‘Nyoyale la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ l’atei w’ase wedja’
‘Nyɔlɛmiya anto wa weho tshɛ ndo nyolange nkumbo k’otondo k’anangɛso.’—1 PETERO 2:17.
1, 2. (a) Lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, awui akɔna wakate jurunalistɛ mɔtshi? (b) Lande na kasala Ɛmɛnyi wa Jehowa la wolo dia tetemala la ndjela ɛlɛmbɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ?
AMBETA ɛnɔnyi efula wele, jurunalistɛ mɔtshi ya l’osomba w’Amarillo la Texas lo wodja w’États-Unis akembola ɛtɛmwɛlɔ wotshikitanyi wa lo lɛkɛ lɔsɔ ndo akafunde kɛnɛ kakandɛnyi. Ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi akawambiya efula nɛ dia vɔ wakatshikitana l’ɛtɛmwɛlɔ ekina tshɛ. Nde akate ate: “L’edja k’ɛnɔnyi esato, dimi lakɔtɔ lo nsanganya ya weke y’Ɛmɛnyi wa Jehowa lo Civic Center ka l’Amarillo yasalawɔ ɔnɔnyi tshɛ. Lam’akamasanganaka la wɔ, ndoko lushi lakamɛnyi onto ahɛtsha mfɔka, adihola olangi wa wanu kana atondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. Vɔ waki pudipudi koleki, waki la loshilambo l’efula, wakayalɔtshiya dimɛna ndo waki lemba l’anto lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ lahatahomanaka lami ndoko lushi.” Ɛtɛkɛta wa lowando wa ngasɔ fundamaka mbala efula lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lande na kandɔma Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala la mbala oma le anto wele kema lawɔ mbetawɔ ɔtɔi na?
2 Mbala efula, ekambi waki Nzambi mandɔmaka l’ɔtɛ wa lɔkɛwɔ lawɔ l’ɔlɔlɔ. Etena kele ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ wekɔ lo taleke ndana, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbɔsaka ɛlɛmbɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ oko tshondo y’ɔkɛndɛ wahombawɔ kotsha, mbut’ate oko etenyi kɛmɔtshi k’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Vɔ mbeyaka ɔnɛ etsha awɔ wekɔ la shɛngiya ya wolo lo woho wahomba anto akina mbɔsa Jehowa ndo anangɛwɔ w’Akristo ndo vɔ mbeyaka nto ɔnɛ lɔkɛwɔ lawɔ l’ɔlɔlɔ shikikɛka akambo wa mɛtɛ wasambishawɔ. (Joani 15:8; Tito 2:7, 8) Lâsɔ, nyɛsɔ tende woho wakokaso nama lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ dia lokumu l’ɔlɔlɔ lele l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lɔsɔ tetemala ndo woho wakondjaso wahɔ lo sala dikambo sɔ.
Nkumbo k’Okristo
3. Oma l’akambo akɔna wahomba nkumbo y’Akristo kokamɛ?
3 Tɔsɛdingole lɔkɛwɔ laso l’atei wa nkumbo. Dibuku Die Neuen Inquisitoren: Religionsfreiheit und Glaubensneid (Anyanginyangi w’Eyoyo: Lotshungɔ l’Ɔtɛmwɛlɔ ndo Kandjema Katɔ) diakafunde Gerhard Besier nde la Erwin K. Sheuch, mbutaka ɔnɛ: “Le [Ɛmɛnyi wa Jehowa] nkumbo ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi kahomba kokamɛ lo yoho ya lânde.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ wekɔ mɛtɛ, ndo ɛlɔ kɛnɛ ekɔ akambo efula wa wâle wahomba nkumbo kokamɛ oma lɔkɔ. Tekɔ l’ana ‘waya bu l’okitanyiya le ambutshi’ ndo epalanga “waha la ngandji ka mete” kana “wahayakimela.” (2 Timote 3:2, 3) Nkumbo yaya ahole w’awui wa ngala lam’asa atshukanyi; ambutshi waya pɛnyɔ ndo hawoyodja anawɔ yimba; ndo ana waya atɔmbɔki, woyasha lo dinɔnɔ dia wolo ndo l’awui wa mindo kana wolawɔ oma lawakawɔ. Akambɔ asɔ tshɛ tomba oma lo shɛngiya ya kɔlɔ yele la ‘yimba y’andja ɔnɛ.’ (Efeso 2:1, 2) Sho pombaka kokɛ nkumbo yaso oma lo yimba shɔ. Woho akɔna na? Lo kitanyiya alako ndo ɛlɔmbwɛlɔ washa Jehowa ase nkumbo.
