Tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ—Onde wɛ aya la yɔ?
Kananɛ kɔlɔ ekɔ oko hemɔ. Tɔ salɛka onto lele la tɔ kɔlɔ ndo anto koka monga la tɔ aha la vɔ mbeya dia wekɔ la tɔ.
Anto koka nkanɛ anto akina aha tsho l’ɔtɛ wewɔ bu wodja, lokoho la demba, dioho kana ɔtɛkɛta ɔtɔi, koko ndo wewɔ bu la wɔ ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi, lɔsɛnɔ la woho ɔtɔi ndo vɔ bu pami kana womoto oko vɔ. Anto amɔtshi kanɛka anto akina kɔlɔ lo ndjela ɛnɔnyi awɔ, kalasa yakawɔtɔ, dikɔmɔ diele lawɔ kana ɛnamelo kawɔ. Koko, vɔ tetemalaka mfɔnya dia hawokanɛ anto akina kɔlɔ.
Onde wɛ koka monga la tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ? Efula ka l’atei aso koka mbohɔ dia vɔ kanɛka anto akina kɔlɔ. Koko mbeyaka monga okakatanu dia mbeya dia taya la tshelo shɔ. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele sho tshɛ kanɛka anto akina kɔlɔ lo toho tɔmɔtshi. David Williams lele ombetsha wa sociologie mbutaka dia etena kakanɛ anto amɔtshi olui ɔmɔtshi w’anto kɔlɔ ndo etena kahomanawɔ l’onto ɔmɔtshi la l’olui akɔ, “vɔ wayowosalɛ akambo lo yoho yotshikitanyi ndo aha la mbeya ɔnɛ vɔ wakosale kɔlɔ.”
Ɛnyɛlɔ, lo wodja wa Balkan lɛnɛ adjasɛ kadiyɛso Jovica, ekɔ olui ɔmɔtshi w’anto wahaleke mbɔsama la nɛmɔ. Nde mbutaka ate: “Lakafɔnyaka dia ndooko onto la l’atei awɔ lakakokaka monga onto ɔlɔlɔ, koko dimi kɔfɔnyaka dia lakaakanɛka kɔlɔ, nɛ dia laketawɔka dia kɛnɛ kakamafɔnyaka lo dikambo diawɔ kɛsɔ kaki mɛtɛ.”
Mandji efula mbidjaka ɛlɛmbɛ dia ndɔsha awui wendana la shɔnɔdi ya koho y’alemba ndo toho tokina ta nkanɛ anto kɔlɔ. Koko, awui wa nkanɛ anto kɔlɔ wekɔ lo tatetemala tsho. Lande na? Nɛ dia ɛlɛmbɛ ɛsɔ mendanaka tsho la etsha w’onto. Vɔ bu l’akoka wa mbeya kɛnɛ kele l’otema w’onto ndo nsaki yande. Ndo tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ tatɛka lo yimba y’onto ndo l’otema. Onde sho koka ndɔsha tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ ko mbidja otshumba? Onde okanga ɔmɔtshi wekɔ dia ndɔsha tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ?
Asawo wayela wayɛnya awui atanu wakakimanyiya anto efula dia ndɔsha tshelo ya nkanɛ anto kɔlɔ yele lo timba ndo l’etema awɔ.