Tɔngɛnɛngɛnɛ wekelo w’onto ndamɛ w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi
“Dimi layukanaka yimba dia elimu aye tshe, layusawulaka l’utema ami ne dia etsha aye.”—OSAMBU 77:12.
1, 2. (a) Lande na kahombaso ndjaombɛka yema y’etena ka kanaka yimba? (b) “Kana yimba” ndo “kanyiyaka” kɛdikɛdi na?
OKO weso ambeki wa Yeso Kristo, sho pombaka mbidja yimba efula lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi ndo ɛkɔkɔ watotshutshuya dia Mbôkambɛ. Koko ɛlɔ kɛnɛ, anto efula hawoyatshungolɛ etena ka kanaka yimba l’ɔtɛ wa wesanu efula wele lawɔ. Vɔ wamboyakimɔ tshɛ l’eyango waha pe wa lomombo la l’emunyi, l’osombelo wa diangɔ, ndo l’eyango w’ɛngɛnɔngɛnɔ w’anyanya. Ngande wakokaso mbewɔ dia ndjasha l’akambo w’anyanya asɔ na? Oko wayaombɛso etena ka shikaa lushi tshɛ dikambo di’elimu w’ohomba oko ndɛ la ndala, mbahombaso nto ndjaombɛka yema y’etena lushi tshɛ dia kanaka yimba l’elimu ndo l’etsha waki Jehowa.—Euhwelu k’Elembe 8:3; Mateu 4:4.
2 Onde wɛ atakanaka yimba ndoko lushi? Kana yimba kɛdikɛdi na? Kana yimba kɛdikɛdi “shikikɛ yimba kana kanyiyaka.” Ndo tshɛkɛta “kanyiyaka” nembetshiyaka “kanyiya dikambo . . . sɛdingola dikambo ɔkɔkɛ, dimɛna dimɛna ndo l’ɔlɔlɔ tshɛ.” Dikambo sɔ alembetshiyadiɔ le so na?
3. Ohamelo wa lo nyuma mbɔtɔnɛka la dikambo diakɔna?
3 Ntondotondo, dui sɔ pombaka tohola kɛnɛ kakafundɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo osekande okambi Timɔtɛ ate: “Utetemali lu mbala walelu wa mikanda lu ulakelu ndu lu wetshelu edja ndu lam’ayumuya. . . . [“Okanyiyake,”NW] akambu aso; uyakimo l’utema aye tshe loko, ne dia uhamelu aye wenami le antu tshe.” Eelo, wakalongamɛka dia Timɔtɛ pama lo nyuma, ndo ɛtɛkɛta waki Paulo wakɛnyaka diɔtɔnganelo di’oshika diakikɔ lam’asa okanyiyelo w’akambo wa lo nyuma la ohamelo. Ngasɔ mbediɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya oma l’ohamelo wa lo nyuma, sho pombaka ‘kanyiyaka’ ndo ‘ndjashaka tshɛ’ l’akambo wendana l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.—1 Timote 4:13-15.
4. Dihomɔ diakɔna diakokayɛ kamba ladiɔ dia kanyiyaka lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi esangɔ l’esangɔ?
4 Wonya woleki dimɛna wakokayɛ kanaka yimba nemanɛka l’ekongelo kayɛ ndo ka nkumbo kayɛ. Anto efula kanaka yimba la divɛsa dimɔtshi dia lo Bible la pindju ka pɛ etena kadiawɔ divɛsa diakɔ oma lo biukubuku Tɔsɛdingolake Afundelo Lushi la Lushi. Anto oko 20 000 wakayakimɔ la lolango dia kamba lo waa Bɛtɛlɛ ya l’andja w’otondo tatɛka lushi la wɔ l’ɔsɛdingwelo wa minitɛ 15 wa divɛsa dia lushi. Kânga mbele anto anɛi ato mbasha kɔmatɛrɛ la pindju tshɛ, ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ akina kanyiyaka lo kɛnɛ katama ndo kadiema. Ɛmɛnyi wa Jehowa ekina kanyiyaka lo Ɔtɛkɛta wa Jehowa etena katshɔwɔ otsha l’olimu. Vɔ mpokamɛka wadielo wa Bible ndo wa Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous! lo bandɛ kasɛtɛ yatanema l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi. Wamato efula wotshukami salaka dikambo sɔ wonya wakambawɔ elimu wa la ngelo. Lo mɛtɛ, anto asɔ tshɛ wekɔ lo mbokoya omembi w’esambo Asafu, lakafunde ate: “Dimi layusanyaka dia elimu wa [Jehowa], ne dia dimi latuhoka akambu aye wa mamba wa nshi y’edjedja. Dimi layukanaka yimba dia elimu aye tshe, layusawulaka l’utema ami ne dia etsha aye.”—Osambu 77:11, 12.
