Ɛlɔlɔ waya oma lo wɔma wa Nzambi ka mɛtɛ
“Dimi leli [Jehowa, Nzambi kayɛ, “NW”], Latuketshaka dia we nduwana. Ndu latukolombolaka lu mbuka kahumbaye ntsho.”—ISAYA 48:17.
1. Mpokoso yakɔna yotokoka anto mbewɔ oma lo mboka Nzambi wɔma na?
OTONDOYALA Adama aki la wɔma wa Nzambi, tshike vɔ wotôshimba di’aha nde sala pɛkato kakayokonyaka lo nyɔi ka pondjo ndo kakayelaka tokanula tande nunu di’ɛnɔnyi w’asui. Otondoyala wodja w’edjedja w’Isariyɛlɛ wakahokɛ tui lo dako diaki Jehowa dia vɔ mbôka wɔma ndo mbôka ngandji, tshike wodja ɔsɔ totowondama lo lɔhɔmbɔ otsha la Babilɔna, ndo tshike totowokasha Ɔn’aki Nzambi ko ndjoyala l’onongo wa dikila diande. Otondoyala andja ɔnɛ wokake Nzambi wɔma ɛlɔ kɛnɛ, tshike ndoko ofukutanu l’akambo wa mandji kana w’ekanda, ndo tshike ndoko akambo a ngala kana ata.—Tokedi 3:7.
2. Kânga mbele akambo wasalema l’andja ɔnɛ wotudingi, lande na kahombaso monga la wɔma wa Jehowa na?
2 Koyanga mbele akambo wasalema l’andja ɔnɛ wotodingi, sho kokaka kondja ɛlɔlɔ lam’ayotoyala la wɔma wa Nzambi ka mɛtɛ, l’onto ndo l’onto, l’atei a nkumbo kaso ndo l’atei w’etshumanelo k’ekambi wa Jehowa. Dikambo sɔ mbɔtɔnɛka la dako nɛ diakasha Mɔsɛ wodja w’Isariyɛlɛ: “Kakona kakolomba [Jehowa, Nzambi kayɛ, NW], naka aha dia mbûka woma, dia nkendakenda lu mbuka yandi tshe, dia mbuka [Jehowa, Nzambi kayɛ, NW], ngandji la mbukambela ulimu la utema aye tshe, la lumu laye tshe; dia nama elembe wa [Jehowa] . . . dia we ndjala la ongenongeno?” (Euhwelu k’Elembe 10:12, 13) Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondjaso lam’okaso Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ wɔma na?
Lomba—Ndeka Paunyi Oshinga Wolo
3. (a) Naa ɔlɔlɔ wa ntondo wakokaso kondja na? (b) Kakɔna kalanga Osambu 111:10 mbuta na?
3 Ɔlɔlɔ wa ntondo wakondjaso ele lomba la mɛtɛ. Osambu 111:10 mbutaka ɔnɛ: “Woma wa [Jehowa] weli etatelu ka [lomba, NW].” Dikambo sɔ alembetshiyadiɔ na? Lomba kɛdikɛdi dikoka dia kamba olimu la ewo lo yoho y’ɔlɔlɔ dia kandola ekakatanu, dia mbewɔ wâle, ndo dia kotsha eweso ɛmɔtshi. Lo lomba lakɔ mbatanema tokanyi t’ɛlɔlɔ. Ntondotondo, etenyi ka ntondo k’etatelo ka lomba lɔsɔ ele wɔma wa Jehowa. Lande na? Nɛ dia ditongami tshɛ diekɔ olimu w’anya ande. Diɔ tshɛ mendɛka l’anya ande. Nde akasha anto lotshungɔ la vɔ sɔnɔla kɛnɛ kalangawɔ, koko nde kombasha dikoka dia vɔ nɔmbɔla ekolo awɔ lo yoho y’ɔlɔlɔ lo mboka ɛlɔmbwɛlɔ kande ɔkɔngɔ. (Jashua 24:15; Jeremiya 10:23) Paka lam’ayotohotɔ tokanyi tɔsɔ t’ehomba t’endana la lɔsɛnɔ ndo lam’ayotoyaɔtɔnganyiyaka latɔ, mbakokaso kondja ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo. Naka ewo kaso ka Jehowa kambotosha eshikikelo ka nge k’ɔnɛ lolango la Nzambi layokotshama mɛtɛ ndo daka diande la dikoka diande dia mbisha anto wa kɔlamelo difuto hohandɔ, kete wɔma wa Nzambi wayototshutshuya dia sho salaka akambo la lomba.—Tokedi 3:21-26; Heberu 11:6.
