Wekelo mbishaka onto difuto ndo ɔngɛnɔngɛnɔ
‘Naka wɛ ayotetemala kiyanga . . . , kete wɛ ayotana ewo k’oshika kaki Nzambi.’—TUKEDI 2:4, 5.
1. Ngande wakoka wadielo wa sɛnya washo oto tela ɔngɛnɔngɛnɔ efula?
ANTO efula mbadiaka paka l’oyango wa ndjangɛnyangɛnya. Naka awui wadia onto wekɔ awui w’eshika, kete wadielo kokaka monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ. Lâdiko w’ekongelo kawɔ ka wadielo wa Bible wa mbala la mbala, Akristo amɔtshi kondjaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’oshika oma lo wadielo wa dibuku di’Esambu, dia Tukedi, ndo ɛkɔndɔ wa lo Evanjiliɔ, kana tenyi dikina dia lo Bible wasalawɔ l’oyango wa sɛnya washo tsho ko pe. Nɛ dia toho t’ɛtɛkɛta ndo ta tokanyi t’amɛna ta l’abuku asɔ mbashaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Akina ngɛnangɛnaka mbetsha yema ya wenya lo mbadiaka Annuaire des Témoins de Jéhovah, Réveillez-vous !, periodikɛ, ɛkɔndɔ wa nkombo y’anto watondjawɔ lo periodikɛ kɛnɛ kokimeyɛ, kana awui wendana l’histoire, géographie, ndo awui w’etongelo.
2, 3. (a) Lo yoho yakɔna yakokaso mbɛdika akambo wa lo nyuma woshami etale la mbo ya ndɛ ya wolo? (b) Kakɔna kalɔmbama dia sala wekelo?
2 Kânga mbele wadielo wa ngasɔ kokaka mbɔsama oko yoho mɔtshi ya sɛnya washo, wekelo lo wedi awɔ, nɔmbaka di’onto mbidja yimba yande tshɛ lɔkɔ. Francis Bacon, filozɔfɛ kɛmɔtshi k’ose Angleterre akafunde ate: “Ekɔ abuku amɔtshi wele pombaka mbâlɛta tsho ko pe, akina pombaka mbamɛna epiko, ndo akina nto la ntondo ka ndjɔmɛna paka ambotatɔmi dimɛna.” Bible tanemaka l’olui w’ekomelo ɔsɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Shu l’akambu efula wa mvuta dikambu [dia Kristo, ɔnɛ lele Mɛlɛkisɛdɛkɛ Nkumekanga ndo Ɔlɔmbɛdi wa Lâdiko aki didjidji diande] weli wulu nyukadimwela, ne dia nyu nyambuyala puki. . . . Keli mbu ya nde ya wulu ndjalaka ne dia etshundju w’antu, wane wambekela, la wambuyala la tumba ta ntshikitanya ololo la kolo.” (Heberu 5:11, 14) Mbo ya ndɛ ya wolo, pombaka tɔmama kana mbesheshɛma dimɛna l’onyɔ la ntondo ka ndjoyimɛna. Woho akɔ wamɛ mbele dia mbɔtshiya awui wa lo nyuma w’ohomba efula lo yimba ndo mbakimɛ pombaka kana yimba ɔlɔlɔ.
3 Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi mɔmbɔlaka tshɛkɛta “wekelo” oko “tshelo kana yoho ya kamba la yimba dia kondja ewo kana eokelo, l’ekimanyielo ka wadielo, k’eyangelo ndo k’akambo akina.” Diɔ mbutaka nto ɔnɛ ɔsɔ kema dikambo dia mbadia tsho dia ngɛnyangɛnya washo, ondo lo tekɛka eshidi tsho l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi wonya watayadia. Mbeka ekɔ tshondo y’olimu ndo nɔmbaka dia kamba la wɔɔngɔ ndo l’akoka w’ekanelo ka yimba. Kânga mbele wekelo ekɔ tshondo y’olimu, kɛsɔ halembetshiya dia vɔ hawokoke monga dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ.
Woho wa konya wekelo dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ
4. Lo ndjela omembi w’osambu, ngande wakoka wekelo w’Ɔtɛkɛta waki Nzambi tokeketsha ndo tela difuto?
4 Wadielo ndo wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kokaka tokeketsha ndo tosha wolo. Omembi w’esambo akate ate: “Olembe wa [Jehowa] eli ololo tshe, vo watululaka [anima]; aui wa [Jehowa] weli shikaa, watushaka enginya yimba. Adjangu wa [Jehowa] weli usimbwi, watongenyangenyaka utema; Elembe wa [Jehowa] weli pudipudi, watosenyaka ashu.” (Osambu 19:7, 8) Ɛlɛmbɛ la alako wa Jehowa salanganyaka anima wakiso, toshaka wolo lo nyuma, telaka ɔngɛnɔngɛnɔ wa l’etei k’otema, ndo tongamulaka washo lo waɛnɛlɔ w’asangwelo wa diambo waki Jehowa. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ!