4. Naa ɛkɛndɛ wele l’ase Nkumbo y’Akristo lam’asawɔ?
4 Atshukanyi w’Akristo mbeyaka di’onto l’onto ɛkɔ l’ɛkɛndɛ wendana l’ehomba wa longandji, wa lo nyuma ndo wa lo demba otsha le osekande. (1 Koreto 7:3-5; Efeso 5:21-23; 1 Petero 3:7) Ambutshi w’Akristo wekɔ l’ɛkɛndɛ wa wotsho efula otsha le anawɔ. (2 Koreto 12:14; Efeso 6:4) Ndo etena kayole ana lo nkumbo k’Okristo, vɔ mbekaka dia vɔ lawɔ wekɔ l’ɛkɛndɛ. (Tukedi 1:8, 9; 23:22; Efeso 6:1; 1 Timote 5:3, 4, 8) Dia kotsha ɛkɛndɛ wa lo nkumbo pombaka mbidja welo, mbɔsa yɛdikɔ ya wolo ndo monga la yimba ya ngandji la ya ndjahombia. Koko, lo yɛdikɔ yakotsha ase nkumbo tshɛ ɛkɛndɛ wakawasha Nzambi, lo yɛdikɔ yakɔ yamɛ monga onto l’onto tshondo y’ɔtshɔkɔ otsha le onto okina ndo otsha le etshumanelo. Ndo kɛnɛ koleki tshɛ ele, vɔ tombolaka Jehowa Nzambi lele Kiɔkɔ ya nkumbo.—Etatelu 1:27, 28; Efeso 3:15.
Nkumbo k’Akristo k’anto l’ɔnango
5. Ɛtshɔkɔ akɔna wakondjaso oma l’osanganelo wa l’asekaso Akristo?
5 Oko weso Akristo, sho lawɔ tekɔ l’ɛkɛndɛ otsha le asekaso ambetawudi wa l’etshumanelo ndo djekoleko otsha le wanɛ wakenga ‘nkumbo k’anangɛso ka l’andja w’otondo.’ (1 Petero 5:9) Diɔtɔnganelo diele lam’asaso l’etshumanelo diekɔ ohomba efula lo kɛnɛ kendana la yônge yaso ya lo nyuma. Etena kasanganaso l’asekaso Akristo, sho kondjaka ekeketshelo k’oma lo lɔngɛnyi lele lam’asaso nd’oma lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma ya dimɛna y’oma le ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.’ (Mateu 24:45-47) Naka tekɔ l’ekakatanu, kete sho koka ntshɔ otsha le anangɛso dia tokondja alako w’eshika w’oma l’atɔndɔ wa l’Afundelo. (Tukedi 17:17; Undaki 4:9; Jakoba 5:13-18) Etena keso lo dihombo, anangɛso hawotokalɛ. Ekɔ mɛtɛ diɛsɛ dia monga l’atei w’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi!
6. Ngande wakɛnya Paulo dia tekɔ l’ɛkɛndɛ otsha le Akristo akina?
6 Koko, oyango weso l’etshumanelo bu wa nongola tsho koko ndo wa mbisha. Diakɔ diakate Yeso ate: “Mbisha, ambuleka nungula otshoko.” (Etsha 20:35) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akɛnya ohomba wa monga la yimba ya lokaho lam’akandafunde ate: “Tutetemali lu [mbewoya] mbetawo k’elungamelu kasu, to katukengama; ne dia one lakalaki daka ne eli la kolamelu. Tukananeli untu l’untu dia ntomboshanya lu ngandji la lu elimu w’ololo. Tatukimoki nsangana kame, uku eli etshelu k’amotshi, keli tukikitshanyaki. Tuleki ntsha okone, ne dia nyambena nyati: lushi lako laya suki.”—Heberu 10:23-25.
