Wanɛ walɔshana la Nzambi wayokita tatala!
“Vo wayukolosha, keli vo hawukolembia, ne dia dimi leko kame la ye dia nkutshungula, mbatami, dimi [Jehowa].”—JEREMIYA 1:19.
1. Olimu akɔna wakawasha Jeremiya, ndo polo l’etena kakɔna kakandakambe olimu akɔ?
JEHOWA aketɛ dikɛnda diakawelɛka Jeremiya omvutshi le wedja. (Jeremiya 1:5) Dikambo sɔ diakasalema lo nshi yakôlɛka Josiya, Nkumekanga k’ɔlɔlɔ ka Juda. Olimu wa Jeremiya w’ɔprɔfɛta wakatetemala l’etena tshɛ k’osukusuku kakete la ntondo ka Babilɔna nɛndja Jerusalɛma ko mbɔsa ekambi waki Nzambi otsha lo lɔhɔmbɔ.—Jeremiya 1:1-3.
2. Jehowa ngande wakandasukɛ Jeremiya, ndo akalembetshiyaka ndɔshana l’omvutshi ɔsɔ?
2 Anto wakahombe paka petsha Jeremiya l’ɔtɛ wa losango l’elombwelo lakandahombe mbaewoya. Ɔnkɔnɛ, Nzambi akokeketsha dia nde shika ekolo lo kɛnɛ kakayawoyɛka. (Jeremiya 1:8-10) Oko ɛnyɛlɔ, yimba y’omvutshi ɔsɔ yakangasana l’ɛtɛkɛta w’ɔnɛ: “Vo wayukolosha, keli vo hawukolembia, ne dia dimi leko kame la ye dia nkutshungula, mbatami, dimi [Jehowa].” (Jeremiya 1:19) Ndɔshana la Jeremiya aki mɛtɛ ndɔshana la Nzambi. Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa ekɔ l’olui w’ekambi wele oko aprɔfɛta, wanɛ wakamba olimu wɔfɔnyi la wa Jeremiya. Oko omvutshi ɔsɔ, vɔ wekɔ lo mbewoya ɔtɛkɛta wa prɔfɛsiya waki Nzambi la dihonga. Losango lɔsɔ munandaka anto tshɛ ndo wedja tshɛ, oyadi lo ɔlɔlɔ kana lo kɔlɔ, lo ndjela kɛnɛ katshawɔ lam’aliokawɔ. Oko wakidiɔ lo nshi ya Jeremiya, ekɔ anto walɔsha Nzambi lam’alɔshanawɔ l’ekambi ande wele l’ohetoheto ndo lam’adjawɔ wekamu l’elimu wakandawasha.
Ekambi waki Nzambi wekɔ lo ndɔshama
3. Lande na kakalɔshama ekambi wa Jehowa?
3 Ekambi wa Jehowa wakalɔshama oma k’etatelo ka ntambe ka 20. Lo wedja efula, akanga w’etema dikunyɛ wakayange dia mbidja wekamu—wakone mɛtɛ mbɔladja—diewoyelo dia lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi. Vɔ wakasokoyamaka oma le Ɔndɔshi aso wa woke, Diabolo, ɔnɛ ‘lakindjakindja wate kana kimbwe kahangiya, ayanga onto la nde ndɛ.’ (1 Petero 5:8) Lam’akashile ‘etena kakashikikɛma k’ase wedja’ l’ɔnɔnyi wa 1914, Nzambi akadje Ɔnande Nkumekanga k’oyoyo ka nkɛtɛ, ndo akawotɛ ɔnɛ: ‘Otshu otôle l’atei w’atunyi ayɛ.’ (Luka 21:24; Osambu 110:2) Kristo akakambe la nkudu kande ko akakadja Satana oma l’olongo ko mbodjɛ elelo di’aha nde ndekana emamu wa nkɛtɛ. Oko weyande ɔnɛ etena kande kambotshikala mondomondo, Diabolo ambotsholɛ Akristo w’akitami la anyawɔ nkɛlɛ kande. (Enyelo 12:9, 17) Atunyi asɔ walɔshana la Nzambi wambɔlɔshana la wɔ mbala ko mbala—ko kakɔna kambotomba na?