4, 5. (a) Lande na kele wekelo waki ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wa lo kalasa k’adidi kombosha lomba la mɛtɛ na? (b) Woho akɔna wakayokondja pami kɛsɔ nde la wadiɛnde lomba l’oshika, ndo yoho yakɔna yakawatshikitanya sɛnɔ yawɔ na?
4 Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Ambeta oko yɛdikɔ y’akumi w’ɛnɔnyi, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi akɔtɔka lo Kalasa k’adidi ka la Saskatchewan, la Canada. L’atei w’ekongelo ka wekelo ande, wakadje ndo bioloji, wakawetshaka ndo wetshelo w’ehilwelo. L’ɔkɔngɔ wa nde nongola dipɔlɔmɛ diande, nde akatoyalowanyaka lo wekelo wa fizikɛ ka tokamakama, mbuta ate wekelo wa tokamakama ta totshitshɛ efula, ko nde akalongola burusɛ dia totetemala la wekelo ande lo Kalasa k’adidi ka la Toronto. Lam’akandekaka, nde akɛnyi djembetelo ya diambo y’ɔlɔngamelo ndo y’ekongelo kele lo dikongɛ dia tokamakama ta totshitshɛ efula. Koko, ndoko ekadimwelo wakandakondja lo wembola ɛnɛ wakandayambolaka: Akɔna akatonge diangɔ nɛ tshɛ? Etena kakɔna? Ndo lande na? Oko wakinde kondjala l’ekadimwelo lo wembola ɛsɔ, onde nde otokoka kamba olimu la ewo kande ndo la lomba l’andja wakahelenganɛka la ta l’etena kɛsɔ oka? Kakɔna kotɔlɔmbɔla na? Onde ngandji k’otamanya ka wodja ande? Saki ka kondja afuto wa l’emunyi oka? Onde mɛtɛ nde akakondja lomba la mɛtɛ?
5 Yema l’ɔkɔngɔ wa nde nongola dipɔlɔmɛ diande, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ nde la wadiɛnde wakatatɛ la mbeka Bible kâmɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Vɔ wakatatɛ la kondja ekadimwelo wakawahombaka ntondo oma lo Dui dia Nzambi hita. Vɔ wakayeyaka Otungi, Jehowa Nzambi. Lam’akaweke dikambo diakakomɛ Mɔsɛ lo Ndjale ka Bela ndo diakakomɛ Danyɛlɛ l’asekande la Babilɔna, vɔ wakɛnyi ohomba wa mboka Nzambi wɔma koko aha anto. (Etombelo 14:10-31; Danyele 3:8-30) Wɔma wa Nzambi wa ngasɔ wɔsɔhanyemi la ngandji k’oshika ka Jehowa akamɛ monga la shɛngiya le wɔ. Kem’edja, lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo lakatshikitana. L’ɔkɔngɔ diko, ɔlɔngɔlɔngɔ akɔ akayeyaka Ɔnɛ lakanga elimu w’anya wakandeke lo bioloji. Nde akatatɛ la shihodia sangwelo diaki Ɔnɛ lakanga lomba lakandɛnyi lo wekelo ande wa fizikɛ. Lo dihole dia nde kamba olimu la ewo kande dia tshula dihomɔ diotokoka nanya anyande anto, nde la wadiɛnde wakɛnyi ɔlɔlɔ dia kimanyiya anto akina dia vɔ mboka Nzambi la onyawɔ onto ngandji. Vɔ wakɔsɛ olimu wa lo tena ndo lo tena oko apandjudi wa Diolelo dia Nzambi. L’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakayɔtɔ lo Kalasa ka Galadɛ kaki la Société Watchtower ndo wakatomama oko wa misiyɔnɛrɛ lo wedja ekina.
6. Naka tekɔ la lomba lotumbi oma lo wɔma wa Jehowa, eyango akɔna wahombaso mbewɔ, ndo kakɔna kayotosala lo dihole dia dikambo sɔ na?
