‘Enda, ɔnɛ ele Nzambi kaso’
Awui wele l’asawo wa wekelo anɛ ahende mbɔsama oma lo dibuku Approchez-vous de Jéhovah, dibuku diakatondjama lo nsanganya ya distrikɛ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa yakasalema l’andja w’otondo lo 2002/2003.—Enda sawo diata ɔnɛ: “Diɔ Diakalondja Otema Ami la Kɛnɛ Kakimi l’Ohomba,” lo lɛkɛ 29.
‘Enda, ɔnɛ ele Nzambi kaso. Sho takakitsha elongamelo kaso le nde, nde ayotoshimbela. Ɔn’ele Jehowa.’—ISAYA 25:9.
1, 2. (a) Ngande wakelɛ Jehowa owandji wa nkumbo Abarahama ndo dikambo sɔ tokonyaka dia ndjambola wombola akɔna? (b) Ngande watoshikikɛ Bible dia sho koka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asaso la Nzambi?
JEHOWA Otungi w’olongo la nkɛtɛ akelɛ owandji wa nkumbo Abarahama ate: “Ongenyi ami.” (Isaya 41:8) Ohokanyiya yema—onto k’onto akonge ɔngɛnyi wa Nkum’Olongo! Ondo wɛ koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi kokaka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna dia ngasɔ lam’asami la Nzambi?’
2 Bible toshikikɛka dia sho koka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asaso la Nzambi. Abarahama akonge la diɔtɔnganelo dia ngasɔ lam’asande la Nzambi nɛ dia ‘nde aki la mbetawɔ le Jehowa.’ (Jakoba 2:23) Ɛlɔ kɛnɛ nto, Jehowa ekɔ “ongenyi w’antu w’usimbwi.” (Tukedi 3:32) Bible tɔlɔmbaka lo Jakoba 4:8 ɔnɛ: “Nyusukani le [Nzambi] ku ndi ayusukana le nyu.” Mbokɛmaka hwe dia naka sho mbɔsa yɛdikɔ ya ndjasukanya le nde, kete nde lawɔ ayosala yoho yakɔ yâmɛ. Nde ayosukana le so. Ko onde ɛtɛkɛta wakasambiyama oma le nyuma ka Nzambi ɛsɔ mɛnyaka dia sho atshi wa pɛkato ndo anto wele bu kokele mbahomba tatɛ ndjasukanya le Nzambi? Kema. Sho koka monga la lɔngɛnyi l’ɔlɔlɔ lam’asaso la Jehowa nɛ dia nde amboshilaka la takola wanya ahende w’ohomba efula dia tokimanyiya lo dikambo sɔ.—Osambu 25:14.
3. Wanya akɔna ahende wakatakola Jehowa dia tokimanyiya dia sho koma angɛnyi ande?
3 Ntondotondo, Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya Yeso ‘kimɔ lɔsɛnɔ lande oko tshungo dikambo di’anto efula.’ (Mateu 20:28) Olambo wa tshungo ɔsɔ toshaka diaaso dia ndjasukanya otsha le Nzambi. Bible mbutaka ɔnɛ: “Shu tatûlangaka, ne dia ndi akatulangi ntundu.” (1 Joani 4:19) Eelo, lam’ele Nzambi “akatulangi ntundu,” nde akatɛnya woho wakokaso monga la lɔngɛnyi lam’asaso la nde. Jehowa akatakola nna dia hende: Nde akayaeyanya ndamɛ le so. Lo lɔngɛnyi tshɛ lɔtɔso l’onto, lɔ layonga la dimama dia wolo naka sho mbeyaka onto akɔ dimɛna, ngɛnangɛnaka ndo mbɔsaka waonga ande wa lânde la nɛmɔ. Tende kɛnɛ kalembetshiya dikambo sɔ. Otondonga Jehowa ekɔ Nzambi koshami, kahateye tshike tototɔtɔ lɔngɛnyi sho la nde. Lo dihole dia nde ndjashɛ, Jehowa nangaka dia sho mbêya. (Isaya 45:19) Lo Bible, Ɔtɛkɛta ande, Jehowa ndjaeyanyaka ndamɛ le so lo toho takokaso mbêya dimɛna ndo dui sɔ hɛnya tsho dia nde tokaka ngandji koko diɔ mɛnyaka nto dia nde nangaka sho mbêya ndo mbôka ngandji oko wende Shɛso lele l’olongo.