7, 8. Ngande wɛnyaso yimba ya lokaho oyadi l’atei w’etshumanelo kaso kana otsha le Akristo wa lo wedja ekina?
7 L’atei w’etshumanelo, sho mbewoyaka “elungamelu kasu” lam’ashaso kɔmatɛrɛ wonya wa losanganya kana washaso lonya lo tenyi dikina dia losanganya. Welo wa ngasɔ mɛtɛ keketshaka anangɛso. Sho mbakeketshaka nto oma l’asawo aso wa la ntondo ndo wa l’ɔkɔngɔ wa losanganya. Ɔsɔ ekɔ etena kakokaso keketsha onto lambɔla lo nyuma, samba ɔnɛ lambɔkɔmɔ otema ndo keketsha onto lele la hemɔ. (1 Tesalonika 5:14) Akristo w’eshika wekɔ la lokaho lo kɛnɛ kendana la weshasha wa ngasɔ wakonya efula ka wanɛ wɔtɔ mbala ka ntondo lo nsanganya yaso dia mamba lo mɛna ngandji kele lam’asaso.—Osambu 37:21; Joani 15:12; 1 Koreto 14:25.
8 Koko, ngandji kaso hahembetɛ tsho l’etshumanelo kaso. Tɔ kokanɛka le nkumbo k’otondo k’anangɛso ka l’andja w’otondo. Diakɔ diele, ɛnyɛlɔ, sho mɛnaka shɛtɛshɛtɛ ya weshasha wendana la wokelo wa Mbalasa ya Diolelo l’oseka Mbalasa ka Diolelo tshɛ. Ondo tekɔ la Mbalasa ka Diolelo ka dimɛna, koko sho mbeyaka dia nunu di’asekaso Akristo wa lo wedja ekina kema l’ahole w’eshika wa sanganaka. Lam’akimɔso falanga dikambo dia wokelo wa Mbalasa ya Diolelo, sho mɛnyaka ngandji kaso otsha le anto asɔ oyadi kânga ondo hatowaeye.
9. Ɔkɔkɔ akɔna w’oshika watshutshuya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia mbokana ngandji lam’asawɔ?
9 Lande na kokana Ɛmɛnyi wa Jehowa ngandji lam’asawɔ? Nɛ dia Yeso akawadjangɛ dia vɔ sala dikambo sɔ. (Joani 15:17) Ndo ngandji kele lam’asawɔ ekɔ djembetelo yɛnya dia nyuma kaki Nzambi kekɔ lo kamba olimu le ɔm’ɔmɔ wa l’atei awɔ kana lo tshɛ kawɔ. Ngandji ekɔ l’atei w’“elua wa nyuma.” (Ngalatiya 5:22, 23) Lam’eka Ɛmɛnyi wa Jehowa Bible, wɔtɔwɔ lo nsanganya y’Akristo, ndo walɔmbawɔ Nzambi l’etete, ngandji tanemaka wonya tshɛ l’atei awɔ kânga mbasɛnawɔ l’andja wele ‘ngandji k’anto efula kambɔla.’—Mateu 24:12.
Diɔtɔnganelo dia la andja ɔnɛ
10. Ɔkɛndɛ akɔna wele laso otsha le ase andja ɔnɛ?
10 Ɛtɛkɛta waki Paulo wendana la ‘wotelo w’elongamelo kaso lo sɛkɛ’ toholaka ɔkɛndɛ okina. Mbewoya mbetawɔ kaso lo sɛkɛ kɛdikɛdi sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ le wanɛ wahatonge Akristo w’anangɛso. (Mateu 24:14; 28:19, 20; Romo 10:9, 10, 13-15) Esambishelo kɛsɔ ekɔ yoho kina ya mbisha. Olimu ɔsɔ nɔmbaka wenya, welo, ɛlɔngɔswɛlɔ, wekelo, ndo okambelo wa la kɛnɛ kele l’onto. Diakɔ diakafunde Paulo nto ate: “Dimi leko la dibasa le asi Ngirika ndu le asendji, le akanga a yimba, ndu le akanga a dinginya. Okone dimi la pusa efula dia ndjunyusambisha lukumu l’ololo ndu nyu weli lu Romo.” (Romo 1:14, 15) L’ɛnyɛlɔ kaki Paulo, aha sho tona dia futa “dibasa” sɔ.