6 Mɛtɛ, aha onto tshɛ mbakoka ndjâla misiyɔnɛrɛ. Koko, sho tshɛ kokaka kondja lomba lele l’etshina kalɔ lo wɔma wa Jehowa. Naka sho monga la lomba lɔsɔ, kete hatotoyasha la wasaso tshɛ lo filozofi y’anto yele lo fɔnya oyango a lɔsɛnɔ paka lɔfɔnya loto. Tayoyasha lo wekelo wa Bible, dibuku diakasambiyama oma le Jehowa Nzambi, Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ, ɔnɛ lakoka tosha lɔsɛnɔ la pondjo. (Osambu 36:9; Kolosai 2:8) Lo dihole dia sho ndjâla ɛhɔmbɔ wa dikongɛ di’akambo w’ekanda diele lo ndjɛkayɛka otsha l’elanyelo, sho mbidjaka yimba lo dako diatolaka Jehowa dia sho ngɛnangɛna la mbo ya ndɛ ndo la ahɔndɔ wa ndɔta wele laso, ndo mbetɛ diokanelo diasaso la Nzambi ɛngɔ koleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso. (1 Timote 6:8-12) L’ɔtɛ wa sho salaka akambo dia mɛnya oko elongamelo kaso kimamɛ oma lo lɔsɛnɔ lɔmɔtshi l’ɔngɛnɔngɛnɔ la l’andja ɔnɛ, sho mbetawɔka Dui diaki Jehowa lam’atotɛdiɔ ɔnɛ: andja ɔnɛ wekɔ lo tête ndo saki yawɔ, koko ɔnɛ latosalaka lolango la Nzambi atotshikalaka pondjo.—1 Joani 2:17.
7. (a) Woho akɔna watokimanyiya Tokedi 16:16 dia sho monga la lokanyi loshikikadi l’akambo na? (b) Ɛlɔlɔ akɔna wakondjaso lam’etɛso lolango la Nzambi dikambo dioleki ohomba lo sɛnɔ yaso na?
7 Tukedi 16:16 tokeketshaka oma l’ɛtɛkɛta ɛnɛ wa mɛtɛ: “Ndi nkundja [lomba, NW] [lomba latatɛ la wɔma wa Jehowa] ndeka nkundja paunyi olo li! Dia nkundja ewu ndeka nsonola fesa ololo.” Lomba la ngasɔ la yimba ayototshutshuya dia sho mbetɛ osalelo wa lolango la Nzambi dikambo dioleki ohomba lo sɛnɔ yaso. Ko lotumu lakɔna lakasha Nzambi Ɛmɛnyi ande dia vɔ kamba l’etena kɛnɛ k’ɔkɔndɔ w’anto na? Ele lotumu la sambisha Diolelo ndo la kimanyiya akanga w’etema ɛlɔlɔ dia vɔ ndjâla ambeki wa Yeso Kristo w’eshika. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Ɔsɔ ekɔ lotumu lasha onto difuto di’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo ɔlɔ w’efula. Diɔ diakɔ diata Bible ɔnɛ: “Untu lambukundja [lomba, NW], eli la ongenongeno.”—Tukedi 3:13.
Ekokelo di’Aha Sho Sala Kɔlɔ
8. (a) Otote ɔlɔlɔ wa hende wakondjaso oma lo wɔma wa Nzambi. (b) Akambo wa kɔlɔ akɔna wakokamɛso di’aha mbasala na? (c) Woho akɔna wayoyalaka wɔma wa Nzambi la shɛngiya ya wolo na?
8 Ɔlɔlɔ wa hende wakondjaso oma lo wɔma wa Nzambi ele dia vɔ tokokɛka di’aha sho sala kɛnɛ kele kɔlɔ. Wanɛ walɛmiya Nzambi efula hawoyaɔsɛ tɛdikɔ dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Kɛnɛ kata Nzambi ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ, vɔ hawokiɛnyi ɔnɛ kɔlɔ, ndo akambo wɛna Nzambi ɔnɛ wekɔ kɔlɔ, vɔ hawowaɔsɛ ɔnɛ ɔlɔlɔ. (Osambu 37:1, 27; Isaya 5:20, 21) Lâdiko dia lâsɔ, onto latshutshuyama la wɔma wa Nzambi hemala paka lo mbeya kɛnɛ kata Jehowa ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Onto la ngasɔ nangaka kɛnɛ kata Jehowa ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ ndo petshaka kɛnɛ kahetsha Jehowa. Omalɔkɔ, nde ndjaɔtɔnganyiyaka l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Ɔnkɔnɛ, oko wotamidiɔ lo Tukedi 16:6, “uma lu woma wa [Jehowa] mbatukadimoka untu uma lu kolo.” Wɔma wa Nzambi wa ngasɔ ndjâlaka la shɛngiya ya wolo le onto dia nde kotsha kɛnɛ kahandakoke sala la wolo ande hita.
