Onde Wɛ La Mbetawɔ Kele Oko K’abarahama?
“Lam’ayuya On’a untu, ndi ayutana mbetawo la kete?”—LUKA 18:8.
1. Lande na kele bu dui dia tshitshɛ di’onto monga la mbetawɔ ka wolo ɛlɔ kɛnɛ?
BU DUI dia tshitshɛ di’onto monga la mbetawɔ ka wolo ɛlɔ kɛnɛ. Andja ɔnɛ sɛngiyaka Akristo heyama dia vɔ minya yambalo yawɔ oma l’akambo wa lo nyuma. (Luka 21:34; 1 Joani 2:15, 16) Efula ndɔka tshondo ya ta dia kokɛ nyumu yawɔ l’atei w’ata, wa mpokoso, wa hemɔ ndo wa ndjala. (Luka 21:10, 11) Lo wedja efula, anto mɔnyɔlaka awui a Nzambi, ndo mbɔsaka wanɛ wasɛna lo ndjela mbetawɔ kawɔ oko anto w’anyanya. Lâdiko dia lâsɔ, Akristo efula soyamaka l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ. (Mateu 24:9) Omalɔkɔ, dimbola dia Yeso diakandoke ambeta ɛnɔnyi oko 2000 sunganaka mbokama ɛlɔ kɛnɛ: “Lam’ayuya On’a untu, ndi ayutana mbetawo la kete?”—Luka 18:8.
2. (a) Lande na kele Okristo tshɛ l’ohomba wa mbetawɔ ka wolo? (b) Ɛnyɛlɔ k’onto akɔna laki la mbetawɔ kakokaso sɛdingola?
2 Lo mɛtɛ, naka sho nangaka pomɔ lokolo l’ɔlɔ ndo monga la lɔsɛnɔ la pondjo lo nshi yayaye, kete sho la dia ndjâla la mbetawɔ ka wolo. Lo vusola awui wakatɛ Jehowa Habakuka, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Untu ami l’ololo ayuyala la lumu uma lu mbetawo kandi. Ku naka ndi ayutsho ekongokongo, ku utema ami hawongenangena. . . . Untu laha la mbetawo, heyi [ngɛnyangɛnya Nzambi].” (Heberu 10:38–11:6; Habakuka 2:4) Paulo akatɛ Timɔtɛ ate: “Olo ta di’ololo dia mbetawo, ukimeli lumu la pundju, lakayetama.” (1 Timote 6:12) Ngande wakoka onto monga la mbetawɔ ka nge na? Dia kadimola dimbola sɔ, ayoleka dimɛna sho menda kɛnɛ kakakomɛ pami kɛmɔtshi ambeta ɛnɔnyi oko 4000, kele polo nd’ɛlɔ, ase ɛtɛmwɛlɔ ɛnɛ esato woleki weke wekɔ lo mbɔsa mbetawɔ kande la nɛmɔ di’efula: waa mizilma, Aseka Juda, ndo Akristo. Pami kakɔ lokombo lande Abarahama. Lande na kâmbiande anto oma lo mbetawɔ kande na? Onde ɛlɔ kɛnɛ sho kokaka mbôkoya?
Nde Akayele Ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi
3, 4. Lande na kakônɔ Tera la nkumbo kande oma la Ura otsha la Harana?
3 Oma ko tshatelo, Bible tɛkɛtaka dikambo diaki Abarahama (lakawêlɛka ntondo ɔnɛ Abrama). Ɔnkɔnɛ mbadiaso l’Etatelu 11:26: “Tera . . . akuti Abarahama, Nahora, la Harana.” Tera la nkumbo kande wakadjasɛka la Ura ka la Kaladiya, osomba w’ɔngɔnyi efula wa lo sudɛ ka Mesɔpɔtamiya. Koko wakayônɔka oma lɛkɔ. “Tera akunela, ndi la on’andi Abarama, la ukana andi Lota, on’a Harana, ndu la Sarai wadi on’andi Abarama. Vo wakunela kame uma la Ura ka la Kaladiya utsha lu kete ya Kanana. Vo wakatukuma la Harana, wakatukutudjase leko.” (Etatelu 11:31) Ndo Nahora, ɔnango Abarahama mbakônɔ la nkumbo kande oya la Harana. (Etatelu 24:10, 15; 28:1, 2; 29:4) Lande na kakônɔ Tɛra oma l’osomba wa Ura w’ɔngɔnyi efula otsha la Harana ngelo kakângana lawɔ etale na?
