BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w02 2/1 lk. 4-7
  • Pudipudi alembetshiyatɔ mɛtɛ mɛtɛ?

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Pudipudi alembetshiyatɔ mɛtɛ mɛtɛ?
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Kanyi yaki Nzambi lo dikambo dia pudipudi
  • Akambo anɛi wahombaso monga pudipudi
  • Tonge la wɛdimo
  • Naa ohomba wele la pudipudi?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
  • Nzambi nangaka anto wele pudipudi
    ‘Nyotshikale lo ngandji ka Nzambi’
  • Pudipudi: Lande na ketɔ ohomba na?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2009
  • Jehowa nangaka anto wele pudipudi
    Lɔsɛnɔ ndo olimu aso w’Okristo—Dikatshi dia losanganya—2019
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
w02 2/1 lk. 4-7

Pudipudi alembetshiyatɔ mɛtɛ mɛtɛ?

LO MENDA mindo ya mamba yaki l’Erɔpɛ ndo l’États-Unis lo ntambe ka 18 la ka 19, wa misiɔnɛrɛ ya l’etena kɛsɔ wakasambishaka losango lakakokaka anto mbelɛ ɔnɛ “wetshelo wendana la pudipudi.” Wetshelo ɔsɔ wakɛdika mindo la pɛkato, ndo wakɛnyaka dia pudipudi mbasukanya onto oya le Nzambi. Ondo diɔ diakɔ diakataka anto efula ɔnɛ “Monga pudipudi ekɔ oko monga suke dia kakatana la Nzambi.”

Kanyi shɔ yakasukamɛ oma le ase ɔtɛmwɛlɔ welɛwɔ Armée du Salut wakahɔhɔla William nde la Catherine Booth. Lo ndjela dibuku Health and Medicine in the Evangelical Tradition, sɔlga yawɔ mɔtshi ya ntondo yɔ nyɛ: “Savɔ, Supu, la Panda.” Oma lâsɔ, lam’akayɛnyaka Louis Pasteur nde l’anto akina tolembetelo t’eshika tɛnya dia hemɔ ndjaka oma lo mikrɔbɛ, dikambo sɔ diakayolekaka tshutshuya anto dia ndjasha efula lo kɛnɛ kendana la yonge ya dimɛna y’anto.

Tɛdikɔ tɔmɔtshi takɔsama aha la tshimbatshimba, ɛnyɛlɔ wakanya mbekelo ka nɔmbaka anto dia mbikaka Bible ɛlɔmɔ lam’atshiba anto la ntondo ka tuminadi ndo vɔ kombetawɔ nto di’anto mengɔnyaka dikɔhɔ dia nɔ ashi la kalasa kana l’ahole wemala kawolo. Ndo wakayosalaka la wolo dia wanɛ wafuka misa ndjaka onto l’onto la dikɔhɔ diande hita dia ndjɔnɔ vinyɔ lo dihole dia mengɔnyaka dikɔhɔ diakɔ diamɛ oko waki mbekelo kawɔ. Eelo, akɛnama di’ase ɔtɛmwɛlɔ asɔ wakatondoya dia tshikitanya mbekelo mɔtshi yaki l’anto lo kɛnɛ kendana la pudipudi. Waonga w’anto wakanandema efula woho ɔnɛ wele ofundji ɔmɔtshi akelɛ etombelo wakawakondja ɔnɛ “ngandji kendana la pudipudi.”

Koko “ngandji kendana la pudipudi,” kɛsɔ kaki paka ka lo tshanda ya tshitshɛ. Yema tshitshɛ oma lâsɔ amundji w’ekanda wakayokonya savɔ, kaki ɛngɔ kanandema lushi la lushi, ɛngɔ kɛmɔtshi kele l’oyango wa mbetɛ demba olangala. Woho washimboyawɔ diangɔ dia shinola konyaka wa kidiya dia fɔnya ɔnɛ kamba la wa savɔ kana la bisɔ dimɔtshi diɛdja demba ayowadiya lo dihole dimɔtshi diakoka anto mbâkɔmiya ndo diele anto akina hawokomaki naka hawokambi la savɔ kana la bisɔ sɔ. Televiziɔ mbaleka pandjola awui wa kashi asɔ. Ekɔ wolo wɛ mɛna onto lele la lokumu l’awui w’okanda ndo lanyanyawɔ l’aradiyo kana lo televiziɔ asola luudu, anya adiyo lo jardɛ, atɛmbɛ ɛngɔ kadjawɔ diangɔ dia mindo dia tokasha, kana atshima komba.

