Nyokambake Dikambo Dia Panda Kanyu!
“Elangimi wa ngandji, . . . [nyokambake] ulimu a panda kanyu la woma la lukumba.”—FILIPI 2:12.
“ONDE ngasɔ mbakayôtɔ?” Ɔsɔ ekɔ dimbola diakambɔma atête ndoko edja lo lohoso la jurunalɛ mɔtshi yeyama efula. L’ɛse k’ɔtɛ a dui akɔ, wakafunde ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Lonto, waonga, la tɛdikɔ tayɛ. Wekelo w’oyoyo wekewɔ ka ntondja alapɔlɔ awɔ mɛnyaka ɔnɛ: awui watsha anto, vɔ mbâhowɔka lohowɔ.” Awui wa wotata wa ngasɔ mbeyaka ndjokonya anto amɔtshi lo vɔ fɔnya ɔnɛ aha vɔ mbalɔmbɔla nsɛnɔ yawɔ.
2 Amɔtshi mbokaka wɔma ɔnɛ woho waki kombaodia ambutshi awɔ kana waki kombaetsha embetsha awɔ dimɛna mbele lo kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ la kɔlɔ lasɛnawɔ. Vɔ mbeyaka mɛna dioko kɔlɔ yakatshaka ambutshi awɔ mbowotsha ndo vɔ lawɔ, kana wamboleka ntsha kɔlɔ, dui diɛnya ɔnɛ hawolame kɔlamelo yawɔ otsha le Jehowa—ndo esadi eto kete wambɔsɔna mboka ka kɔlɔ. Onde ngasɔ mbatetsha Bible? Ambetawudi amɔtshi tɛtɛ̂ka ɔnɛ ekɔ ngasɔ, ɔnɛ Bible tetshaka ohangelo (prédestination). Lo ndjela wetshelo ɔsɔ, vɔ mbutaka ɔnɛ Nzambi ambotâtofundɛka edja la ntondo awui tshɛ watokomɛ lo lɔsɛnɔ.
3 Tokanyi tɔsɔ tshɛ totshikitanyi sanga lolemi lo dikambo ɔtɔi nɛ: Onto bu la lotshungɔ efula la sɔna kɛnɛ kalangande, nde bu l’akoka wa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande ndamɛ. Ɔsɔ ekɔ losango lakɔmɔla anto etema, kana ekɔ okakatanu okina wele laso. Tukedi 24:10 mbutaka ɔnɛ: “Naka we ayokomo lu lushi la pa, wulu aye weli tshitshe.” Omalɔkɔ, tambokeketshama dia mbeya ɔnɛ: lo ndjela kɛnɛ kata Bible, sho kokaka ‘kamba dikambo dia panda kaso.’ (Filipi 2:12) Ngande wakokaso nyomoleka mbɛkama wetshelo w’ɔlɔlɔ wele lo divɛsa sɔ dia l’Afundelo na?
Olimu wa ‘Wokelo’ Watenda Shamɛ
4 Nyɛsɔ tɔsɛdingole wɛɛla waki ɔpɔstɔlɔ Paulo wele lo 1 Koreto 3:10-15. Lo wɛɛla akɔ, nde ekɔ lo tɛkɛta di’olimu w’Okristo wa wokelo, ndo didjango dia lo wɛɛla ande kokaka mendana l’olimu aso wa sambisha anto akina la wa ndjâsambisha shamɛ. Onde, nde nangaka mbuta ɔnɛ naka ombeki ɔmɔtshi ambɔsɔna dia kambɛ Jehowa ndo nama kɔlamelo yande kete lâsɔ ɔsɔ ekɔ ɔkɛndɛ wa wanɛ wakawetsha ndo wakôlowola? Kema. Paulo akatɛtɛka dikambo di’ohomba w’embetsha kamba olimu w’ohikelo dimɛna. Koko oko akatêke lo sawo di’etshi, nde kombuta ɔnɛ ombeki hahombe sɔna kɛnɛ kalangande lo dikambo sɔ. Lo mɛtɛ, wɛɛla wa Paulo mbikaka epole ɔsɛkɛ l’olimu wakambaso dia kimanyiya akina, koko aha dia dikambo diaso shamɛ. Ɔsɔku akɔ mbediɔ, nɛ dia Paulo ekɔ lo tɛkɛta dikambo di’olimu wa wokelo waki kokambema dimɛna ɔnɛ vɔ mbakalanyema, koko ambiki awɔ wakake. Koko, mbala mɔtshi Bible kambaka la woho wa wɛla ɔsɔ lo dikambo di’olimu watenda shamɛ.