11. Naa atɔndɔ ahende w’oma l’Afundelo walɔmbɔla diɔtɔnganelo diasaso l’andja ɔnɛ, ndo kakɔna kahombaso mbeyaka?
11 Onde tekɔ l’ɛkɛndɛ ekina otsha le wanɛ wele bu asekaso ambetawudi? Eelo. Mɛtɛ, sho mbeyaka dia “wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” (1 Joani 5:19) Sho mbeyaka dia Yeso akate dikambo di’ambeki ande ate: “Vo kema wa [“l’andja ɔnɛ,”NW], uku wemi kema la [“l’andja ɔnɛ,” NW].” (Joani 17:11, 15, 16) Koko, tekɔ lo nsɛna l’andja ɔnɛ, tekɔ lo kotsha ehomba wa lo lɔsɛnɔ lɔkɔ ndo tekɔ lo kamba elimu lɔkɔ. (Joani 17:11, 15, 16) Ɔnkɔnɛ, tekɔ l’ɛkɛndɛ otsha le andja ɔnɛ. Naa ɛkɛndɛ akɔ na? Ɔpɔstɔlɔ Petero akakadimola lo wombola ɔsɔ. Yema tshitshɛ la ntondo k’elanyelo ka Jerusalɛma, nde akafundɛ Akristo wa l’Asie Mineure mukanda, ndo divɛsa dimɔtshi dia lo mukanda ɔsɔ tokimanyiyaka dia monga la wɛdimo lo diɔtɔnganelo diele lam’asaso l’andja ɔnɛ.
12. Lo woho akɔna wele Akristo “antu wa kana la angendangenda,” ndo oko wewɔ anto akana ndo angɛndangɛnda, akambo akɔna wahombawɔ mbewɔ?
12 L’etatelo, Petero akate ate: “Elangimi, dimi lambunyosengasenga uku angendangenda la ambitshanyimi nti: Nyoseke saki ya dimba yatoloshaka [anima] anyu ta.” (1 Petero 2:11) Lo nyuma, Akristo wa mɛtɛ wekɔ “antu wa kana la angendangenda,” nɛ dia oyango woleki wa lo nsɛnɔ yawɔ ele elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo. Le wanɛ wakakitama nyuma vɔ wayotɔsɛna pondjo l’olongo ndo le “ekoko ekina,” vɔ wayɔsɛna pondjo pondjo lo paradiso ka la nkɛtɛ. (Joani 10:16; Filipi 3:20, 21; Heberu 11:13; Enyelo 7:9, 14-17) Ko nsaki ya demba kɛdikɛdi na? Nsaki ya demba mendanaka la nsaki ka monga ɔngɔnyi, ka monga la lokumu, k’akambo wa mindo, ndo nsaki kele oko “kandjema” ndo “okomiya.”—Kolosai 3:5; 1 Timote 6:4, 9; 1 Joani 2:15, 16.
13. Ngande ‘walɔshana nsaki ya demba la anima aso’?
13 Nsaki shɔ mɛtɛ “yatoloshaka [anima aso] ta.” Yɔ nanyaka diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi ndo mbidjaka elongamelo kaso k’Okristo (mbut’ate “anima” kana lɔsɛnɔ laso) lo wâle. Ɛnyɛlɔ, naka sho ndjasha l’awui wa mindo, ngande wayotokoka nambola alemba aso oko “ulambu wa lumu, la w’ekila, la wa ngenyangenya [Nzambi]” na? Naka tambotala lo djonga ya nsaki ka lomombo, onde tekɔ lo kotsha ɛtɛkɛta wata ɔnɛ “ntundu nyutayangi diulelu”? (Romo 12:1, 2; Mateu 6:33; 1 Timote 6:17-19) Yoho yoleki dimɛna ele ndjela ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ, lo tona kɛnɛ katokotola otsha l’andja ɔnɛ ko mbetsha olimu waki Jehowa lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso. (Mateu 6:19, 20; Heberu 11:24-26) Ɔsɔ ekɔ dikambo di’ohomba efula diatokimanyiya dia monga la wɛdimo lo diɔtɔnganelo diele lam’asaso l’andja ɔnɛ.