Dionga di’ɔlɔlɔ mbelaka etombelo w’amɛna
5. Lande na kahomba wekelo w’onto ndamɛ monga ohomba efula le so?
5 Lo nshi yaso nyɛ yaya anto la televiziɔ, vidɛo ndo ɔrdinatɛrɛ, wadielo waya bu la dihole kana hawoyosalema, ndo anto efula hawoyoyasha kânga yema tshitshɛ lo wadielo. Dui sɔ hahombe monga ngasɔ kânga yema le Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lo mɛtɛ, wadielo wa Bible ekɔ ɔkɔdi wa lɔsɛnɔ watokakatanya la Jehowa. Ambeta nunu di’ɛnɔnyi, Jashua akahɛnɛ Mɔsɛ oko ɔnɔmbɔdi w’Isariyɛlɛ. Dia nde kondja ɔtshɔkɔ wa Jehowa, Jashua akahombe mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Jashua 1:8; Osambu 1:1, 2) Kɛsɔ mbalɔmbama nd’ɛlɔ kɛnɛ. Koko l’ɔtɛ wakiwɔ kɔmbɔtɔ kalasa efula, ondo anto amɔtshi wekɔ l’okakatanu dia mbadia kana mɛnaka wadielo oko olimu wa wolo efula. Lâsɔ, kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho nanga wadielo ndo wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi na? Okadimwelo wa wombola ɔsɔ koka tanema l’ɛtɛkɛta wa Nkumekanga Sɔlɔmɔna wele lo Tukedi 2:1-6. Lam’alanganyu, nyofole Bible yanyu kele tadia avɛsa asɔ. Oma lâsɔ kele tɔkɛtshanya avɛsa akɔ kamɛ.
6. Ngande wahombaso mbɔsa ewo kaki Nzambi?
6 L’etatelo, sho tanaka ɛtɛkɛta w’ekeketshelo ɛnɛ: “On’ami, naka we ayulunga aui ami, ndu ayulama elembe ami; naka we ayuhuke tui lu [lo]mba, ndu ayediya utema aye lu [“shɛnɔdi,” NW].” (Tukedi 2:1, 2) Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ? Vɔ mɛnyɛka dia sho tshɛ, onto l’onto ekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Tolembete ɛtɛkɛta ɛnɛ w’ɔnɛ: “naka we ayulunga aui ami.” “Naka” katawɔ lo divɛsa nɛ ekɔ dikambo di’ohomba efula, nɛ dia anto efula hawodje yimba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Dia sho ngɛnangɛna wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho pombaka monga suke dia kitanyiya awui waki Jehowa ndo mbɔsa awui akɔ oko ɛngɔ k’oshinga wolo kahatetawɔ kishisha. Hatohombe pondjo mbetawɔ di’ekongelo kaso ka lushi la lushi monga l’elimu efula kana tekola yimba, polo lo sho ndjotatɛ mbɔsa Ɔtɛkɛta wa Nzambi oko ɛngɔ kele bu la nɛmɔ, ndo kânga ndjotatɛ mbidja tâmu lo kɛnɛ kele lɔkɔ.—Romo 3:3, 4.