5 Oko ɛnyɛlɔ, tɔshi Jude 20, 21, lɛnɛ adiaso ɔnɛ: “Nyu, elangimi ami, nyuyaudia lu mbetawo kanyu kuleki ekila; nyolombaki le [n]yuma [“k’ekila,” NW]. Nyuyalamaki lu ngandji ka [Nzambi].” Tshɛkɛta yakɔ yâmɛ ya lo Grɛkɛ yokadimudi Judɛ lanɛ ɔnɛ ‘mbodia’ mbakakambe la Paulo lo 1 Koreto tshapita 3, koko lo ndjela Judɛ, mɛnamaka dioko sho ndjaodiaka shamɛ lâdiko di’etshina ka mbetawɔ kaso. Luka nde lawɔ, lam’akandakɔndɔlaka wɛla waki Yeso w’onto lakake luudu lâdiko a dive, akakambe la tshɛkɛta yakɔ yâmɛ ya lo Grɛkɛ y’ɔnɛ: ‘etshina,’ tshɛkɛta yakamba Paulo layɔ lo wɛla ande wa wokelo w’Akristo. (Luka 6:48, 49) Lâdiko dia lâsɔ, lam’akandalɔmbaka anyande Akristo dia vɔ tahamaka lo nyuma, Paulo akɛdinya ehamelo kakɔ l’onto lahika lâdiko ‘di’etshina.’ Lo mɛtɛ, Dui dia Nzambi tolakanyaka dia sho ‘ndjaudiaka’ shamɛ.—Efeso 3:15-19; Kolosai 1:23; 2:7.
6 Onde mbodia Okristo ekɔ olimu w’onto ɔtɔi? Tɔshi di’oko wɛ nangaka mbika luudu. La ntondo, wɛ ayotshɔ le ombiki a mvudu dia nyanga plan ka nganɛ alangɛ luudu layɛ ndjâla. Kânga mbalangɛ mbika luudu l’otondo wɛmamɛ, ondo wɛ ayôlowɛ onto ɔmɔtshi leya efula woho wakawɔ mvudu dia wɛ mbika lande ndo dia nde koshaka alako dia nyu mbeya mbika dimɛna. Naka nde amboka etshina k’ɔlɔlɔ, ambokolembetshiya plan kakɔ, ambokɛnya diangɔ dia wokelo dioleki amɛna diahombayɛ somba, ndo ambokolakanya awui efula wendana la wokelo wa mvudu, ondo mɛtɛ wɛ ayetawɔ dia nde ambokokambɛ olimu w’ɔlɔlɔ. Ko ayotomba naka wɛ halange mbôkɛ, ko ambotosomba diangɔ dia wokelo dia kɔlɔ l’oshinga wɔdu, hayoyela ndo plan ka luudu oko wakakɛnya ambiki a mvudu na? Lo mɛtɛ, wɛ hosha ombiki wa mvudu kana ɔnɛ lakakotondjɛ plan ɛkɔmɔ naka luudu layɛ lambonyukɔ! Woho akɔ mbele ombeki tshɛ w’Okristo komaka nganɛ wende oma l’olimu wakakambe anto efula. Jehowa mbele ombiki a woke wa mvudu. Nde kimanyiyaka Akristo wa kɔlamelo wele, oko wewɔ “ekambi kame la [Nzambi],” vɔ mbetshaka ndo mbodiaka ombeki. (1 Koreto 3:9) Koko lo mɛtɛ, ndo ombeki mbasha lonya l’olimu akɔ. L’ekomelo, nde mbele l’ɔkɛndɛ wa kɛnɛ tshɛ katshande lo lɔsɛnɔ lande. (Romo 14:12) Naka nde nangaka monga la waonga w’amɛna w’Okristo, kete nde pombaka kamba wolo dia mbâkondja, mbaodia le nde ndamɛ.—2 Petero 1:5-8.