Anto akina mbutaka ɔnɛ wɛ hatokondja falanga naka wɛ hatshwe l’olimu, ndo ɔnɛ ndoko katomba lo kambaka elimu wa la ngelo kana wa mbidjaka pudipudi lo jardɛ. Ndo lam’ele ndoko falanga yaya oma lo nɔngɔsɔla ahole wadjasɛso, lande na ndjasha l’olimu ɔsɔ na? Dikambo sɔ diamboyokonya anto amɔtshi dia fɔnya ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ pudipudi ekɔ dikambo diendana l’onto ndamɛ.

Kanyi yaki Nzambi lo dikambo dia pudipudi

Aha la tâmu, welo ɛsɔ wakadje anto l’etatelo dia mbetsha akambo wendana la pudipudi akakimanyiya anto dia ndowanya nsɛnɔ yawɔ. Ndo ekɔ mɛtɛ ngasɔ, nɛ dia pudipudi ekɔ dionga diaki ndo di’oma le Jehowa, Nzambi k’ekila ndo ka pudipudi. Nde tetshaka dia sho ndjakondjiyɛ wahɔ lo koma ekila ndo pudipudi l’akambo aso tshɛ.​—Isaya 48:17; 1 Petero 1:15.

Jehowa Nzambi toshaka ɛnyɛlɔ lo dikambo sɔ. Pudipudi, kamɛ ndo waonga ande akina wahɛnama, mɛnamaka hwe oma lo diangɔ diɛnama diakatonge Nzambi. (Romo 1:20) Sho koka mɛna dia diangɔ diakatongama hadioyalanya dwamɛ lo pondjo. Nkɛtɛ ndo efula k’akambo wakadje Nzambi lɔkɔ yekɔ lo ndjaetɛ pudipudi yɔamɛ lo yoho ya diambo efula, ndo yɔ yakatongama dia monga pudipudi ndo dia lɔsɛnɔ monga dimɛna lɔkɔ. Paka Otungi wele la yimba ya pudipudi oto mbakakoke sala ɛngɔ ka pudipudi ka ngasɔ. Sho kokaka mɛna lanɛ di’atɛmɔdi waki Nzambi pombaka monga pudipudi l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ lawɔ.

Akambo anɛi wahombaso monga pudipudi

Bible mɛnyaka akambo anɛi wahomba atɛmɔdi waki Nzambi sala la wolo dia monga pudipudi lɔkɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɔmɔmɔ l’atei awɔ.

Pudipudi ka lo nyuma. Pudipudi kɛsɔ mboleki tshɛ ohomba nɛ dia tɔ mendanaka l’elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo kele l’onto. Koko, pudipudi kɛsɔ mbaleka anto minya yimba. Lo tshena pe, monga pudipudi lo nyuma nembetshiyaka aha tamba pondjo elelo wakadje Nzambi lam’asa ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la wa kashi, nɛ dia nde mbɔsaka woho w’ɔtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi oko ɛngɔ ka mindo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Okone nyumo uma l’atei awo, Nyuyatuli uma le wo, mbata Khumadiondjo, tanyunandaki engo ka [“mindo,” NW]; ku dimi layunyulungula.” (2 Koreto 6:17) Ombeki Jakɔba akalembetshiya dikambo sɔ dimɛna efula lo mbuta ate: “Otemwelo weli pudipudi, waha la vadi lu ashu a [Nzambi] Shesu, weko okone: . . . ndjalama diaha ndi ndjala la [“diwadi dia,” NW] kolo [di]a la kete.”​—Jakoba 1:27.

Nzambi akɛnya hwe woho wahandetawɔ anto sɔhanya ɔtɛmwɛlɔ wa kashi la ɔtɛmwɛlɔ ande wa mɛtɛ. Ɔtɛmwɛlɔ wa kashi mendanaka mbala efula la ditshelo dia mindo, dikishi dia wɔnɔnyi ndo nzambi ya kashi. (Jeremiya 32:35) Ɔnkɔnɛ, Akristo wa mɛtɛ nɔmbamaka dia ndawɔ weho tshɛ w’ɔtɛmwɛlɔ wa mindo.​—1 Koreto 10:20, 21; Enyelo 18:4.