7. Lande na kahombaso mbɔtɔka ndo mongaka la mbidjaka yimba lo nsanganya?
7 Onde sho mɛtɛ “mbidjaka yimba” ndo mpokamɛka dimɛna wonya walembetshiyama Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo nsanganya yaso y’Akristo? (Efeso 4:20, 21) Onde sho ‘mbɛdiyaka otema’ woho wa kondja shɛnɔdi? Mbeyaka monga k’ɔtɛkɛtshi bu manamana yoleki, koko lam’ele nde ekɔ lo nembetshiya Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sunganaka dia sho mbohokamɛ la yambalo tshɛ. Mɛtɛ, dia mpokɛ tui lo lomba laki Jehowa, sho pombaka mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo tshɛ etena tshɛ kakokaso sala dikambo sɔ. (Tukedi 18:1) Ohonyokanyiya lonyangu lakahombe monga l’onto tshɛ laketsha lo losanganya lakasalema lo luudu la lâdiko la la Jerusalɛma lushi la Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D.! Kânga mbele nsanganya yaso bu ya diambo oko losanganya lɔsɔ, wetshelo washama lɛkɔ mbɔsama lo Bible. Ɔnkɔnɛ, losanganya tshɛ koka monga la wahɔ wa lo nyuma le so naka sho mbidja yimba ndo ndjelaka wadielo w’avɛsa lo Bible yaso.—Etsha 2:1-4; Heberu 10:24, 25.
8, 9. (a) Kakɔna kahombaso sala dia salaka wekelo w’onto ndamɛ? (b) Ngande wakokayɛ mbɛdika nɛmɔ diele la paunyi la ewo kaki Nzambi?
8 Ɛtɛkɛta wayela wa Nkumekanga ka lomba Sɔlɔmɔna vɔɛnɛ: “Ee, lam’ayuyulelela yimba ndu lam’ayuyuwelela [“shɛnɔdi,” NW] . . . “ (Tukedi 2:3) Naa dionga kana yimba yatotshutshuya ɛtɛkɛta ɛsɔ dia monga la yɔ? Vɔ totshutshuyaka mɛtɛ dia monga la nsaki k’oma k’ɛse otema ka mana Ɔtɛkɛta wa Jehowa fundo! Vɔ tɛnyaka ohomba wa mbeka la lolango laso shamɛ la kanyi ya kondja shɛnɔdi, dia mbeya lolango laki Jehowa. Dikambo sɔ mɛtɛ nɔmbaka dia mbidja welo, ndo kɛsɔ tokonyaka l’ɛtɛkɛta waki Sɔlɔmɔna wayela ndo l’ɛnyɛlɔ kakandakambe la tɔ.—Efeso 5:15-17.
9 Nde tetemalaka mbuta ate: “Naka wɛ ayotetemala nyanga lomba oko fɛsa, ndo ayoliyanga wolo oko ɛngɔ k’oshinga wolo k’oshami, . . .” (Tukedi 2:4, NW) Kɛsɔ toholaka woho wele aya edja efula, anto wekɔ lo nyanga la wolo tshɛ kɛnɛ kɔsawɔ oko diangɔ di’oshinga wolo, mbut’ate fɛsa ndo paunyi. Anto ndjakaka asekawɔ l’ɔtɛ wa paunyi. Amɔtshi mbetshaka lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo paka l’oyango wa diangɔ sɔ. Ko naa nɛmɔ diele la paunyi na? Naka wɛ ambonganɛ l’oswe wa shɛnga, ko omboma wodi to la mposa k’ashi, kakɔna kayonga layɛ ohomba, onde etenyi ka paunyi kana dikɔhɔ di’ashi? Koko anto mɛtɛ wekɔ lo nyanga paunyi l’ohetoheto wa mamba, kânga mbeyɔ kema la nɛmɔ di’oshika!a Sho pombaka mɛtɛ nyanga lomba, shɛnɔdi ndo eokelo ka Nzambi ndo ka lolango lande l’ohetoheto woleki tshɛ! Ko wahɔ akɔna wayotokondja lo sala eyangelo wa ngasɔ na?—Osambu 19:7-10; Tukedi 3:13-18.