9. Woho akɔna wakasɛngiyama omoto ɔmɔtshi la la Mexique oma lo saki ka wolo k’aha nyangiya Nzambi, ndo kakɔna kakayotombaka na?
9 Kânga etena kayatatɛ wɔma wa Nzambi pama le onto ɔmɔtshi, vɔ kokaka mbokeketsha di’aha nde sala dikambo dimɔtshi diakokande ndjonyanga l’ɔkɔngɔ diko, lo lɔsɛnɔ lande. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: omoto ɔmɔtshi laki la diemi lo wodja wa Mexique akambola Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi kɛnɛ kakandakanaka lo dikambo di’otondjelo wa diemi. Ɔmɛnyi akâlɛ omoto ɔsɔ avɛsa efula ko akawosha kanyi nyɛ ate: “Le Otungi, lɔsɛnɔ lekɔ ohomba efula, oyadi kânga lɔsɛnɔ la wanɛ wahatotɔ.” (Etombelo 21:22, 23; Osambu 139:13-16) Ɔsɛdingwelo w’enganga wakɛnya dia ondo ɔna ayotɔ l’ɛkɔmɔ. Koko, oko wakandatshutshuyama oma lo kɛnɛ kakandɛnyi lo Dui dia Nzambi, omoto ɔsɔ akɔshi tɛdikɔ di’aha tondja diemi. Dɔkɔtɛlɛ diande konanga mbɛna nto, ndo omɛnde akawanɛ dia mbɔsɛka, koko nde akashike ekolo. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayota yana ya yimato—yaha l’ɛkɔmɔ, yele la demba dia wolo ndo ya dimɛna efula. Oko akandatshutshuyama la lowando, nde akayange Ɛmɛnyi, ko vɔ wakatatɛ mbeka Dui dia Nzambi kâmɛ lande. L’ɔnɔnyi ɔtɔi, nde l’omɛnde wakalongola batismu. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛmɔtshi, lo losanganya lɔmɔtshi la distrikɛ, vɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia pomana l’Ɔmɛnyi wakasawola lawɔ ntondo ndo mbɛnya yana yawɔ ya yimato ya dimɛna efula y’ɛnɔnyi ɛnɛi. Mɛtɛ, dilɛmiɛlɔ di’oshika dia Nzambi ndo saki ka wolo k’aha mbonyangiya mongaka la shɛngiya ya wolo lo lɔsɛnɔ l’onto.
10. Wɔma kokaka keketsha anto dia vɔ tshungɔ oma lo weoho akɔna wa ditshelo dia kɔlɔ na?
10 Wɔma wa Nzambi tokeketshaka di’aha sho sala lokema l’akambo wa kɔlɔ. (2 Koreto 7:1) Lam’awɔtɔwɔ la tshina di’otema w’onto, vɔ kokaka mbokimanyiya dia nde tshika pɛkato mɔtshi ya lo oshɛshɛ, yeyandɛ ndamɛ oto la Jehowa. Vɔ kokaka mbokimanyiya dia nde tshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’ɔnwɛlɔ a wanu la tshambandeko ndo oma l’ɔnwɛlɔ a kândji. Ɔnɔshi ɔmɔtshi a kândji w’edjedja wa l’Afrique du Sud akalembetshiya ate: “Lam’akamayakondjaka ewo ka Nzambi, dimi lakatôngaka la wɔma wa mbonyangiya kana mbosha sɔnyi. Dimi lakeyaka nte: nde aki lo sɛdingolami, ndo dimi lakalangaka mbetawɔma lo asho ande. Dikambo sɔ diakatshutshuya dia dimi nanya fɔka tshɛ yaki lami ndo ndjikasha lo komba.” Wɔma wa Nzambi akakimanyiya miliyɔ kina y’anto lo yoho ya ngasɔ.—Tokedi 5:21; 15:3.