Pudipudi ka lo lɔkɛwɔ. Ndo lanɛ nto, Nzambi ekɔ lo mɛnya otshikitanu wele lam’asa kɛnɛ kele pudipudi la kɛnɛ kele mindo. Lo kɛnɛ kendana l’andja ɔnɛ lo tshɛ kawɔ, Efeso 4:17-19 mbutaka ɔnɛ: “Tukanyi tawo tambuyala udjima lu ewu kawo. Vo wakangana uma lu lumu la [Nzambi]. . . . Vo wambuyala akanga a lunyu, wambuyakimo lu akambu wa sonyi, dia ntsha akambu tshe wa mindu la saki ka wulu.” Tokanyi ta mindo ta ngasɔ mɛnamaka twamɛ lo toho efula, lo toho ta mayɛlɛ ndo ta woshamu, diakɔ diahomba Akristo ndjalama.

Wanɛ woka Nzambi ngandji mbeyaka dia loseka, dieyanelo dia lam’asa pami la pami, dieyanelo dia lam’asa anto wele bu wadi l’omi, ndo wendelo ndo wadielo w’awui wa sɔnyi ekɔ ditshelo diahɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wa Jehowa wendana la pudipudi ka lo lɔkɛwɔ. Koko ditshelo sɔ tanemaka l’ahole tshɛ lo tɔkɛnyɔ ndo lo yoho ya lɔsɛnɔ y’ase andja ɔnɛ. Ɔnkɔnɛ, Akristo pombaka ndjalama la ntondo ka tokanyi ta woho ɔsɔ. Ɔlɔtɛlɔ wa tojipɛ ta tomondo kana ahɔndɔ wa mpika wasanga demba oya lo nsanganya y’Akristo kana l’ahole akina watanema anto kotolaka yambalo y’anto tshanana ndo mɛnyaka di’onto ɔsɔ kema la lɔkɛwɔ la pudipudi. Ndo nto, yoho y’ɔlɔtɛlɔ wa ngasɔ mbelaka tokanyi ta mindo t’ase andja ɔnɛ oya l’atei w’Akristo, ndo koka monɛ tokanyi ta mindo l’etema w’anto akina. Ɔsɔ ekɔ dikambo diahomba Akristo sala la wolo dia kɛnɛmɔla ‘lomba l’oma l’olongo.’​—Jakoba 3:17.

Pudipudi ka lo yimba. Yimba yayɛ hayohombe monga eombelo ka tokanyi ta mindo. Yeso akatewola lo kɛnɛ kendana la tokanyi ta mindo lam’akandate ate: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.” (Mateu 5:28; Mako 7:20-23) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mendanaka nto la wendelo w’esato kana filmɛ yɛnyawɔ anto etakataka, wadielo w’abuku wendana l’awui wa dieyanelo, ndo ohokamelo wa mishiki wele bu amɛna. Ɔnkɔnɛ, Akristo la dia mbewɔ dia ndjadja mindo vamɛ lo monga la tokanyi ta mindo takoka ndjatshutshuya dia tondja ɛtɛkɛta wa mindo kana dia ndjakimɔ lo ditshelo dia mindo.​—Mateu 12:34; 15:18.

Pudipudi ka lo demba. Ekila ndo pudipudi ka lo demba ekɔ akambo ahende wakakatanya Bible. Ɛnyɛlɔ, Paulo akafunde ate: “Okone, anyasu wa ngandji, ne dia shu teko la alaka ane, tuyalongosole uma lu mindu tshe ya dimba ndu [“ya lo yimba,”NW], tuluwanya akambu w’ekila la woma a [Nzambi].” (2 Koreto 7:1) Ɔnkɔnɛ, Akristo wa mɛtɛ pombaka sala la wolo di’alemba, mvudu, ndo ahole wodjashiwɔ mongaka pudipudi ndo tɔkɔmba lo yoho yakoka. Oyadi kânga lɛnɛ ele wola w’ashi wa sola diangɔ kana wa mbɔka, Akristo pombaka sala la wolo tshɛ dia mongaka pudipudi ndo tɔkɔmba.