4 Ɛnɔnyi oko 2000 l’ɔkɔngɔ w’Abarahama mvɔ, Stefano, pami ka kɔlamelo akalembetshiya ase Luudu la Sheke l’Ase Juda bonde kakônɔ Tera la nkumbo kande. Nde akate ate: “[Nzambi ka] lutumbu akene le tshesu Abarahama, lam’akindi la Mesopotamiya, ntundu ndi atadjase la Harana. Ndi akawutela ati: Umo uma lu kete yaye, uma l’atei w’asikaye, utshu lu kete yayumukenya. Ku ndi akunela uma lu kete ya Kaladiya, akayudjase la Harana.” (Etsha 7:2-4) Tera aketawɔ dui dia Jehowa lo dikambo di’Abarahama lam’akandônɔ la nkumbo kande ka kâsuke otsha la Harana.
5. Lende akatshu Abarahama l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka she? Ndo lande na?
5 Tera akayodjasɛka la nkumbo kande l’osomba w’oyoyo. Lam’akayotaka Abarahama l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula ɔnɛ ‘wodja ami,’ nde akate dikambo dia Harana koko aha dia Ura. (Etatelu 24:4) Koko aha Harana mbaki la dia ndjâla edjaselo ka pondjo kaki Abarahama. Lo ndjela Stefano, “lam’akavu shi [aki Abarahama], [Nzambi] akawunya uma leko, akayûkitsha lu kete yudjashinyu kakiane.” (Etsha 7:4) Abarahama akayele awui wa Jehowa, ko wakande lɔkɛndɔ kâmɛ la Lɔta, wakatenyanya Efarata ko wakɔtɔ lo nkɛtɛ ya Kanana.a
6. Daka diakɔna diakalake Jehowa Abarahama?
6 Lande na kakônula Jehowa Abarahama otsha la Kanana na? Nde akatshe ngasɔ dikambo dia sangwelo diaki lande otsha le pami ka kɔlamelo kɛsɔ. Jehowa akatɛ Abarahama ate: “Unela uma lu kete yaye, la wudja aye, la uma lu luudu la sho; utshu lu kete yayumukenya. Ku dimi layutunga wudja a wuki uma le ye, layukotshokola, ndu layete lukumbu laye wuki. La we ayuyala eteko k’etshoko. Dimi layotshokola wane wayukotshokola, la layudja wane wayukudja mananu mananu. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu diaye.” (Etatelu 12:1-3) Abarahama akahombe ndjâla she wodja a woke wotokokɛka Jehowa ndo wotokita nkɛtɛ ya Kanana. Nde daka dia diambo lee! Koko Abarahama aki la dia ntsha otshikitanu wa mamba dia kita nkɛtɛ yakɔ shɔ.
7. Etshikitanu akɔna waki la dia ntsha Abarahama dia kita alaka wa Jehowa?
7 Lam’akônɔ Abarahama oma la Ura, nde akatshike osomba ɔsɔ w’ɔngɔnyi kâmɛ la nkumbo ka wa she l’ewotɔ awɔ lɛnɛ âkinde lo lotui tshitshi lo nshi shɔ. Lam’akandônɔ oma la Harana, nde akângana la wa lo luudu la she, kâmɛ ndo nkumbo kaki Nahɔra ɔnango, ko akatshu otsha lo ngelo kahandeye. Lam’akinde la Kanana, nde konyanga ekokelo l’atei wa mpele di’osomba. Lande na na? Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde koma lɛkɔ, Jehowa akawotɛ ate: “Unela, ukinduli lu kete tshe: l’utali ayo ndu lu wekeki ayo. Ne dia dimi luyanga kushayo.” (Etatelu 13:17) Abarahama la Sara ka wadɛnde, waki ɔnɛ l’ɛnɔnyi 75, okina 65, wakayele awui wakawatɛ Nzambi. “Dia mbetawo, mbakandayala ongendangenda lo kete yakawûlaki, uku lu kete yaha yandi, akadjaseka lu tumbu.”—Heberu 11:9; Etatelu 12:4.