7 Onde lâsɔ mbut’ate: kɛnɛ kakahowɔ ombetsha aso, dihole diodjashinde, ko kana akoka ande w’ombetsha kokamba ndoko olimu? Kema. Dui dia Nzambi suyaka ɔnɛ awui asɔ tshɛ wekɔ ohomba efula ndo vɔ sɛngiyaka onto. Mbeyaka monga wolo efula ndɔshana la saki kakatahowɔ ka ntsha pɛkato efula ndo ka mongaka la tokanyi ta kɔlɔ. (Osambu 51:5; Romo 5:12; 7:21-23) Olakanyelo washa ambutshi anawɔ ndo eongelo ka la ngelo kokaka monga la shɛngiya ya mamba le ɔlɔngɔlɔngɔ, oyadi l’ɔlɔlɔ kana lo kɔlɔ. (Tukedi 22:6; Kolosai 3:21) Yeso akânya ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda l’ɔkɔkɔ wa shɛngiya ya kɔlɔ yaki la wetshelo awɔ le anto akina. (Mateu 23:13, 15) Ɛlɔ kɛnɛ, awui wa ngasɔ wekɔ la shɛngiya le so sho tshɛ. Oko ɛnyɛlɔ, ekambi a Nzambi ɛmɔtshi pomanaka l’ehemba oma l’ekakatanu waki lawɔ lam’akiwɔ wêke akɛnda. Sho pombaka mboka anto wa ngasɔ kɛtshi ndo ndjadjaka lo dihole diawɔ. Ndo nto, vɔ kokaka kondja esambelo oma lo losango la lo Bible l’ɔnɛ vɔ bu l’onongo l’ɔtɛ watshawɔ munga yakɔ yamɛ yakatshaka ambutshi awɔ, kana ɔnɛ vɔ bu akanga wa kɔlamelo. Tolembete dui sɔ oma lo kɛnɛ kakakomɛ nkumi ya dikanga mɔtshi ya la Juda y’edjedja.
Nkumi ya Dikanga ya la Juda Wakayasɔnɛ Mboka Yawɔ
8 Uziya akayala nkumekanga ka Juda lâsɔ ko nde eke l’ɛnɔnyi 16 ndo akolɛ ɛnɔnyi 52. L’edja k’ɛnɔnyi ɛsɔ tshɛ, “ndi akatshaka akambu w’usimbwi lu ashu wa [Jehowa], uku tshe wakatshaka Amaziya, shi.” (2 Khumi ya Dikanga 15:3) Jehowa akɔtshɔkɔla ko nde akadje etshumba efula l’alembe ande. Lonyangu ko, lokumu lâki lande akayôkonyaka lo nde ndjadiya. Nde akayongaka kanga lotamanya ndo akayɔtɔmbɔkwɛka Jehowa lam’akandalambola malashi l’elambwelo ka lo tɛmpɛlɔ, olimu wele paka ɛlɔmbɛdi eto mbakakambaka. Wakashimbe Uziya koko nde akômala. Ko nde akotshama sɔnyi—akandama la sudi ko vɔ mbotshanya dia nde têtsha nshi ya lɔsɛnɔ lande yakotshikalɛ mangana l’anto, lo diɛta. (2 Ekondo 26:16-23) Ko Jɔtama k’ɔnande akandatshe la ntondo k’akambo asɔ tshɛ na? Ondo aha kânga l’okakatanu, nde akakoke ndjela lɔkɛwɔ la she ndo otômalɛ Jehowa ɔnɛ nde kambosha she dilanya dia ngasɔ. Ondo ase wedja vɔ lawɔ nto wakakoke monga la shɛngiya ya kɔlɔ tsha le nde nɛ dia wakatetemala ntsha akambo wa l’ɛtɛmwɛlɔ awɔ. (2 Khumi ya Dikanga 15:4) Koko Jɔtama akasɔnɛ mboka kande ndamɛ. “Ndi akatshaka akambu w’usimbwi lu ashu wa [Jehowa].”—2 Ekondo 27:2.