Pudipudi ka lo demba kayotoshimba nto dia nɔ weho tshɛ wa mfɔka, mbewɔ wodjwelo wa wanu, ndo wa nɔnɔ tshɛ dia wolo, nɛ dia diangɔ sɔ tshɛ ndanyaka demba. Olami w’ɛkɔkɔ watɛkɛtawɔ lo Limbu la Solomona, akakwɛ osekaseka w’ose Shulama alaka lo menda woho wakandayalɔtshiya la kɔmba tshɛ. (Limbu la Solomona 4:11) La ngandji tshɛ, sho pombaka mbidja yimba lo pudipudi kaso ka demba, naka hatolange nyangiya anto wele suke laso l’opumu wa kɔlɔ w’oma lo demba diaso. Solo ka malashi kana k’esɔ mbeyaka monga dimɛna, koko hatokoke mbuta ɔnɛ kema ohomba mbɔkaka lushi tshɛ kana ndɔtaka ahɔndɔ wa pudipudi lam’ele tekɔ la malashi wa mbutɛ lo demba kana l’esɔ ka shinola.

Tonge la wɛdimo

Lo kɛnɛ kendana la pudipudi ka demba, anto koka ndo ndjotamba olelo. Lo wedi ɔmɔtshi, ndjakiyanya otamanya lo kɛnɛ kendana la pudipudi mbeyaka ndjotoshishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ aso wa lo lɔsɛnɔ. Dikambo sɔ mbeyaka nto tɔsɛ wenya efula. Lo wedi okina, mvudu yaya emusu kana ɛyɛkayɛka koka tɔsɛ falanga efula dia ndjilɔngɔsɔla. Lo akambo ahende asɔ, ekɔ dikambo diakoka tokimanyiya dia nama luudu laso pudipudi ndo kɔmba.

Luudu kana lokombo latongake lɔnɛ kawotake. Mvudu kana toshambrɛ tahalɔngami diangɔ la kɔmba mongaka wolo mbidja pudipudi, ndo koka monga wolo dia mbeya lɛnɛ oshami mindo nɛ dia diangɔ mɔta elui elui. Koko luudu laha kawotake lɔlɔngiwɔ diangɔ dimɛna hɔshi wenya efula dia liɔmba kana lietɛ pudipudi. Bible tolakaka dia monga la lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ lo mbuta ɔnɛ: “Keli lam’ayutuyala la diango dia nde ndu la diango dia ndota, shu tayuyala la ongenongeno lu diango diako.”​—1 Timote 6:8.

Luudu longake kɔmba. Pudipudi ka la ngelo ekɔ ɔkɛndɛ w’onto tshɛ ladjasɛ lɔkɔ. Mbala efula epakapaka ka mvudu tatɛka oma lo toshambrɛ. Monga kɔmba kɛdikɛdi kitsha ɛngɔ l’ɛngɔ lo dihole diatɔ. Ɛnyɛlɔ, mbeto kalalawɔ kema dihole dia kitsha ahɔndɔ wa mindo. Ndo ekɔ wâle efula kalɛka diangɔ diakɛnya l’ana kana dihomɔ dikina okalɛkalɛ. Aksida efula watomba lo luudu ndja oma l’epakapaka ka ngasɔ.

Mbokɛmaka hwe dia pudipudi la yoho ya lɔsɛnɔ y’Okristo ekɔ akambo ahende wokakatanyi. Omvutshi Isaya mbelɛka yoho ya lɔsɛnɔ yalanga Nzambi ate ‘Mboka k’Ekila.’ Ndo nde kotshaka nto kanyi kina y’ɔlɔlɔ efula ɔnɛ ‘akanga wa mindo hawokoke mbidjɛ lɔkɔ.’ (Isaya 35:8) Eelo, monga la mbekelo y’ɔlɔlɔ yendana la pudipudi tatɛ oma ko kakianɛ, mɛnyaka mbetawɔ k’efula kele laso lo daka diaki Nzambi di’ɔnɛ kem’edja nde ayanga mbetɛ nkɛtɛ kɛnɛ paradiso ka pudipudi. Oma lâsɔ, l’ahole tshɛ wa l’okama wa nkɛtɛ w’olangala ɔnɛ, anto tshɛ wayotombola Jehowa Nzambi lo kitanyiya ɛlɛmbɛ ande wendana la pudipudi tshɛ lo tshɛ.​—Enyelo 7:9.

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Pudipudi ka lo luudu ekɔ ɔkɛndɛ w’onto tshɛ ladjasɛ lɔkɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Nkɛtɛ ywamɛ ndjadjaka pudipudi lo yoho ya diambo

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto