Laketɛ olimu wa Jehowa olimu wa lo lɔsɛnɔ lami

L’etatelo ka 1942, l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo ntatɛ l’États-Unis, laasɔ ko lele lo ɔnɔnyi wa tanu l’inivɛrsite ndo ambotshikala ngɔndɔ ngana tsho dia dimi nongola dipɔlɔmɛ dia licence dia monga ɛjɛniyɛrɛ. Lakadjasɛka lo luudu lɔmɔtshi l’etajɛ l’asekami ahende. Ɔmɔtshi akambutɛ dia dimi tosawola l’onto lakayaka “ndjembola ana w’apami wakadjasɛka l’ɛse ka luudu laso.” Lɛkɔ lakatɛnana la John O. (Johnny) Brehmer, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi. Lakangɛnangɛna efula woho wakandakambe la Bible dia nkadimola ambola ami tshɛ. Oko wakamambiyama, lakatatɛ mbeka la Johnny Bible mbala la mbala ndo mbala mɔtshi, lakotshindɛka l’esambishelo.

Papa kaki Johnny le Otto laki owandji wa bankɛ ka l’osomba wa Walnut lo Iowa, akakome Ɔmɛnyi wa Jehowa l’etena kɛsɔ. Otto akatshike olimu ande ɔsɔ dia nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Diɛsɛ la ɛnyɛlɔ kande ka dimɛna ndo k’ase nkumbo kande, lakakeketshama dia mbɔsa yɛdikɔ ya dimɛna.

ETENA KAKAMAHOMBE MBƆSA YƐDIKƆ

Lushi lɔmɔtshi, ombetsha ɔmɔ wa l’inivɛrsite wakalamaka pwɛ yaso akambutɛ ɔnɛ pwɛ yami mɔtshi yakashishɔ, laasɔ halolongola dipɔlɔmɛ diele la pwɛ yakamahombe nongola. Dimi mbohɔka woho wakamalɔmbɛ l’otema ɔtɔi dia nɔmba Jehowa Nzambi ɛlɔmbwɛlɔ. Kombet’edja, wakambelɛ dia tɛnana l’ombetsha aso ɔmɔtshi waki ɛjɛniyɛrɛ. Ombetsha akɔ akambutɛ ɔnɛ wakootelefɔne dia wekɔ l’ohomba wa ɛjɛniyɛrɛ ɔmɔtshi dia mbodja l’olimu ndo nde akakadimudi mbala kakɔ ɔtɔi lo lokombo lami ɔnɛ dimi layonga suke dia nkamba olimu ɔsɔ aha la mimbolami kanyi. Lakawoke losaka, koko lakoolembetshiya dia lakɔshi yɛdikɔ ya mbetɛ olimu wa Jehowa olimu wa lo lɔsɛnɔ lami. Lakabatizama lo Ngɔndɔ ka samalo 17, 1942, ndo aha la ntshimbatshimba lakakome ombatshi mboka wa pondjo, kana okambi wa lo tena tshɛ oko welamɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa wakamba olimu ɔsɔ.

L’ɔkɔngɔ diko, lo 1942 lakalongola mukanda w’oma lo biro kɔsawɔ anto l’olimu w’ɔsɔlayi ndo lakatshu dia towatɛ lande na kahamakoke tɔlɔsha ta. Lakawaɛnya mukanda w’oma le embetsha wa l’inivɛrsite wakawafundɛ dia mandolami l’ɔtɛ wa dionga diami dia dimɛna ndo akoka ami wa laande oko ɛjɛniyɛrɛ. Koko kaanga mbakamaalembetshiya awui asɔ tshɛ, vɔ wakambidje kibawo ka dɔlara 10 000 ndo wakafundɛ ɛnɔnyi etanu wa lokanu l’États-Unis l’osomba wa Leavenworth, la Kansas.

WOHO WAKAMASƐNAKA LO LOKANU

Ɛlɔngɔlɔngɔ w’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndekana 230 wakadjama lo lokanu la Leavenworth lakawakambishaka anto dikambɔ, kana lokanu la la Leavenworth lahaleke anto soyama. Ɔsɔ aki dihole diakawatokambishaka dikambɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ k’alami efula. Alami amɔtshi wakeyaka lomangemange lele l’Akristo ndo waki la kanyi ya dimɛna lo dikambo diaso.

Alami angana ato mbaketawɔka dia sho ntetemala salaka nsanganya y’Akristo. Vɔ wakatokimanyiyaka nto dia sho kondjaka ekanda walembetshiya Bible lo lokanu. Owandji wa lokanu aketawɔ mbɔsa periodikɛ Consolation (nshi nyɛ Réveillez-vous !).