9 Jɔtama akolɛ ɛnɔnyi 16, nde akalame kɔlamelo yande le Jehowa lo nshi shɔ tshɛ. Omalɔkɔ, nde akasha ɔnande Ahaza ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ k’onto lele la kɔlamelo. Anto akina nto waki la shɛngiya y’ɔlɔlɔ otsha le Ahaza. Nde aki la diɛsɛ dia sɛna lo nshi yaki amvutshi anɛ wa kɔlamelo: Isaya, Hɔsea la Mika wanɛ wakataka akambo wahataye lo wodja. Koko, nde akasɔnɛ mboka ka kɔlɔ. “Ndi kuntshaka akambu w’usimbwi lu ashu wa [Jehowa], uku akatshaka Davidi, tshendi.” Nde akasɛlɛ dikishi dia Baala ndo akaditɛmɔla, nde akatshumbe ndo etondo w’anande amɔtshi oko olambo dia nambola nzambi y’apanganu. Kânga mbakinde l’anto wakɔsɛngiyaka dia ntsha ɔlɔlɔ, nde kôkotsha kânga yema ɔkɛndɛ ande wa nkumekanga ndo w’okambi waki Jehowa.—2 Ekondo 28:1-4.
10 Lo menda kɛnɛ kalɔmba ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, Ahaza wa she akatshe kɔlɔ kahadjam’anya. Koko, Hezekiya w’ɔnande akayâtɛ mboka kande ndamɛ! Ondo ana w’apami wakadiake Ahaza dia nambola Baala waki anango Hezekiya. Onde awui wa nyɔmi wa ngasɔ wakatshamaka lâkawɔ akasokoya Hezekiya di’aha nde nama kɔlamelo yande otsha le Jehowa? Kema, Hezekiya akayâdiemaka l’atei wa djui ya nkumi ya dikanga ya mɛtɛ y’Ase Juda ndo ya weke—nde aki kanga kɔlamelo, lomba, ndo pami kakalangemaka efula. “[Jehowa] aki kame la ndi.” (2 Khumi ya Dikanga 18:3-7) Lo mɛtɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ watetawoya ɔnɛ lam’akinde eke dikɛnda, lâsɔ ko atahema l’okudi, Hezekiya mbakafunde awui wakasambiyama wa l’Osambu 119. Naka ɔsɔku, kete bu wolo sho shihodia bonde kakandafunde awui anɛ: ‘anima ami wakalale ongondo la lɔkɔnyɔ.’ (Osambu 119:28) Kânga mbakinde la lɔkɔnyɔ l’asolo, Hezekiya aketawɔ Dui dia Jehowa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande. Osambu 119:105 mbutaka ɔnɛ: “Dui diaye dieko tala l’ekulu ami, ndu usasi lu mbuka kami.” Eelo, Hezekiya akasɔnɛ mboka kande ndamɛ—mboka k’ɔlɔlɔ.
