Totetemale Kɛndakɛnda La Nzambi
‘Tɔkɛndɛkɛndɛ la nyuma ko hatototsha oko saki y’alemba aso.’—NGALATIYA 5:16.
BIBLE totɛka ɔnɛ Ɛnɔka “akakendakendaka la [“Nzambi ka mɛtɛ,” NW].” Kânga mbaki anto wakodinge la lɔkɛwɔ la kɔlɔ ndo l’ɛtɛkɛta wa mindo, nde akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi polo ndo lo nyɔi kande lam’akandakotsha ɛnɔnyi 365. (Etatelu 5:23, 24; Jude 14, 15) Ndo Nɔa ‘mbakakɛndakɛnda la Nzambi ka mɛtɛ.’ Nde akatshe ɔsɔku lam’akandalɔmbɔlaka nkumbo kande, etena kakandalɔshanaka la tɔsɛngiya t’andja ɔnɛ takayaka oma le andjelo wakatɔmbɔkɔ vɔ l’anawɔ wa ngala wakawayotaka, ndo lam’akandakotshaka tokambokambo tshɛ tendana la ɔsɛlɛlɔ wa waato wa luudu a woke wakaleke oseka wato tshɛ waketetaka lo waa ndjale lo nshi ya ntondo shɔ. Nde akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’Elola, kânga lam’akayɔtɔmbɔkwɛka anto Jehowa nto la Babɛlɛ. Lo mɛtɛ, Nɔa akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi polo ndo lo nyɔi kande ele l’ɛnɔnyi 950.—Etatelu 6:9; 9:29.
2 Lam’ata Bible ɔnɛ anto asɔ waki la mbetawɔ ‘wakakɛndakɛnda’ la Nzambi, tɔ kambaka la tshɛkɛta shɔ lo yoho ya didjidji. Dui sɔ mɛnyaka ɔnɛ: Ɛnɔka la Nɔa wakayalɔmbɔlaka lo yoho yakashikikɛka ɔnɛ vɔ wekɔ la mbetawɔ ka wolo le Nzambi. Vɔ wakatshe kɛnɛ kakawatɛ Jehowa ndo wakasɛnaka lo ndjela kɛnɛ kakaweyaka lo dikambo dia woho watshelande anto akambo. (Ɛdika la 2 Ekondo 7:17.) Vɔ kombetawɔ tsho paka kɛnɛ kakate ndo kakatshe Nzambi, koko vɔ wakakotsha oseka dui tshɛ diakandâlɔmbɛ—ndoko kiambokambo yakawatshike, wakasale tshɛ lo ndjela akoka awɔ w’anto w’ekokele. Oko ɛnyɛlɔ, Nɔa akatshe kɛnɛ tshɛ kakawotɛ Nzambi. (Etatelu 6:22) Nde kotambaka kɛnɛ kakɔlɔmbaka Nzambi, nde kɔnɛngɔlaka demba l’olimu akɔ. Oko wakandekesanɛka efula la Jehowa, wakinde komboka wɔma nɔmba Nzambi ndo oko wakandakondjaka ɛlɔmbwɛlɔ kande, nde akakɛndakɛndaka la Nzambi. Onde ndo wɛ mbakɛndakɛnda la Nzambi?
Katɔkɛndakɛndake la Nzambi Nshi Tshɛ
3 Asolo aso salanganaka efula lam’ɛnaso nganɛ watatɛ anto kɛndakɛnda la Nzambi. Lam’amɛwɔ sala lolango la Jehowa, vɔ mɛnyaka ɔnɛ wekɔ la mbetawɔ nɛ dia, naka onto kema la mbetawɔ, kete nde hakoke ngɛnyangɛnya Nzambi. (Heberu 11:6) Ande ɔlɔ wokaso dia mɛna ɔnɛ ɔnɔnyi tshɛ, lo ndjela lofulo la l’atei atei l’ɛnɔnyi etanu wambeta ɛnɛ, olekanyi anto 330000 wakayakimɔ le Jehowa dia sala lolango lande ndo wakabatizama l’ashi lee! Koko, ekɔ nto ohomba, le wɔ ndo le so, dia sho tshɛ tetemala kɛndakɛnda la Nzambi.—Mateu 24:13; Enyelo 2:10.