10. Kakɔna kakokaso kondja naka sho mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
10 Ɛtɛkɛta waki Sɔlɔmɔna tetemalaka lo mbuta ɔnɛ: ‘Ko wɛ ayolembetela wɔma wa Jehowa, ndo oyotana ewo k’oshika ka Nzambi.’ (Tukedi 2:5) Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɛtɛkɛta wa diambo efula, ɛtɛkɛta w’ɔnɛ sho akanga a pɛkato koka kondja ‘ewo k’oshika ka Nzambi,’ Jehowa Nkumadiɔndjɔ ndo Nkum’olongo! (Osambu 73:28; Etsha 4:24) Waa filozofɛ ndo wanɛ welamɛ akanga wa tomba wa l’andja ɔnɛ, wambosala tshɛ l’edja ka nunu di’ɛnɔnyi dia mbeya akambo wa wolo shihodia wendana la lɔsɛnɔ ndo l’andja ɔnɛ. Koko, vɔ hawokondjisha ‘ewo k’oshika ka Nzambi.’ Lande na? Nɛ dia kânga mbele aya nunu di’ɛnɔnyi diatanema ewo kɛsɔ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, mbut’ate lo Bible, vɔ kiɔsaka oko ɛngɔ k’anyanya ndo hawokietawɔ kana kishihodia.—1 Koreto 1:18-21.
11. Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi waya oma lo wekelo w’onto ndamɛ?
11 Sɔlɔmɔna mbishaka ekeketshelo kekina lo mbuta ate: “[Jehowa] atushaka antu [lo]mba. [Ewo] la [shɛnɔdi] watutumbaka uma l’unyo andi.” (Tukedi 2:6) La lolango ndo la lokaho tshɛ, Jehowa mbishaka lomba, ewo, ndo shɛnɔdi le onto tshɛ layanga akoka asɔ. Lo mɛtɛ, sho pombaka ngɛnangɛna wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi w’onto ndamɛ, oyadi kânga dikambo sɔ nɔmbaka dia sho mbidja welo, ndjaekiya, ndo ndjahondja akambo amɔtshi. Ekɔ diɛsɛ le so nɛ dia tekɔ la Bible kamboshilaka la fundama ndo hatohombe paka ntondo sangola kɔpi kaso l’anya oko wakasale anto amɔtshi wa lo nshi y’edjedja!—Euhwelu k’Elembe 17:18, 19.
Dia kɛndakɛnda ɔlɔlɔ oko alanga Jehowa
12. Kakɔna kahomba totshutshuya dia monga l’ewo kaki Nzambi?
12 Kakɔna kahomba totshutshuya dia sala wekelo w’onto ndamɛ? Onde dia sho mɛnama anto woleki anto akina? Onde dia mɛnya ewo k’efula kele laso? Onde dia monga manyi l’akambo wa lo Bible? Ndooko. Oweso aso pombaka monga wa kɛndakɛnda, tɛkɛta ndo sala akambo oko Akristo, ndo mongaka wonya tshɛ suke dia kimanyiya anto akina, lo yimba yaki Kristo yasha ekeketshelo. (Mateu 11:28-30) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatewola ate: “Ewu katutakuyaka untu keli ngandji katuwudiaka.” (1 Koreto 8:1) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka monga la dionga dia ndjakitshakitsha diele oko nɛ diaki la Mɔsɛ lam’akandatɛ Jehowa ate: “Omenya mbuka yaye kakiane, dia dimi nkeya la mpumo lukulu l’olo lu ashu aye ntu.” (Etumbelu 33:13) Eelo, sho nyangaka dia monga la ewo dia ngɛnyangɛnya Nzambi, koko aha dia mambiya anto akina. Sho nangaka kɛndakɛna ɔlɔlɔ, oko ekambi waki Nzambi wele la ndjakitshakitsha. Ngande wakokaso kotsha oyango ɔsɔ na?