11 Koko, lo yoho yotshikitanyi, oma le nkumekanga kɛmɔtshi kakaleke ɔlɔlɔ lo Juda mbakayotombaka nyɛ yakaleke kɔlɔ. Manase, ɔna Hezekiya akayokeketsha ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, w’ɛdiɛngɛ, l’akambo wa ngala lo yɛdiko yakatambe olelo. Ɔkɔndɔ wa kɛnɛ kakete mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] akateketa la Manase la wudja andi,” oma lo tshimbo y’amvutshi. (2 Ekondo 33:10) Lo ndjela ɛkɔndɔ w’ashidi w’Ase Juda, dia kaloya dui, Manase akasha dikimɔ dia vɔ pembola Isaya l’ahende la si. (Ɛdika la Heberu 11:37.) Oyadi kana dui sɔ diaki sɔlɔ kana bu, Manase komboka ndoko lɔhɛmɔ lakɔhɛmɔla Nzambi. Nde akatshumbe anande amɔtshi ɛsɛnyu oko olambo, watekana oko nganɛ wakatshe Ahaza wa tshɛnde. Koko onto a kɔlɔ ɔsɔ akayotshikitanyaka lɔkɛwɔ lande ko ndjoyatshumoya otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande lam’akandayohomanaka l’ekakatanu a wolo. (2 Ekondo 33:1-6, 11-20) Ɛnyɛlɔ kande toshaka wetshelo w’ɔnɛ aha naka onto akatshe awui wa kɔlɔ efula kete lâsɔ nde hakoke tshungɔ oma lɔkɔ. Nde kokaka tshikitanya dionga diande.
12 Amɔna, ɔna Manase akakoke kondja wetshelo w’efula oma lo woho wakayatshumoya she. Koko, nde akasɔnɛ mboka ka kɔlɔ. Amɔna “akatatetemalaka ndjaete l’unungu” polo ndo vɔ ndjodiaka. Ɔnande Jɔsiya kondjela lokolo lande. Akɛnamaka dia Jɔsiya akɔshi wetshelo oma lo kɛnɛ kakakomɛ tshɛnde. Nde akatatɛ mbolɛ l’ɛnɔnyi enanɛi eto. Lam’akandakotsha ɛnɔnyi 16, nde akatatɛ nyanga Jehowa edja ndo nde ndjoyala nkumekanga kakasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ, nkumekanga ka kɔlamelo. (2 Ekondo 33:20–34:5) Nde akasɔnɛ mboka kande—mboka k’ɔlɔlɔ.
13 Woho wambotɔsɛdingola nsɛnɔ ya nkumi ya dikanga esambele y’Ase Juda lo tshena pe ambotosha wetshelo wa mamba. Mbala mɔtshi, nkumekanga kakaleke kɔlɔ mbakote ɔna lakaleke ɔlɔlɔ, ko lo wedi okina, nkumekanga k’ɔlɔlɔ mbakote ɔna lakaleke kɔlɔ. (Ɛdika la Undaki 2:18-21.) Dui sɔ hɛnya ɔnɛ ohokwelo w’ambutshi bu ohomba efula. Lo mɛtɛ, ambutshi wôdia anawɔ lo mboka ka Jehowa mbishaka ɔlɔndji awɔ wa diwutshi w’otondo diaaso dia dimɛna dia vɔ lawɔ ndjoyala ekambi waki Jehowa wa kɔlamelo. (Euhwelu k’Elembe 6:6, 7) Koko ana amɔtshi, kânga mbatsha ambutshi awɔ wa kɔlamelo la wolo tshɛ dia mbaodia, vɔ sɔnaka mboka ka kɔlɔ. Le akina, kânga mbakondjawɔ shɛngiya ya kɔlɔ oma le ambutshi awɔ, vɔ sɔnaka dia nanga Jehowa ndo mbokambɛ. Nde akakimanyiya dia ntondoya nsɛnɔ yawɔ. Onde mbala mɔtshi wɛ toyambolaka kɛnɛ kayokokomɛ? Naka ngasɔ, enda weho ɛmɔtshi watoshikikɛ Jehowa ndamɛ wakoka kokimanyiya dia wɛ sɔna mboka k’ɔlɔlɔ!