Ekokelo di’Aha Sho Mboka Anto Wɔma
11. Wɔma wa Jehowa kokaka tokokɛ oma lo djonga yakɔna yakoka tadja onto tshɛ na?
11 Wɔma wa Nzambi w’ɔlɔlɔ tokokɛka nto di’aha sho mboka onto wɔma. Anto efula wekɔ lo pɛnyahɛnyama efula kana yema tshitshɛ oma lo wɔma w’onto. Kânga apɔstɔlɔ waki Yeso Kristo wakotshike ndo wakolawɔ lam’akawonde asɔlayi l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ. L’ɔkɔngɔ diko, lam’akiwɔ lo sɛkɛ diaki ɔlɔmbɛdi wa lâdiko, oko wakandafukutana yimba ndo mundama la sase dia wɔma, Petero akanguna ɔnɛ nde kondjala ombeki wa Yeso ndo akate kânga ɔnɛ nde kombeyaka. (Mako 14:48-50, 66-72; Joani 18:15-27) Koko, apɔstɔlɔ wakakimanyiyama dia vɔ keketala lo nyuma. Lo wedi okina, lo nshi yaki Nkumekanga Jehoyakima, Uriya, ɔn’aki Shemaya, akalɛmbiama la wɔma efula ko akatshike olimu ande w’omvutshi wa Jehowa, akalawɔ oma lo wodja awɔ, tete lam’akandatalawɔka anɛ, ele paka dia tondama ko ndjodiakema.—Jeremiya 26:20-23.
12. (a) Tokedi 29:25 mɛnyaka dia wɔma wa Jehowa tokokɛka oma lo dikambo diakɔna na? (b) Woho akɔna wahama wɛkamu aso le Nzambi na?
12 Kakɔna kakoka kimanyiya onto dia nde nɛmbia wɔma w’onto na? L’ɔkɔngɔ wa mbewola anto ɔnɛ: “Woma w’untu watuwambaka djunga,” Tukedi 29:25 kotshaka ɔnɛ: “Keli one latekamaka [Jehowa], ayushimbamela.” Dikambo dioleki ohomba ele mbɛkama Jehowa. Wɛkamu wa ngasɔ tomba oma lo ewo la diewo. Lam’ekaso Dui diande, sho mɛnaka ɔnɛ mboka ya Jehowa yekɔ osembwe. Sho tambekesanɛ l’akambo wɛnya ɔnɛ sho koka mbɛkama le nde, ndo mɛtɛ k’alaka ande (mbidja ndo daka di’eolwelo), ngandji kande ndo wolo ande wa lâdiko. Omalɔkɔ, naka tayoyaɔtɔnganyiyaka la ewo kɛsɔ, lo salaka akambo watotɛ Jehowa ndo lo mbikasha akambo watonande, kete tayotatɛ la kondja ngandji kande ndo osukɔ w’oma le nde. Shoamɛ mɛnaka ɔnɛ wolo ande wekɔ lo kamba olimu dia kotsha lolango lande. Wɛkamu aso le nde wekɔ lo tahame, kâmɛ la wɛkamu akɔ, mbatahame ndo ngandji kawokaso la saki ka wolo ka mbewɔ akambo wonyangiya. Wɛkamu wa ngasɔ mpikama l’etshina k’oshika. Vɔ wekɔ oko longele latoshimbɛ lo wɔma w’onto.