OTOMBELO W’OMA LO LOKANU NDO OLIMU WA MISIƆNƐRƐ

L’ɔkɔngɔ wa dimi nkotsha ɛnɔnyi esato wa lokanu lo etanu wakawafundɛ, wakatondja oma lo lokanu lo Ngɔndɔ ka hende 16, 1946, ngɔndɔ ngana l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende dia l’andja w’otondo nshila. Kombet’edja, lakayotatɛ nkamba olimu wa lo tena tshɛ nto oko ombatshi mboka. Wakakaloya dia tokamba l’osomba wa Leavenworth la Kansas. Laki la wɔma dia ntshɔ lɛkɔ, nɛ dia anto wa lɛkɔ wakakanɛka Ɛmɛnyi wa Jehowa kɔlɔ. Laki l’okakatanu dia nkondja olimu dia kotshaka ehomba ami ndo nkondja kaanga hiole ya mbidjasɛ.

Dimi mbohɔka etena kɛmɔtshi kakamɔtɔ lo lokombo l’olami ɔmɔtshi wakanamaka lo lokanu dia nsambisha, ko nde akapangwɛ ate: “Ntomba lakami!” Etena kakamawɛnyi okime lofimbɔ l’anya, lakoke yɛnyi ko lakanya demba esadi eto. Etena kakamatshu lo luudu lokina, womoto ɔmɔtshi akambutɛ ate: “Okonge yema” ko nde akadihe luudu. Lakookonge polo l’etena kakamoke didishi ambodihɔ la shashimoya ko wambombitɛ ashi wa mindo lo demba. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, olimu ami waki l’ɛtshɔkɔ efula. Lakayoka dia anto amɔtshi wakamashaka ekanda aso walembetshiya Bible wakakome Ɛmɛnyi wa Jehowa.

Lo 1943, wakakongɛ kalasa k’oyoyo ka waa misiɔnɛrɛ lo nɔrdɛ ka New York l’États-Unis. Dimi lakayelamɛ dia tɔtɔ kalasa ka dikumi kakasalema lo Ngɔndɔ ka hende 8, 1948 ndo lakalongola dipɔlɔmɛ. Kalasa kɛsɔ kakayelamɛka Kalasa ka Ngiliyadɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa. L’ɔkɔngɔ wa dimi nongola dipɔlɔmɛ, wakatome la Côte-de-l’Or, kelamɛ nshi nyɛ Ghana.

Etena kakamakome la Côte-de-l’Or, ɔkɛndɛ ami aki wa nsambisha ewandji wa lɛɛta ndo anto wakaye oma l’Erɔpɛ. Lo wikɛndɛ, lakasambishaka kaamɛ l’ase etshumanelo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo lakaakimanyiyaka l’esambishelo ka lo luudu la luudu. Laki nto l’ɔkɛndɛ wa membolaka Ɛmɛnyi wa Jehowa waki l’ahole wa ntale ndo lakaalowanyaka dia nsambisha dimɛna. Laadiko dia laasɔ, lakayokamba oko omendji weteta lo ngelo yaki suke la Côte d’Ivoire.

Etena kakamatomama lo bɛtshi dia nkɛtɛ sɔ, lakayotatɛ nsɛna oko ose Afrikɛ, mbuta ate ndala lo mvudu ya nkɛtɛ, ndɛ l’anya ndo ntshɔ dia tɛɛta “l’andja” oko wakasalaka ase Isariyɛlɛ etena kakiwɔ l’oswe wa shɛnga. (Euhwelo k’Elembe 23:12-14) Nsɛna lo yoho shɔ akatokimanyiya dimi la waa misiɔnɛrɛ w’asekami dia monga la lokumu la dimɛna. Takatatɛ mbeka Bible la wadi amɔtshi w’ewandji wa lo ngelo yakɔ. Diakɔ diele, etena kakatatɛ atunyi aso tɔlɔsha ndo kakawakondja lotshungɔ la totondja oma lo wodja kaanga mbaki visa yaso yatete loowe, wadi w’ewandji asɔ wakatɔswɛlɛ le waomɛwɔ ko yɛdikɔ shɔ yakatshikitanyema.

Oko wakidiɔ lo dikambo dia waa misiɔnɛrɛ efula waya lo Afrikɛ, dimi lawɔ lakayotata malaria. Lakatombe wodudu ndo lakatate demba dja dia wolo diakakokonyaka. L’etena kɛsɔ, lakakome polo lo nkimɛ lowanga lami la l’ɛse diaha lɔ didimaka. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, olimu ami wakatetemala mbishami ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ.