5. Lo toho takɔna takoka wekelo tela ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula?
5 Lam’ɛnaso etombelo w’ɔlɔlɔ oma l’olimu aso, mongaso l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa tetemala kamba olimu akɔ. Ɔnkɔnɛ, dia mbetɛ wekelo dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ, sho la dia mongaka suke dia kamba l’akambo w’eyoyo wambotoyeya. Jakɔba akafunde ate: “Keli [onto] lenda elembe w’ololo wa ndjadjasela, ndu latetemala loko, aha umbuki a diui ladiuhela, keli utshi a diui mbendi. Untu ako ayotshokwama lu etsha andi.” (Jakoba 1:25) Onto lakotsha akambo wekande aha la tshimbatshimba mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Sala eyangelo dia tana ekadimwelo lo wombola ɔmɔtshi wakawatoke l’olimu aso w’esambishelo kana wa wetshelo ayotela nto ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.
Tônge la ngandji k’efula k’ɔtɛkɛta wa Nzambi
6. Ngande wakɛnya ofundji w’Osambu 119, ngandji kakandokaka ɔtɛkɛta wa Jehowa?
6 Hezekiya ɔnɛ laki ondo ofundji w’Osambu wa 119, lâsɔ ko nde eke dikɛnda di’ɔnaki owandji, akɛnya nganɛ wakandalangaka ɔtɛkɛta waki Jehowa efula. Lo lembo lakinde, nde akembe ate: “Dimi layongenangenaka lu elembe aye, haluhela diui diaye. Aui aye watongenyangenyaka, . . . Dimi latongenangenaka lu elembe aye, watumulangaka. Ketshi kaye ka mamba kayi le mi dia dimi numba, ne dia elembe aye mbele ongenongeno ami. [Jehowa] li, dimi latukumbulaka panda kaye; elembe aye mbeli ongenongeno ami.”—Osambu 119:16, 24, 47, 77, 174.
7, 8. (a) Lo ndjela dibuku dimɔtshi, ‘mɛnya ngandji’ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kɛdikɛdi na? (b) Ngande wakokaso mɛnya ngandji kaso l’Ɔtɛkɛta waki Jehowa? (c) Ngande wakayalɔngɔsɔla Ɛzɛra la ntondo ka wadielo w’Ɛlɛmbɛ waki Jehowa?
7 Lo nembetshiya tshɛkɛta yokadimwami l’Osambu 119, ɔnɛ “ngenangenaka,” diksiɔnɛrɛ dimɔtshi dia l’Afundelo w’ase Hɛbɛru mbutaka ɔnɛ: “Yoho yokambiwɔ la tshɛkɛta shɔ lo divɛsa 16 mbɔtɔnɛka la [tɔvɛrbɛ] tɔnɛ: ngɛnangɛna . . . ndo kana yimba . . . Mbut’ate: ngɛnangɛna lo, kana yimba lo, mboka ɔlɔ lo . . . Osanganyelo wa tɔvɛrbɛ tɔsɔ kokaka nembetshiya ɔnɛ paka lo kana yimba dimɛna mbakoka onto koma lo ngɛnangɛna lo Ɔtɛkɛta wa Yawe. . . . Kɛdikɛdi mbeka dikambo dimɔtshi la nsaki k’oma k’ɛse otema.”a
8 Eelo, ngandji kokaso Ɔtɛkɛta waki Jehowa pombaka ndja oma kɛs’otema, lɛnɛ odjashi tokanyi ndo nsaki yaso. Sho pombaka mbɔsa etena ka kana yimba l’avɛsa amɔtshi womaso la mbadia. Sho pombaka ndjasha tshɛ l’akambo wa lo nyuma woshami etale, ndo kanaka yimba l’akambo akɔ. Dikambo sɔ tɔlɔmbaka dia sho kanaka yimba ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ ndo nɔmbaka Jehowa. L’ɛnyɛlɔ k’Ɛzɛra, sho pombaka nɔngɔsɔla etema aso dikambo dia wadielo ndo dia wekelo w’Ɔtɛkɛta waki Nzambi. Bible mbutaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Ezera akadji utema andi dia mbeka la ntsha elembe wa [Jehowa], la mbetsha elembe ako la adjangu l’atei wa Isariyele.” (Ezera 7:10) Tolembete dia eyango esato wakalɔngɔsɔlaka Ɛzɛra otema ande, aki: dia mbeka, kamba l’awui akɔ, ndo mbetsha anto akina awui akɔ. Sho pombaka ndjela ɛnyɛlɔ kande.
Wekelo ekɔ etenyi k’ɛmɔtshi ka l’ɔtɛmwɛlɔ
9, 10. (a) Lo toho takɔna takayakiyanyaka omembi w’esambo lo kɛnɛ kendana l’Ɔtɛkɛta waki Jehowa? (b) Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimwami ɔnɛ “ndjakiyanya” alembetshiyayɔ? (c) Lande na ekɔ ohomba sho mbɔsa wekelo wa Bible oko ‘etenyi kɛmɔtshi ka l’ɔtɛmɔlɔ’ aso?