Mbetawɔ Kele oko k’Abarahama Ɛlɔ Kɛnɛ
8. Dionga diakɔna diahombaso ndjâla la diɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ k’Abarahama la k’ɛmɛnyi ekina w’edjedja
8 Abarahama la wadɛnde wekɔ l’atei wa “ului a wuki w’emenyi [waki la ntondo ka Kristo]” watawɔ lo Heberu tshapita 11. Lo menda mbetawɔ kaki l’ekambi a Nzambi ɛsɔ a ntondo, Paulo akakeketsha Akristo dia vɔ “minya wetshu tshe, la [“pɛkato (ohombelo wa mbetawɔ),” NW] watutudingamaka.” (Heberu 12:1) Eelo mɛtɛ, ohombelo wa mbetawɔ kokaka ‘todingitanya esadi eto.’ Koko oyadi lo nshi ya Paulo kana yaso nyɛ, Akristo wa mɛtɛ wokôngaka la mbetawɔ ka wolo kele oko k’Abarahama la k’anto akina waki la ntondo ka Kristo mbotɔ. Lam’akandataka diande ndo dia anyande Akristo, Paulo ate: “Shu kema l’atei a wane watsho ekongokongo edja ndu l’eshishwelu, keli teko l’atei a wane weli la mbetawo ka nshimbela nyumu yawo.”—Heberu 10:39.
9, 10. Kakɔna kɛnya ɔnɛ ɛlɔ kɛnɛ anto efula wekɔ la mbetawɔ kele oko k’Abarahama?
9 Lo mɛtɛ, andja wambokolɔ dihɔndɔ oma ko nshi y’Abarahama. Koko polo ndo kakianɛ, takambɛkɔ paka ‘Nzambi kamɛ k’Abarahama,’ ndo nde hakadimɔ. (Etsha 3:13; Malaki 3:6) Jehowa mbasungana sho kambɛ ɛlɔ kɛnɛ oko akawôkambɛka lo nshi y’Abarahama. (Enyelo 4:11) Anto efula ndjâkimɔka l’etondo awɔ tshɛ le Jehowa, ndo oko Abarahama, vɔ ntshaka etshikitanu tshɛ wahombama lo lɔsɛnɔ lawɔ dia ntsha lolango la Nzambi. Ɔnɔnyi wetshi, anto 316092 wakɛnya ndjakimɔ kawɔ lo sɛkɛ oma lo batismu ka l’ashi kakawalongola “lu lukumbu la Papa ndu l’Ona ndu la [“nyuma k’ekila,” NW].”—Mateu 28:19.
10 Efula l’atei w’Akristo w’eyoyo asɔ takiwɔ la dia ntshɔ l’etale lo wedja w’angɛndangɛnda dia vɔ toyakimɔ le Nzambi. Koko lo yoho ya lo nyuma, efula ka l’atei awɔ wakande nkɛndɔ y’etale. Oko ɛnyɛlɔ, Elsie, omoto l’Ose Île Maurice aki kanga dɔka. Onto tshɛ akawokaka wɔma. Ombatshi mboka ɔmɔtshi wotshikitanyi akatatɛ mbeka l’ɔnande la womoto, ko Elsie akayokondjaka diaaso dia nde ‘tomba oma lo wodjima otsha l’osase.’ (Etsha 26:18) Lam’akandɛnyi nganɛ wakayasha ɔnande, Elsie lawɔ aketawɔ mbeka Bible l’ekimanyielo ka Buku di’Ɛkɔndɔ wa lo Bible. Wakekaka la nde mbala shato lo lomingu nɛ dia nde aki l’ohomba w’ekeketshelo wonya tshɛ. Awui w’ɛdiɛngɛ wakandatshaka kombɔngɛnyangɛnyaka ndo ndamɛ aki l’ekakatanu efula. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayotondoya lo lɔkɛndɔ l’otale lakandande oma l’ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ otsha l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Lam’akaye anto dia nde ndjâsakɛ, nde akâlembetshiyaka ɔnɛ paka Jehowa mbakoka mbakokɛ oma lo kɔlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ Elsie aya Ɔmɛnyi wa Jehowa wambobatizama, ndo anto 14 oma l’atei w’ase nkumbo kande ndo ɛngɛnyi ande wambetawɔ akambo wa mɛtɛ.