Jehowa Kɛ̂kɛka Otema!
14 Jehowa mɛnaka akambo tshɛ. Tukedi 15:3 mbutaka ɔnɛ: “Ashu wa [Jehowa] weko lu ahuli tshe, watendaka antu wa kolo ndu antu w’ololo.” Nkumekanga Davidi akate dikambo diaki Jehowa ate: “Ashu aye wakamenaka lam’akimi ehuluku; ndu biyu [tenyi dia demba] diami tshe diakafundama, ndu nshi yakasonwama dikambu diami, la ntundu k’akambu ane watayala.” (Osambu 139:16) Omalɔkɔ, Jehowa mbeyaka tɔsɛngiya ta kɔlɔ talɔshanya layɛ—oyadi kana wɛ akatihowɔ ko kana akatikondja oko etombelo w’oma lo tɔsɛngiya tokina takayahekɔ tondoya. Nde mpotɔka dimɛna efula nganɛ wakakɛtɛ asolo ayɛ. Nde koleki mbeya lɛnɛ okome wolo ayɛ oleki wɛmɛ. Ndo nde mbokanaka kɛtshi. Nde halongamɛ sho mbosha kɛnɛ kahɛdimi l’akoka aso.—Osambu 103:13, 14.
15 Lo wedi okina, Jehowa hatɔshi oko ana w’ekalema watakudutsha vamɛ ato aha l’ekimanyielo etena kahomanawɔ la dikambo dia shashimoya. Naka takasowe lo nshi ya ntondo, kete sho mbeyaka sambema lo mbeya mɛtɛ ɔnɛ Jehowa petshaka anto tshɛ watsha akambo wa kɔlɔ l’okonda. (Osambu 11:5; Romo 12:19) Ko onde dui sɔ nangaka mbuta ɔnɛ Jehowa ayotokimwɛ naka tambotakɔ mboka lo ntsha ɔsɔnwɛlɔ wa kɔlɔ? Bu. Dui diande mbutaka ɔnɛ: “Untu l’untu ayemba wutshu andi ndame.” (Ngalatiya 6:5) Jehowa mbɔsaka oseka etongami kande tshɛ kele la yimba la nɛmɔ etena katshawɔ akambo w’ɔlɔlɔ ndo kôkambɛwɔ. Ekɔ oko nganɛ wakatɛ Mɔsɛ Ase Isariyɛlɛ ate: “Dimi lambeta ulungu la kete emenyi lu dikambu dianyu elo nti: Dimi lambukitsha lumu la nyoi, otshoko la mananu la ntundu kanyu. Okone nyosonole lumu, dia nyu la an’anyu ndjala la lulumbi.” (Euhwelu k’Elembe 30:19) Jehowa ndjashikikɛka ɔnɛ ndo sho lawɔ kokaka sɔna mboka k’ɔlɔlɔ. Ngande weyaso dikambo sɔ na?
16 Tênde kɛnɛ kakafunde apɔstɔlɔ Paulo: “Okone, elangimi wa ngandji, . . . [“Nyokambake dia,” NW] panda kanyu la woma la lukumba, ne dia [Nzambi] katukambaka l’etema anyu, dia nyu nanga la ntsha lulangu landi.” (Filipi 2:12, 13) Omalɔkɔ, ndoko onto l’atei aso lakafundamɛ dia pekɔ kana ndawɔ. Otondonga Jehowa Nzambi kondjâshikikɛ ɔnɛ sho kokaka mana olimu wakandatosha—olimu wayotokonya lo panda kaso—tshike ɛtɛkɛta ɛsɔ kosambiyama oma le nde. Ko ngande wakokaso tondoya olimu akɔ na? Aha la wolo aso shamɛ. Otonga shamɛ taki la wolo w’efula, tshike ohomba wa sho mboka ‘wɔma la saka lokomba’ bu. Koko, Jehowa ‘kambaka l’etema aso,’ nyuma kande k’ekila kambaka lo timba la l’etema aso, tɔ tokimanyiyaka dia sho “nanga la ntsha lulangu landi.” Lam’ele nde ɔsɔ atokimanyiya ngasɔ, onde tekɔ l’ɛkɔkɔ ɛmɔtshi watoshimba di’aha sho sɔna mboka k’ɔlɔlɔ ka ndjela lo lɔsɛnɔ la so? Kema!—Luka 11:13.
