TSHAPITA 7
Wolo wa nkokɛ—“Nzambi kele eshamelo kaso”
1, 2. Lo waale akɔna waki ase Isariyɛlɛ etena kakawakome lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Dikona dia Sinayi lo 1513 N.T.D., ndo ngande wakaakeketsha Jehowa?
ASE Isariyɛlɛ waki lo waale etena kakawakome lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Dikona dia Sinayi lo etatelo k’ɔnɔnyi 1513 N.T.D. Vɔ wakatatɛ lɔkɛndɔ la wolo ndo la paa efula “lo oswe wa shɛnga wa woke ndo wa wɔma, wele la eloyi wa nɛngɔ la nkoto.” (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 8:15) Vɔ waki nto lo waale wa ndɔshama oma le wedja wakaahetshaka. Koko Jehowa Nzambi kawɔ mbakaakonya polo lo dihole sɔ. Onde nde akonge la akoka wa mbaakokɛ?
2 Jehowa akaakeketsha ate: “Nyuamɛ nyakɛnyi akambo wakamasalɛ ase Edjibito dia nyɛmba lo ahafu wa mpongo, ko nyela le mi.” (Etombelo 19:4) Jehowa akohola ekambi ande dia nde akaatshungola oma lo Edjibito ko mbaakonya lo dihole dia ekokelo oko wanɛ wakɛmbama lo ahafu wa mpongo. “Ahafu wa mpongo” kokaka mɛtɛ dia nembetshiya ekokelo ka Nzambi lo akambo efula.
3. Lande na kele ‘ahafu wa mpongo’ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna kɛnya ekokelo kaki Nzambi?
3 Ahafu wa weke ndo wa wolo waki mpongo hakimanyiya tsho dia mfumbɔ. Wonya wa yanyi, mama ka mpongo kokɛka tana tatɔ tele lo kefu oma lo yanyi ya wolo lo tisalɛ dɛdi la ahafu atɔ wele naka vɔ sandjɔma, kete otale awɔ mbeyaka ndekana mɛtrɛ hiende. Lo tena dikina, tɔ kokɛka tana tatɔ oma lo ntshitshi lo tikomba la ahafu atɔ. Oko wakokɛ mpongo tana tatɔ, mbakakokɛ ndo mbakalame Jehowa wodja wa Isariyɛlɛ waki weke ka kengama. Lo oswe wa shɛnga, ekambi ande wakakoke nkondja eshamelo lo dɛdi dia ahafu ande wa wolo edja tshɛ kakawahombe tshikala la kɔlamelo. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 32:9-11; Osambo 36:7) Onde sho koka nongamɛ ekokelo kaki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ?
Nzambi ambolaka ekokelo
4, 5. Lande na kahombaso mbɛkɛ etema aso tshɛ lo daka diaki Nzambi dia ekokelo?
4 Jehowa ekɔ mɛtɛ la akoka wa nkokɛ ekambi ande. Keema nde ekɔ “Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ”? Titrɛ kɛnɛ mɛnyaka dia nde ekɔ la wolo wahakoke memɛ. (Etatelo 17:1) Oko suku diahakoke memɛ, mbele wolo wa Jehowa hakoke memadiama. Lam’ele nde ekɔ la wolo wa nsala oseka dikambo tshɛ dialangande, sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde Jehowa nangaka dia nkamba la wolo ande dia nkokɛ ekambi ande?’
5 Okadimwelo wa lo tshena pe ele, eelo! Jehowa toshikikɛka dia nde ayokokɛ ekambi ande. Osambo 46:1 mbutaka ɔnɛ: “Nzambi kele eshamelo kaso ndo wolo aso, ekimanyielo kele suke dia tanema lo tena di’asui.” Lam’ele Nzambi ‘hate kashi,’ sho koka mbɛkɛ otema tshɛ lo daka diande dia ekokelo. (Tito 1:2) Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi diakamba la Jehowa dia mɛnya woho wayangande dia tokokɛ.
6, 7. a) Ngande wakakokɛka olami wa lo nshi yakafundamaka Bible ɛkɔkɔ ande? b) Ngande wɛnya Bible nsaki k’oma k’ɛse otema kele la Jehowa ka nkokɛ ndo nama ɛkɔkɔ ande?