13. Woho akɔna watokimanyiya wɔma wa Nzambi l’olimu aso wa l’emunyi, la ngelo, ndo la kalasa na?
13 Wɛkamu aso le Jehowa, wɔsɔhanyemi la wɔma wa Nzambi, ayotokeketsha dia sho shika ekolo dia salaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ naka owandji aso w’olimu ambotânɛ dia tonya oma l’olimu l’ɔtɛ w’ɔnɛ hatolange mbɔtɔ lo ditshelo di’ekanda dia lokeso. (Ɛdika la Mika 6:11, 12.) Wɔma wa Nzambi wa ngasɔ kimanyiyaka nunu di’Akristo dia vɔ tetemala l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ kânga mbahetshamawɔ oma le ase nkumbo wele kema ambetawudi. Vɔ mbishaka nto ɛlɔngɔlɔngɔ wɔtɔ lo kalasa dihonga dia vɔ ndjaewɔnya oko Ɛmɛnyi wa Jehowa, ndo vɔ mbakeketshaka dia vɔ ntokomɛ lɔsɔkɔ l’oma le asekawɔ wa la kalasa, wanɛ wɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa lo Bible. Ɔnkɔnɛ, Ɔmɛnyi ɔmɔtshi wa Jehowa w’osekaseka akate ate: “Kɛnɛ kakanyiyawɔ kema ndoko ohomba mɛtɛ. Kɛnɛ kakanyiya Jehowa mbele ohomba.”
14. Woho akɔna wakoka ekambi wa Jehowa mbidja otshumba kânga lam’anemɛ sɛnɔ yawɔ lo wâle na?
14 Eshikikelo ka woho wa ngasɔ keketshaka Akristo wa mɛtɛ dia vɔ shika ekolo lo mboka ya Jehowa kânga lam’ele sɛnɔ yawɔ lo wâle. Vɔ mbeyaka ɔnɛ vɔ pombaka nongamɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’andja ɔnɛ. Vɔ mbeyaka ɔnɛ apɔstɔlɔ wakakɔmama eshingɔ ndo Yeso Kristo ndamɛmɛ akakɔmama ndo akadiakema oma le anto wa kɔlɔ. (Mako 14:65; 15:15-39; Etsha 5:40; ɛdika la Danyele 3:16-18.) Koko, ekambi waki Jehowa wekɔ l’eshikelo tshɛ k’ɔnɛ nde kokaka mbakeketsha dia vɔ mbikikɛ; vɔ shikikɛka ɔnɛ, oma l’ekimanyielo ka Nzambi, vɔ kokaka mbidja otshumba; vɔ shikikɛka ɔnɛ Jehowa ayofuta akanga wa kɔlamelo—kânga oma l’ekimanyielo k’eolwelo dia vɔ ndjɔsɛna l’andja ande w’oyoyo naka ekɔ ohomba. Ngandji kokawɔ Nzambi kɔsɔhanyemi la wɔma wa Nzambi mbatshutshuyaka dia vɔ mbewɔ otshelo tshɛ wakoka mbonyangiya.
15. Kakɔna kakakimanyiya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia vɔ nama kɔlamelo yawɔ lo pango ya kanu y’ase Nazi na?
15 Shɛngiya shɔ yakakimanyiya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia vɔ shika ekolo la ntondo k’akambo a wɔma wakasalemaka lo pango ya kanu ya wolo y’ase Nazi l’edja k’ɛnɔnyi 1930 la 1940. Vɔ wakadje dako dia Yeso diele lo Luka 12:4, 5 l’otema: “Dimi lambunyutela, nyu wane weli engenyi ami, nti: Tanyukaki wane wadiaka alimba woma, ku l’okongo haweyi ntsha dikambu dikina. Keli dimi [layonyewoya ɔnɛ, NW] lahumbanyu mbuka woma: nyuki one leli la wulu wa mbikadja antu lu [Ngɛhɛna, NW] l’okongo a mbadiaka woma; ee, dimi lambunyutela nti: Nyuwuki woma!” Ɛnyɛlɔ, Gustav Auschner, Ɔmɛnyi ɔmɔtshi waki lo pango ka lokanu la wolo ka la Sachsenhausen, akayofunda l’ɔkɔngɔ diko ate: ‘Ase SS wakadiake August Dickmann l’okoma ndo wakatanɛ dia tokanda ndo sho lawɔ naka sho tona dia mbika pita lo mukanda ɔmɔtshi dia mɛnya ɔnɛ tambanguna mbetawɔ kaso. Ndoko ɔtɔi la l’atei aso lakake lohita. Wɔma wakatokaka dia nyangiya Jehowa akaleke wɔma wakatokaka asashi.’ Wɔma w’onto konyaka onto dia nde sala kɔlɔ, koko wɔma wa Nzambi keketshaka onto dia nde sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.