4. Ngande wayotɔsa Jehowa etena kayotoleka shihodia waonga ande dimɛna?
4 Onde wɛ atɛnaka y’ana ya dikɛnda mɔtshi atshumɛ asekande she lohita ndo awatɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba ndo la yema y’ofunu ɔnɛ: “Ɔnɛ kele papa kami”? Atɛmɔdi waki Nzambi vɔ lawɔ pombaka ndjaoka woho ɔsɔ lo dikambo dia Jehowa. Bible tɛkɛtaka dikambo di’etena kayota anto wele la kɔlamelo ɔnɛ: “Enda, one eli [Nzambi k]asu.” (Isaya 25:8, 9) Lo yɛdikɔ yayotoleka shihodia waonga waki Jehowa, mbayotoleka mboka dia tekɔ l’Ombutshi ndo l’Ɔngɛnyi woleki tshɛ ɔlɔlɔ. Eelo, shihodia waonga waki Jehowa toshaka ɛkɔkɔ efula watotshutshuya dia ndjasukanya otsha le nde. Lâsɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole woho watosholɛ Bible waonga waki Nzambi woleki weke, mbut’ate: nkudu, losembwe, lomba ndo ngandji. Lo sawo nɛ, tayɔtɛkɛta dikambo dia waonga asato w’etatelo.
“Kanga-Wulu-Tshe”
5. Lande na kele paka Jehowa ndamɛ oto mbakoka mbelamɛ ‘Nkanga-Nkudu-Tshɛ,’ ndo lo toho takɔna takambande la nkudu kande ka mamba?
5 Jehowa ekɔ “kanga wulu tshe.” (Jobo 37:23) Jeremiya 10:6 mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] li, nduku ledimi la ye! We eko wuki, ndu lukumbu laye leko wuki uma lu [nkudu k]aye.” Otshikitanyi la ditongami tshɛ, Jehowa ekɔ la nkudu kaha l’elelo. Diɔ diakɔ dielamɛnde ndamɛ oto ɔnɛ ‘Kanga-Nkudu-Tshɛ.’ (Enyelo 15:3) Jehowa kambaka la nkudu kande ka mamba dia tonga diangɔ, dia ndanya, dia kokɛ anto, ndo dia nɔngɔsɔla. Tɔshi paka bɛnyɛlɔ dihende to: nkudu kande ka tonga diangɔ la ka kokɛ anto.
6, 7. Nkudu ka ngande kele la wonya, ndo na dikambo dimɔtshi dia mɛtɛ di’ohomba diele nkudu kɛsɔ shikikɛka?
6 Naka wɛ memala l’andja lo yanyi ya wolo y’ɔwɔ, kakɔna kayoyoka lo lokoho layɛ la demba? Wɛ ayoka lâladi l’esase wa wonya, mbut’ate woho wânda yanyi lo demba. Koko lo mɛtɛ, wɛ ekɔ lo mboka etombelo wa nkudu k’etongelo kaki Jehowa. Nkudu ka ngande kele la wonya? Lam’ewɔ l’atei w’ɔtɛ, lâladi la wonya mongaka la 15 000 000oC. Ohondonga wɛ koka mbɔsa fushi ya tshitshɛ efula ya wonya etena kewɔ l’atei ɔtɛ ko wɛ ndjikitsha lanɛ la nkɛtɛ, kete wɛ ayɛna dia wɛ hakoke tshikala la lɔsɛnɔ oyadi wɛ mangana la fushi yakɔ ya wonya shɔ kilɔmɛtɛrɛ 140! Sɛkɔndɛ tshɛ, wonya tondjaka esase wele la wolo wɛdimi la miliyɔ nkama ya bɔmbɛ atɔmikɛ. Diɛsɛ ko nkɛtɛ hayotshimbe suke suke la nkuka ka dja kɛsɔ, koko yɔ mangana la tɔ etale k’ɔlɔlɔ. Otondonga wonya wekɔ suke amboleka la nkɛtɛ, tshike ashi tshɛ wele la nkɛtɛ moma, ndo naka vɔ monga etale amboleka la nkɛtɛ, kete ashi tshɛ kama la tshitshi. Mbokɛmaka hwe dia naka wonya monga etale kana suke amboleka la nkɛtɛ kete ndoko ɛngɔ kayonga la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ.