6 Jehowa ekɔ Olami aso ndo “Sho tekɔ anto ande ndo ɛkɔkɔ walongande.” (Osambo 23:1; 100:3) Otshikitanyi la weho wa nyama efula, ɛkɔkɔ wekɔ dongalonga diaheye ndjakokɛ. Olami wa lo nshi yakafundamaka Bible akahombaka monga la dihonga dia nkokɛ ɛkɔkɔ ande oma le ntambwɛ, ndjaondo, ndo wevi. (1 Samuɛlɛ 17:34-36; Joani 10:10-13) Koko aki tena dimɔtshi diele okokelo w’ɛkɔkɔ akalɔmbaka dia monga la ɔkɔmbɔkɔmbɔ. Naka ɔkɔkɔ ɔmɔtshi hotshi suke la lokoto, kete olami akahombaka nkokɛ ɔkɔkɔ wotshi ɔsɔ lo etena kakiwɔ bu la akoka wa ndjaakokɛ ndo mbɔsa y’ana y’ɔkɔkɔ yotwe yahakoke ndjakokɛ shɔ ko ndjiɛmba polo lo lokoto.
“Nde ayowaɛmba lo ntolo kande”
7 Jehowa ndjaɛdikaka la olami w’ɛkɔkɔ dia toshikikɛ nsaki k’oma k’ɛse otema kele lande ka tokokɛ. (Ɛzɛkiyɛlɛ 34:11-16) Tatohɛke awui wendana la Jehowa wele lo Isaya 40:11 wakalembetshiyama lo tshapita 2 ya dibuku nɛ: “Nde ayolama ɛkɔkɔ ande. La lonya lande, nde ayotshumanya ana w’ɛkɔkɔ, Ndo nde ayowaɛmba lo ntolo kande.” Ngande wakakokaka ɔn’ɔkɔkɔ koma lo “ntolo” k’olami w’ɛkɔkɔ, polo lo nde mbokomba dihɔndɔ diande dia laadiko? Ɔn’ɔkɔkɔ akakokaka sukana oya le olami polo ndo ndjɛkama la ngandji tshɛ lo lokolo lande. Koko olami mbakahombaka minyama, ko mbɔsa ɔn’ɔkɔkɔ, ko mbokitsha lo ntolo kande dia mbokokɛ. Ɔnɛ ekɔ mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kɛnya woho walanga Olami wa Woke tokokɛ!
8. a) Nzambi wana walakande dia mbaakokɛ ndo ngande wɛnya Tokedi 18:10 dikambo sɔ? b) Kakɔna kahombama dia nkondja eshamelo lo lokombo laki Nzambi?
8 Nzambi halake dia nkokɛ onto tshɛ, nde kokɛka paka wanɛ wayasukanya la nde. Tokedi 18:10 mbutaka ɔnɛ: “Lokombo la Jehowa lekɔ tshoto ya wolo. Onto ɔlɔlɔ ndawɔka otsha lɛkɔ ko kondjaka ekokelo.” Lo nshi yakafundamaka Bible, wakakaka tangelo l’oswe tena dimɔtshi oko ahole w’eshamelo. Koko, dia tana eshamelo onto laki lo waale akahombaka ndawɔ otsha l’etangelo kɛsɔ. Ngasɔ mbediɔ ndo lo kɛnɛ kendana l’okondjelo w’eshamelo lo lokombo la Nzambi. Kɛsɔ halange mbuta dia pombaka mbetaka tsho lokombo la Nzambi mbala la mbala nɛ dia lɔ bu maji ɔmɔtshi. Koko, sho pombaka mbeya ndo ndjaɛkɛ le kanga lokombo lakɔ ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ ande wa losembwe. Jehowa ekɔ mɛtɛ onto l’ɔlɔlɔ efula lo woho watoshikikɛnde dia nde ayonga etangelo ka tokokɛ naka sho kadimɔ le nde la mbetawɔ!
“Nzambi kaso . . . ekɔ la akoka wa totshungola”
9. Kakɔna kakasale Jehowa laadiko dia ndaka ekokelo kande?
9 Jehowa hatolake tsho dia tokokɛ. Lo nshi yakafundamaka Bible, nde akɛnya lo toho ta diambo efula dia nde ekɔ la akoka wa kokɛ ekambi ande. Mbala la mbala “lonya” la wolo laki Jehowa lakatshanya atonyi w’ase Isariyɛlɛ waki la wolo efula. (Etombelo 7:4) Koko, ndo l’ɔmɔmɔ nto anto wakakokamɛ oma le Jehowa.