Lo ɛnɔnyi ɛnɛi w’etatelo wakamakambe lo Afrikɛ, lakasawolaka la Eva Hallquist kadiyɛso kakahomana la mi ntondo ka dimi mimɔ l’États-Unis. Lakoke dia nde akalongola dipɔlɔmɛ lo Kalasa ka Ngiliadɛ ka 21 lo Ngɔndɔ k’esambele 19, 1953 lo Losanganya la wedja efula l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lakasalema lo Yankee Stadium la New York. Lakokana la kapitɛnɛ ka masuwa dia dimi nkamba lo masuwa l’oyango wa nkondja diaaso dia nkoma l’États-Unis.

L’ɔkɔngɔ wa nshi 22 ya lɔkɛndɔ, lakakome l’États-Unis ndo lakatshu dia tɛnana la Eva lo mbalasa kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo kele la Brooklyn. Etena kakamakome lo dibongo dia New York, lakambiyama woho wakidiɔ olangala, waki esase ngamo ndo takayokana dia tshukana. L’ɔkɔngɔ diko, Eva akaye la Côte-de-l’Or dia sho ndjokamba lɛkɔ.

DIA TOKOTSHA ƐKƐNDƐ WA LO NKUMBO

L’ɔkɔngɔ wa dimi la Eva nkamba ɛnɔnyi efula l’Afrikɛ, lakalongola mukanda oma le mama ɔnɛ papa ambondama la hemɔ ka kansɛrɛ. Lakɔshi vakashi dimi la Eva ndo takatshu otsha l’États-Unis. Yoonge yaki papa yakatalanaka esadi esadi ndo kombeta edja nde akavu.

L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, takakalola la Ghana ndo ɛnɔnyi suke la ɛnɛi oma laasɔ, wakatewoya ɔnɛ mama aya la hemɔ. Angɛnyi aso amɔtshi wakatolake dia sho nkalola dia tolamaka mama. Ɔsɔ aki yɛdikɔ ya wolo yakatahombe mbɔsa. L’ɔkɔngɔ wa nkamba olimu wa misiɔnɛrɛ ɛnɔnyi 15, ɛnɔnyi 11 l’atei awɔ dimi la Eva, takakalola l’États-Unis.

Takakalola dia tokokɛ mama l’edja k’ɛnɔnyi efula ndo takawokimanyiyaka dia nde mbɔtɔ nsanganya etena kakandakondjaka wolo. Lo Ngɔndɔ ka ntondo 17, 1976, nde akavu ele l’ɛnɔnyi 86. Koko, l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi divwa dui dimɔtshi dia lonyangu efula diakatombe. Enganga wakate dia Eva ekɔ la kansɛrɛ. Takasake hemɔ kɛsɔ lo toho tshɛ, koko l’ekomelo nde akashisha wolo wa demba ndo akavu lo Ngɔndɔ ka samalo 4, 1985, ele l’ɛnɔnyi 70.

ETSHIKITANU EFULA WAKONGE L’OLIMU AMI

Lo 1988, lakelamɛ lo osapwelo wa Bɛtɛlɛ ka la Ghana. Ɔsɔ ekɔ etena k’ɔlɔlɔ kahamohɛki pondjo! Etena kakamakome la Ghana l’ɔkɔngɔ wa nshidiya Kalasa ka Ngiliyadɛ ɛnɔnyi oko 40 la ntondo k’ɔnɔnyi ɔnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa waki nkama ngana tsho lɛkɔ. Lo 1988, lofulo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lakalekana 34 000 ndo nshi nyɛ vɔ waya suke la 114 000.

Ɛnɔnyi ehende l’ɔkɔngɔ wa dimi ndja la Ghana, lakayotshukana la Betty Miller laki ɔngɛnyi wa ma ma waki Eva lo Ngɔndɔ k’enanɛi 6, 1990. Dimi la Betty takaatetemala mbetɛ olimu wa Jehowa olimu wa lo lɔsɛnɔ laso. Tekɔ lo nomɔlomɔ dia mɛnana nto la watshɛso, ambutshi aso ndo Eva etena kayowolwama lo paradiso ka la nkɛtɛ.​—Etsha 24:15.

Asɔyi ndjɛkami lo washo etena kakanyiyami diɛsɛ diele la mi dia Jehowa nkamba la mi ɛnɔnyi ndekana 70 l’olimu ande. Dimi mbokaloyaka losaka mbala efula lo woho wakandanɔmbɔla dia dimi mbetɛ olimu ande olimu wa lo lɔsɛnɔ lami. Kaanga mbele kakianɛ laya l’ɛnɔnyi 90 l’ɛmɔtshi, Jehowa lele ɛjɛniyɛrɛ woleki woke l’andja w’otondo ekɔ lo ntetemala mbishami wolo ndo dihonga dia ntetemala mbetɛ olimu ande olimu wa lo lɔsɛnɔ lami.