Osase w’oma le Nzambi minyaka wodjima!
“[Jehowa] atuminyiyaka udjima.”—2 SAMUELE 22:29.
1. Ngande wokakatanyi osase la lɔsɛnɔ?
‘NZAMBI akate ate: Osase wayale. Ko osase wakayala.’ (Etatelu 1:3) Oma l’ɛtɛkɛta w’ohomba efula ɛsɔ, ɔkɔndɔ w’etongelo wa lo dibuku di’Etatelu mɛnyaka dia Jehowa mbele kiɔkɔ y’osase wele otonga aha vɔ tshike ndoko ɛngɔ kotokoka monga la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ. Jehowa ekɔ nto kiɔkɔ y’osase wa lo nyuma wele ohomba efula dia tɔlɔmbɔla lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ. (Osambu 43:3) Nkumekanga Davidi akɛnya diɔtɔnganelo di’efula diele lam’asa osase wa lo nyuma la lɔsɛnɔ lam’akandafunde ate: ‘Wɛ mbele kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ; oma l’osase watoyakaka oma le yɛ mbakokaso mɛna osase.’—Osambu 39:6.
2. Oko wakadiɛnya Paulo, osase kakatana efula l’ɛngɔ kakɔna?
2 Yɛdikɔ y’ɛnɔnyi oko 1 000 l’ɔkɔngɔ wa nshi yakasɛnaka Davidi, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta dikambo di’ɔkɔndɔ w’etongelo. Lam’akandafundɛka etshumanelo k’Akristo ka la Kɔrɛtɔ, nde akate ate: “Ne dia [Nzambi] akati ati: Usasi wayoheta uma lu udjima.” Oma lâsɔ, Paulo akɛnya di’osase wa lo nyuma kakatana l’ewo k’oma le Jehowa lam’akandate ate: “Vo wamboheta l’etema asu, ne dia ntusha usasi wa mbeya lutumbu la [Nzambi] l’elundji ka Jesu.” (2 Koreto 4:6) Ngande watokomɛ osase ɔsɔ na?
Bible mbishaka osase
3. Naa osase watongamulɛ Jehowa oma l’ekimanyielo ka Bible?
3 Jehowa mbishaka anto osase wa lo nyuma ntondotondo oma l’ekimanyielo k’Ɔtɛkɛta ande, mbut’ate Bible. Ɔnkɔnɛ, lam’ekaso Bible ndo wakondjaso ewo k’oma le Nzambi, sho tshikaka di’osase ande tongamwɛ. Oma l’ekimanyielo ka Bible, Jehowa tongamulɛka osase lo kɛnɛ kendana l’asangwelo ande ndo totɛka nganɛ wakokaso sala lolango lande. Dikambo sɔ toshaka lɔsɛnɔ lele l’oyango ndo tokimanyiyaka dia kotsha ehomba aso wa lo nyuma. (Undaki 12:1; Mateu 5:3) Yeso akatɛtɛ dia sho pombaka mbidja yimba l’ehomba aso wa lo nyuma etena kakandate lam’akandavusolaka Ɛlɛmbɛ waki Mɔsɛ ate: “Akafundama ati: Untu hayala la lumu ne dia ma tu, Keli ayuyala la lo ne dia aui tshe watumba uma l’unyo wa [Nzambi].”—Mateu 4:4; Euhwelu k’Elembe 8:3.
4. Lo yoho yakɔna yele Yeso “osase wa la nkɛtɛ” na?
4 Yeso kakatanyema efula l’osase wa lo nyuma. Ɔnkɔnɛ, nde akayaete ndamɛ ate “osase wa la nkɛtɛ” ndo akate ate: “Ɔnɛ landjela hakɛndakɛnda lo wodjima, koko nde ayoyala l’osase wa lɔsɛnɔ.” (Joani 8:12, NW) Ɛtɛkɛta ɛsɔ tokimanyiyaka dia sho shihodia ɔkɛndɛ wa woke wele la Yeso wa mbewoya anto akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa. Naka sho nangaka mbewɔ wodjima ndo kɛndakɛnda l’osase waki Nzambi, kete sho pombaka pokamɛ kɛnɛ tshɛ kata Yeso ndo ndjela ɛnyɛlɔ ndo wetshelo ande wɔkɔndwami lo Bible dimɛna dimɛna.
