WEKELO 33
Tɛkɛta l’ɔkɔmi ndo l’oshikikelo tshɛ
ƆKƆMI ekɔ dikoka dia mbeya sɛna l’anto akina aha la mbanyangiya tshanana. Vɔ nɔmbaka dia mbeya woho ndo etena ka mbuta awui wele laso. Dui sɔ halembetshiya mbetawɔ kɛnɛ kele bu ɔlɔlɔ kana awui wa kashi. Monga l’ɔkɔmi tshikitana la monga la wɔma w’onto.—Tuk. 29:25.
Elowa wa nyuma ndeka tokimanyiya dia monga l’ɔkɔmi. Ɔnkɔnɛ, onto lele la ngandji hayange dia nyangiya akina koko nde nangaka mbakimanyiya. Onto lele l’otema w’ɔlɔlɔ ndo la memakana salaka awui ande paka lo yoho y’ɔlɔlɔ. Onto lalanga ki nyangaka toho takokande ndowanya diɔtɔnganelo diasande l’anto akina. Oyadi kânga wanɛ wasɛna la nde nangaka awui w’epetenge, onto lele la solo dia lotutsha tshikalaka ki.—Ngal. 5:22, 23.
Anto amɔtshi tonaka losango l’oma lo Bible oyadi kânga wɛ kâsambishakalɔ lo yoho yakɔna tshɛ. Lo menda etema wa kɔlɔ waki l’efula k’ase Juda wa lo ntambe ka ntondo, vɔ wakɔsaka Yeso Kristo oko ‘dive di’otakanya ndo oko dive dia woke diayowakɔsha.’ (1 Pet. 2:7, 8) Lo kɛnɛ kendana l’olimu ande wa sambisha Diolelo, Yeso akate ate: “Dimi lakayi dia ndjudja dja la kete.” (Luka 12:49) Ndo losango la Diolelo diaki Jehowa lendana ndo la woho wahomba anto mbetawɔ lowandji laki Otungi awɔ, lekɔ lo tetemala la monga dikambo diahomba anto mboka aha la tshimbatshimba. Anto efula tonaka losango lata ɔnɛ kem’edja Diolelo diaki Nzambi diayolanya dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ. Koko dia mɛnya okitanyiya aso otsha le Nzambi, sho tetemalaka la sambisha. Etena kasalaso dui sɔ, sho hatohɛ dako di’oma lo Bible diata ɔnɛ: “Lu wedi anyu, nyutshaki akambu tshe weyanyu ntsha, dia mbidjase la antu tshe ki.”—Romo 12:18.
Tonge l’ɔkɔmi lam’asambishaso. Ekɔ waaso efula wakokaso sawola l’anto akina awui wendana la mbetawɔ kaso. Mɛtɛ, sho salaka dui sɔ etena keso l’esambishelo, koko sho nyangaka nto waaso w’ɔlɔlɔ wa sala dui sɔ lam’eso kamɛ l’ewotɔ aso ndo la anyaso wa l’olimu kana wa la kalasa. Lo waaso asɔ tshɛ, sho la dia monga l’ɔkɔmi.
Naka tayosambisha losango la Diolelo oko anto wânya dietawɔ diele l’anto akina, kete vɔ koka litona. Naka vɔ hawokɔlɔmbi ekimanyielo kana bu latɔ ohomba, kete vɔ koka tona dia wɛ mangola. Ngande wakokayɛ mbewɔ di’aha vɔ kokanɛ kɔlɔ? Eka dia tɛkɛta oko onto lasawola l’angɛnyi.
