ASAWO WƆTƆNƐ L’ƆTƐ A DUI WA LO LOHOSO: ANDJA WAHAYOKANANƐ ANTO KƆLƆ WAYONGA ETENA KAKƆNA?
Kananɛ kɔlɔ ekɔ dui diasalema l’andja w’otondo
ANTO wakakanɛ Jonathan lakotɔ l’Amɛrikɛ oma le ambutshi w’ase Corée kɔlɔ lam’akinde eke dikɛnda. Lam’akandole, nde akakombola todjasɛ lo dihole diahatookanɛ anto kɔlɔ l’ɔtɛ wa ɛnamelo kande ndo wa dioho diande. Nde akayongaka dɔkɔtɛlɛ lo nɔrdɛ k’Alaska, l’États-Unis, lɛnɛ ele ɛkɔnyi ande efula waki la nde lokoho ɔtɔi la demba. Nde akalongamɛka di’anto wadjasɛ la cercle artique hawokananɛ kɔlɔ ndo hawotonga la tokanyi ta kɔlɔ otsha le nde.
Koko, elongamelo kande kakayɔtɔka l’ashi etena kakandasakɛka womoto ɔmɔtshi laki l’ɛnɔnyi 25. Etena kakakashimɔ womoto ɔsɔ oma lo kɔma, nde akawalɛ Jonathan ndo akokume amɛku la diɔnyɔ tshɛ nɛ dia nde aki la lohetsho l’efula otsha le ase Corée. Dui sɔ diakasha Jonathan paa l’asolo nɛ dia nde akɛnyi dia welo tshɛ wakandadje dia monɔ oma lɛnɛ akinde ntondo l’ɔtɛ wakakananɛka anto kɔlɔ wakɔtɔ l’ashi.
Kɛnɛ kakakomɛ Jonathan kɛsɔ mɛnyaka dui dimɔtshi dia mɛtɛ, koko dia kandji efula. Dui diakɔ mendanaka la woho wakananɛ anto wa l’andja w’otondo kɔlɔ. Mɛnamaka dia dihole tshɛ diele anto, vɔ kananɛka kɔlɔ.
Koko kaanga mambokokanɛ tshelo ya kananɛ kɔlɔ, anto efula ndjihetshaka. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ehekesa ka dikambo. Ngande wakoka tshelo yele anto ndjihetshaka kokanɛ l’andja w’otondo na? Lo mɛtɛ, anto efula wahetsha tshelo ya kananɛ kɔlɔ, hawetawɔ dia vɔ wekɔ la yɔ. Onde ngasɔ mbediɔ ndo le yɛ? Ngande wakokɛ nkadimola lo dimbola sɔ?
DIKAMBO DIENDANA L’ONTO NDAAMƐ
Oyadi sho mbetawɔka dui sɔ kana bu, ekɔ wolo le so dia sho mbeya ɔnɛ ndo sho mbakanɛ anto akina kɔlɔ. Bible mɛnyaka lande na kediɔ ngasɔ lo mbuta ɔnɛ: “Utema ndeka diango tshe lukesu.” (Jeremiya 17:9) Ɔnkɔnɛ, sho kokaka ndjakesa lo mbuta ɔnɛ sho mbetawɔka nsɛna la weho w’anto tshɛ. Kana sho koka nyanga tɛkɛ nɛndɛ lo mbuta dia tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga la tokanyi ta kɔlɔ otsha le weho ɛmɔtshi w’anto.
Ngande wayoyaoka naka wɛ tanema la ntondo ka dikambo dia nganɛ?
Dia mɛnya okakatanu wele la so dia mbetawɔ ɔnɛ onto tshɛ kananɛka kɔlɔ, tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo ndjakɛndakɛnda wɛmɛ l’otadimbo la kati k’otsho. Ɛnyiyɛ ko ɛlɔngɔlɔngɔ ehende w’apami wahayatɛnaka ndooko lushi wekɔ lo ndjasukana oya le yɛ. Vɔ wekɔ epele w’apami, ndo wɛ ambɛna diele oko ɔmɔtshi l’atei awɔ ekɔ l’ɛngɔ kɛmɔtshi lo lonya.
Shi wɛ ayota mbala kakɔ ɔtɔi ɔnɛ ɛlɔngɔ w’apami ɛsɔ wekɔ lo nanga kosalɛ kɔlɔ? Eelo, awui wambokokomɛka mbeyaka kotshutshuya dia wɛ monga la yewo, ko onde awui wambokokomɛka asɔ wekɔ mɛtɛ ɛkɔkɔ w’eshika wakotshutshuya dia mbuta ɔnɛ ɛlɔngɔ w’apami ehende ɛsɔ wekɔ waale le yɛ? Shi wɛ ayoyambola wate: Apami anɛ wekɔ ase dioho diakɔna? Okadimwelo wayoyosha lo dimbola sɔ wayɛnya dia kana wɛ kananɛka kɔlɔ kana bu. Vɔ mbeyaka mɛnya dia lo yɛdikɔ mɔtshi, wɛ ambokanɛka anto kɔlɔ lushi lɔmɔtshi.
Naka sho mbuta mɛtɛ, kete tayetawɔ ɔnɛ lo yoho mɔtshi kana kina, sho tshɛ kananɛka kɔlɔ. Kaanga Bible mɛnyaka dikambo sɔ etena katatɔ ɔnɛ: “Anto nomboshaka akina lo ndjela ɛnamelo kawɔ.” (1 Samuele 16:7, Contemporary English Version) Lam’ele sho tshɛ tekɔ la mbekelo ka kɔlɔ kɛsɔ konga mbala efula l’etombelo wa kɔlɔ efula, onde sho kokaka nongamɛ ɔnɛ lushi lɔmɔtshi tayonya mbekelo ka kananɛ kɔlɔ kɛsɔ? Onde andja w’otondo wayotshungɔ oma lo tshelo ya kananɛ kɔlɔ?