4. Naa ehemba wakahomana l’ekambi wa Jehowa lam’akalɔmaka Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo, ndo akayotomba l’ɔnɔnyi wa 1919 la wa 1922?
4 Lo nshi yakalɔmaka Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo, atshikadi w’akitami w’esɔ wakahomana l’awui efula wakadje mbetawɔ kawɔ l’ehemba. Wakâsɔkɛ, wakâmamatanyɛ enongo, elui wa dengalenga wakatshanana la wɔ ndo wakâkulaka ndjî ya mamba. Oko wakataditshi Yeso, ‘wedja tshɛ wakawadje l’ɔhɛmbɛ ɔnɛ ko mbatondja l’okina.’ (Mateu 24:9) Lo nshi yakayohekaka ta, atunyi wa Diolelo diaki Nzambi wakasale shambo yakasalema lo nshi ya ntondo dia ndɔshana la Yeso Kristo. Vɔ wakamamatanyiya Ɛmɛnyi wa Jehowa ɔnɛ vɔ wekɔ lo tɔmbɔsha anto, ko wakamɛ ndɔshana la wanɛ waki oko ɛtɛ l’ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Nzambi. Lo Ngɔndɔ ka Tanu 1918, toshushi ta lo wodja w’États-Unis wakake mpita lo mukanda ɔmɔtshi wakafundama dia munda Joseph Rutherford, prezida ka Société, nde l’asekande esambele wakakambaka kâmɛ la nde. Wakafundɛ anto enanɛi asɔ lokanu la mamba ko wakâtome lo lokanu l’osomba w’Altanta, lo prɔvɛnsɛ ka Georgie (lo wodja w’États-Unis). L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ divwa, wakayâtshungolaka. Lo Ngɔndɔ ka Tanu 1919, tushushi ta lo tuminadi ta mbɛvi ta lo prɔvɛnsɛ wakɛnyi ɔnɛ vɔ kompembola onongo awɔ la losembwe; ɔnkɔnɛ, wakayotola alanya tshɛ wakawâfundɛ. Wakayota dia nyomoyâlombosha nto, koko l’ɔkɔngɔ diko, emboledi a wodja wakayodimola onongo ko Ɔnangɛso Rutherford nde l’asekande wakɔ̂tshama oma l’awui wa kashi wakawâmamatanyiyɛka. Wakayomɛ ntsha elimu awɔ nto, ndo nsanganya ya weke yakawayɔtɔ l’osomba wa Cedar Point, lo prɔvɛnsɛ ka Ohio, l’ɔnɔnyi wa 1919 la wa 1922, akanyomoyosha olimu w’esambishelo ka Diolelo wolo nto.
5. Ngande wakadje Ɛmɛnyi wa Jehowa ase Nazi otshumba l’Allemagne?
5 L’ɛnɔnyi wa 1930, mandji ya hiadi yakayotomba ko wodja w’Allemagne, w’Italie la wa Japon wakayotshumanaka dia monga tshunda dia wedja wa Sheke (kana puissance de l’axe). L’etatelo k’ɛnɔnyi ɛsɔ, ekambi wa Nzambi wakadiɛnɛ l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa mamba, djekoleko l’Allemagne, lo nshi yakôlɛka waa Nazi. Wakashimbe ɔtɛmwɛlɔ aso. Wakatasɛngɔlaka mvudu ko tandaka anangɛso. Nunu la nunu wakatomamaka lo mpango ya nkanu ya wolo nɛ dia vɔ kombetawɔ manguna mbetawɔ kawɔ. Ta diakawalɔshaka Nzambi nde l’ekambi ande diaki l’oyango wa shidiya Ɛmɛnyi wa Jehowa oshiki lo wedja tshɛ wakalɔmbɔlaka ewandji wa hiadi. Lam’akatshu Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala ka ntondo lo tuminadi l’Allemagne dia tamɛɛ lɔkɛlɛngɛ lawɔ, Biro k’Awui wa Tuminadi akakolonganya mukanda ɔmɔtshi w’otale efula dia ntsha tshɛ woho waha Ɛmɛnyi wa Jehowa tshungɔ. Wakate vate: “Tuminadi hakoke kita tatala l’ɔtɛ wa sɛlɛmɔnyi y’anyanya ya kotsha ɛlɛmbɛ wa lɛɛta; koko pombaka nyanga ndo tana woho wa kotsha ɛkɛndɛ awɔ a weke weke, oyadi kânga pombaka ndjaka ɛlɛmbɛ wa lɛɛta ko ndjaka.” Lâsɔ vɔ kokoka mbasambwɛ la losembwe. Ase Nazi wakataka tsho ɔnɛ elimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ kɔlɔ ndo ‘fukutanyaka ɔlɔngɔswɛlɔ wa wodja.’