7 Kânga mbele otondongaka aha wonya tshike vɔ bu la lɔsɛnɔ, anto efula hawodje yimba l’ohomba wele la wonya. Ɔnkɔnɛ, vɔ pandjaka wetshelo wakokaso kondja oma lo wonya. Osambu 74:16 mbutaka lo dikambo dia Jehowa ɔnɛ: “We kakatungi ngondo la unya.” Eelo, wonya wekɔ lo tombola Jehowa lele ‘Otungi w’olongo la wa nkɛtɛ.’ (Osambu 146:6) Kânga mbediɔ ɔsɔku, wonya wekɔ tsho ɛngɔ kɛmɔtshi l’atei wa diangɔ efula diakatongama diatosha wetshelo lo kɛnɛ kendana la nkudu koleki tshɛ kele la Jehowa. Lo yɛdikɔ yayotoleka mbeka awui wendana la nkudu kaki Jehowa kɛnama oma lo diangɔ diakandatonge, mbayotoleka ndo monga la wɔma wɔsɔhanyi la dilɛmiyɛlɔ otsha le nde.
8, 9. (a) Naa ɛtɛkɛta wa didjidji wa kɛtshi wɛnya woho walanga Jehowa kokɛ atɛmɔdi ande? (b) Ngande wakakokɛka olami w’ɛkɔkɔ wa lo nshi yakafundamaka Bible ɛkɔkɔ ande, ndo kakɔna katetsha dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana l’Olami aso wa Woke?
8 Jehowa kambaka nto la nkudu kande k’efula dia kokɛ ekambi ande ndo dia kotsha ehomba awɔ. Bible kambaka la bɛnyɛlɔ dimɔtshi diasalanganya otema dia nembetshiya alaka waki Jehowa wendana l’ekokelo. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’Isaya 40:11. Lo divɛsa nɛ, Jehowa ndjaɛdikaka ndamɛ l’Olami w’Ɛkɔkɔ, ndo ekambi ande mbɛdikamaka la ɛkɔkɔ. Sho mbadiaka ɔnkɔnɛ: “Ndi ayulesha ekoko andi uku ulami. Ndi ayosa ana w’ekoko l’anya andi; ndi ayuwakhumbatela lu tulu. Ndi ayolombola wali la tana tawo okoke.” Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mɛna akambo wɔtɛkɛtshiwɔ lo divɛsa nɛ la washo ayɛ.
9 Otshikitanyi la weho wa nyama efula, ɛkɔkɔ wekɔ dongalonga diaheye ndjakokɛ. Olami w’ɛkɔkɔ wa lo nshi yakafundamaka Bible akahombaka monga la dihonga dia kokɛ ɛkɔkɔ ande oma le ndjawondo ya ngala, la dimbwe. (1 Samuele 17:34-36; Joani 10:10-13) Koko aki tena dimɔtshi diele okokelo w’ɛkɔkɔ akalɔmbaka dia monga l’otema wa kɛtshi. Ɛnyɛlɔ, naka ɔkɔkɔ ɔmɔtshi hotshi suke la lokoto, ngande wahomba olami kokɛ y’ana y’ɔkɔkɔ yotshiwɔ yahakoke ndjakokɛ shɔ na? Nde akahombaka ndjiɛmba, mbala mɔtshi l’edja ka nshi efula “lu tulu kandi” oko onto asɛnga ɔna, mbut’ate mbokomba l’ahɔndɔ ande. Ngande wakakokaka ɔn’ɔkɔkɔ koma lo tolo k’olami w’ɛkɔkɔ na? Ɔn’ɔkɔkɔ akakokaka sukana oya le olami polo ndo ndjɛkama la ngandji tshɛ lo lokolo lande. Koko olami mbakahombaka minyama, ko mbɔsa ɔn’ɔkɔkɔ, ko mbokitsha lo tolo kande dia mbokokɛ. Ɔnɛ ekɔ mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kɛnya woho walanga Olami wa Woke kokɛ ekambi ande!
10. Ngande watokokɛ Jehowa ɛlɔ kɛnɛ, ndo lande na kele ɔsɔ ekɔ ekokelo k’ohomba efula?
10 Jehowa hatolake tsho dia tokokɛ. Lo nshi yakafundamaka Bible, nde akɛnya lo toho ta diambo efula dia nde ekɔ l’akoka “wa nshimbela antu w’ololo uma l’ehimba.” (2 Petero 2:9) Ko kayotota ɛlɔ kɛnɛ na? Sho mbeyaka di’ɛlɔ kɛnɛ, nde hakambe la nkudu kande dia tokokɛ oma lo mpokoso tshɛ yatomba. Koko nde toshaka ɛngɔ kɛmɔtshi koleki ohomba, ɛngɔ kakɔ ko: ekokelo ka lo nyuma. Nzambi kaso ka ngandji tokokɛka oma lo wâle wa lo nyuma lo tosha dihomɔ dieso ladiɔ ohomba dia mbikikɛ ehemba ndo dia kokɛ diɔtɔnganelo diele lam’asaso la nde. Ɛnyɛlɔ Luka 11:13 mbutaka ɔnɛ: “Naka nyu antu wa kolo mbeyaka mbisha an’anyu eshasha w’ololo, Shenyu le l’ulungu huleka mbisha wane wôlomba [nyuma k’ekila]?” Nkudu ka mamba kɛsɔ mbeyaka tosha akoka tshɛ wahombama dia sho tondoya ohemba kana okakatanu tshɛ watokomɛ. (2 Koreto 4:7) Diakɔ diele, Jehowa mbɔsaka tɛdikɔ tahombama dia kokɛ lɔsɛnɔ laso, aha l’ɛnɔnyi engana eto, koko lo pondjo pondjo. L’elongamelo kɛsɔ lo yimba, tayokoka aha la tâmu mbɔsa oseka sui tshɛ diayotokomɛ lo dikongɛ nɛ di’akambo oko ‘sui dia lo tshanda mɔtshi tsho ndo dia tshitshɛ.’ (2 Koreto 4:17) Kema sho kotɔmaka otsha le Nzambi kɛsɔ kakamba la nkudu kande la ngandji tshɛ dikambo dia wahɔ aso?
‘Jehovah Atolangaka Losembwe’
11, 12. (a) Lande na katokotola losembwe laki Nzambi oya le nde? (b) Kakɔna kakayokomaka Davidi lo mbuta lo dikambo dia losembwe laki Jehowa, ndo ngande wakoka ɛtɛkɛta wakasambiyama ɛsɔ tokeketsha?
11 Jehowa salaka akambo wele ɔlɔlɔ ndo wosembwe, ndo nde salaka dikambo sɔ mbala la mbala ndo aha la shɔnɔdi. Losembwe laki Nzambi hatohine ndo lɔ kema dionga dimɔtshi dia kɔlɔ diatanganya la Nzambi, koko lɔ lekɔ dionga di’oshinga wolo diatokotola otsha le Jehowa. Bible tɛkɛtaka hwe woho wele dionga diasalanganya asolo sɔ. Tayanga sɛdingola toho tosato tɛnya Jehowa losembwe lande.
12 Ntondotondo, losembwe la Jehowa mbotshutshuyaka dia ndjaɛkɛ le ekambi ande ndo dia nde monga la kɔlamelo le wɔ. Omembi w’esambo Davidi akashihodia ndamɛ kɛnɛ kelɛwɔ losembwe laki Jehowa. Oma lo kɛnɛ kakokomɛ lo lɔsɛnɔ lande hita ndo oma lo wekelo wa woho wasala Nzambi akambo, kakɔna kakayotaka Davidi na? Nde akate ate: “[Jehowa] atulangaka [“losembwe,” NW]. Ndi hatosekaka [“akanga wa kɔlamelo,” NW]. Antu w’ololo watulamemaka pundju.” (Osambu 37:28) Dikambo sɔ mɛtɛ toshaka eshikikelo katokeketsha! Nzambi kaso hasɛkaki pondjo wanɛ wele la kɔlamelo le nde. Ɔnkɔnɛ, sho kokaka ndjaɛkɛ lo lɔngɛnyi lele lam’asaso la nde ndo l’ekokelo kande ka la ngandji. Losembwe lande toshikikɛka dikambo sɔ!—Tukedi 2:7, 8.