5. Ɔkɛndɛ akɔna waki l’ambeki waki Yeso l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande na?
5 Nshi ngana tsho la ntondo ka nyɔi kande, lam’akayaete Yeso nto ɔnɛ osase, nde akatɛ ambeki ande ate: “[Osase w]ayuyala etenyi ka tshitshe ketu l’atei anyu. Nyutetetshi lam’ekinyu la [osase], udjima atukunyutana. One leteta lu udjima, heyi lene atandatshu. Lam’ekinyu la [osase], [“nyonge la mbetawɔ l’osase,” NW] dia nyu ndjala ana wa [osase].” (Joani 12:35, 36) Wanɛ wakakome ana w’osase wakeke “aui w’ololo” wa lo Bible. (2 Timote 1:13, 14) Oma lâsɔ, vɔ wakakambe l’ɛtɛkɛta ɛsɔ w’amɛna dia kotola akanga w’etema ɔlɔlɔ oma lo wodjima ko mbaela l’osase waki Nzambi.
6. Naa mɛtɛ k’ohomba efula kendana l’osase ndo la wodjima katanaso lo 1 Joani 1:5 na?
6 Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “[Nzambi] eko [osase], udjima kema le ndi.” (1 Joani 1:5) Tolembete otshikitanu wele lanɛ lam’asa osase la wodjima. Osase wa lo nyuma ndja oma le Jehowa, ndo wodjima wa lo nyuma hawokoke ndja oma le nde. Ko lâsɔ, ele kiɔkɔ ya wodjima na?
Kiɔkɔ ya wodjima wa lo nyuma
7. Ele lo kiɔkɔ ya wodjima wa lo nyuma wa l’andja ɔnɛ ndo shɛngiya yakɔna yele lande le anto?
7 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta dikambo dia ‘jambizambi ya l’andja ɔnɛ.’ Oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, nde akate dikambo diaki Satana Diabolo. Nde akakome polo ndo lo mbuta dia nde “ambete waku wahetawo uku tutshungu lu tukanyi tawo, ne dia usasi a lukumu l’ololo la lutumbu la Kristu, leli efanelu ka [Nzambi] tawahetelaki.” (2 Koreto 4:4) Anto efula mbutaka dia vɔ wekɔ la mbetawɔ le Nzambi, koko, efula ka l’atei awɔ hawetawɔ ɔnɛ Diabolo ekɔ. Lande na? Nɛ dia vɔ hawolange mbetawɔ dia wolo ɔmɔtshi wa kɔlɔ, woleki w’anto koka monga ndo nɔmbɔla tokanyi tawɔ. Koko, oko wadiɛnya ɔpɔstɔlɔ Paulo, Diabolo ekɔ, ndo ekɔ lo tshutshuya anto di’aha vɔ mɛna osase w’akambo wa mɛtɛ. Wolo wele la Satana wa nɔmbɔla timba t’anto mɛnamaka oma l’ɛtɛkɛta ɛnɛ wa prɔfɛsiya wawɔsawɔ oko “ukeshi a wa la kete tshe.” (Enyelo 12:9) Kɛnɛ kakatatshi omvutshi Isaya ɔnɛ kayotomba oma l’elimu waki Satana, mɛnamaka ɛlɔ kɛnɛ le anto tshɛ, onyake le wanɛ wakambɛ Jehowa: “Enda, hyutshihutshi ayukumba kete, la udjima a tshududu asi wedja.”—Isaya 60:2.
8. Lo toho takɔna tɛnya wanɛ wele lo wodjima wa lo nyuma dia vɔ wambonganɛ?
8 Ekɔ wolo onto mɛna ɛngɔ lo wodjima wa tshududu. Onto koka shishɔ kana minganɛ esadi eto. Popo ndo wanɛ wele lo wodjima wa lo nyuma kema la shɛnɔdi ndo kem’edja vɔ wayonganɛ lo yoho ya lo nyuma. Vɔ koka shisha dikoka diawɔ dia tshikitanya akambo wa mɛtɛ la wa kashi, ɔlɔlɔ la kɔlɔ. Omvutshi Isaya akatɛkɛta dia wanɛ wele lo wodjima wa ngasɔ lam’akandafunde ate: “Mananu kayali le waku watetaka kolo ololo, la ololo kolo; watukadimulaka udjima usasi, la usasi udjima; ndu watukadimulaka ululu mpe, la mpe ululu!” (Isaya 5:20) Wanɛ wasɛna lo wodjima wa lo nyuma sɛngiyamaka oma le jambizambi ya wodjima, Satana Diabolo, ndo vɔ manganaka etale la kiɔkɔ y’osase ndo ya lɔsɛnɔ.—Efeso 4:17-19.