6. Naa weolo wakadje anto dia memadja olimu aso lam’akalɔmaka Ta dia Hende di’Andja w’Otondo ndo l’ɔkɔngɔ wa ta sɔ?
6 Lo nshi yakalɔmaka Ta dia Hende di’Andja w’Otondo, wakashimbe olimu w’ekambi wa Nzambi l’Australie, la Canada ndo lo wedja ekina waki l’olui a wedja wakadje sheke la Grande-Bretagne—l’Afrika, l’Asiya ndo l’asɛnga wa Caraïbes la wa Pacifique. Lo wodja w’États-Unis, atunyi wanɛ waki anto a weke ndo anto akina wakawatɛ awui wa kashi lo lokombo laso wakamɛ ‘mbidja ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi dia toyangɛ wâle.’ (Osambu 94:20) Awui w’ɔnɛ paka membɛ dalapo la ɛlɛmbɛ wakasekɛka esambishelo ka luudu la luudu wakatɛkɛtama lo tuminadi, ndo tɛdikɔ t’amɛna takɔshi tuminadi ta l’États-Unis takakeketsha lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ. Oma l’ekimanyielo ka Jehowa, atunyi wakakite tatala. L’etena kakakomɛ ta l’Erɔpɛ, ɔtɛmwɛlɔ aso kondjosekɛma nto. Nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakandama lo nkanu ya l’Allemagne wakatshungɔ. Koko, ɔlɔshanelo l’asa wedja koshila. Kombeta ndoko edja l’ɔkɔngɔ wa Ta dia Hende di’Andja w’Otondo, Ta di’Edimidimi dia wedja wa wolo diakamɛ. Wedja wa l’Erɔpɛ wa l’ehotwelo ka wonya wakanyomoleka pɛnyahɛnya ekambi wa Jehowa. Emboledi wakamɛ ntsha woho wa memɛ olimu aso w’esambishelo, sekɛ otondjelo w’ekanda ndo shimba nsanganya ya lo sɛkɛ. Efula wakɔtɔ nkanu ndo wakatomama l’ahole wakawâkandjaka ntumu ya wolo.
Wekɔ lo tetemala l’olimu w’esambishelo!
7. Kakɔna kakakomɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa lo wodja wa Pologne, wa Russie, la lo wedja ekina atete ndoko edja?