Ekokelo ka Lɔsɛnɔ
16. Kakɔna kakakimanyiya Nɔa dia nde nama losembwe lande l’ɔkɔngɔ w’akumi w’ɛnɔnyi polo ndo lo Mvula k’Elola, ndo kakɔna kakayokomɛ nde la wa lo luudu lande na?
16 Nɔa akasɛnaka lo nshi y’ekomelo y’andja waki la ntondo ka Mvula k’Elola. Jehowa akɔsɛ tɛdikɔ dia nanya andja wa kɔlɔ wa l’etena kɛsɔ nɛ dia kɔlɔ k’onto. Koko, l’etena kɛsɔ, Nɔa akasɛnaka l’andja ɔsɔ wakalole l’akambo a ngala, l’akambo wa mindo efula ndo l’anto waki kombidjaka lolango la Nzambi yimba. Koyanga mbakasambishaka Nɔa akambo w’ɛlɔlɔ, “Vo kumbeya, edja ndu lam’akayi elula, akawakhumela tshe.” (Mateu 24:39) Koko, Nɔa kɔpekɔ dia sala olimu wakawosha Nzambi. Nde “akatshi osoku. Dikambu tshe diakawutela [Nzambi, NW] mbakandatshi.” (Etatelu 6:22) Kakɔna kakakimanyiya Nɔa dia nde tetemala lo ditshelo di’ɔlɔlɔ ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi polo ndo lo Mvula k’Ekola na? Heberu 11:7, (NW) kadimolaka ɔnɛ: “Oma lo mbetawɔ, mbakɛnya Nɔa wɔma wa Nzambi, l’ɔkɔngɔ wa Nzambi mbêwola di’akambo wahataye.” Diɔ diakɔ diakandashimbamela nde la wadiɛnde, l’ana ande la wadiɛwɔ, oma lo Mvula k’Elola.
17. (a) Kakɔna kahombaso sala oyadi lɔkɛwɔ lakɔna lele l’anto wotodingi na? (b) Lande na kele wanɛ woka Jehowa wɔma wekɔ anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ woleki anto akina mɛtɛ na?
17 Etena kasɛnaso kɛnɛ fɔnaka la nshi ya Nɔa l’akambo efula. (Luka 17:26, 27) Diewoyelo diekɔ lo mbishama nto. Enyelo 14:6, 7 mbutaka dikambo di’ondjelo ɔmɔtshi watafumbɔ l’atei w’olongo atakeketsha anto wa lo wedja tshɛ, dibila tshɛ l’ɛtɛkɛta tshɛ dia vɔ ‘mboka Nzambi wɔma ndo mbotombola.’ Kânga mbele akambo akɔna tshɛ wasala andja ɔnɛ wokodingi, yela ɛtɛkɛta ɛsɔ, ndo dianganya leeta lɔsɔ le anto akina. Lo ndjela ɛnyɛlɔ kaki Nɔa, salaka akambo la mbetawɔ ndo ɛnya wɔma wokayɛ Nzambi. Lam’ayoyosalaka ɔsɔku, lɔsɛnɔ layɛ ndo sɛnɔ y’anto akina efula ayokoka shimbamɛ. Lam’ele tekɔ lo mɛna ɛlɔlɔ wakondja wanɛ woka Nzambi ka mɛtɛ wɔma, sho kokaka sanga onyɔ ɔtɔi l’omembi w’esambu lakembe ate: “Untu latukaka [Jehowa] woma atuyalaka la [ɔngɛnɔngɛnɔ, NW]. Ndi katongenangenaka utamanya l’elembe andi.”—Osambu 112:1.
Okonde Ayokadimola Na?
◻ Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi a weke wakondjaso oma lo wɔma wa Nzambi na?
◻ Woho akɔna wakoka lomba lotumbi oma lo wɔma wa Nzambi tokokɛ na?
◻ Lande na katotokadimolaka wɔma wa Nzambi oma lo kɔlɔ na?
◻ Woho akɔna watokokɛ wɔma wa Nzambi di’aha sho mboka anto wɔma na?
◻ Diɔtɔnganelo diakɔna diele l’asa wɔma wa Nzambi l’elongamelo kaso ka lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye na?
[Caption]
“Untu latukaka [Jehowa] woma atuyalaka la [ɔngɛnɔngɛnɔ, “NW”]. Ndi katongenangenaka utamanya l’elembe andi.”—Osambu 112:1