Mimɔ oma lo wodjima otsha l’osase ekɔ dikambo dia wolo
9. Lembetshiya nganɛ wangɛnangɛna atshi wa kɔlɔ wodjima oyadi wa mɛtɛ mɛtɛ kana wa lo nyuma.
9 Jɔbɔ kanga kɔlamelo akɛnya woho wangɛnangɛna atshi wa kɔlɔ wodjima wa mɛtɛ mɛtɛ lam’akandate ate: “Ashu wa kanga munanyi watukungaka tushu ta shimba, ata ati: Nduku untu layomena; ndi atukumbaka elundji kandi.” (Jobo 24:15) Atshi wa kɔlɔ wekɔ vɔ lawɔ lo wodjima wa lo nyuma, ndo wodjima ɔsɔ koka monga wa tshududu. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate di’awui wa mindo wa dieyanelo, wovi, lokaki, edjwelo ka wanu, ɛngɛnɔngɛnɔ wa kɔlɔ, ndo lokeso ekɔ l’atei w’akambo wasala anto wele lo wodjima. Koko onto tshɛ lakoma l’osase w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi koka tshikitana. Lo mukanda wakandafundɛ ase Kɔrɛtɔ, Paulo akɛnya di’onto koka sala otshikitanu wa ngasɔ. Akristo efula wa la Kɔrɛtɔ wakayakimɔka ntondo lo ditshelo dia wodjima, diakɔ diakawatɛ Paulo ate: “Keli nyu nyakayaedia, nyakakidiama, nyakayindjama lu lukumbu la Khumadiondjo Jesu Kristu, la le nyuma ka [Nzambi k]asu.”—1 Koreto 6:9-11.
10, 11. Yeso ngande wakandakanɛ pami kakandasɛnya washo? (b) Bonde kahasɔnɛ anto efula osase?
10 Lam’atomba onto oma lo wodjima wa tshududu oya l’osase, ondo ayohomba yema y’etena kɛmɔtshi ka tshitshɛ mbeta dia washo ande mbekesanɛ l’osase. La Bɛtɛsayida, Yeso akasɛnya pami kɛmɔtshi kakotɔ tshungu, koko nde kombɔsɛnya mbala kakɔ ɔtɔi. “Ndi akakimela kanga tshungu lu lunya, akamo la ndi yema lu ngelu. Ndi akawutela losoi lu ashu, akawahe anya; akawumbula ati: we menaka engo kemotshi? Ndi akedia ashu, akati ati: Dimi lambena antu, keli lambuwaena wakendakenda uku etamba. Jesu akananda ashu andi ntu, ku ndi akendi tee, akakono, akenyi diango tshe ololo.” (Mako 8:23-25) Ondo, Yeso akayasɛnyaka pami kɛsɔ yema yema woho wa nde ndjaekesanyiya ndamɛ l’osase wa wonya. Sho kokaka kanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki la pami kɛsɔ lam’akandonge l’akoka wa mɛna.
11 Ɔnkɔnɛ, ɔngɛnɔngɛnɔ wakonge la pami kɛsɔ hawɛdimi l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa wanɛ wakimanyiyawɔ dia tomba yema yema, oma lo wodjima wa lo nyuma, ko ndja oya l’osase w’akambo wa mɛtɛ. Lam’ɛnaso ɔngɛnɔngɛnɔ wele lawɔ, sho koka ndjambola bonde kahakotwama anto efula oya l’osase. Yeso akasha ɔkɔkɔ wahakotwama anto efula lo mbuta ate: “Elumbwelu kene ati: [Osase w]akayi la kete, keli antu wakaleki nanga udjima, uleki [osase], ne dia etsha awo waki kolo. Untu tshe latutshaka kolo, atuhetshaka [osase]. Ndi hatuyakaka lu [osase nɛ dia], watukûtshumuya dia etsha andi.” (Joani 3:19, 20) Eelo, anto efula nangaka sala ‘akambo wa kɔlɔ,’ ɛnyɛlɔ oko awui wa mindo, pɛnyahɛnya anto, kashi, okadi, ndo wovi. Ndo vɔ ndeka ngɛnangɛna wodjima wa lo nyuma waki Satana, nɛ dia vɔ mbashaka diaaso dia sala kɛnɛ tshɛ kalangawɔ.