7 Lam’akete ɛnɔnyi akumi, olimu wakayomɛ ntshama nto. Lo wodja wa Pologne, kânga mbakawalɔmbwamaka oma le waa Communistes, emboledi waketawɔ dia losanganya la woke la lushi ɔtɔi ntshama l’ɔnɔnyi wa 1982. Nsanganya ya weke ya wedja efula yakayosalema l’ɔnɔnyi wa 1985. Nsanganya nkina ya weke ya wedja efula yakayoyelana l’ɔnɔnyi wa 1989, ndo anto nunu la nunu wakaye oma la Russie la Ukraine wakayɔtɔka lo nsanganya yakɔ. L’ɔnɔnyi akɔ wâmɛ, lɛɛta la lo wodja wa Hongrie la wa Pologne aketawɔ olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Oya l’ekomelo k’ɔnɔnyi wa 1989, Ehele ka Berlin kakanyukɔ. Ngɔndɔ ngana tsho l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, olimu aso aketawɔma le emboledi wa l’Allemagne wa l’Ehotwelo ka wonya, ndo kombeta ndoko edja oma lâsɔ, losanganya la wedja efula lakasalema la Berlin. Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1990, anangɛso wakasalaka tshɛ dia mɛnana l’anangɛso wa la Russie. Wakɛnana ndo l’emboledi ɛmɔtshi wa la Moscou, ko l’ɔnɔnyi wa 1991, olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa waki l’atei w’elimu wa ntondo waketawɔma l’abuku a lɛɛta. Tatɛ oma l’etena kɛsɔ, olimu wambohama woho w’anyanya la Russie, ndo lo wedja waki ntondo l’olui wa ex-Union soviétique.
8. Kakɔna kakakomɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa lo ɛnɔnyi 45 wakayelana la Ta dia Hende di’Andja w’Otondo?
8 Kânga mbakakitakitaka ɔhɛnyɔhɛnyɔ l’ahole amɔtshi, l’ahole akina wakatatɛkɔyaka tsho. L’ɛnɔnyi 45 wakayoyelanaka la ta dia hende di’andja w’otondo, wedja efula wakatone mbetawɔ olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lâdiko dia lâsɔ, vɔ konangaka mɛna Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo wakasekɛ olimu aso lo wedja 23 wa l’Afrika, lo wedja 9 wa l’Asiya, lo wedja 8 wa l’Erɔpɛ, lo wedja 3 wa l’Amérique latine, ndo l’asɛnga amɔtshi anɛi.
9. Kakɔna kakakomɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Malawi?
9 Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Malawi wakasɔkishama oko waa nyama l’etatelo k’ɔnɔnyi wa 1967. Anangɛso wa lo wodja ɔsɔ kosombaka kartɛ y’atshunda wa pɔlitikɛ l’ɔtɛ wa lomangemange lawɔ l’Akristo wa mɛtɛ. (Joani 17:16) L’ɔkɔngɔ wa losanganya lɔmɔtshi lakɔtɔ ase parti du Congrès l’ɔnɔnyi wa 1972, wakayomɛ nto mbahɛnyahɛnya woho waheyama ndo mambola. Wakatshanyaka anangɛso oma lo mvudu yawɔ ndo wakatone mbasha elimu. Nunu di’anangɛso wakalawɔ oma lo wodja di’aha ndjodiakema. Onde anto asɔ wakalɔshanaka la Nzambi ndo l’anangɛso wakadje otshumba? Atonga na! L’ɔkɔngɔ w’akambo asɔ, l’ɔnɔnyi wa 1999, lofulo l’apandjudi wa lo Malawi lakayala 43 767, ndo anto ndekana 120 000 wakɔtɔ lo nsanganya ya distrikɛ yakasalema lɛkɔ. Biro k’oyoyo kaki la Société kakakama lo kapitalɛ ka wodja ɔsɔ.