4 Lo nshi ya Mɔsɛ, nkumbo tshɛ k’Isariyɛlɛ kakahombe monga la mbetawɔ dia sala difɛstɔ dia Pasaka l’Edjibito ndo dia kita dikila lo tokengete la lo kadruma ya nkuke ya mvudu yawɔ. (Etumbelu 12:1-28) Koko, mbetawɔ k’anto efula kôshikimala lam’akawɛnyi Farawɔ l’alembe ande waya suke la mbanda lo Ndjale ka Beela. (Etumbelu 14:9-12) Osambu 106:12 mɛnyaka ɔnɛ lam’akawatenyanya ndjale kakɔ ekolo efumbo, ndo lam’akawɛnyi nganɛ wakakumamɛ alembe w’Ase Edjibito l’ashi, vɔ ‘wakayongaka la mbetawɔ lo dui dia Jehowa nto.’ Koko oheta yema, lam’akawayokomaka l’oswe wa shɛnga, vɔ wakayomɛ ngunanguna lo dikambo di’ashi a nɔ, dia mbo ya ndɛ, la di’ɔnɔmbɔdi awɔ. Alapɔlɔ wa kɔlɔ wakasha atɔpi 10 lo 12 wakakalola oma lo Nkɛtɛ ya Daka akawaotsha wɔma wa mamba. Oko wata Osambu 106:24, etena kakawoke wɔma wa ngasɔ, vɔ “kumbetawo diui [dia Nzambi].” Vɔ wakalange kalola l’Edjibito. (Walelu 14:1-4) Yema ya mbetawɔ kawɔ kakatombaka sɛkɛ paka etena kakawɛnaka bɛnyɛlɔ dia mamba dia nkudu ka Nzambi. Vɔ kotetemala kɛndakɛnda la Nzambi. Omalɔkɔ mbakiwɔ kɔmbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka.—Osambu 95:10, 11.
5 Bible tolakaka ɔnɛ: “Nyuyaunganeli nyame, kana nyu [“nyekɔ lo,” NW] mbetawo; nyuyaediki nyame.” (2 Koreto 13:5) ‘Monga lo mbetawɔ’ kɛdikɛdi ndjela akambo tshɛ wetawɔ Akristo. Dui sɔ diekɔ ohomba efula naka sho nangaka pomɔ lokolo l’ɔlɔ lo kɛndakɛnda la Nzambi lo lɔsɛnɔ laso l’otondo. Dia kɛndakɛnda la Nzambi, sho pombaka nto monga la mbetawɔ, mbut’ate: mbɛkama Jehowa l’awui tshɛ. (Tukedi 3:5, 6) Tolonga efula tekɔ takoka munda anto waha la mbetawɔ ndo wahɛkama Nzambi l’awui tshɛ. Naa tolonga tɔmɔ na?
Djonga ya Ndjaɛkɛka le Yɛ Wɛmɛ
6 Onto tshɛ lambekaka Bible, lamboyakimɔka le Jehowa dia ntsha lolango lande, ndo lakabatizama mbeyaka ɔnɛ Dui dia Nzambi shimbaka loseka la monanyi. (1 Tesalonika 4:1-3; Heberu 13:4) Onto la ngasɔ mbetawɔka ɔnɛ dui sɔ bu kashi. Nde mbɔsaka tɛdikɔ ta ndjaɔtɔnganyiya la Bible. Koko, awui wa dieyanelo mbele djonga ya wolo efula yakamba la Satana. Lande na?