13. Kakɔna kahombama di’onto koma okambi waki Nzambi w’ɔlɔlɔ?
13 Paulo akasha Timɔtɛ dako lo kɛnɛ kakandahombe sala dia ngɛnyangɛnya Nzambi lo mbotɛ ate: “Utetemali dia ndjakimo le Nzambi uku untu lambuluwana, uku usi ulimu laha la dikambu dia mbutshama sonyi. [“Lembetshiyaka dimɛna ɔtɛkɛta w’akambo wa mɛtɛ,” NW].” (2 Timote 2:15) Etelo k’ɔnɛ “nembetshiya dimɛna” ndja oma lo tɔvɛrbɛ tohende ta lo Grɛkɛ takalembetshiyaka ntondo “pembwama dimɛna,” kana ‘pembola dimɛna.’ (Kingdom Interlinear) Lo ndjela wa nomb’ewo mɔtshi, dikambo sɔ mbishaka kanyi ya tayɛrɛ kahembola ndo katɛla dihɔndɔ lo ndjela mɔdɛlɛ ɔmɔtshi, kana kanyi y’okambi wa dikambo ladja emunda lo tahembetɛka paka l’oshidi wakandashidi, kana kanyi y’ɛngɔ kikina ka woho ɔsɔ. Lo weho tshɛ, emunda ɛsɔ pombaka monga dimɛna kana sembɔ tɔɔ. Wetshelo wele lanɛ ele, dia nde kɛndakɛnda ɔlɔlɔ la ntondo ka Nzambi ndo mbetawɔma oko okambi ande, Timɔtɛ akahombe ‘sala la wolo ande tshɛ’ dia ndjashikikɛ dia wetshelo ande la lɔkɛwɔ lande lakɔtɔnɛka l’ɔtɛkɛta w’akambo wa mɛtɛ.—1 Timote 4:16.
14. Ngande wahomba wekelo aso w’onto ndamɛ monga la shɛngiya l’etsha ndo l’ɛtɛkɛta aso?
14 Paulo akatɛkɛta dikambo diakɔ diamɛ lam’akandakeketsha asekande Akristo wa la Kɔlɔsɛ “dia [vɔ] nkendakenda ololo uku alanga Khumadiondjo,” lo “nto elua lu elimu w’ololo tshe, la dia [“fudia ewo ka Nzambi,” NW].” (Kolosai 1:10) Lanɛ Paulo ekɔ lo mbɔtɔnganyiya kɛndakɛnda ɔlɔlɔ woho walanga Jehowa la “nto elua lu elimu w’ololo tshe,” ndo la “fudia ewo ka Nzambi.” L’ɛtɛkɛta ekina, kɛnɛ kele ohomba lo washo wa Jehowa, kema tsho nɛmɔ diashaso ewo koko ndo woho wayelaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’etsha aso. (Romo 2:21, 22) Kɛsɔ nangaka mbuta dia naka sho nangaka ngɛnyangɛnya Nzambi, kete wekelo aso w’onto ndamɛ pombaka monga la shɛngiya lo tokanyi taso ndo lo lɔkɛwɔ laso.
15. Ngande wakokaso kokɛ ndo mbahemɛ tokanyi taso?
15 Ɛlɔ kɛnɛ, Satana ekɔ lo sala tshɛ dia nanya lonyuma laso lo ndɔsha timba taso. (Romo 7:14-25) Diakɔ diele, sho pombaka kokɛ ndo menda yimba ndo tokanyi taso woho wa sho mbeya kɛndakɛnda ɔlɔlɔ la ntondo ka Nzambi kaso Jehowa. Ehomɔ kele laso ka sala dikambo sɔ ko ‘ewo ka Nzambi,’ kakoka ‘nɛndja tokanyi tshɛ, dia tɔ kitanyiya Kristo.’ Ɔsɔ mbele ɔkɔkɔ woleki tshɛ wahombaso ndjasha lo wekelo wa Bible wa lushi la lushi, naka talanga minya tokanyi ta kɔlɔ ndo ta mindo lo yimba yaso.—2 Koreto 10:5.