10, 11. Bɛnyɛlɔ diakɔna diele lo Bible diɛnya dia Jehowa akakambe la wolo ande wa nkokɛ lo wahɔ w’anto?
10 Lam’akatone ɛlɔngɔlɔngɔ esato w’ase Hɛbɛru (Shadrakɛ, Meshakɛ, la Abɛdɛ-Nɛngɔ) dia kusamɛ kimɛta ka paunyi kande, nkumekanga Nɛbukadinɛza akomala kɛlɛ efula ndo akawaanɛ dia mbadja lo nkuka ka dja kakawahɛtsha yoho yoleki tshɛ. Nɛbukadinɛza laki owandji wakaleke wolo lanɛ la nkɛtɛ l’etena kɛsɔ akate la lotamanya tshɛ ate: “Naa nzambi kakoka nyotshungola oma l’anya ami?” (Danyɛlɛ 3:15) Ɛlɔngɔlɔngɔ esato ɛsɔ waki l’eshikikelo ka mɛtɛ ɔnɛ Nzambi kawɔ ekɔ la akoka wa mbaakokɛ, koko vɔ kɔmbɔsa la ntondo ɔnɛ nde ayosala dikambo sɔ lo weho akɔ tshɛ. Diakɔ diakawakadimola vate: “Naka dui sɔ pombaka salema, Nzambi kaso kakambɛso ekɔ la akoka wa totshungola.” (Danyɛlɛ 3:17) Mɛtɛ, kaanga mbakahɛtshama nkuka ka dja mbala esambele oleki woho wokowokihɛtshaka, ɔsɔ aki dikambo di’anyanya le Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ. Nde akaakokɛ, ndo nkumekanga akatshutshuyama dia mbetawɔ ɔnɛ: “Ndooko nzambi kekina kele l’akoka wa ntshungola oko nde.”—Danyɛlɛ 3:29.
11 Jehowa akɛnya nto lo yoho ya diambo wolo ande wa nkokɛ, etena kakandadje lɔsɛnɔ l’Ɔnande ɛtɔi lakandote lo otema waki osekaseka w’emuma w’ose Juda wakawelɛka Mariya. Ondjelo akewoya Mariya dia nde “ayotshɔ diemi, ayota ɔna pami.” Ondjelo akawotɛ ate: “Nyuma k’ekila kayoya le yɛ ndo wolo wa Ɔnɛ-Laheme-Tshɛ wayokokomba.” (Luka 1:31, 35) Mɛnamaka dia ndooko lushi lakonge Ɔna Nzambi l’ohomba wa ekokelo ka ngasɔ. Onde Mariya wa nyango akakoke sambiya ɔna laki l’otema ɔsɔ pɛkato ndo dionga di’aha kokele? Onde Satana akakoke pomuya kana ndjaka Ɔna ɔsɔ la ntondo ka nde mbotɔ? Ndooko! Jehowa akadinge Mariya oko la lokombo woho waha kaanga ɛngɔ ka kɔlɔ ɔtɔi oyadi dionga di’aha kokele, kana wolo ɔmɔtshi wa kɔlɔ, onto kana ɔdiɛngɛ ɔmɔtshi, salɛ ɔna lakayahamaka l’otema ande kɔlɔ tatɛ oma k’etatelo ka diemi diande. Jehowa akatetemala la nkokɛ Yeso lo nshi yande ya dikɛnda. (Mateo 2:1-15) Ndooko dikambo dia kɔlɔ diakakomɛ Yeso polo l’etena kakashikikɛ Nzambi.
12. Lande na kakakokɛ Jehowa anto amɔtshi lo nshi yakafundamaka Bible lo yoho ya diambo?
12 Lande na kakakokɛ Jehowa anto amɔtshi lo toho ta diambo ta ngasɔ? Aki mbala efula dia kokɛ ɛngɔ kɛmɔtshi koleki ohomba, mbut’ate okotshamelo wa sangwelo diande. Ɛnyɛlɔ, woho wakakokamɛ Yeso lam’akinde eke dikɛnda aki ohomba efula lo kɛnɛ kendana la okotshamelo wa sangwelo diaki Nzambi diayela anto tshɛ ɛtshɔkɔ. Ndo nto, ɛkɔndɔ efula wɛnya woho wakakokɛ Jehowa anto wekɔ etenyi kɛmɔtshi ka Afundelo wakafundama lo wolo wa nyuma ka Nzambi “dia tosha wetshelo, dia oma lo ekikelo kaso ndo oma lo esambelo k’oma lo Afundelo sho monga la elongamelo.” (Rɔmɔ 15:4) Bɛnyɛlɔ sɔ keketshaka mbetawɔ kele laso otsha le Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ. Ko woho akɔna w’ekokelo kakokaso nongamɛ oma le Nzambi ɛlɔ kɛnɛ?