13. Ngande wɛnya Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ woho wayakiyanyande dikambo di’anto wasowa?
13 Dikambo dia hende ele: losembwe laki Nzambi mbotshutshuyaka dia ndjakiyanya dikambo di’ehomba wa wanɛ wasowa. Woho wayakiyanya Nzambi dikambo dia wanɛ wele lo dihombo mɛnamaka hwe oma l’Ɛlɛmbɛ wakandasha as’Isariyɛlɛ. Ɛnyɛlɔ, Ɛlɛmbɛ wakɔshi yɛdikɔ woho w’ana wa tshike la wadi waki edo kondjaka ekokelo. (Euhwelu k’Elembe 24:17-21) Oko wakandeyaka lɔsɛnɔ la wolo lakakokaka monga la nkumbo shɔ, Jehowa ndamɛ akakome Shushi ndo Okokedi awɔ. (Euhwelu k’Elembe 10:17, 18) Nde akewola as’Isariyɛlɛ dia takawahombaka kesa wamato ndo ana waha l’ekokelo, kete nde ayoka ekoko awɔ w’alelo. Oko wofundamidiɔ l’Etumbelu 22:24, nde akate ate: “Kele kami kayoheta.” Kânga mbele kɛlɛ bu dionga dimɔtshi dia woke diaki Nzambi, nde akonge la kɛlɛ kele la losembwe lo menda awui wa wɛngiya kana wa kɔlɔ wakawasalɛka anto, djekoleko wanɛ waha l’ekokelo.—Osambu 103:6.
14. Naa dui dialeka mɛtɛ mɛnya dia Jehowa bu la shɔnɔdi?
14 Dikambo dia sato ele: lo Euhwelu k’Elembe 10:17, Bible toshikikɛka dia Jehowa bu “la shonodi y’antu, ndu [h]atulungulaka mbu y’utshu.” Otshikitanyi l’anto wele la nkudu kana la lowandji lɔmɔtshi, Jehowa handje yimba l’ɔngɔnyi wele l’onto kana ɛnamelo kande ka l’andja. Nde bu la shɔnɔdi ndo hasemula anto amɔtshi ko senya akina. Dui dialeka mɛnya dia nde bu la shɔnɔdi diɔ nɛ: Diaaso dia koma atɛmɔdi ande ko monga l’elongamelo ka lɔsɛnɔ laha l’ekomelo kombishama paka le djui mɔtshi y’anto yakasɔnama. Diakɔ diata Etsha 10:35 ɔnɛ: “Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” Elongamelo kɛsɔ kekɔ dikambo di’anto tshɛ, oyadi dihole diele lawɔ l’atei wa tshunda di’anto, lokoho lawɔ, kana wodja wasɛnawɔ. Kema ɔsɔ ekɔ losembwe loleki tshɛ? Lo mɛtɛ, naka sho shihodia losembwe laki Jehowa dimɛna, kete tayokotwama oya le nde!
“Ya ndi wuki w’ongonyi wa [lo]mba. . . [la Nzambi] li!”
15. Lomba kɛdikɛdi na ndo ngande waliɛnya Jehowa na?
15 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatshutshuyama dia mbuta oko wofundamidiɔ lo Romo 11:33 ate: “Ya ndi wuki w’ongonyi wa [lo]mba . . . [la Nzambi] li!” Eelo, naka sho sɛdingola awui wotshikitanyi wendana la lomba l’efula laki Jehowa, kete tayotshutshuyama dia monga la wɔma woludi la dilɛmiyɛlɔ. Ngande wakokaso nembetshiya dionga sɔ na? Lomba mbasha onto ewo, shɛnɔdi, ndo eokelo ndo lɔ kimanyiyaka dia waonga asato asɔ kamba kâmɛ dia tondja etombelo w’amɛna. Lo kamba l’ewo ndo la eokelo kande k’efula, Jehowa mbɔsaka nshi tshɛ tɛdikɔ toleki amɛna ndo kotshaka tɛdikɔ tɔsɔ lo yoho yoleki tshɛ dimɛna.