7 Mbala efula, wanɛ watotshaka awui wa mindo wa ngasɔ hawotosangoyaka mbasala. Ondo ngasɔ mbakidiɔ kânga le Ase Isariyɛlɛ l’Oswe wa Mɔaba. Ondo amato w’Ase Mɔaba la w’Ase Midiyana wakamɛ la mɔnga apami w’Ase Isariyɛlɛ wakalɛmbɛ la weteto l’oswe wa shɛnga lo sanga la wɔ ɔngɛnyi ndo mbalongola. Ko kakɔna kakayotombaka lam’akayetawɔka Ase Isariyɛlɛ dia mbɔtɔ ɔngɛnyi l’atɛmɔdi asɔ wa Baala waki kɔtɛmɔlaka Jehowa, anto waketawɔka dia anawɔ wa amato (kânga w’oma lo nkumbo y’akanga w’ɛngɔnyi) mbeyana l’apami waha waomɛwɔ na? Lam’akamɛ apami wa lo pango k’Isariyɛlɛ mɛna ɔnɛ lɔngɛnyi la ngasɔ bu kɔlɔ, vɔ wakakotɔma dia sala awui wakaweyaka ɔnɛ kɔlɔ, ko wakayoshisha nsɛnɔ yawɔ.—Walelu 22:1; 25:1-15; 31:16; Enyelo 2:14.
8 Kakɔna kakoka kotola onto dia nde tala lo yoho ya djonga yakɔ ɛlɔ kɛnɛ na? Oyadi kânga onto akɔ mbeyaka etombelo wa kɔlɔ wakoka ndja oma l’awui wa dieyanelo, naka nde hatasɛdingudi wâle wakoka ndja oma lo yimba ya ndjaɛkɛka le nde ndamɛ, kete ndamɛmɛ mbeyaka ndjoyâkonya l’awui wahandokoka shika ekolo nto di’aha sala kɔlɔ.—Tukedi 7:6-9, 21, 22; 14:16.
9 Aha la ntshɔ etale, Dui dia Nzambi tɔhɛmɔlaka ɔnɛ aha sho ndjakesa, ko mbuta ɔnɛ lam’ele tekɔ nge lo nyuma, sho kɔ̂tɔka ɔngɛnyi l’anto wa kɔlɔ, vɔ hawofukutanya dionga diaso. Wendelo w’anto wasala awui wa mindo lo televiziɔ ndo wendelo wa tojurunalɛ tɛnyawɔ etakataka w’anto ekɔ l’atei w’angɛnyi wa kɔlɔ. (1 Koreto 10:11, 12; 15:33) Kânga lɔngɛnyi lasaso l’anyaso ambetawudi wayasha l’awui wa kɔlɔ koka tokonya l’ekakatanu wa wolo. Saki ka l’asa pami la omoto kekɔ wolo efula. La ngandji k’efula, ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa tɔhɛmɔlaka di’aha sho mongaka l’onto laha wadɛso, omɛso kana owotɔ aso lo dɛɛta kana lo dihole dia woshamu sho la nde ato. Dia sho tetemala kɛndakɛndaka la Nzambi, sho la dia mbewɔ yimba ya ndjaɛkɛka le so shamɛ ndo ndjela alako watoshande dia tɔhɛmɔla.—Osambu 85:8.
Wɔma w’Onto Watokahemɛke
10 Wâle okina wɛkɔ lo Tukedi 29:25, lɛnɛ alâso ɔnɛ: “Woma w’untu watuwambaka djunga.” Mengenga mambaka djonga yele mbala efula kam’ahanɔyɔ, kete yɔ munda nyama lo wudi kana lo lokolo. (Jobo 18:8-11) Naka wɛ didimaka la ntondo k’onto kete wɛ honga l’akoka wa tɛkɛta la dihonga ndo ngasɔ kete wɛ hatokoka ndjalɔmbɔla lo yoho yangɛnangɛna Nzambi. Saki ka ngɛnyangɛnya anto akina kema kɔlɔ, ndo Okristo la dia ndjadjaka lo dihole di’anto akina kana mbaoka kɛtshi. Koko, pombaka monga la wɛdimo (équilibre). Onto ladja yimba lo wotata w’anto, mbeyaka ndjosala kɛnɛ katona Nzambi kana ndjohindola ɔlɛmbɛ wa lo Dui diande, lâsɔ kete nde ambotala lo djonga.
11 Di’aha onto tala lo djonga ya ngasɔ, nde la dia ‘mbɛkama Jehowa’ koko aha saki kande ka lôtɔ ka ntshâka akambo. (Tukedi 29:25b) Onto layaɛkɛ le Nzambi, oyadi kânga nde ekɔ yɔ̂mɔma, ayɛnya dia nde ekɔ la dihonga ndo l’otema wolo. Edja tshɛ kâkatalɔshana la tɔsɛngiya t’oma lo dikongɛ nɛ di’akambo diaki Satana, tayohomba ndjalamaka nshi tshɛ di’aha tala lo djonga ya wɔma w’onto. Kânga mbakeyamaka omvutshi Elidja oma l’olimu wakandakambaka la dihonga, nde akoke wɔma lam’akawanɛ Jezabɛlɛ dia mbôdiaka, ko akalawɔ. (1 Khumi ya Dikanga 19:2-18) Lam’akandakome l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ, ɔpɔstɔlɔ Petero akanguna ɔnɛ nde heye Yeso Kristo, ndo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula, wɔma akayokonyaka lo nde sala awui oko onto laha la mbetawɔ. (Mako 14:66-71; Ngalatiya 2:11, 12) Koko, oyadi Elidja kana Petero, vɔ akɔ ahende waketawɔ nongola ekimanyielo ka lo nyuma, wakayaɛkɛ le Jehowa ko wakayotetemalaka kambɛ Nzambi olimu lo yoho yetawɔnde.
12 Ekambi wa Jehowa efula wa nshi nyɛ wakeke woho wa ndɔshana la djonga ya mboka wɔma. Ɔmɛnyi ɔmɔ w’osekaseka w’ɛnɔnyi 17 wa la Guyana aketawɔ ate: “La kalasa, ta dia shika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya diekɔ wolo efula.” Koko nde akakotsha ate: “Mbetawɔ kami le Jehowa kekɔ wolo efula ndo tɔ lawɔ.” Lam’akawosha ombetsha ande sɔnyi la ntondo k’ambeki tshɛ wa lo kalasa l’ɔkɔkɔ wa mbetawɔ kande, nde akalɔmbɛ Jehowa l’otema. Ko l’ɔkɔngɔ diko, nde akayôsambisha la yewo tshɛ lam’akiwɔ vɔ ahende ato. Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔ wakekaka dia sala lolango la Jehowa akɔshi tɛdikɔ ta wolo lam’akandatshu lakawɔ la Bénin dia nde kakitɔna l’ekishi kakɔsɛlɛ she. Nde akeyaka ɔnɛ ekishi kakɔ hasɛnɛ, ko nde kokiokaka wɔma, koko nde akeyaka nto ɔnɛ naka nde kikasha kete ase ngelo wayomala ndo mbeyaka mbodiaka. Nde akalɔmbɛ Jehowa, ko l’atei w’otsho, nde akɛmbɛ ekishi kakɔ ko tokikasha lo hioka mɔtshi. (Ɛdika la Embadi 6:27-31.) Lam’akamɛ omoto ɔmɔ l’Ose République Dominicaine kambɛ Jehowa, omɛnde akɔlɔmbɛ dia nde sɔna l’asa omi kana Jehowa. Pami kakɔ akawukiya wɔma wa ndjaka diwala. Onde na, wɔma wotokakitola la mbetawɔ kande? Nde akakadimola ate: “Otomosala loseka, mbotomoka sɔnyi, koko haloke sɔnyi kambɛ Jehowa Nzambi!” Nde akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi, ko l’ɔkɔngɔ diko, omɛnde akayomɛka sala lolango la Jehowa oko nde. Naka sho ndjaɛkɛ le Shɛso le l’olongo l’otema aso tshɛ, kete ndo sho lawɔ kokaka mbewɔ wɔma w’anto wakoka ndjotoshimba dia sho sala kɛnɛ keyaso ɔnɛ kayɔngɛnyangɛnya Jehowa.
Aha Mɔnyɔlaka Alako
13 Kânga mbele tolonga tɔmɔ tâmba waa mengenga mundaka nyama tshɛ kakasakasa mbeta l’onemba ɔmɔ, tokina tekɔ tɔ̂ngawɔ waa nyama l’ekimanyielo k’ɔbɔɔ (appât). Le anto efula, ɔngɔnyi mbele oko ɔbɔɔ. (Mateu 13:22) Lo 1 Timote 6:8, 9, Bible tokeketshaka dia sho ngɛnangɛna la diangɔ dia ndɛ kana dia ndɔta diele laso. Ko divɛsa diakɔ ndjotewola ɔnɛ: “Wane wakomiya ndjala engonyi, wayoko lu uhimba la lu djunga ndu lu saki ya dinginya yatutshelaka antu kolo, yayuditsha antu lu elanyelu la eshishwelu.”
14 Kânga mbâhɛmɔlawɔ ngasɔ, anto efula mundamaka lo djonga shɔ dikambo vamɛ hawolange ndjela dako diakɔ. Lande na? Onde otako mbâsokoya lo vɔ ndjasha la wolo tshɛ dia monga la yoho ya lɔsɛnɔ y’alɔmba dia vɔ ndjâla la mbo nkina oleki kondja “diango dia nde ndu diango dia ndota” diatɔkɔkɔmiya Bible ɔnɛ katɔngɛnangɛnake ladiɔ? Onde vɔ mɔnyɔlaka ɔhɛmwɛlɔ wawasha Bible nɛ dia vɔ mɛnaka ɔnɛ kanga ɔngɔnyi ele ɔnɛ lele la mbo efula ya l’emunyi? Bible mɛnyaka ɔnɛ: otshikitanu wekɔ l’asa onto langɛnangɛna mbo ya ndɛ l’ahɔndɔ wele lande la ɔnɛ layanga ɔngɔnyi l’ekudukudu. (Ɛdika la Heberu 13:5.) Onde “saki ka ashu”—saki kele l’onto ka kondja mbo yɛnande, oyadi kânga nde koshishaka eyango ande wa lo nyuma—mbosokoyaka dia nde mbidja wahɔ w’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lo dihole dia hende oka? (1 Joani 2:15-17; Hangai 1:2-8) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele la wanɛ wayela dako dia Bible sɔ l’otema ɔtɔi ndo ɔlɔ wokawɔ lam’akɛndakɛndawɔ la Nzambi lo mbetɛ olimu wa Jehowa dui dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ lee!
Ekiyanu wa lo Lɔsɛnɔ
15 Oyango wa ngɔna l’ekudukudu ndo ekiyanu wa ndjakundjiyɛ ehomba wa totshitshɛ wa lo lɔsɛnɔ wekɔ awui waleka anto ndjasha lɔkɔ. Ekambi wa Jehowa efula bu la mbo ya l’emunyi yoleki ohomba. Vɔ kambaka wolo dia kondja kânga tɔhɔndɔhɔndɔ dia komba demba, hiole ya mbishama, ndo yangɔ ya ndɛ ya lushi la lushi. Akina wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu wâkomɛ nɛ dia etondo awɔ vamɛ kana ase nkumbo yawɔ wekɔ la hemɔ ko kana waya esombe. Ande nganɛ wakoka awui wa ngasɔ mbasha pâ lo lumu dia vɔ kukutɛ wahɔ wa lo nyuma lo nsɛnɔ yawɔ lee!—Mateu 13:22.