Wekɔ lo tayange tɛɛkɛnɛndɛ
10. Oko wakidiɔ lo dikambo dia Danyɛlɛ, kakɔna katsha atunyi w’ekambi wa Nzambi wa nshi nyɛ?
10 Ɛtɔlɔki, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ndo anto akina hawokoke ndɔshana la losango laso l’oma l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi. Oma lo tɔsɛngiya t’ase ɛtɛmwɛlɔ wa Lokristokristo, atunyi nyangaka woho wa mɛnya ase andja ɔnɛ dia ta dialɔshawɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa mbɔtɔnɛka l’ɛlɛmbɛ wa lɛɛta. Ngande watshawɔ dui sɔ ndo tosambo takɔna tɔsawɔ na? Wanɛ wakɔtwɛ Danyɛlɛ sheke akawasale dia vɔ mbɔlɔsha na? Danyele 6:4, 5 totɛka ɔnɛ: “Ewandji la elohe wakatayangaka Danyele la dikambu dia mbufunda lu akambu wa diulelu. Keli vo kumbutana nduku la dikambu kana munga ka mbufunda, ne dia ndi aki la kolamelu. Vo kumbena la munga kuyanga la kiambukambu. Keli antu ako wakati vati: Shu hateyi ntana nduku dikambu dia funda Danyele, tshikima lu elembe wa [Nzambi kande], kukukisu ditana.” Popo ndo nshi nyɛ, atunyi tayangaka yɛkɛnɛndɛ dia tofunda. Wekɔ lo mbidja londjo lo dikambo dia “ɛtɛmwɛlɔ wa wâle” watawɔ, ndo mbidjaka Ɛmɛnyi wa Jehowa l’ɔnɔngɔ w’ɛtɛmwɛlɔ ɛsɔ. Vɔ tomamatanyɛka awui wa kashi dia ndɔshana l’ɔtɛmwɛlɔ aso ndo tokakitola la Nzambi.
11. Naa awui amɔtshi wakawamamatanyiyɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa?
11 Lo wedja ɛmɔtshi, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ndo wa pɔlitikɛ efula keto hawolange mbetawɔ ɔnɛ sho tekɔ lo ‘woho w’ɔtɛmwɛlɔ wele pudipudi ndo waha la vadi lo washo wa Nzambi kaso.’ (Jakoba 1:27) Oko le wɔ, kânga mbasalema olimu aso w’Akristo lo wedja 234, vɔ mbutaka ɔnɛ sho bu “ɔtɛmwɛlɔ weyama.” Nshi ngana tsho la ntondo ka losanganya la wedja efula la l’ɔnɔnyi wa 1998 ntshama, jurunalɛ mɔtshi ya l’Athènes yakafunde ɛtɛkɛta waki osasɛrdɔsɛ a woke wa l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ɔrtɔdɔksɛ wa Grɛkɛ. Osasɛrdɔsɛ ɔsɔ akate ate: “[Ɛmɛnyi wa Jehowa] kema ‘ɔtɛmwɛlɔ weyama,’” koyanga mbahetawɔma kanyi shɔ lo ndjela yɛdikɔ yakɔshi toshushi ta lo Cour européenne des droits de l’homme. Nshi ngana tsho l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, jurunalɛ kina ya l’osomba akɔ wâmɛ yakafunde ɛtɛkɛta waki owandji ɔmɔtshi w’ɛkɛlɛsiya wakate ɔnɛ: “[Ɛmɛnyi wa Jehowa] hawokoke monga ‘etshumanelo k’Akristo,’ dikambo vɔ ndoko la dui diosangiwɔ la mbetawɔ k’Akristo lo lonto la Yeso Kristo.” Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ dikambo dia diambo heyama, nɛ dia lâdiko di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, ndoko ɔtɛmwɛlɔ okina waleka tɛtɛ anto dia mbokoya Yeso.
12. Dia tetemala la ta diaso dia lo nyuma, ahombaso ntsha?
12 Sho nyangaka dia mamɛ ndo shikimadja lokumu l’ɔlɔlɔ laka lɛɛta. (Filipi 1:7) Lâdiko dia lâsɔ, hatotosekola kana mbututadia ɛlɛmbɛ wosembwe waki Nzambi, koko tayotsha tshɛ dia mbakotshaka. (Tito 2:10, 12) Oko akatshe Jeremiya, sho pombaka ‘keketsha oya ndo tɛkɛta akambo tshɛ watotɛ Jehowa,’ aha sho tshika wanɛ walɔshana la Nzambi tôtsha wɔma. (Jeremiya 1:17, 18) Jehowa akatâtɛ mboka ka dimɛna kahombaso mbidjɛ l’atei w’Ɔtɛkɛta ande w’Ekila. Sho hatolange mbɛkama “lunya l’untu” kana nyanga “eshamelu lu dedi di’Edjibitu,” mbut’ate ekimanyielo k’andja ɔnɛ. (2 Ekondo 32:8; Isaya 30:3; 31:1-3) Lam’alɔso ta diaso dia lo nyuma, sho pombaka tetemala mbɛkama le Jehowa l’otema aso tshɛ, ndo mbetawɔ nde nɔmbɔla wanya aso, koko aha sho ndjaɛkɛ lo ewo kaso hita. (Tukedi 3:5-7) Oko wakadiɛnya omembi w’esambo, naka Jehowa hatosuke ndo hatolami kete olimu tshɛ ayonga ‘anyanya.’—Osambu 127:1.