16, 17. Ngande wɛnya diangɔ diakatonge Jehowa lomba l’efula lele lande? Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.
16 Naa awui amɔtshi wa shikaa wakɛnɛmɔla lomba l’efula lele la Jehowa na? Osambu 104:24 mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] li, ndi elimu aye efula li! La [lo]mba mbakayêtungi tshe. Kete yambulula too l’ekundji aye.” Lo mɛtɛ, naka sho mbeka akambo efula wakasale Jehowa, kete tayoleka monga la wɔma woludi la dilɛmiyɛlɔ lo menda lomba lande. Ɛnyɛlɔ, wa nomb’ewo wambeya akambo efula lo mbeka diangɔ diakatonge Jehowa. Ekɔ ndo etenyi kɛmɔtshi ka siansɛ kendana la wekelo wa lɔsɛnɔ kelɛwɔ ɔnɛ chimie biomimétique kayanga dia mbokoya osalelo wa diangɔ diatanema l’andja ɔnɛ.
17 Ɛnyɛlɔ, ondo wɛ amboshishimaka la diambo di’efula eshinga kana tɛi ka dihoha. Ɔsɔ ekɔ ɛngɔ ka diambo efula. Eshinga ɛmɔtshi w’ahoha wɛnama wɔdu lo washo ndeka lowolo wolo, ndo vɔ ndeka eshinga wa l’akɔti walɔtawɔ dia shimba di’aha asashi mbɔtɔ lo demba, gilets pare-balles wolo. Wolo wa ngande wele l’eshinga wa dihoha na? Ohokanyiya dikambo dia tɛi kana dihohe dia dihoha diele woke oko ɔtɛi wa woke wandawɔ nse. Tɛi ka dihoha ka ngasɔ kekɔ la wolo efula wakoka memɛ aviyɔ watafumbɔ lo loowa la vitɛsɛ ya wolo! Eelo, Jehowa akatonge diangɔ sɔ tshɛ ‘la lomba.’
18. Ngande wɛnyama lomba laki Jehowa lo woho wakandakambe l’anto dia funda Ɔtɛkɛta ande, mbut’ate Bible?
18 Djembetelo yoleki tshɛ yakɛnɛmɔla lomba laki Jehowa tanemaka lo Ɔtɛkɛta ande, mbut’ate Bible. Alako wa lomba watanema lɔkɔ tɛnyaka mɛtɛ yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna. (Isaya 48:17) Koko lomba laki Jehowa laheyama mbɛdika mɛnamaka nto oma lo yoho yakafundama Bible. Lande na kataso ngasɔ na? Oma lo lomba lande, Jehowa akɛnyi dimɛna kamba l’anto dia funda Ɔtɛkɛta ande. Otondonga nde akakambe l’andjelo, onde awui wa lo Bible wotonga oko wewɔ? Lo mɛtɛ, andjelo wotokoka funda awui wendana la Nzambi lo yoho yotambi ndo yimba y’anto ndo wotɔtɛkɛta paka dia woho wômamemawɔ. Onde sho mɛtɛ totokoka shihodia kanyi yotofundama oma le ditongami dia lo nyuma dia kokele, diele la ewo, yimba ndo la wolo woleki wakiso la fwa?—Heberu 2:6, 7.
19. Ɛnyɛlɔ kakɔna kɛnya dia woho wakakambe Nzambi l’anto dia funda Bible konyaka di’anto kilanga ndo kingɛnangɛna?