Kɛnɛ kahalembetshiya ekokelo ka Nzambi
13. Onde Jehowa pombaka nsala ahindo dikambo diaso? Lembetshiya.
13 Daka di’ɔnɛ Jehowa ayotokokɛ hɛnya di’ɔnɛ nde pombaka nsala ahindo lo dikambo diaso. Ndooko lushi lakatotɛ Nzambi dia sho koka monga la lɔsɛnɔ laha l’ekakatanu lo dikongɛ di’akambo di’omusu nɛ. Efula k’ekambi wa Jehowa wa kɔlamelo wekɔ lo pomana la ekakatanu wa wolo efula wele oko wola, ata, hemɔ ndo nyɔi. Yeso akahonolɛ ambeki ande dia anto wayokoma polo ndo lo mbadiaka l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ. Diakɔ diele Yeso akatɛtɛ lo ohomba wa mbikikɛ polo l’ekomelo. (Mateo 24:9, 13) Otondonga Jehowa kambaka mbala tshɛ la wolo ande lo yoho ya dihindo dia tokokɛ, Satana otɛnya di’aha mɛtɛ la lolango laso mbamamemaso Nzambi.—Jɔbɔ 1:9, 10.
14. Bɛnyɛlɔ diakɔna diɛnya dia Jehowa hakokɛ ekambi ande tshɛ woho akɔ waamɛ?
14 Kaanga lo nshi yakafundamaka Bible, Jehowa kokambaka la wolo ande wa nkokɛ dia shimbɛ oseka okambi ande tshɛ di’aha nde mvɔ nyɔi ka losongɔ. Ɛnyɛlɔ, lo 44 T.D., Hɛrɔdɛ akadakisha ɔpɔstɔlɔ Jakɔba; koko kombeta edja oma lasɔ, Petero akatshungɔ “oma l’anya waki Hɛrɔdɛ.” (Etsha 12:1-11) Ndo Joani y’ɔnango Jakɔba akasɛnɛ edja ndeka Petero nde la Jakɔba. Mɛnamaka hwe dia hatohombe nongamɛ ɔnɛ Jehowa ayokokɛka ekambi ande tshɛ woho akɔ waamɛ. Ndo nto, “tena ndo awui wa shashimoya” tokomɛka sho tshɛ. (Ondaki 9:11) Ko laasɔ ngande watokokɛ Jehowa ɛlɔ kɛnɛ na?
Jehowa tokokɛka lo demba
15, 16. a) Kakɔna kɛnya dia Jehowa kokɛka atɛmɔdi ande l’alemba lo tshɛ kawɔ? b) Eshikikelo kakɔna kakoka monga laso kɛnya dia Jehowa kokɛka ekambi ande nshi nyɛ ndo ayowakokɛ lo “mfɔnu ka woke”?
15 Tɔtɛkɛtɛ ntondo dikambo dia ekokelo ka lo demba. Lo dikambo sɔ, atɛmɔdi wa Jehowa wekɔ lo kokamɛ lo tshɛ kawɔ. Otondonga aha ngasɔ, tshike Satana toshidiya tshɛ esadi eto. Kɛnɛ kayanga Satana, lele “owandji w’andja ɔnɛ” ele dia minya ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lanɛ la nkɛtɛ. (Joani 12:31; Ɛnyɛlɔ 12:17) Mandji ya lo wedja ɛmɔtshi yoleki wolo wakashimbe olimu aso w’esambishelo ndo wakayange dia toshila oshiki. Koko, ekambi waki Jehowa wakatshikala nge ndo wakatetemala la sambisha aha la mpekɔ! Lande na kele wedja wele la wolo efula ɛsɔ kokoka nshimba olimu wa djui y’Akristo ya tshitshɛ shɔ ndo yɛnama oko bu la ekokelo? Nɛ dia Jehowa ekɔ lo tokomba la ahafu ande wa wolo!—Osambo 17:7, 8.