17 Ondo tayongaka la wekamu wa tondoya lo lɔsɛnɔ, ɛnyɛlɔ oko mbekelo la tɔsɛngiya tɔmɔtshi ta kɔlɔ takoka têkola timba. Koko, sho kokaka tondoya awui asɔ tshɛ oma l’ekimanyielo ka nyuma kaki Jehowa! Oko wakafundɛ Paulo Akristo wa la Kɔrɛtɔ, Dui dia Nzambi diekɔ wolo efula dia mbitola kânga ‘tokanyi ta kɔlɔ.’ (2 Koreto 10:4) Lo mɛtɛ, Jehowa kokaka tokimanyiya dia sho ntsha etshikitanu wa wolo efula lo lɔsɛnɔ laso. Dui diande tɔkɔkɔmiyaka dia sho ‘kolola lonto l’edjedja’ ko ‘ndɔta lonto l’oyoyo lakatongama lo ndjela lolango la Nzambi lo losembwe la lo kɔlamelo ya mɛtɛ.’ (Efeso 4:22-24) Onde mɛtɛ nyuma ka Jehowa kokaka tokimanyiya dia sho ntsha etshikitanu wa ngasɔ? Eelo mɛtɛ! Nyuma ka Nzambi ntɔ̂ka elowa le so, mbut’ate: toshaka waonga w’amɛna ndo w’ɔlɔlɔ wakombolaso sho tshɛ monga la wɔ. Dionga dia ntondo ko ngandji.—Ngalatiya 5:22, 23.
18 Awui efula wekɔ lâsɔ wakoka totshungola. Jehowa Nzambi ekɔ la ngandji kahakomɛ, ndo sho takatongama l’ɛfanelo kande. (Etatelu 1:26; 1 Joani 4:8) Omalɔkɔ, sho kokaka sɔna dia mboka Jehowa ngandji. Ngandji kakɔ kɛsɔ, koko aha yoho ya lɔsɛnɔ laki la ntondo ka sho koma Akristo, kana dionga diaki la so, kana diɛngamu dia ntsha kɔlɔ diakatahowɔ mbakoka tokonya lo nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ. Adama l’Eva waki l’ohomba wa mboka Jehowa Nzambi ngandji dia vɔ tetemala la mbidjasɛ la kɔlamelo tshɛ l’Ɛdɛna. Ngandji ka ngasɔ mbahombaso sho tshɛ monga la tɔ dia mbika lo Armagɛdɔna ko ndjotondoya ohemba wa ndjihelo l’ekomelo ka Diolelo diaki Kristo di’Ɛnɔnyi Kinunu. (Enyelo 7:14; 20:5, 7-10) Sho tshɛ, oyadi lɔsɛnɔ la ngande lasɛnaso, onto l’onto kokaka monga la ngandji ka ngasɔ. (Mateu 22:37; 1 Koreto 13:13) Nyɛsɔ tɔshi yɛdikɔ ya mbokaka Jehowa ngandji ndo ndjaodiaka lo ngandji kakɔ pondjo pondjo.
[Study Questions]
1, 2. Wetshelo akɔna wambekɔnɛ wakonya anto efula dia vɔ fɔnya ɔnɛ vɔ bu la lotshungɔ la mbahemɛ kana nɔmbɔla nsɛnɔ yawɔ na?