‘Toyale la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ’
14. Oko weso Akristo, lande na kasalaso la wolo dia mongaka la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ?
14 Ɛlɔmbwɛlɔ kekina k’ohomba efula tanemaka l’ɛtɛkɛta waki Petero wayela ɛnɛ: “Nyuyali la [lɔkɛwɔ l]’ololo l’atei w’asi wedja. Okone, naka wambunyosongwela vati: Nyu nyeko atshi wa kolo, naka vo wayena etsha anyu w’ololo, ku vo wayutumbula [Nzambi], lu lushi layundâkendela.” (1 Petero 2:12) Oko weso Akristo, sho salaka tshɛ dia mbisha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. La kalasa sho mbekaka l’etete. L’ahole aso w’olimu, sho kambaka la wolo ndo sho bu la lokeso oyadi kânga owandji aso w’olimu ekɔ ose awui wolo. Lo nkumbo kele olonganyi okina bu ombetawudi, omi kana wadi lele ombetawudi mbidjaka welo wa lânde dia ndjela atɔndɔ wa lo Bible. Kɛsɔ hatongaka nshi tshɛ dikambo dia wɔdu, koko sho mbeyaka dia lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ efula ngɛnyangɛnyaka Jehowa ndo mbala efula lɔ mongaka la shɛngiya y’ɔlɔlɔ le anto wele kema Ɛmɛnyi wa Jehowa.—1 Petero 2:18-20; 3:1.
15. Ngande weyaso dia lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ efula lele l’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka l’andja w’otondo?
15 Woho watetemala efula k’Ɛmɛnyi wa Jehowa nama lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ mɛnamaka oma l’awui watama lo dikambo diawɔ l’edja k’ɛnɔnyi. Ɛnyɛlɔ, jurunalɛ ya lo wodja w’Italie yelɛwɔ Il Tempo yakafunde ɔnɛ: “Anto wakamba l’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbutaka dia vɔ wekɔ ase olimu waha la lokeso, walɛnya mbetawɔ kawɔ polo ndo lo vɔ mbɔsama oko fumbe katɔ; ɔnkɔnɛ, sunganaka dia vɔ nɛnyama l’ɔtɛ wa lɔkɛwɔ lawɔ la kɔlamelo.” Jurunalɛ Herald ya l’osomba wa Buenos Aires ya lo wodja w’Argentine yakate ɔnɛ: “Ɛmɛnyi wa Jehowa wambɛnya l’edja k’ɛnɔnyi dia wekɔ anto wakamba olimu l’etete, wele kema l’akadikadi, weya momba dikuta diawɔ ndo woka Nzambi wɔma.” Sergie Ivanenko, nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa teoloji ka la Russie akate ate: “Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka l’andja w’otondo oko anto walɛmiya ɛlɛmbɛ dimɛna ndo djekoleko lo mbekelo kele lawɔ ka futaka elambo aha l’onto mbatshutshuya.” Owandji ɔmɔtshi wa dihole diakakambe l’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia sala losanganya lawɔ lɔmɔtshi la woke lo wodja wa Zimbabwe akate ate: “Lakɛnyi Ɛmɛnyi wa Jehowa amɔtshi watɔngɔna akatshi ndo wasola waa nkomba. Vɔ wakatshike dihole sɔ pudipudi k’efula oleki woho wakidiɔ ntondo. Anawɔ wa totshitshɛ wekɔ la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Dimi kombolaka di’andja w’otondo ndola l’Ɛmɛnyi wa Jehowa.”