11. Etshikitanu akɔna walanga ntsha wanɛ wamboyakimɔ le Jehowa la lolango lawɔ?
11 Aha anto tshɛ l’atei a wanɛ wakayakimɔ le Nzambi ɔnɔnyi wetshi mbakatshe etshikitanu wa weke wa ngasɔ. Koko vɔ tshɛ wakakadimɔ oma lo woho wakiwɔ edo lo nyuma ko ndjoyâla la lɔsɛnɔ lo nyuma. (Efeso 2:1) Kânga mbewɔ l’andja ɔnɛ l’emunyi, vɔ kema ase andja ɔnɛ nto. (Joani 17:15, 16) Ngasɔ mbele ndo Akristo w’akitami, wanɛ wele ‘lakawɔ ekɔ l’olongo,’ koko wekɔ oko ‘angɛndangɛnda ndo ambetshi a mboka.’ (Filipi 3:20; 1 Petero 2:11) Vɔ wakakitanyiyaka ɛlɛmbɛ a Nzambi nshi tshɛ lo nsɛnɔ yawɔ, ndo wakatshaka akambo awɔ tshɛ oma lo ngandji kokawɔ Nzambi la onyawɔ onto. (Mateu 22:37-39) Vɔ hawoyele eyango wa lokaki, wa l’emunyi kana ndjaoka di’oko wekɔ l’ohomba wa kondja kɛnɛ tshɛ kalangawɔ l’andja ɔnɛ. Vɔ mɛtɛ mbahɛka washo awɔ lo ‘elongo w’eyoyo la nkɛtɛ k’oyoyo kakawâlake, lɛnɛ ayoka losembwe ngelo.’—2 Petero 3:13; 2 Koreto 4:18.
12. Ngande wɛnya olimu wakakambema ɔnɔnyi wetshi ɔnɛ Yeso akayotana “mbetawo la kete” lo wôngelo ande?
12 Lam’akônɔ Abarahama otsha la Kanana, nde la nkumbo kande ato mbaki lɛkɔ, koko Jehowa akâsukɛka ndo akâkokɛka. Koko, Akristo asɔ 316092 weke kabatizama kema ana wa tshike. Mɛtɛ Jehowa ekɔ lo mbâsukɛ ndo mbâkokɛ l’ekimanyielo ka nyuma kande oko wakandasukɛka ndo wakandakokɛka Abarahama. (Tukedi 18:10) Lâdiko dia lâsɔ, nde awakokɛkɔ etena kewɔ lo “wudja” wasalangana wa l’andja w’otondo, wodja woleki ɛmɔtshi wa l’andja ɔnɛ anto. (Isaya 66:8) Ɔnɔnyi wetshi, anto 5888650 w’ase wodja ɔsɔ wakɛnya mbetawɔ kawɔ lo sɛkɛ lo sambisha anyawɔ alaka wa Nzambi. (Mako 13:10) Vɔ wakasambisha woho wanyanya, ndo lofulo la wenya tshɛtshɛ wakawetsha dia tayangaka anto wangɛnangɛna losango lawɔ laki: 1186666708. Omalɔkɔ, vɔ wakeke Bible l’anto 4302852 walanga monga la mbetawɔ. Dia mɛnya nto ohetoheto wele lawɔ l’olimu, anto 698781 wa lo “wudja” akɔ wakakambe olimu w’ombatshi mboka, oyadi wa pondjo kana wa tshanda l’edja ka ngɔndɔ ɔtɔi kana ndekana. (Enda olimu wakakambe Ɛmɛnyi wa Jehowa ɔnɔnyi wetshi lo lɛkɛ 26 polo 29.) Alapɔlɔ wa dimɛna ɔsɔ toshaka okadimwelo wɛnama la washo lo dimbola dia Yeso di’ɔnɛ: “Lam’ayuya On’a untu, ndi ayutana mbetawo la kete?”
