ase etshumanelo? Dia nsungukala lo nyuma, ekɔ ohomba sho nɔmbaka ndo lo wahɔ w’anangɛso l’akadiyɛso. (Ef. 6:18) Onde wɛ mbeyaka anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi walɔshana l’ekakatanu wa wolo? Amɔtshi wekɔ lo mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa wolo, wekɔ lo nsambisha kânga mbashimba ewandji wa lɛɛta olimu w’esambishelo ndo wekɔ lo mbikikɛ mpokoso yaya oma lo diangɔ diakatongama. Shi sho kokaka mbidja anangɛso asɔ l’alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi wasalaso? Wɛ koka mbeya anangɛso l’akadiyɛso akina wahomana l’ekakatanu wahaleke mbeyama le anto akina. Ondo vɔ wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu wa lo nkumbo, wendana la yônge ndo ɔkɔmwɛlɔ. Naka wɛ takanyi yimba l’awui asɔ la ntondo ka wɛ nsala dɔmbɛlɔ, kete wɛ koka mbohɔ nkombo y’anto shikaa wakokayɛ nshila etena katoyosawolaka la Jehowa ‘Ɔnɛ latokaka dɔmbɛlɔ.’—Osam. 65:2.
15, 16. a) Kɔndɔla woho wakakatshungola ondjelo waki Jehowa Petero oma lo lokanu. (Enda osato wele l’ɛse ongo.) b) Lande na kele ekɔ tshondo y’ekeketshelo mbeya woho wakatshungola Jehowa Petero?
15 Ko kakɔna kakakomɛ Petero? L’otsho w’ekomelo wakinde lo lokanu etena kakandalale l’atei w’alami ahende, Petero akɛnyi awui amɔtshi wa diambo. (Adia Etsha 12:7-11.) La shashimoya, osase wakangamula lo luudu la lokanu lɛnɛ akinde. Ondjelo waki Jehowa akemala lâwɔ ndo alami asɔ kômbɛna, nde akemula Petero oma lo djɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Mɔlɔla wakawokeleka wakakelekɔ oma l’anya ande. Oma lâsɔ, ondjelo akatondja Petero oma lo lokanu l’atei w’alami wakemala l’andja ndo vɔ ahende wakatombe lo soko dia woke dia mbolo diakadihɔ ‘dɔamɛ.’ Kam’akawatombe l’andja wa lokanu, ondjelo akoshishɔ. Lo yoho ya dihindo shɔ mbakatshungɔ Petero.
16 Shi mbetawɔ kaso keketshamaka lo menda wolo waha l’elelo wele la Jehowa wa ntshungola ekambi ande? Lo mɛtɛ, hatolongamɛ dia Jehowa totshungola lo yoho ya dihindo ɛlɔ kɛnɛ. Koko, tekɔ la mbetawɔ ɔnɛ nde kambaka la wolo ande lo wahɔ w’ekambi ande. (2 Ek. 16:9) Lo tshimbo ya nyuma kande k’ekila, nde kokaka tosha wolo wa ntondoya oseka ohemba tshɛ wakoka mpomana la so. (2 Kor. 4:7; 2 Pet. 2:9) Ndo kem’edja, Jehowa ayanga mbisha Ɔnande wolo wa ntshungola miliyɔ y’anto oma lo lokanu loleki wolo la nyɔi. (Joa. 5:28, 29) Naka sho monga la mbetawɔ l’alaka waki Nzambi, kete tayonga la dihonga dia tokomɛ ehemba wahomana la so.
TOSAMBISHA DIMƐNA DIMƐNA KÂNGA LA NTONDO KA WEKAMU
17. Wetshelo akɔna wakatotshikɛ Paulo lo woho wakandasambishaka l’ohetoheto ndo la shamanya?
17 Wetshelo wa sato wakokaso nkondja oma le apɔstɔlɔ wendana la nsungukala ele, woho wakawasambishaka dimɛna dimɛna kânga la ntondo ka wekamu. Dia sungukalaka lo nyuma, ekɔ ohomba sho sambishaka l’ohetoheto ndo la shamanya. Ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo kɛnɛ kendana la dui sɔ. Nde akasambishaka l’ohetoheto, akande nkɛndɔ y’etale ndo akâte tshumanelo efula. Kânga mbakandahomana l’ekakatanu wa wolo efula, nde akatetemala nsambisha l’ohetoheto ndo la shamanya.—2 Kor. 11:23-29.