Totetemale pama l’osase
12. Lo toho takɔna tambotokondja wahɔ lo ndja l’osase?
12 Tatɛ oma l’etena kakatakondja ewo k’osase, etshikitanu akɔna wambotosala? Mbala mɔtshi ekɔ ɔlɔlɔ mboka yema sso l’ɔkɔngɔ ko menda polo lo yɛdikɔ yakɔna yambotohama lo nyuma. Naa mbekelo ya kɔlɔ yambototshika? Naa ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ laso wakatonge l’akoka wa kandola? Ngande wakatatshikitanya eyango aso wendana la nshi yayaye? Oma lo wolo wa Jehowa ndo oma l’ekimanyielo ka nyuma kande k’ekila, sho koka tetemala tshikitanya lonto ndo ekanelo kaso ka yimba, etshikitanu wayɛnya dia tekɔ lo mbetawɔ osase wambotokondja. (Efeso 4:23, 24) Paulo akate ate: “Ne dia ntundu nyu nyaki udjima, keli kakiane nyu nyambuyala [osase] le Khumadiondjo. Nyokendekende uku ana wa [osase] (ne dia elua wa [osase] weli tshe ololo la uluwanyi la mete).” (Efeso 5:8, 9) Mbetawɔ dia sho nɔmbwama l’osase waki Jehowa toshaka elongamelo ndo oyango ɔmɔtshi ndo ndowanyaka nsɛnɔ y’anto wotodingi. Ndo sho ngɛnyangɛnyaka otema wa Jehowa lam’asalaso etshikitanu wa ngasɔ!—Tukedi 27:11.
13. Ngande wakokaso mɛnya lowando laso l’osase wa Jehowa, ndo kakɔna kele ohomba efula dia monga la lɔkɛwɔ la ngasɔ?
13 Sho mɛnyaka lowando laso lo lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lele laso lo ngamula osase wa Jehowa, mbut’ate lo mbetsha ase nkumbo, angɛnyi ndo asukanyi aso akambo w’oma lo Bible wakateke. (Mateu 5:12-16; 24:14) Esambishelo ndo lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ l’Akristo ekɔ tshondo ya lohango le wanɛ watona tohokamɛ. Paulo ate: “Nyuhimbi kene kayongenyangenya Khumadiondjo. Tanyuyalaki engenyi w’akambu wa udjima wahato elua, keli nyâhangweli.” (Efeso 5:10, 11) Dia kimanyiya anto akina dia vɔ tona wodjima ndo sɔna osase nɔmbaka dia sho monga la dihonga. Kɛnɛ kele ohomba efula ele, monga la kɛtshi, ndjakiyanya dikambo di’anto akina, ndo monga la saki k’oma k’ɛse otema ka mbaewoya osase w’akambo wa mɛtɛ dikambo dia wahɔ awɔ wa pondjo.—Mateu 28:19, 20.
Tewɔ osase wa kashi!