Salaka la wolo dia sawola l’onto lo dui dimɔtshi diayashande lɔkɔ. Naka onto akɔ ekɔ owotɔ, onyayɛ la l’olimu kana la la kalasa, kete wɛ amboshilaka la mbeya awui wayashande lɔkɔ. Oyadi kânga wɛ atahomanaka l’onto ndoko lushi, wɛ koka kotola yambalo yande oya lo losango lɔmɔtshi lakayoke kana lakayadia lo jurunalɛ. Mbala efula awui wa ngasɔ mɛnyaka kɛnɛ kele lo timba t’anto efula. Lam’atayasambisha lo luudu la luudu, shishimaka dimɛna. Diangɔ diɔlɛngiwɔ lo luudu, dia lo lokombo, diangɔ diendana l’ɔtɛmwɛlɔ, ndo akatshi wamatawɔ lo wa mituka koka kɛnya awui akina wayasha onto latɛkɛta la yɛ. Naka nde ambokodihola, kete hokamɛ kɛnɛ kangande kotɛ. Kɛnɛ kayondokotɛ ayokokimanyiya dia shikikɛ kana nɔngɔsɔla awui wayoyota l’ekomelo lo kɛnɛ kendana la wahɔ kana la kanyi yande, ndo ayokokimanyiya nto dia mbeya kɛnɛ kakokayɛ mbuta dia mbosambisha.
Lam’atanyatetemala la sawo, dja akambo amɔtshi w’oma lo Bible ndo w’oma l’ekanda walembetshiya awui w’oma lo Bible wendana la kɛnɛ kasawolanyu. Koko tamamalake l’ɔtɛkɛta. (Und. 3:7) Paka wɛ mbishaka onto latɛkɛta la yɛ ɔtɛkɛta naka nde ekɔ la dui dia mbuta. Yasha lo tokanyi tande. Awui asɔ koka kokimanyiya dia wɛ monga l’ɔkɔmi.
La ntondo ka wɛ mbuta awui amɔtshi, kanyiya woho wayɔsa onto okina awui akɔ. Tukedi 12:8 tɔlɔmbaka dia sho monga l’‘onyɔ wele l’awui wa kɛsɔ.’ Etelo ka lo Hɛbɛru kakakambe lawɔ lanɛ mendanaka la tokanyi tele la shɛnɔdi ndo la yêwo. Ɔnkɔnɛ, monga la kɛsɔ kɛdikɛdi monga la yêwo l’ɔtɛkɛta woho wɛnya dia wɛ akakanyi yimba efula lo dikambo diakɔ dia mbeya sala akambo la lomba. Tukedi 12:18 tewolaka di’aha mbuta “aui a wutata watuhumuyaka untu uku yombo.” Onto koka sukɛ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible aha la nde nyangiya anto akina.
Monga la shɛnɔdi l’ɔsɔnɛlɔ ayɛ w’ɛtɛkɛta koka kokimanyiya dia mbewɔ di’aha onto tona losango layɛ. Naka okambelo wa la tshɛkɛta “Bible” koka mbidja wekamu, kete wɛ koka kamba la ditelo diele oko “afundelo w’ekila” kana “dibuku diambotomba ɛlɔ kɛnɛ l’ɛtɛkɛta ndekana 2 000.” Naka wɛ nangaka tɛkɛta dia Bible, wɛ koka mimbola onto latɛkɛta la yɛ woho wakiɔsande, oma lâsɔ ko wɛ ndjela kɛnɛ kokotende lo sawo dianyu di’otondo.
Mbala efula, monga l’ɔkɔmi nembetshiyaka mbeya etena k’ɔlɔlɔ ka mbuta awui. (Tuk. 25:11) Wɛ koka monga ko hetawɔ kɛnɛ tshɛ kata onto, koko hatonga ohomba mbotɛ ɔnɛ tshɛ kotshinde hatombi oma lo Bible. Tonake dia mbotɛ awui tshɛ mbala ɔtɔi. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Dimi la akambu akina efula wa nyutela, keli nyu hanyeyi mbalungula kakiane.”—Joa. 16:12.