Kɔlamelo Kânga la Ntondo k’Ehemba
13, 14. Kɔndɔla ekakatanu ɛmɔtshi wakahomana l’Abarahama la nkumbo kande la Kanana.
13 Abarahama la nkumbo kande wakahomanaka mbala mɔtshi l’ekakatanu la Kanana. Etena kɛmɔtshi, ndjala ka kasha kakayala wolo lɛkɔ, ko nde akahombe ntshɔ otsha l’Edjibito. Koko, oyadi owandji wa l’Edjibito kana w’Ase Ngɛrara (suke la Gaza), vɔ akɔ ahende wakatshe tshɛ dia mbɔsa Sara wadi’aki Abarahama oko wadiɛwɔ. (Etatelu 12:10-20; 20:1-18) Ndo nto, londjo lakikɔ lam’asa alami wa dongalonga di’Abarahama la dia Lɔta, ko vɔ wakayokakitwanaka ngelo. Abarahama takinde lokaki, nde akatɛ Lɔta dia sɔna lɛtshi la nkɛtɛ ko Lɔta akasɔnɛ lɛtshi la nkɛtɛ la distrikɛ dia Jɔrɔdana, laki oko nkɛtɛ y’Ɛdɛna oma l’ɛtɛtɔ la dimɛna diayɔ.—Etatelu 13:5-13.
14 Oheta yema, Lɔta akayɔtɔka lo ta diakalɔ nkumekanga k’Ase Ɛlama k’oma lo wodja wakangana awɔ etale kâmɛ l’akimanyedi ande vɔ la nkumi ya dikanga y’oma l’esomba etanu wa l’Okidi wa Sidima. Nkumi ya dikanga y’angɛndangɛnda yakalɛmbia y’ase ngelo, wakafukutanya ngelo yawɔ hakoke, wakɔshi diangɔ efula dia dimbo kâmɛ ndo Lɔta la mbo yande tshɛ. Lam’akoke Abarahama dikambo sɔ, nde akatshanana la nkumi ya dikanga y’angɛndangɛnda shɔ la dihonga tshɛ ko akatotshungolaka Lɔta la nkumbo kande, kâmɛ nd’ekundji wa nkumi ya dikanga ya lo ngelo yakɔ. (Etatelu 14:1-16) Koko ɔsɔ takinde oheka wakɛnyi Lɔta la Kanana. Oma l’ɛkɔkɔ ɔmɔtshi, nde akake ngelo la Sɔdɔmɔ, kânga mbakanyanyemaka osomba ɔsɔ oma l’akambo awɔ wa mindo wa dieyanelo.b (2 Petero 2:6-8) Lam’akawêwola andjelo ahende ɔnɛ osomba ayanga nanyema, Lɔta akalawɔ nde la wadiɛnde l’anande wa amato. Koko wadi’aki Lɔta akɔnyɔla alako w’eshika wakawasha andjelo, ko nde akayokadimɔka ekundji ka lɛhɔ. Lɔta akayodjasɛka nshi mɔtshi lo woko a dive la Zɔara nde l’anande ahende wa wamato. (Etatelu 19:1-30) Awui asɔ tshɛ wakakoke kiyanya Abarahama hakoke, djekoleko lo woho wakandônɔ la Lɔta oya la Kanana oko ose nkumbo kande.