14. Lo kɛnɛ kendana l’osase, ɔhɛmwɛlɔ akɔna wahombaso kitanyiya?
14 Wanɛ wele l’ashi a weke lo wenya wa wodjima ngɛnangɛnaka woho w’osase tshɛ. Lo nshi y’edjedja, wakakitshaka diangɔ dimɔtshi diatondja esase lo tɔsɔdi t’ave wa l’omamu w’ashi a wake wa l’Angleterre dia mɛnya lɛnɛ akoka temɛ masuwa wonya wa mvula ngembe. Wanɛ wakamba lo masuwa wakangɛnangɛnaka dia nɔmbwama l’esase ɛsɔ dia vɔ mbeya dihole dia memɛ masuwa aha la wâle ɔmɔtshi tomba. Koko esase ɛmɔtshi aki wa kashi, mbut’ate wakakesaka anto. Lo dihole dia vɔ mbishola dibongo dia memɛ masuwa, efula wakanganyiyamaka ndo wakatɔtɛtaka l’ave wa l’emamu ko wakadindaka. L’andja ɔnɛ wa kɔlɔ, sho pombaka ndjalama di’aha kotɔma l’osase wa kashi wakoka tongamwɛ oko weso lo masuwa wa lo nyuma. Vɔ totɛka dia “ndu Satana katukadimoka uku ondjelo a yanyi.” Woho akɔ wamɛ, mbele ndo ekambi ande, mbidja ndo wa apɔsta wekɔ “ekambi w’akambu wa kolo” wele ndo vɔ “nkadimo[ka] uku ekambi w’akambu w’ololo.” Naka sho monga la tokanyi ta kɔlɔ tele oko t’anto asɔ, kete wɛkamu wele laso l’Ɔtɛkɛta wa Jehowa w’akambo wa mɛtɛ, mbut’ate Bible wayokitakita ndo sho koka shisha mbetawɔ kaso.—2 Koreto 11:13-15; 1 Timote 1:19.
15. Kakɔna kayotokimanyiya dia tshikala lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ na?
15 Omembi w’esambo akafunde ate: “Dui diaye dieko tala l’ekulu ami, ndu usasi lu mbuka kami.” (Osambu 119:105) Eelo, Jehowa Nzambi kaso ka ngandji ekɔ lo ngamula ‘mboka ka mpika katɔla otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo,’ nɛ dia “ndi nangaka antu tshe nshimbamela ndu nkuma lu ewu ka mete.” (Mateu 7:14; 1 Timote 2:4) Kitanyiya adjango wa lo Bible ayotokokɛ di’aha sho takɔ mboka kɛsɔ ka mpika ko tshɔ otsha lo mboka ka wodjima. Paulo akafunde ate: “Efundelu tshe k’uma le [Nzambi] keko ololo mbetsha antu, la mbalaka, la mbaewula, la mbaekiya lu akambu w’ololo.” (2 Timote 3:16) Dia sho pama lo nyuma, sho pombaka mbetshama Ɔtɛkɛta wa Nzambi. L’ekimanyielo k’osase w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho koka ndjahangwɛ shamɛ, kana pangwemɛ oma le anami w’ɛkɔkɔ woludi la ngandji wa l’etshumanelo naka ekɔ ohomba. Woho akɔ wamɛ, sho koka mbidja akambo l’ɔnɔngɔ ndo mbetawɔ engwelo la ndjakitshakitsha tshɛ dia sho tetemala kɛndakɛnda lo mboka ka lɔsɛnɔ.
La lowando tshɛ tɔkɛndɛkɛndɛ l’osase
16. Ngande wakokaso mɛnya lowando laso l’osase wa diambo watosha Jehowa na?
16 Ngande wakokaso mɛnya lowando laso l’osase wa diambo watosha Jehowa na? Joani tshapita 9 totɛka dia lam’akasɛnya Yeso pami kakotɔ tshungu washo, pami kɛsɔ akonge la lowando l’efula otsha le nde. Woho akɔna na? Nde aketawɔ dia Yeso ekɔ Ɔna Nzambi ndo akate lo sɛkɛ dia nde ekɔ ‘omvutshi ɔmɔtshi.’ Ndo nto, la dihonga tshɛ, nde akahangwɛ wanɛ wakalange mɔnyɔla dihindo diaki Yeso. (Joani 9:17, 30-34) Ɔpɔstɔlɔ Petero akelɛ akitami w’esɔ wa l’etshumanelo k’Akristo ɔnɛ “wudja wakawasonola.” Lande na? Nɛ dia vɔ waki la dionga dia lowando oko pami kɛsɔ kakotɔ tshungu ndo kakawasɛnya washo. Vɔ wakɛnya lowando lawɔ otsha le Jehowa, Otshungudi awɔ, lo “menya akina ololo wa one laka[wae]ti uma lu udjima utsha lu [“osase ande wa mamba,” NW].” (1 Petero 2:9; Kolosai 1:13) Wanɛ wele l’elongamelo ka nsɛna lanɛ la nkɛtɛ wekɔ la dionga dia lowando dia ngasɔ, ndo wekɔ lo sukɛ anangɛwɔ w’akitami w’esɔ lo tewoyaka akambo w’‘ɔlɔlɔ’ waki Jehowa lo sɛkɛ. Ande diɛsɛ dia woke diakasha Nzambi anto wele kema kokele lee!