Okitanyiya wele l’Akristo
16. Diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asaso l’ewandji wa l’andja ɔnɛ ndo lande na?
16 Petero nde lawɔ tɛkɛtaka lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diasaso l’ewandji wa l’andja ɔnɛ. Nde mbutaka ate: “Nyetawo elembe tshe w’antu ne dia Khumadiondjo, kuyanga wa khum’ekanga ka wuki, leli ladiku dia tshe, kuyanga w’embuledi wakandatumi dia nso[m]bwela atshi wa kolo, la dia nemia atshi w’ololo. Ne dia [Nzambi] nangaka nyu nembohaya eteketateketa w’akanga a dinginya lu ditshelu dianyu di’ololo.” (1 Petero 2:13-15) Sho ngɛnangɛnaka wahɔ wakondjaso oma le lowandji lalɔmbɔla lo yoho ya dimɛna ndo oko wayelaso ɛtɛkɛta waki Petero, sho nɛmiyaka ɛlɛmbɛ alɔ ndo futaka elambo. Kânga mbeyaso lotshungɔ lakasha Nzambi ewandji la mbisha wanɛ wadiaka ɛlɛmbɛ dilanya, ɔkɔkɔ woleki weso l’okitanyiya otsha le ewandji wa l’andja ɔnɛ ele “ne dia Khumadiondjo.” Ɔsɔ ekɔ lolango laki Nzambi. Ndo nto, sho hatokombola dia mbisha lokombo laki Jehowa nsɔnyi lo kondja alanya oko asadi wa kɔlɔ.—Romo 13:1, 4-7; Tito 3:1; 1 Petero 3:17.
17. Etena katɔlɔsha “akanga a dinginya” eshikikelo kakɔna kakoka monga laso?
17 Lonyangu ko, apami amɔtshi “w’akanga a dinginya” wele la lowandji wekɔ lo tɔhɛnyahɛnya kana tɔlɔsha lo toho tokina oko lo tshutshuya anto dia pandjola akambo wa kashi lo dikambo diaso. Koko, l’etena kakashikikɛ Jehowa, kashi kawɔ ndjotombaka sɛkɛ mbala tshɛ ndo “eteketateketa” awɔ ndjokomɛka. Lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ mɛnyaka hwe wanɛ wata mɛtɛ. Diakɔ diele, ewandji wa lɛɛta wele la losembwe tândolaka mbala efula oko anto wasala ɔlɔlɔ.—Romo 13:3; Tito 2:7, 8.
Ɛhɔmbɔ waki Nzambi
18. Oko weso Akristo, lo toho takɔna takokaso mbewɔ dia kamba la lotshungɔ laso lo yoho ya kɔlɔ?
18 Petero ambotewola kakianɛ ate: ‘Nyoyale oko wanɛ wele la lotshungɔ, kele tanyokambake la lotshungɔ lanyu oko okombɔ w’akambo wa kɔlɔ, koko nyoyale ɛhɔmbɔ waki Nzambi.’ (1 Petero 2:16; Ngalatiya 5:13) Ɛlɔ kɛnɛ, ewo kaso k’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible totshungolaka oma lo wetshelo w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. (Joani 8:32) Ndo nto, tekɔ la lotshungɔ ndo sho koka sɔna kɛnɛ kalangaso. Koko, hatokambe la lotshungɔ laso lo yoho ya kɔlɔ. Etena kasɔnaso angɛnyi, ahɔndɔ wa ndɔta, yoho ya nɔngɔsɔla divo, tɔkɛnyɔ ndo kânga mbo ya ndɛ la ya nnɔ, sho mbohɔka di’Akristo wa mɛtɛ wekɔ ɛhɔmbɔ waki Nzambi, lâsɔ hawone dia ndjangɛnyangɛnya vamɛ. Takasɔnɛ dia kambɛ Jehowa lo dihole dia monga ɛhɔmbɔ wa nsaki yaso ya demba kana wa mbekelo yaso mɔtshi ndo lo dihole dia ndjela akambo wa l’andja ɔnɛ.—Ngalatiya 5:24; 2 Timote 2:22; Tito 2:11, 12.