16 Tɔtɛkɛtɛ yema dikambo dia ekokelo ka lo demba etena kayoya “mfɔnu ka woke.” Hatohombe mboka elanyelo kaki Nzambi wɔma. “Jehowa mbeyaka woho wa nshimbɛ anto womamema oma l’ehemba, koko nde namaka anto wa kɔlɔ dia vɔ ndjolanyema.” (Ɛnyɛlɔ 7:14; 2 Petero 2:9) Lam’akatakonge etena kɛsɔ, sho kokaka nshi tshɛ monga la eshikikelo ka wolo l’akambo ahende anɛ. Ntondotondo, Jehowa hetawɔki pondjo dia ekambi ande nshila oshiki lanɛ la nkɛtɛ. Dikambo dia hende ele nde ayosha ekambi ande wa kɔlamelo lɔsɛnɔ la pondjo lo andja ande w’oyoyo wa losembwe ndo naka ayonga ohomba, kete oma l’ɔkɔngɔ wa eolwelo. Ndooko dihole dikina diakoka wanɛ wavɔ namema dimɛna naka aha lo yimba yaki Nzambi.—Joani 5:28, 29.
17. Ngande watokokɛ Jehowa oma lo tshimbo ya Ɔtɛkɛta ande?
17 Jehowa ekɔ lo tokokɛ kakianɛ oma lo tshimbo ya “Ɔtɛkɛta” ande wele la lɔsɛnɔ, vɔ wekɔ la wolo wa kɔnɔya etema ndo wa ntshutshuya anto dia tshikitanya nsɛnɔ yawɔ. (Hɛbɛru 4:12) Okambelo wa la atɔndɔ wele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi tokokɛka lo yɛdikɔ mɔtshi dia mbewɔ waale wa lo alemba. Sho mbadiaka lo Isaya 48:17 ɔnɛ: “Dimi Jehowa . . . latoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ.” Aha la taamu, nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la Ɔtɛkɛta wa Nzambi, koka tokimanyiya dia monga la yoonge ya demba ya dimɛna ndo dia taloya lɔsɛnɔ laso. Ɛnyɛlɔ, woho wakambaso la alako wele lo Bible wata dia mbewɔ awui wa mindo wa dieyanelo ndo dia ndjaɛdia oma lo akambo tshɛ wa kɔlɔ, tokimanyiyaka dia mbewɔ ditshelo ndo mbekelo mɔtshi ya kɔlɔ yafukutanya nsɛnɔ ya anto efula. (Etsha 15:29; 2 Kɔrɛtɔ 7:1) Keema tekɔ lo mbisha Nzambi losaka l’ɔtɛ w’ekokelo katoshande lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande?
Jehowa tokokɛka lo nyuma
18. Ekokelo kakɔna ka lo nyuma katosha Jehowa?
18 Ekokelo ka lo nyuma mbele ekokelo koleki tshɛ ohomba. Nzambi kaso ka ngandji tokokɛka oma lo waale wa lo nyuma lo tosha kɛnɛ tshɛ keso la ohomba dia mbikikɛ ehemba ndo dia nama diɔtɔnganelo diele lam’asaso la nde. Ɔnkɔnɛ, Jehowa hayange dia sho nsɛna ɛnɔnyi engana eto, koko dia sho nsɛna pondjo pondjo. Tɔsɛdingole toho tɔmɔtshi takamba la Nzambi dia tokokɛ lo nyuma.
19. Ngande wakoka nyuma ka Jehowa tokimanyiya dia sho mbikikɛ oseka ohemba tshɛ wahomana laso?
19 Jehowa ɔnɛ “latokaka dɔmbɛlɔ.” (Osambo 65:2) Etena kongaso la ekakatanu wa wolo lo lɔsɛnɔ, sho mbeyaka kimanyiyama efula naka sho ndiholɛ Jehowa otema lo dɔmbɛlɔ. (Filipɛ 4:6, 7) Ondo Jehowa hatonya ekakatanu wele laso lo dihindo, koko nde mbeyaka kadimola lo alɔmbɛlɔ aso w’oma k’ɛse otema lo tosha lomba la mbeya ndɔshana lawɔ. (Jakɔba 1:5, 6) Ndo nto, Jehowa mbishaka nyuma k’ekila le wanɛ wɔlɔmbatɔ. (Luka 11:13) Nyuma kele la wolo kɛsɔ mbeyaka tokimanyiya dia ndɔshana la ohemba kana okakatanu tshɛ wakoka pomana laso. Tɔ mbeyaka tosha “wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto” dia sho mbikikɛ polo lam’ayoshidiya Jehowa ekakatanu tshɛ l’andja w’oyoyo waya suke.—2 Kɔrɛtɔ 4:7.