Naka kokaka, andola onto latɛkɛta la yɛ l’otema ɔtɔi. Oyadi kânga ɔnɛ latɛkɛta la yɛ ekɔ la tâmu efula, wɛ koka mândola lo tokanyi tande tɔmɔtshi. Ngasɔ mbakasale ɔpɔstɔlɔ Paulo lam’akandatɛkɛtaka l’ambewi wa filozofi l’Areɔpango wa l’Atɛna. Ambewi wa filozofi asɔ ‘wakadjanaka la nde tâmu.’ Ngande wakandakoke tɛkɛta la wɔ aha la mbanyangiya na? Ntondotondo, nde akɛnyi ahole efula wa dambwelo diakawahikɛ tozambizambi tawɔ. Lo dihole dia nde manya ase Atɛna lo woho wakawatɛmɔlaka dikishi, nde akawawandola lo woho wakawayashaka efula l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Nde akate ate: “Lu akambu tshe, dimi lambena nti: Nyu nyeko atemodi wa wulu.” Yoho shɔ akokimanyiya dia nde kondja diaaso dia sambisha losango lande lendana la Nzambi ka mɛtɛ. Etombelo wakonge ele amɔtshi wakakome ambetawudi.—Etsha 17:18, 22, 34.
Tomalake etena katomba wekamu. Lɛmbɔhala ki. Ɔsa awui asɔ oko diaaso dia wɛ mbeya tokanyi tele lo yimba y’onto. Wɛ koka mbosha losaka lo woho wamondokewoya tokanyi tande. Ayoyotsha naka nde ambokotɛ mbala kakɔ ɔtɔi ɔnɛ: “Lekɔ l’ɔtɛmwɛlɔ ami hita”? Wɛ koka mombola l’ɔkɔmi tshɛ ɔnɛ: “Onde wɛ okoyashaka l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ lo lɔsɛnɔ layɛ l’otondo?” L’ɔkɔngɔ wa nde kadimola, wɛ koka kotsha ɔnɛ: “Onde wɛ fɔnyaka di’anto tshɛ wokonga l’ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi lushi lɔmɔtshi?” Kɛsɔ koka kosha diaaso dia wɛ konya sawo otale.
Naka hatoyakanyi otamanya, kete dui sɔ koka tokimanyiya dia monga l’ɔkɔmi. Sho mbetawɔka dia mboka ya Jehowa yekɔ osembɔki ndo ɔnɛ Ɔtɛkɛta ande wekɔ mɛtɛ. Sho tɛkɛtaka l’eshikikelo tshɛ dikambo di’awui asɔ. Koko ɔsɔ kema shadiya ya sho ndjaɔsa oko anto w’ɔlɔlɔ oleki anto akina. (Und. 7:15, 16) Tekɔ la lowando dia mbeya akambo wa mɛtɛ ndo kondja ɛtshɔkɔ wa Jehowa, koko sho mbeyaka dia naka tambetawɔma le nde, kete ekɔ l’ɔtɛ wa ngandji kande k’otamanya ndo wa mbetawɔ kaso le Kristo, koko aha oma l’ɔlɔlɔ aso hita. (Ef. 2:8, 9) Sho mbeyaka ohomba wa ‘tetemala ndjaenda dia kana tekɔ lo mbetawɔ, ndo tetemala mɛnya weho w’anto weso.’ (2 Kor. 13:5) Ɔnkɔnɛ, lam’atɛkɛtaso l’anto dikambo di’ohomba wa vɔ ndjaɔtɔnganyiya la kɛnɛ kalɔmba Nzambi, sho la dia mɛnya dia sho lawɔ mendanaka la dui sɔ. Sho bu la lotshungɔ la nombosha anyaso anto. Jehowa “akasha Ona elumbwelu tshe,” ndo la ntondo ka kiti kande k’elombwelo mbayondokoya la so lo kɛnɛ kasalaso.—Joa. 5:22; 2 Kor. 5:10.