Kɛnɛ katokimanyiya dia mboka
16. Ngande wakokaso kondja wahɔ oma lo wetshelo walongolaso oma le Jehowa?
16 Wetshelo waki Jehowa mbelaka ɛlɔlɔ wa lo nyuma ndo wa lo demba. Vɔ bu oko wekelo wa teoloji wele anyanya ndo waha l’ohomba. Diɔ diakɔ diadaso ɔnɛ: “Dimi leli [Jehowa, Nzambi k]aye, latuketshaka dia we nduwana. Ndu latukolombolaka lu mbuka kahumbaye ntsho.” (Isaya 48:17) Ngande watokimanyiya Jehowa dia kɛndakɛnda lo mboka kande ka dimɛna? Ntondotondo, tekɔ l’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama, mbut’ate Bible k’Ekila. Tɔ mbele dibuku diaso dia wekelo diele sho mbokaka sso lɔkɔ mbala la mbala dia kondja ekimanyielo kana tana awui wele laso ohomba. Diakɔ diele ekɔ ohomba efula ndjelaka kɛnɛ katama lo nsanganya y’Akristo lo tafolaka Bible kaso dia ndjela. Etombelo w’ɔlɔlɔ w’oma lo dikambo sɔ mbeyaka mɛnama l’ɔkɔndɔ w’ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya wofundami lo Etsha tshapita 8.
17. Kakɔna kakatombe lo dikambo di’ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya ndo dikambo sɔ ɛnyadiɔ?
17 Ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya ɔsɔ aki ombetawudi l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda. Nde aki onto laki la mbetawɔ ka mɛtɛ le Nzambi, ndo lakekaka Afundelo. Lam’akandatatshɔka lâdiko wa pusupusu kande, nde akatadiaka dibuku di’Isaya etena kakasukana Filipo lalende ndo kakandawombola ate: “We nimbitelaka kene kalaye?” Ngande wakakadimola ɔlɛnga ɔsɔ na? Nde akate ate: “Ukundi eyami nimbetela, aha paka untu konombodi? Ndi akasengasenga Filipo ati: Mbela, yudjase la mi.” Oma lâsɔ, nyuma k’ekila kakalɔmbɔla Filipɔ dia nde kimanyiya ɔlɛnga ɔsɔ dia shihodia prɔfɛsiya k’Isaya. (Etsha 8:27-35) Dikambo sɔ ɛnyadiɔ? Diɔ mɛnyaka dia naka talanga shihodia Bible dimɛna, kete hatohombe pembetɛ tsho lo wadielo aso w’onto ndamɛ. Oma lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa ekɔ lo kamba l’olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ dia tokimanyiya dia sho shihodia Ɔtɛkɛta ande lo wonya wahombama. Ngande wasalema dikambo sɔ na?—Mateu 24:45-47; Luka 12:42.
18. Ngande watokimanyiya olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ?
18 Kânga mbele olui w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ wekɔ la ‘kɔlamelo ndo kɛsɔ,’ Yeso kombuta dia vɔ hawokoke mindja. Olui w’anangɛso w’akitami w’esɔ wa kɔlamelo asɔ kengama l’Akristo wele bu kokele. Oyadi kânga wekɔ la nsaki k’efula ka sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, vɔ koka sala munga, oko waki mbala mɔtshi asekawɔ wa lo ntambe ka ntondo. (Etsha 10:9-15; Ngalatiya 2:8, 11-14) Koko vɔ wekɔ la tokanyi t’amɛna, ndo Jehowa ekɔ lo kamba la wɔ dia tosha dihɔmɔ diatokimanyiya dia mbeka Bible dia keketsha mbetawɔ kaso l’Ɔtɛkɛta ndo l’alaka waki Nzambi. Ehomɔ koleki tshɛ ka wekelo kakatosha ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ko Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau. Tɔ tanemaka kakianɛ l’otondo kana lo tenyi l’ɛtɛkɛta 42, ndo kɔpi miliyɔ 114 yamboshila la tondjama. Ngande wakokaso kamba la tɔ dimɛna lo wekelo aso w’onto ndamɛ na?—2 Timote 3:14-17.