20. Ngande wɛnya Jehowa mbala mɔtshi wolo ande wa nkokɛ oma lo tshimbo y’asekaso atɛmɔdi?
20 Tena dimɔtshi, Jehowa mbeyaka nkamba la wolo ande wa kokɛ oma lo tshimbo y’asekaso atɛmɔdi. Jehowa ‘akatokotola’ oya lo “nkumbo k’otondo k’anangɛso.” (1 Petero 2:17; Joani 6:44) Sho mɛnaka lo nkumbo k’otondo k’anto l’ɔnango kele l’osalosalo kɛsɔ, woho wa tshutshuya nyuma ka Nzambi asekaso lo akambo w’ɛlɔlɔ. Tɔ mbaakimanyiyaka dia kɛnɛmɔla waonga w’amɛna wele oko ngandji, kɛtshi, ndo ɔlɔlɔ. (Ngalatiya 5:22, 23) Ɔnkɔnɛ, etena kongaso la paa ko osekaso ombetawudi ɔmɔtshi ambotosha alako w’amɛna, kana ɛtɛkɛta ɛmɔtshi w’ekeketshelo, sho la dia mboka Jehowa losaka lo toho tatokokɛnde tɔsɔ.
21. a) Lo toho takɔna tatosha Jehowa mbo ya ndɛ ya lo nyuma yaya la wonya lo tshimbo ‘y’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’? b) Ngande wakayakondja wahɔ wɛmɛ lo tɛdikɔ t’ɔsa Jehowa dia tokokɛ lo nyuma?
21 Jehowa tokokɛka nto lo tosha diangɔ dia ndɛ dia lo nyuma diaya lo wonya wa dimɛna. Dia tokimanyiya dia nkondja wolo oma l’Ɔtɛkɛta ande, Jehowa akasha “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” ɔkɛndɛ wa toshaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma shɔ. Olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ toshaka diangɔ dia lo nyuma dieso l’ohomba lo wonya wahombama l’ekimanyielo k’ekanda wele oko Tshoto y’Etangelo la Emɔ!, kaamɛ ndo sitɛ kaso ka jw.org, nsanganya ya l’etshumanelo, ndo nsanganya ya totshitshɛ la ya weke. (Mateo 24:45) Onde wɛ atokaka dikambo dimɔtshi lo losanganya lɔmɔtshi l’Akristo, lo kɔmatɛrɛ kɛmɔtshi, lo sawo dimɔtshi kana lo dɔmbɛlɔ dimɔtshi diakakosha wolo ndo ekeketshelo kakiyɛ latɔ mɛtɛ ohomba? Onde wɛ atadiaka sawo dimɔtshi lo periodikɛ yakiso mɔtshi diakatshikitanya dikambo dimɔtshi lo lɔsɛnɔ layɛ? Tatohɛke dia Jehowa akɔshi tɛdikɔ tɔsɔ tshɛ dia tokokɛ lo nyuma.
22. Jehowa kambaka mbala tshɛ la wolo ande dia nsala na, ndo lande na kele woho wasalande ɔsɔ ekɔ lo wahɔ aso?
22 Jehowa ekɔ mɛtɛ “engawo le wanɛ tshɛ wayashɛ le nde.” (Osambo 18:30) Tambeya dia nde hakambe la wolo ande dia tokokɛ oma lo mpokoso tshɛ ɛlɔ kɛnɛ, koko nde kambaka nshi tshɛ la wolo ande wa nkokɛ dia kotsha sangwelo diande. Lo nsala ngasɔ, nde nɔngɔsɔlaka akambo dia ɔlɔlɔ w’ekambi ande lo nshi yayaye. Naka sho ndjasukanya la nde ndo tshikalaka lo ngandji kande, kete Jehowa ayotosha lɔsɛnɔ la kokele lo pondjo pondjo. Aha la mbohɛ elongamelo kɛsɔ, sho koka mbɔsa dia paa tshɛ ya lo dikongɛ nɛ di’akambo yekɔ oko paa ya “lo tshanda mɔtshi tsho ndo bu wolo.”—2 Kɔrɛtɔ 4:17.