Kânga mbahɛnyahɛnyamawɔ, vɔ hawodiake ɛlɛmbɛ a Nzambi
13. Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ Satana akakite tatala lo ta diakandalɔsha Yeso?
13 Ɛnyɛlɔ koleki woke k’onto lakamamema Jehowa lo tshɛ ele Yeso Kristo, ɔnɛ lakawahindɛ onongo ɔnɛ nde mbatɔmbɔsha anto ndo mbadja ofukutanu lo ngelo. L’ɔkɔngɔ wa Pilato sɛdingola awui akɔ dimɛna dimɛna, nde akalange tshungola Yeso. Koko olui w’anto wakatshutshuyama oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakate la dui dia wolo ɔnɛ paka Yeso kɔkɔmama l’otamba, kânga mbakinde kondjala ndoko l’onongo. Lo dihole dia Yeso, wakalɔmbɛ dia tshungola Barabasi—onto lakawadje lo lokanu l’ɔtɛ wakandatɔmbɔshaka anto ndo wakandadiakanaka! Pilato akone ndaka atunyi asɔ waki oko aladi dia vɔ tshika kɛnɛ kakawatawesaka, koko nde akayɔlɛmbaka otema l’ɔtɛ wa londjo lakawawodjɛka. (Luka 23:2, 5, 14, 18-25) Kânga mbakavu Yeso l’otamba, wanɛ wakasokoyama oma le Satana dia ndɔsha Ɔna Nzambi laki kondjala ndoko l’onongo, wakakite tatala nɛ dia Jehowa akolola Yeso ndo akawodiya lo lonya Lande la pami. Oma lo tshimbo ya Yeso lo lotombo, nyuma k’ekila kakatshulwama lushi la Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi wa 33 T.D., ko etshumanelo k’Akristo, ‘etongelo k’oyoyo,’ kakashikikɛma.—2 Koreto 5:17; Etsha 2:1-4.
14. Kakɔna kakatombe lam’akalɔsha ewandji w’ase Juda ambeki wa Yeso?
14 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakayanɛ apɔstɔlɔ, koko Akristo asɔ wa ntondo kotshika tɛkɛta akambo wakawɛnyi ndo wakawoke. Ambeki wa Yeso wakalɔmbɛ vate: “[Jehowa le] kakiane, ulungi aui awo wa dianelu. Usha ekambi aye dia vo mvuta diui la dihunga tshe.” (Etsha 4:29) Jehowa akoke ɛsɛngɔsɛngɔ wakiwɔ ko akawasha nyuma k’ekila ndo akâkeketsha dia vɔ tetemala olimu awɔ w’esambishelo aha la mboka wɔma. Kombeta ndoko edja nto oma lâsɔ, wakayodjɛka apɔstɔlɔ didjango dia tshika sambisha. Koko Petero nde l’apɔstɔlɔ akina wakakadimola vate: ‘Sho pombaka kitanyiya dui dia Nzambi oko wende owandji oleki kitanyiya awui w’anto.’ (Etsha 5:29) Vɔ mɛtɛ kokoka nkɔmɔ etema ko tshika dianganya olimu awɔ wa Diolelo kânga mbakawawanɛka, mbakawawandaka ndo mbakawâkɔmɔlaka eshingɔ.