15. Naka sho minya ekakatanu waki lande wa tadjasɛka lo tidudu t’apɛma, tokanyi takɔna ta kɔlɔ takêwɔ Abarahama na?
15 Onde Abarahama akayambolaka dia kana nde la Lɔta wotodjasɛ lo lotui tshitshi la Ura nde l’ewotɔ wa she, kana la Harana nde la Nahɔra k’ɔnango? Onde nde akakombolaka mbidjasɛ l’osomba wakadingama l’ehele kakâkokɛka lo dihole dia tadjasɛka lo tidudu t’apɛma? Onde nde akatatɛ mvɔ tshɔdia lam’akandetawɔ ndjahombia dia tasɛnaka oko yêkekɔ lo nkɛtɛ yakana oka? Lam’akandataka dikambo di’Abarahama la nkumbo kande, ɔpɔstɔlɔ Paulo akake epole ɔsɛkɛ ate: “Utunduyala vo wakakanaka dia kete sho yakawamo, tshiki wakeyi nkalula loko.” (Heberu 11:15) Vɔ kokalola lɛkɔ. Vɔ wakakeketsha otema l’ɔtɛ wa pâ yakawɛnaka, ko wakadjasɛ paka lɛnɛ akalange Jehowa vɔ monga.
Mbikikɛ Ekɔ Ohomba Ɛlɔ Kɛnɛ
16, 17. (a) Ekakatanu akɔna walɔshana l’Akristo efula ɛlɔ kɛnɛ? (b) Naa dionga di’ɔlɔlɔ diele l’Akristo? Ndo lande na?
16 Akristo wa nshi nyɛ wakikɛkɔ ndo vɔ lawɔ. Kânga mbewɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo kambɛ Nzambi, Akristo wasɛnakɔ l’ashi a wolo lo nshi nyɛ y’ekomelo. Kânga mbasɛnawɔ lo paradiso ka lo nyuma, ndo vɔ lawɔ mbadiɛnɛ l’ekakatanu l’akambo w’ekundji oko anto akina. (Isaya 11:6-9; 66:8) Amɔtshi wasowakɔ osowasowa l’ɔtɛ w’ata walɔma lo wedja awɔ, ndo akina wamboyokoma akanga a weola aha l’ɛkɔmɔ kawɔ vamɛ. Ndo nto, vɔ diɛnɛka nɛ dia hawoyele anto akina tshɛ l’awui watshawɔ. Lo wedja efula, hawowadje yimba lam’asambishawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ. Lo ekina, vɔ ‘mbidjaka ɛlɛmbɛ’ dia mbâsoya ndo “dia ndjaka untu laha la unungu.” (Osambu 94:20, 21) Kânga lɛnɛ ahawahɛnyahɛnya Akristo ndo lɛnɛ awândola anto amɔtshi l’ɔtɛ wa lɔkɛwɔ lawɔ, nkum’otema kawɔ mbaɛnyaka ɔnɛ vɔ tshikitana l’asekawɔ wa la kalasa kana wakamba awɔ elimu, watekana oko Abarahama lakadjasɛka lo tidudu t’apɛma etena kakadjasɛka asukanyi ande l’esomba. Eelo, ekɔ wolo mbidjasɛ l’andja ɔnɛ aha la ‘ndjâla l’atei’ awɔ.—Joani 17:14.
17 Ko onde, tanyangakɔ l’ɔtɛ wakatayakimɔ le Nzambi? Onde takombolakɔ ɔnɛ tototshikala l’andja ɔnɛ, ko ntshaka akambo oko anto akina tshɛ? Onde tekɔ lo nyanga l’ɔtɛ w’ɔnɛ takayahombia dia kambɛ Jehowa? Atonga na! Lo dihole dia sho kanyiyaka l’olengolengo akambo wakatatshindja l’ɔkɔngɔ, sho mbeyaka ɔnɛ ndoko ema kakatashisha kɛ̂dimi l’ɛtshɔkɔ wele laso ɛlɔ kɛnɛ ndo wayotokondja lo nshi yayaye. (Luka 9:62; Filipi 3:8) Kânga aha la sɔ to, onde ase andja ɔnɛ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Lo mɛtɛ, efula kawɔ wayangakɔ ekadimwelo lo wembola wambotoshilaka mbeya. Vɔ wasowakɔ nɛ dia hawɔlɔmbwama oma le Nzambi lo tshimbo ya Bible oko sho. (Osambu 119:105) Ndo nto, efula kawɔ wakombolakɔ yoho ya diokanelo di’ɔlɔlɔ ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ di’ele lam’asaso la anyaso Akristo w’ambetawudi.—Osambu 133:1; Kolosai 3:14.