19. Naa tenyi dimɔtshi diele lo Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau—avec notes et références diakoka tokimanyiya lo wekelo w’onto ndamɛ?
19 Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau—avec notes et références. Tɔ kekɔ l’ɔnɔngɔ wa waa rɛferansɛ, wa nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi, etenyi ka dionelo di’ɛtɛkɛta kele oko , “Ɛndɛksɛ w’Ɛtɛkɛta wa lo Bible” ndo “Ɛndɛksɛ w’Ɛtɛkɛta wa l’Ɛse ka Dikatshi,” la akambo akina w’okotsha (appendice) watɛkɛta awui ndekana 43, mbidja ndo waa kartɛ yele l’eshidi wɛnya woho waki akambo. Lɔkɔ, sho tanaka nto “Mbɔtwɛlɔ” lɛnɛ alembetshiyawɔ abuku akina wakawakambe la wɔ l’ekadimwelo ka lânde kɛsɔ ka Bible. Naka tɔ tanemaka l’ɔtɛkɛta wakokayɛ mbadia, kete sala tshɛ dia mbekesanɛ l’awui wele lɔkɔ wɔtɛkɛtshiso ango ndo kamba la wɔ. Lo weho tshɛ, Bible mbele ehomɔ ka ntondo ka sho kamba la tɔ l’ekongelo kaso ka wekelo, ndo Traduction du monde nouveau ekɔ ekadimwelo katɛkɛta dia lokombo la Nzambi lo yoho yahombama oko woho wakatɔ epole ɔsɛkɛ lo dikambo di’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi.—Osambu 149:1-9; Danyele 2:44; Mateu 6:9, 10.
20. Wembola akɔna wendana la wekelo w’onto ndamɛ wahomba kadimwama?
20 Kakianɛ, sho mbeyaka mimbola ɔnɛ: ‘Naa ekimanyielo kekina keso l’ohomba dia shihodia Bible? Ngande wakokaso kongɛ etena ka salaka wekelo w’onto ndamɛ? Ngande wakokaso ndeka ndowanya wekelo aso? Ngande wahomba wekelo aso monga la shɛngiya le anto akina?’ Sawo diayela diayɔtɛkɛta akambo w’ohomba efula asɔ wendana l’ohamelo aso w’Okristo.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Tatɛ oma l’ɔnɔnyi 1979, oshinga wa paunyi wakakitakita oma l’oshinga wa lâdiko wa adɔlara di’ase Amɛrikɛ 850 lo gramɛ ɔtɔi lo 1980 polo l’oshinga wa l’ɛse wa dɔlara 252 lo gramɛ ɔtɔi lo 1999.
Onde wɛ akohɔ?
• Kakɔna kalembetshiya “kana yimba” la “kanyiyaka”?
• Ngande wahombaso mbɔsa wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
• Oyango akɔna wahomba monga laso lam’asalaso wekelo w’onto ndamɛ?
• Kakɔna katokimanyiya dia sho shihodia Bible?
[Osato wa lo lɛkɛ 21]
Ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ mɛnaka dia vɔ keketshamaka lo nyuma lo tatɛka lushi tshɛ l’ɔsɛdingwelo wa divɛsa
[Esato wa lo lɛkɛ 21]
Kokaka sho kamba la wenya aso dimɛna lo nongaka bandɛ ya wadielo wa Bible wonya weso lo lɔkɛndɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 22]
Anto kambaka la wolo ndo edja efula dia kondja paunyi. Welo wa ngande wadjayɛ dia mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi na?
[Efundelo wɛnya kanga]
La lotshungɔ laki California State Parks, 2002
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Bible kekɔ ɛngɔ k’oshinga wolo kakoka konya lo lɔsɛnɔ la pondjo