18. Ngande wakatetemala Paulo nsambisha etena kakinde lo lokanu la Rɔma?
18 Nyɛsɔ toke sso mbala k’ekomelo lo tshapita 28 ya dibuku di’Etsha lo kɛnɛ kakakomɛ Paulo. Etena kakandakome la Rɔma, wakawonde ndo wakɔtɔlɛ la ntondo ka nkumekanga Nɛrɔ. Wakawodje lo lokanu ndo ondo wakokeleka mɔlɔla diaha nde ndawɔ. Koko, woho wakawakeleka Paulo komboshimba dia nde nsambisha l’ohetoheto. Nde akatetemala nyanga waaso wa nsambisha. (Adia Etsha 28:17, 23, 24.) L’ɔkɔngɔ wa nshi shato, Paulo akatshumanya dihangamende di’ase Juda dia mbasambisha. Oma lâsɔ, Paulo akasɔnɛ lushi lɔmɔtshi dia nde nsala esambishelo ka lânde. Divɛsa 23 mbutaka ɔnɛ: “Lam’ak[ɔsɔnwɛla ase Juda waki la Rɔma] lushi, efula wakayi lakandi. Ndi akâlimbitshiya dikambu umaka pindju edja ndu la dikolo; akawatela dia diulelu dia [Nzambi]; akawaenya dikambu dia Jesu, uma l’elembe a Mose ndu uma l’aui w’amvutshi.”
19, 20. a) Lande na kakonge esambishelo ka Paulo l’etombelo w’amɛna? b) Kakɔna kakasale Paulo kânga mbakatone anto amɔtshi lokumu l’ɔlɔlɔ?
19 Lande na kakonge esambishelo ka Paulo l’etombelo w’amɛna? Divɛsa 23 mbishaka ɛkɔkɔ wayela ɛnɛ: 1) Nde akaleke ntɛkɛta akambo wendana la Diolelo diaki Nzambi ndo la Yeso Kristo. 2) Nde akasalaka la wolo dia ngɛnyangɛnya ampokami ande lo ‘mbaetawoya.’ 3) Nde akakanaka la wɔ yimba oma l’Afundelo. 4) Nde aketawɔ ndjahombia, akasambisha “umaka pindju edja ndu la dikolo.” Kânga mbakasambisha Paulo efula, aha anto tshɛ mbaketawɔ losango lakɔ. Divɛsa 24 mbutaka ɔnɛ: “Amotshi waketawo akambu wakandati, amotshi wakâtuni.” Tâmu takatombe ndo anto wakahandjɔnɛ.
20 Onde Paulo akakɔmɔ l’ɔtɛ wakatone anto amɔtshi lokumu l’ɔlɔlɔ? Ndoko nɛ dia Etsha 28:30, 31 totɛka ɔnɛ: “Paulu akadjase deku pendi etundu lu luudu lone lakandafutaka, akalungula antu tshe wakayakaka le ndi. Ndi akâsambisha dia diulelu dia [Nzambi]; akawaetshaka akambu wa Khumadiondjo Jesu Kristu la dihunga tshe. Nduku untu akûshimbi.” Dibuku di’Etsha diakasambiyama komɛka l’ɛtɛkɛta w’ekeketshelo ɛsɔ.
21. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Paulo lo woho wakandasambishaka lo lokanu?
21 Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Paulo? Etena kakinde lo lokanu, Paulo komonga la diaaso dia nsambisha lo luudu la luudu. Koko nde akatetemala monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo akasambishaka wanɛ tshɛ wakayaka ndjowenda lo lokanu. Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, ekambi waki Nzambi efula tetemalaka nama ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ ndo sambishaka kânga mbadjamawɔ lo nkanu l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ. Anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi bu l’akoka wa ntomba oma lo mvudu yawɔ l’ɔtɛ w’ekakatanu wele la wɔ, ndo ondo amɔtshi mbidjasɛ lo mvudu yakimanyiyawɔ esombe l’ɔtɛ wa lotshundu kana hemɔ kɛmɔtshi. Koko etena kakondjawɔ diaaso ndo kewɔ l’akoka wa nsala dui sɔ, vɔ sambishaka adɔkɔtɛlɛ, enganga ekina ndo wanɛ waya dia ndjowaenda. Vɔ kombolaka nsambisha awui wendana la Diolelo diaki Nzambi. Ande lowando lele la so l’ɛnyɛlɔ ka dimɛna katoshawɔ lee!
22. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala etena kakongɛyɛ ekomelo ka dikongɛ di’akambo di’omusu nɛ?
22 Mbokɛmaka hwe dia sho kokaka nkondja wetshelo efula wendana la nsungukala oma l’ɛkɔndɔ w’apɔstɔlɔ ndo w’Akristo akina wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo watanaso lo dibuku di’Etsha. Etena kakongɛso ekomelo ka dikongɛ di’akambo di’omusu nɛ, nyɛsɔ totetemale mbokoya ɛnyɛlɔ k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo lo sambishaka l’ohetoheto. Ndoko diɛsɛ dioleki nɛ diele la so dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Diolelo diaki Nzambi ‘dimɛna dimɛna.’—Etsha 28:23.
[Osato wa lo lɛkɛ 12]
Ondjelo waki Nzambi akalɔmbɔla Petero