18. Etombelo akɔna wakoka mɛnama naka Akristo monga la dihonga oko Abarahama?
18 Kɛnɛ kele mɛtɛ ele mbala mɔtshi sho pombaka ndjâla la woho a dihonga diaki l’Abarahama lam’akandatshanya wanɛ wakande Lɔta. Jehowa tshɔkɔlaka etombelo wakondjaso lam’eso la woho wa dihonga dia ngasɔ. Oko ɛnyɛlɔ, lohetsho lamboka edio lo lɛkɛ la nɔrdɛ la wodja w’Irlande lam’asa ɛtɛmwɛlɔ ehende wakâtɔna ndo di’onto tshikala lomange, paka nde ndjâla la dihonga. Koko, Akristo wa kɔlamelo wayelakɔ ɛtɛkɛta ɛnɛ wa Jashua: “Ukikitali, uyali la dihunga. Tateki asulu, tukaki woma, ne dia [Jehowa Nzambi kayɛ] ayutayalaka la ye lu ahuli tshe wayuyutatshokaka.” (Jashua 1:9; Osambu 27:14) Anto efula wowalɛnya oma lo woho wambowoshika tanga l’edja k’ɛnɔnyi efula aha la mboka wɔma, ndo ɛlɔ kɛnɛ vɔ kokaka sambisha anto tshɛ wa lo wodja ɔsɔ oko alangawɔ.
19. Lende angɛnangɛna Akristo ndjâla, ndo etombelo akɔna wayashikikɛwɔ dia monga awɔ naka vɔ ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa?
19 Toyashikikɛ ɔnɛ oyadi kakɔna tshɛ kahomana laso, naka sho ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, kete tayowosha lokumu ndo tayokondja wahɔ wa pondjo. Oyadi wekamu akɔna tshɛ kana woho wayahombiaso, sho bu la dihole diakokaso ntshɔ naka aha dia kambɛ Jehowa, dia monga la diokanelo di’ɔlɔlɔ lam’asaso l’Akristo w’anangɛso ndo dia mendɛka la ntondo l’eshikikelo tshɛ dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo latolaka Nzambi.
[Footnotes]
a L’etena kɛsɔ, lam’akavu ɔnango Abarahama, mbut’ate she Lɔta, Abarahama akɔshi Lɔta dia tadjasɛka la nde.—Etatelu 11:27, 28; 12:5.
b Anto amɔtshi mbutaka ɔnɛ Lɔta akadjasɛ l’osomba ɔsɔ dia kondja ekokelo l’ɔkɔngɔ w’oheka wakandɛnyi wa mundama le nkumi ya dikanga nyɛi shɔ.
[Caption]
[Footnotes]
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 18]
[Caption on page 18]
Abarahama akalange ntsha etshikitanu wa weke lo lɔsɛnɔ lande dia kondja kɛnɛ kakawôlake
[Caption on page 20]
[Caption on page 20]
Tolembetelo mɛnyaka ɔnɛ Yeso akayotana “mbetawo la kete” lo wôngelo ande
[Caption on page 21]
[Review on page 21]
Onde Wɛ Mbohɔka?
◻ Lande na kele mbetawɔ ka wolo ohomba?
◻ Ngande wakɛnya Abarahama ɔnɛ nde aki la mbetawɔ ka wolo?
◻ Ngande wɔtɔnɛ ndjakimɔ la etshikitanu wa ntsha onto lo lɔsɛnɔ lande na?
◻ Lande na kangɛnangɛnaso kambɛ Nzambi kânga mbahomanaso l’ɛkakatanu ɛmɔtshi na?