15. Ngamaliyɛlɛ akinde, ndo dako diakɔna diakandasha wanɛ wakalɔshaka ambeki wa Yeso?
15 Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ akawasale na? “Vo wakuki kele ka wulu, wakalangi mbâdiaka [vɔ apɔstɔlɔ].” Koko, ombetsha ɔmɔtshi w’Ɛlɛmbɛ wakawelɛka Ngamaliyɛlɛ, Ofarisɛ, aki lâwɔ ndo anto tshɛ wakawɔsaka la nɛmɔ. Nde akatondja apɔstɔlɔ oma lo mbalasa k’ase Sheke lo tshanda mɔtshi, ko nde akasha ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakâhetshaka dako nɛ ate: “Nyu asi Isariyele, nyutukukana yimba dia ntshela antu ane dikambu. . . . Kakiane, dimi lambunyutela nti: Nyangani uma le antu ane, nyuwaete. Naka dikambu ne kana ulimu one weko uma le antu, ayuyala anyanya. Keli naka dio dieli uma le [Nzambi], nyu hanyeyi mbalembia: nyutukuyala uku wane walosha [Nzambi] ta.”—Etsha 5:33- 39.
Ehomɔ tshɛ kayowotshula lo dikambo diaso kayokita tatala
16. Lo ɛtɛkɛta ayɛ hita, eshikikelo kakɔna kakasha Jehowa ekambi ande?
16 Dako diaki Ngamaliyɛlɛ sɔ diaki dimɛna efula, ndo sho ngɛnangɛnaka lam’atɛkɛta anto amɔtshi akambo w’ɔlɔlɔ lo lokombo laso. Ndo sho mbetawɔka ɔnɛ lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ lakasukamɛ nɛ dia tɛdikɔ tɔmɔtshi takɔshi toshushi taha la shɔnɔdi. Woho wayelaso awui wa Bible la wetshelo wa lɔkɔ hangɛnyangɛnya ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa Lokristokristo ndo ekina wa Babilɔna ka Woke, tshunda di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wa l’andja w’otondo. (Enyelo 18:1-3) Kânga mbatɔlɔshawɔ vɔ la wanɛ wasɛngiyama oma le wɔ, tekɔ l’eshikikelo kɛnɛ ɔnɛ: “Ehumo tshe kambutshulama dia ndo la ye huluwana. Lulimi tshe layukutungela dikambu l’elumbwelu, we ayuludja mananu. Oso eli eyindjamelu kawo uma le mi, mbata [Jehowa].”—Isaya 54:17.
17. Lande na keso la dihonga kânga mbatɔlɔsha andɔshi?
17 Atunyi aso wekɔ lo tetemala tɔlɔsha aha la ndoko dikambo, koko tayotetemalaka keketsha otema. (Osambu 109:1-3) Hatetawɔki pondjo di’anto wahetsha losango la Bible tôtsha wɔma dia sho manguna mbetawɔ kaso. Kânga mbalongamɛso ɔnɛ ta diaso dia lo nyuma diayokoma lo kondoko, sho mbeyaka nganɛ wayeta akambo. Oko Jeremiya, sho lawɔ tayɛna woho wayokotshama ɛtɛkɛta ɛnɛ wa prɔfɛsiya: “Vo wayukolosha, keli vo hawukolembia, ne dia dimi leko kame la ye dia nkutshungula, mbatami, dimi [Jehowa].” (Jeremiya 1:19) Eelo, sho mbeyaka dia wanɛ walɔshana la Nzambi wayokita tatala!
Ngande wayoyokadimola?
• Lande na kakalɔshama Ɛmɛnyi wa Jehowa?
• Toho takɔna takalɔshama Ɛmɛnyi wa Jehowa oma l’andɔshi awɔ?
• Lande na kakokaso monga l’eshikikelo ɔnɛ andɔshi waki Nzambi wayokita tatala?
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Jeremiya aki l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayeta la nde wedi.
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Wanɛ waki kondjakema lo mpango ya nkanu.
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Nyemba y’anto wakahɛnyahɛnya Ɛmɛnyi wa Jehowa.
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Joseph Rutherford l’asekande.
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Lo dikambo dia Yeso, andɔshi wa Nzambi wakakite tatala.