17, 18. (a) Ɔkɛndɛ akɔna wele l’onto tshɛ? (b) Lo mbokoya ɛnyɛlɔ kaki Timɔtɛ, kakɔna kakeketshama Okristo tshɛ dia mbewɔ?
17 Ekɔ ohomba monga l’otema wangɛnangɛna osase w’akambo wa mɛtɛ. Tohɔ dia ndoko onto l’atei aso lakotɔ l’ewo k’akambo wa mɛtɛ. Amɔtshi wakayokikondjaka waya epalanga, ndo wakayɛnaka esadi eto woho woleki osase wodjima la fwa. Akina waki la diɛsɛ dia woke dia mbodiama oma le ambutshi woka Nzambi wɔma. Le anto asɔ, vɔ koka mɔnyɔla osase ɔsɔ esadi eto. Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi wele ambutshi ande wakakambɛka Jehowa la ntondo ka nde mbotɔ, aketawɔ dia paka l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula ndo wa nde sala welo efula mbakandayoshihodiaka dimɛna ndo mbeya ohomba w’akambo wa mɛtɛ wakawawetsha oma ko kiɛndakɛnda. (2 Timote 3:15) Oyadi dikɛnda kana opalanga mbeso, sho tshɛ tekɔ l’ohomba wa monga la lowando l’efula l’akambo wa mɛtɛ wakatosholɛ Jehowa.
18 Ɔlɔngɔlɔngɔ Timɔtɛ aketshama “afundelu w’ekila” oma ko dikɛnda diande, koko paka lo nde ndjaketembola l’olimu ande mbakandayokomaka Okristo wambotshunda. (2 Timote 3:15) L’etena kɛsɔ mbakandayongaka l’akoka wa kimanyiya ɔpɔstɔlɔ Paulo, ɔnɛ lakɔlɔmbɛ ate: “Utetemali dia ndjakimo le [Nzambi] uku untu lambuluwana, uku usi ulimu laha la dikambu dia mbutshama sonyi. Enya antu aui wa mete w’usimbwi atu.” L’ɛnyɛlɔ ka Timɔtɛ, tewɔ sho tshɛ kɛnɛ kokoki totsha sɔnyi, kana kokoki Jehowa mbotshama sɔnyi lo dikambo diaso!—2 Timote 2:15.
19. (a) L’ɛnyɛlɔ kaki Davidi, kakɔna kahombaso mbuta sho tshɛ na? (b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
19 Tekɔ l’ɔkɔkɔ wa tombola Jehowa latosha osase ande w’akambo wa mɛtɛ. L’ɛnyɛlɔ kaki Nkumekanga Davidi, sho mbutaka ɔnɛ: “Ee, we [Jehowa] keli usasi [aso], [Jehowa] atu[to]nyiyaka udjima.” (2 Samuele 22:29) Diakɔ diahatahombe mboka wɔma nɛ dia dikambo sɔ koka ndjotokonya dia sho kawola nto lo wodjima wele tamboshilaka la tomba oma lɔkɔ. Ɔnkɔnɛ, sawo diayela diayotokimanyiya dia mɛna ohomba washaso akambo wa mɛtɛ waki Nzambi lo nsɛnɔ yaso.
Kakɔna Kamboyeka?
• Ngande wangamulɛ Jehowa anto osase wa lo nyuma?
• Okakatanu akɔna wele la wodjima wa lo nyuma wotodingi?
• Naa wâle wahombaso mbewɔ?
• Ngande wakokaso mɛnya lowando laso l’osase w’akambo wa mɛtɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Jehowa mbele kiɔkɔ y’osase wɛnama la washo ndo wa lo nyuma
[Osato wa lo lɛkɛ 25]
Oko wakayakɔnɔyaka Yeso kanga tshungu yema yema, mbatokimanyiyande dia tomba oma lo wodjima wa lo nyuma