16 La ngandji tshɛ, Jehowa tewoyaka nganɛ wayotosambema la tshina dia Diolelo diaki Mɛsiya. (Osambu 72:1-4, 16; Isaya 25:7, 8) Nde tokimanyiyaka nto dia sho ndɔshana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo lɔsɛnɔ lam’atoshande alako watɛnya nganɛ wakokaso mbidja awui woleki ohomba lo dihole dia ntondo. (Mateu 4:4; 6:25-34) Jehowa toshikikɛka dia nde ayotokimanyiya lo ndjela ɛkɔndɔ wɛnya nganɛ wakandakimanyiya ekambi ande wa lo nshi ya ntondo. (Jeremiya 37:21; Jakoba 5:11) Nde tokeketshaka lo sho mbeya ɔnɛ: oyadi atunyi akɔna tshɛ wayotɔlɔsha, ngandji kokande ekambi ande wa kɔlamelo hatshikitanaki pondjo. (Romo 8:35-39) Le wanɛ wayaɛkɛ le nde, Jehowa mbatɛka ate: “Dimi hakoseke, halakutshiki.”—Heberu 13:5.
17 Oko wakeketshamawɔ oma lo ewo kɛsɔ, Akristo wa mɛtɛ watetemalakɔ kɛndakɛnda la Nzambi lo dihole dia ndjela andja ɔnɛ. Kanyi yambekɔnɛ efula l’atei w’ase wola lo wedja efula ele y’ɔnɛ: onto l’olimu ande mbalɛnde. Koko wanɛ wakɛndakɛnda la mbetawɔ hawoyele kanyi shɔ. Kɛnɛ koleki ohomba le wɔ ele mbetawɔma le Nzambi ndo mendɛ le nde dia kondja difuto dia lɔkɛwɔ lawɔ l’ɔlɔlɔ. (Tukedi 30:8, 9; 1 Koreto 10:13; Heberu 13:18) Wadi aki odo ɔmɔ lo wodja wa Inde akɛnyi ɔnɛ ngandji ka kamba olimu la kɔmi akokimanyiya efula dia nde mbikikɛ ekakatanu. Lo dihole dia nde ndeka ndjakiyanya dikambo dia pâ yande, nde akeyaka ɔnɛ: naka nde mbetsha Diolelo dia Nzambi la losembwe lalɔ lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande, kete Jehowa ayɔtshɔkɔla weolo ande wa kondja diangɔ dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ lande la l’ɔnande. (Mateu 6:33, 34) Nunu efula di’anto wa l’andja ɔnɛ mɛnyaka ɔnɛ, oyadi fɔnu ya ngande yakokawɔ mɛna, Jehowa mbele eshamelo ndo longele lawɔ. (Osambu 91:2) Onde ngasɔ mbawɔsayɛ ndo wɛ lawɔ?
18 Edja tshɛ kakatasɛnɛ lo dikongɛ nɛ di’akambo, tayohombaka mbewɔ tolonga tɔmɔ. (1 Joani 5:19) Bible tɛnyaka tolonga takɔ ndo nganɛ wakokaso tiewɔ. Wanɛ woka Jehowa wɔma waha mbonyangiya ndo ngandji ka mɛtɛ kokaka pandɔ lo tolonga ta woho ɔsɔ. Naka vɔ ‘tetemala kɛndakɛnda la nyuma,’ kete hawotɔkɔ lo mboka y’andja ɔnɛ. (Ngalatiya 5:16-25) Wanɛ tshɛ wambohika nsɛnɔ yawɔ lo diokanelo diasawɔ la Jehowa wekɔ la diɛsɛ dia mamba dia kɛndakɛnda la Nzambi, ndo mbekesanɛ la nde pondjo pondjo.—Osambu 25:14.