3. Losango lakɔna l’ekeketshelo lele lo Bible lɛnya ɔnɛ sho mbele l’ɔkɛndɛ wa nshi yaso yayaye na?
4. Kânga mbata 1 Koreto 3:10-15 dikambo dia wokelo wa mvudu wa la diangɔ diahalongola, kakɔna kahendana la dikambo sɔ na?
5. Avɛsa akɔna wɛnya ɔnɛ Akristo pombaka kamba olimu a ‘wokelo’ lo dikambo diawɔ vamɛ na?
6. (a) Ɛnya woho wele ombeki tshɛ w’Okristo akatombe oma l’olimu w’anto efula. (b) Ɔkɛndɛ akɔna wele l’ombeki tshɛ na?
7. Ekakatanu akɔna wele l’Akristo amɔtshi, ndo kakɔna kakoka mbakeketsha?
8. Ɛnyɛlɔ kakɔna ka kɔlɔ kakakondja Jɔtama oma le she, ko mboka kakɔna kakandasɔnɛ dia ndjela?
9. Tɔsɛngiya takɔna t’ɔlɔlɔ tâki l’Ahaza, ko ngande akandayɔlɔmbɔlaka lɔsɛnɔ lande?
10. Ahaza aki ombutshi wa woho akɔna, ko mboka kakɔna kakasɔnɛ Hezekiya w’ɔnande?
11. (a) Kânga mbakinde la tɔsɛngiya t’ɔlɔlɔ oma lo kɛnɛ kakatshe she, polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yakatɔmbɔkwɛ Manase Jehowa na? (b) Mboka kakɔna kakayɔsɔnaka Manase otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande, ndo wetshelo akɔna akokaso kondja oma lo dikambo diakɔ?
12. Lo kɛnɛ kendana l’olimu wa Jehowa, mboka kakɔna kakasɔnɛ Amɔna kotshikitanyi la ka Jɔsiya y’ɔnande?
13. (a) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma le nkumi ya dikanga y’Ase Juda yambotɔsɛdingola nsɛnɔ yawɔ na? (b) Naa ohomba wele l’olimu wakamba ambutshi wa mbodia anawɔ?
14. Ngande weyaso ɔnɛ Jehowa mbeyaka lɛnɛ okome wolo aso?
15. (a) Kakɔna kokuki samba wanɛ wambɔkɛta asolo oma lo kɔlɔ yakawasalɛɛ? (b) Jehowa tɔsaka sho tshɛ la nɛmɔ oma lo tosha ɔkɛndɛ akɔna?
16. Ngande wakokaso tondoya dia ‘kamba dikambo dia panda kaso’ na?
17. Etshikitanu akɔna wakokaso ntsha shamɛ, ndo ngande watokimanyiya Jehowa dia sho ntsha ngasɔ na?
18. Mboka kakɔna kakoka onto tshɛ lakana yimba sɔna, ndo lo na ayotokimanyiya dui sɔ?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 29]
[Caption on page 29]
Onde wambokofundɛka nshi yayɛ yayaye?
[Caption on page 31]
[Caption on page 31]
Kânga mbakasha she ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ, Nkumekanga Jɔsiya akasɔnɛ dia kambɛ Nzambi
[Caption on page 32]
[Review on page 32]
Akanyiyɛ Na?
◻ Awui akɔna wambekɔnɛ wahɔtɔnɛ la wetshelo w’ɔlɔlɔ walakanya Bible lo dikambo di’ɛkɛndɛ w’onto l’onto?
◻ Olimu akɔna a wokelo wahomba Okristo kamba lo kɛnɛ kawenda ndamɛ?
◻ Ngande wɛnya bɛnyɛlɔ dia nkumi ya dikanga y’Ase Juda ɔnɛ onto l’onto pombaka sɔna mboka kande ndamɛ?
◻ Ngande watoshikikɛ Jehowa ɔnɛ sho kokaka sɔna mboka k’ɔlɔlɔ lo lɔsɛnɔ laso, oyadi kânga anto wônga laso tɔsɛngiyaka lo kɔlɔ?