19-21. (a) Ngande wɔsaso wanɛ wele la lowandji l’andja ɔnɛ? (b) Ngande wɛnya anto amɔtshi ‘ngandji otsha le nkumbo k’otondo k’anangɛso’? (c) Naa ɔkɛndɛ wele laso woleki ohomba?
19 Petero ambotetemala la mbuta ate: ‘Nyɔlɛmiya anto wa weho tshɛ, nyolange nkumbo k’otondo k’anangɛso, nyoke Nzambi wɔma ndo nyɔlɛmiya nkum’ekanga.’ (1 Petero 2:17) Lam’ele Jehowa Nzambi mbetawɔka di’ana w’anto monga l’ahole wotshikitanyi oko ewandji, sho pombaka nɛmiya anto asɔ lo yoho yakoka. Sho nɔmbaka ndo lo dikambo diawɔ, l’oyango wa sho kondja diaaso dia tetemala l’olimu aso lo ki ndo tetemala mamema Nzambi. (1 Timote 2:1-4) Koko, l’etena kakɔ kâmɛ, sho ‘tekɔ la ngandji otsha le nkumbo k’otondo k’anangɛso.’ Sho kambaka nshi tshɛ dikambo dia wahɔ w’anangɛso w’Akrito, koko aha lo kɛnɛ kakoka mbasalɛ kɔlɔ.
20 Ɛnyɛlɔ, lam’akatombe ta dia wolo lam’asa waoho lo wodja ɔmɔtshi wa l’Afrikɛ, lɔkɛwɔ l’Akristo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lakatshikitana la l’anto akina tshɛ. Jurunalɛ ya lo wodja wa Suisse yelɛwɔ Reformierte Presse yakafunde ɔnɛ: “L’ɔnɔnyi 1995, tshunda dia droit de l’homme dielɛwɔ African Rights . . . diaki la dikoka dia mɛnya woho wakayatambiya ɛtɛmwɛlɔ tshɛ [lo ta] onyake Ɛmɛnyi wa Jehowa.” Lam’akakome nsango y’awui wa kɔlɔ asɔ l’ahole wa tale wa l’andja, aha la tshimbatshimba Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’Erɔpɛ wakatome mbo ya ndɛ ndo ekanga le anangɛwɔ ndo anto akina waki lo pâ lo wodja akɔ. (Ngalatiya 6:10) Vɔ wakayele ɛtɛkɛta wa lo Tukedi 3:27 wata ɔnɛ: “Tuyalaki la unyishi a di’ololo le wane wukuki dilungula lam’eye la wulu wa mbashadio.”
21 Ɔnkɔnɛ, ekɔ ɔkɛndɛ ɔmɔtshi woleki kɛnɛmɔ wahombaso mbisha oseka owandji tshɛ wa l’andja ɔnɛ ndo ngandji kahombaso mboka anangɛso. Naa ɔkɛndɛ akɔ na? Petero akate ate: ‘Nyoke Nzambi wɔma.’ Ɔkɛndɛ wele laso otsha le Jehowa ndeka wɔnɛ wele laso otsha le woho w’onto tshɛ. Ngande wele dikambo sɔ mɛtɛ? Ndo ngande wakokaso monga la wɛdimo lam’asa ɛkɛndɛ wele laso otsha le Nzambi la wɛnɛ wele laso otsha le ewandji wa l’andja ɔnɛ? Wembola ɛsɔ wayokadimɔma lo sawo diayela.
Onde wɛ akohɔ?
• Ɛkɛndɛ akɔna wele l’Akristo l’atei wa nkumbo?
• Ngande wakokaso mɛnya dionga dia lokaho l’etshumanelo?
• Ɛkɛndɛ akɔna wele laso otsha le andja ɔnɛ?
• Naa wahɔ ɛmɔtshi waya lam’atetemalaso nama lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 19]
Ngande wakoka nkumbo k’Okristo monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula?
[Esato wa lo lɛkɛ 20]
Bonde kokana Ɛmɛnyi wa Jehowa ngandji lam’asawɔ?
[Esato wa lo lɛkɛ 20]
Onde sho koka mɛnya ngandji otsha le anangɛso oyadi hatowaeye?