[Study Questions]
1. (a) L’atei w’ekakatanu akɔna ndo l’edja kakɔna kakakɛndakɛnda Ɛnɔka la Nzambi? (b) Edja kakɔna kakakɛndakɛnda Nɔa la Nzambi, ndo ɔkɛndɛ akɔna a woke waki lande?
2. ‘Kɛndakɛnda la Nzambi’ kɛdikɛdi na?
3. Kakɔna kele ohomba efula le onto tshɛ laya okambi wa Nzambi wamboyakimɔ le nde ndo wambobatizama?
4. Kânga mbakiwɔ la yema ya mbetawɔ, lande na As’Isariyɛlɛ efula wakatombe oma l’Edjibito kɔmbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka na?
5. Akawate lo 2 Koreto 13:5 la Tukedi 3:5, 6 lo kɛnɛ kendana la kɛndakɛnda la Nzambi?
6. Kakɔna keya Akristo tshɛ lo dikambo dia loseka la monanyi ndo ngande wɔsawɔ pɛkato kɛsɔ na?
7. Ngande wakayasanya apami w’Ase Isariyɛlɛ l’Oswe wa Mɔaba l’awui wa mindo wakaweyaka ɔnɛ wekɔ kɔlɔ na?
8. Lo nshi yaso nyɛ, kakɔna kakoka konya Okristo l’akambo wa mindo?
9. Lɔhɛmɔ lakɔna latosha Afundelo lakoka totsha oma l’akambo wa mindo na?
10. Ngande wele ‘didima la ntondo k’anto’ ekɔ djonga?
11. (a) Ɛngɔ kakɔna kokoki tokimanyiya di’aha wɔma w’onto tahemɛ? (b) Ngande wakakimanyiya Jehowa ekambi ande wakalɔshanaka la wɔma w’anto?
12. Bɛnyɛlɔ diakɔna dia nshi nyɛ diɛnya nganɛ wakakimanyiyama anto amɔ di’aha wɔma w’anto mbashimba dia ngɛnyangɛnya Nzambi na?
13. Dia djonga yakɔna yatɔhɛmɔla 1 Timote 6:9?
14. (a) Kakɔna kakoka shimba onto di’aha nde ndjela dako di’ɔnɛ tɔngɛnɛngɛnɛ la diangɔ diele laso na? (b) Ngande wakoka eokelo ka kɔlɔ ka tshɛkɛta ɔngɔnyi ndjokonya onto lo nde mɔnyɔla ɔhɛmwɛlɔ wele lo 1 Timote 6:9 na? (c) Lo woho akɔna wakoka “saki ka ashu” mbetɛ anto amɔ totshungu di’aha vɔ mɛna djonga yele la ntondo kawɔ?
15. Awui akɔna wakiyanya ekambi wa Jehowa efula, ndo djonga yakɔna yahombaso sɛnaka ɔlɔlɔ di’aha sho mundama naka taya l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa woho ɔsɔ na?
16. Ngande watokimanyiya Jehowa dia sho tondoya ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo lɔsɛnɔ na?
17. Sha bɛnyɛlɔ di’anto amɔ wakatetemala kɛndakɛnda la Nzambi kânga la ntondo k’ehemba.
18. Naa sapi kayotokimanyiya di’aha sho tala lo tolonga t’andja wa Satana ɔnɛ na?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 16]
[Caption on page 16]
Anto efula tetemalaka kɛndakɛnda la Nzambi lo lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo
[Caption on page 17]
[Review on page 17]
Wate na Wayoyolembetshiya?
◻ Ngande wakoka woho wayaɛkɛ onto le nde ndamɛ monga oko djonga?
◻ Ɛngɔ kakɔna kakoka toshimbɛ di’aha wɔma w’onto tahemɛ na?
◻ Kakɔna kakoka toshimba di’aha sho kamba l’alako watoshawɔ dikambo dia wâle wakoka toyɛ oma l’oyango w’ɔngɔnyi na?
◻ Kakɔna kakoka tokimanyiya di’aha ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ ndjotonda oko lo djonga na?