19 Woho wakakambe Nzambi l’anto dia funda Bible ekɔ dikambo diakonya anto dia kilanga ndo kingɛnangɛna. Afundji atɔ waki anto waki la nsaki oko sho. Oko wakiwɔ komonga kokele, vɔ wakahomana l’ehemba ndo l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wɔfɔnyi la wɛnɛ wahomana laso. Mbala mɔtshi, nyuma kaki Jehowa akâtshutshuyaka dia kamba l’okitɔ wa ntondo, etena kakawafundaka akambo wendana la nsaki yawɔ ndo akambo wakalɔshanaka lawɔ. (2 Koreto 12:7-10) Ɔnkɔnɛ, vɔ wakafunde ɛtɛkɛta wele ndoko ondjelo wotokoka funda ɛtɛkɛta wa woho ɔsɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɛtɛkɛta waki Davidi wofundami l’Osambu 51. Efundelo wa la diko dia tshapita mɛnyaka dia Davidi mbakafunde osambo ɔnɛ l’ɔkɔngɔ wa nde sala pɛkato ya weke. Nde akakɛnɛmɔla kɛnɛ kaki l’otema ande, lo mɛnya lonyangu l’efula laki lande ndo akalɔmbɛ Nzambi edimanyielo. Lo Osambu 51 divɛsa 2 ndo 3, sho mbadiaka ɔnɛ: ‘Ɔmbɔtsha oma lo munga kami, ndo ɔmbɛdia oma lo pɛkato kami, nɛ dia dimi mbeyaka ehedia ami, ndo pɛkato kami kekɔ wonya tshɛ la ntondo kami.’ Osambu 51 Divɛsa 5 mbutaka ɔnɛ: “Enda, dimi lakuto la unungu, ee, uma l’etatelu ka diemi diami le nyomi, dimi laki kolo.” Osambu 51 Divɛsa 17 kotshaka ɔnɛ: “Elambu watongenangenaka [Nzambi] weli sulu diambate. [Nzambi] li, we hatuni sulu diambate kana utema wa ndjakitshakitsha.” Kema wɛ koka mboka ɔkɛyi waki l’ofundji ɔsɔ? Shi paka onto lele kema kokele mbakoka monga la woho wa nsaki ya ngasɔ shɔ?
20, 21. (a) Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ Bible kekɔ la lomba laki Jehowa kânga mbele tɔ kakafundama oma le anto? (b) Kakɔna kayotɔtɛkɛta lo sawo diayela?
20 Oma lo woho wakandakambe l’anto wele kema kokele, Jehowa akatosha mɛtɛ kɛnɛ keso l’ohomba, mbut’ate ɔkɔndɔ ‘wakasambiyama oma le Nde’ wakotola yambalo y’anto. (2 Timote 3:16) Eelo, afundji asɔ wakalɔmbwama la nyuma k’ekila. Vɔ wakafunde awui wa lomba waki Nzambi, koko aha wakiwɔ hita. Sho kokaka ndjaɛkɛ tshɛ lo lomba lɔsɔ. Lomba laki Nzambi ndeka lomba laso hita la fwa, diakɔ diatokeketsha Nzambi la ngandji tshɛ ɔnɛ: “Ekamaki [Jehowa] l’utema aye tshe, tekamaki yimba yaye hita. Uwetawoki lu akambu aye tshe, ku ndi ayukolongoswela mbuka yaye.” (Tukedi 3:5, 6) Lo kitanyiya dako dia lomba sɔ, sho ndjasukanyaka le Nzambi kaso kele la lomba loleki tshɛ.
21 L’atei wa waonga tshɛ waki Jehowa, dionga dioleki tshɛ ngɛnyangɛnya ndo kotola anto ele ngandji. Lo sawo diayela, tayɔtɛkɛta toho totshikitanyi takɛnya Jehowa ngandji kande.
Onde wɛ akakoke mbohɔ?
• Naa wanya wakatakola Jehowa dia tokimanyiya dia sho mbɔtɔ lɔngɛnyi la nde?
• Naa bɛnyɛlɔ dimɔtshi diɛnya wolo wele la Jehowa wa tonga diangɔ ndo wa kokɛ anto ande?
• Lo toho takɔna tɛnya Jehowa losembwe lande?
• Ngande wɛnama lomba la Jehowa lo diangɔ diakandatonge ndo lo Bible na?
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
L’ɛnyɛlɔ k’olami w’ɛkɔkɔ wakokɛ ɔna ɔkɔkɔ lo mbɛmba lo tolo kande, Jehowa kokɛka ɛkɔkɔ ande la ngandji tshɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 22]
Lomba la Jehowa mɛnyamaka lo woho wakafundama Bible