Onde Anto Wekɔ Lo Kokanɛ Kɔlɔ?

LO NA ɔfɔnyi ɔsɔkishelo w’anto wa lo dioho dikina, lohetsho la wɛngiyelo w’anto wele la woho okina wa lokoho la demba, shɔnɔdi, diatɔnelo, ndo odiakelo w’anto wa lo kabila kɛmɔtshi? Awui asɔ wekɔ etombelo w’oma lo dionga diambokokanɛ le anto efula​—⁠dionga dia kanɛka akina kɔlɔ!

Elɛwɔ kanɛ onto kɔlɔ? Ansiklopedi ɔmɔtshi ekɔ lo nembetshiya ɔnɛ ɔsɔ ekɔ “kanyi yônga l’onto lo dikambo dimɔtshi, aha la nde mbɔsa etena kana mbidja yimba dia sɛdingola dikambo diakɔ la losembwe tshɛ.” Oko weso bu kokele, sho tokanɛka akina kɔlɔ esadi eto lo yɛdikɔ mɔtshi. Ondo wɛ kokaka kanyiya diɛnyɛlɔ diakayonge la kanyi mɔtshi lo dikambo dimɔtshi aha la wɛ mbeya awui tshɛ w’endana ladiɔ. Bible ekɔ lo tshikitanya mbekelo ka ngasɔ ka kanɛ onto kɔlɔ la woho wɛna Jehowa Nzambi akambo. Bible mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] hatendaka kene katendaka untu. Ne dia untu atendaka kene kenandi lu ashu, keli [Jehowa] atendaka utema.”​—⁠1 Samuele 16:⁠7.

Kanɛ Onto Kɔlɔ Kokaka Mbosha Pâ l’Asolo

Aha la tamu, wambokanɛka onto tshɛ kɔlɔ etena kɛmɔtshi. (Ɛdika la Undaki 7:​21, 22.) Lo menda, sho tshɛ ndoko lahawatakanɛ kɔlɔ. Koko, naka tokanyi ta kanɛ onto kɔlɔ mumɔ esadi eto, kete ondo tɔ hatosha onto pâ k’efula l’asolo kana hatowosha pâ kânga yema. Kɛdikɛdi, okeketshelo wa tokanyi ta ngasɔ mbakoka ndjêla wâle. Okeketshelo wa dionga dia kanɛka akina kɔlɔ koka tokesa dia sho mbetawɔ awui a kashi. Oko ɛnyɛlɔ, oma lo dionga dia kanɛ akina kɔlɔ, anto amɔtshi mbetawɔka mɛtɛ ɔnɛ onto koka monga lokaki, nɛndɛ, enginya, kana lotamanya paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde ekɔ l’ɔtɛmwɛlɔ kapanda, lo kabila kana lo wodja okina.

Tena efula, tokanyi ta kɔlɔ ta ngasɔ tshutshuyaka anto dia vɔ mɛngiya kana pɛnyahɛnya akina. Miliyɔ y’anto wakashisha nsɛnɔ yawɔ lam’akadiakemaka lokema l’anto, lam’akawamanaka dioho dimɔtshi di’anto oshiki, lam’akadiakanaka dibila, ndo lo weoho ekina wa kɔlɔ efula wa kanɛ anto kɔlɔ.

L’andja w’otondo, mandji yekɔ lo ndɔshana la dionga dia kanɛ akina kɔlɔ lam’adjawɔ ɛlɛmbɛ wahakoke sekolama w’endana la lɔkɛlɛngɛ lele l’onto la monga la lotshungɔ, la lotui tshitshi, ndo mbɔsama popo oko anto akina. Naka wɛ mbala dibuku di’ɛlɛmbɛ kana olui ɔmɔtshi w’ɛlɛmbɛ wa lo wodja anyu, kete mɛtɛ wɛ ayɛna etenyi kɛmɔtshi kana kanyi mɔtshi yakadjama l’oyango wa nama lɔkɛlɛngɛ lo wodja tshɛ, oyadi lokoho la demba lakɔna lele lawɔ, oyadi pami kana omoto, oyadi l’ɔtɛmwɛlɔ akɔna wewɔ. Koko, dionga dia kanɛ anto kɔlɔ la mbaɛngiya diaya l’andja w’otondo.

Onde anto kokanɛka kɔlɔ? Onde wakakelɛ ɔnɛ kanga lokaki, nɛndɛ, enginya, kana kanga lotamanya paka l’ɔtɛ wa lokoho layɛ la demba, w’ɛnɔnyi ayɛ, l’ɔtɛ weyɛ pami kana omoto, l’ɔtɛ a wodja ayɛ kana w’ɔtɛmwɛlɔ ayɛ? Onde wekɔ lo kodima waaso wa wɛ mbɔtɔ kalasa ka dimɛna, kondja olimu, luudu, la ekimanyielo oma le Lɛɛta nɛ dia wekɔ lo kokanɛ kɔlɔ? Naka eelo, ngande wakokayɛ mbikikɛ dikambo sɔ?

[Caption on page 3]

[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 3]

Pamia dionga dia kanɛ akina kɔlɔ mbadja lohetsho l’asa waoho w’anto