Lam’eso la nkumbo kaso ndo l’anyaso Akristo. Aha paka l’esambishelo oto mbahombaso monga l’ɔkɔmi. Lam’ele monga l’ɔkɔmi mɛnyaka dia tekɔ l’elowa wa nyuma ka Nzambi, sho la dia monga nto l’ɔkɔmi la ngelo etena kasɛnaso l’ase nkumbo. Ngandji mbayototshutshuya dia nɛnya tokanyi t’anto akina. Omi aki Ɛsta, nkumekanga ka womoto komonga ɔtɛmɔdi wa Jehowa, koko Ɛsta aki la dilɛmiyɛlɔ ndo la shɛnɔdi y’efula etena kakandawotɛka akambo wendana l’ekambi waki Jehowa. (Esta, tshap. 3-8) Tena dimɔtshi, monga l’ɔkɔmi lo yoho yasɛnaso l’ase nkumbo wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa, koka tɔlɔmba dia sho mbasambisha akambo wa mɛtɛ oma lo lɔkɛwɔ laso, lo dihole dia mbalembetshiya awui wendana la dietawɔ diaso l’onyɔ.—1 Pet. 3:1, 2.
Woho akɔ wamɛ mbele hatohombe monga awui wolo otsha le ase etshumanelo kana mbasalɛ awui la ngala l’ɔtɛ w’ɔnɛ sho mbaeyaka dimɛna. Hatohombe mbuta ɔnɛ lam’ele vɔ wambotshunda, lâsɔ vɔ hawototonyangɛ. Kana sho ndjayangɛ yɛkɛ nɛndɛ lo mbuta ɔnɛ: “Dimi ngango mbokomongaka.” Naka tambɛna dia yoho yatɛkɛtaso nyangiyaka anto akina, kete sho pombaka tshikitanya yoho yakɔ. ‘Ngandji k’efula kele lam’asaso’ la dia totshutshuya dia ‘sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ otsha le wanɛ wotɔ laso lo mbetawɔ.’—1 Pet. 4:8, 15; Ngal. 6:10.
Etena katɛkɛtaso la ntondo k’ampokami. Wanɛ watɛkɛta oma lo lɔyɛnga pombaka monga l’ɔkɔmi vɔ lawɔ. L’atei w’ampokami sho tanaka weho w’anto tshɛ. Vɔ wekɔ l’ehamelo ka lo nyuma kotshikitanyi. Amɔtshi koka monga ko ɔsɔ mbele mbala kawɔ ka ntondo ka ndja lo Mbalasa ka Diolelo. Akina koka monga ko wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu wa wolo wele ɔtɛkɛtshi heye. Kakɔna kakoka kimanyiya ɔtɛkɛtshi di’aha nyangiya ampokami ande?
Lo ndjela dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Paulo Tito, oyango ayɛ wonge ‘waha tɛnga ndoko onto ɔtɔi, koko wa monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, ndo la ndjakitshakitsha le anto tshɛ.’ (Tito 3:2) Tokoyake ase andja ɔnɛ wakamba l’ɛtɛkɛta wakitshakitsha nɛmɔ di’anto wele la lokoho lokina ndo wele bu la wɔ ɔtɛkɛta kana wodja ɔtɔi. (Eny. 7:9, 10) Tɛkɛta l’otema ɔtɔi dia mɛnya kɛnɛ kalɔmba Jehowa, ndo ɛnya ohomba wa sala awui asɔ. Ewɔ dia tɛkɛta kɔlɔ lo dikambo dia wanɛ wahakɛndakɛnda lo mboka ya Jehowa. Ndo, keketsha anto tshɛ dia vɔ shihodia lolango laki Nzambi ndo sala awui w’ɔngɛnyangɛnya. Lɛndjalɛndja ɛtɛkɛta wa lo dako la wangasanu tshɛ ndo andola anto l’otema ɔtɔi. Oma lo yoho yatɛkɛtayɛ ndo oma lo wendjo wa dui diayɛ, ɛnya ngandji k’anto l’ɔnango kahomba anto tshɛ monga latɔ lam’asawɔ.—1 Tes. 4:1-12; 1 Pet. 3:8.