9 Omembi w’esambo mbutaka dia nde akayakiyanyaka dikambo di’ɛlɛmbɛ, dia adjango, ndo dia alako waki Jehowa. Nde akembe ate: “Dimi layudjaka yimba lu adjangu aye, layudjaka ashu lu mbuka yaye. . . . Dimi layedia anya ami utsha l’elembe, watumulangaka. Dimi latukanaka yimba lu elembe aye. Ndi ngandji katumukaka elembe li! Vo mbatumukanaka yanyi tshe. Dimi lambuleka embetsha ami tshe yimba, ne dia adjangu aye weko yimba yami.” (Osambu 119:15, 48, 97, 99) ‘Ndjakiyanya’ dikambo di’Ɔtɛkɛta wa Jehowa alembetshiyande na?
10 Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimwami ɔnɛ “ndjakiyanya,” nembetshiyaka nto “kana yimba, kanyiya dikambo dimɔtshi lo tshanda y’ɔlɔlɔ,” “mbidja yimba dimɛna dimɛna lo dikambo dimɔtshi.” “Yɔ nembetshiyaka kana yimba l’etei k’otema lo etsha waki Nzambi . . . ndo l’ɔtɛkɛta waki Nzambi.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Tshɛkɛta “ndjakiyanya” mɛnyaka woho “wakakanaka omembi w’esambo yimba,” ndo “wakandekaka la ngandji tshɛ” ɛlɛmbɛ waki Nzambi, ndo yɔ nembetshiyaka nto “tshelo ya tɛmɔla.” Naka tayɔsa wekelo w’Ɔtɛkɛta waki Nzambi oko etenyi kɛmɔtshi ka l’ɔtɛmwɛlɔ aso, kete hatotodja wekelo akɔ sawosawo. Ɔnkɔnɛ, vɔ pombaka salema l’otema ɔtɔi aha la mbohɛ sala dɔmbɛlɔ. Wekelo ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka l’ɔtɛmwɛlɔ wakiso ndo sho mbosalaka l’oyango wa ndowanya ɔtɛmwɛlɔ aso.
Totshimole etale l’ɔtɛkɛta waki Nzambi
11. Jehowa ngande washolɛnde ekambi ande tokanyi ta lo nyuma toshami etale?
11 Lo mɛnya diando diande, omembi w’esambo akate ate: “We [Jehowa], ndi elimu aye waki li! Ntu tukanyi taye dikambu dia mamba!” (Osambu 92:5) Ndo ɔpɔstɔlɔ Paulo lawɔ akatɛkɛta di’‘akambo waki Nzambi woshami etale,’ tokanyi t’ohomba tele Jehowa mbisholɛka ekambi ande l’‘ekimanyielo ka nyuma kande’ kakimanyiya olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ. (1 Koreto 2:10; Mateu 24:45) Olui w’ɔhɔmbɔ wekɔ lo tosha sho tshɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma la waasaso tshɛ, mbut’ate, “awele” dikambo di’eyoyo ndo ‘mbo ya ndɛ ya wolo,’ dikambo di’‘anto wambotshunda.’—Heberu 5:11-14.
12. Sha ɛnyɛlɔ k’‘akambo amɔtshi woshami etale waki Nzambi’ wambolembetshiya olui w’ɔhɔmbɔ.
12 Dia nshihodia ‘akambo waki Nzambi woshami etale’ asɔ, ekɔ ohomba mbeka ndo kana yimba l’Ɔtɛkɛta wakinde. Ɛnyɛlɔ, akambo amɔtshi w’ohomba efula wambotombaka wɛnya woho wakoka Jehowa monga etena kakɔ kâmɛ kanga losembwe ndo kanga kɛtshi. Koko woho wakambande la kɛtshi kande hɛnya dia nde kitshakitshaka yema losembwe lande; koko, kɛtshi kaki Nzambi ekɔ djembetelo ya losembwe ndo ya ngandji kande. Lam’alomboshande onto lambotsha pɛkato, Jehowa mendaka ntondotondo dia kana kokaka mbôka kɛtshi oma l’ekimanyielo k’olambo wa tshungɔ w’Ɔnande. Ko naka ɔnɛ lotshe pɛkato hayatshumoya kana ekɔ ɔtɔmbɔki, kete Nzambi ayokamba la losembwe lande aha la mboka onto ɔsɔ kɛtshi. Lo wedi okina, nde ekɔ la kɔlamelo lo ɛlɛmbɛ ande wa lâdiko.b (Romo 3:21-26) ‘Ande woke wa yimba yaki Nzambi lee!’—Romo 11:33.
13. Ngande wakokaso mɛnya lowando laso l’“efula” k’akambo wa mɛtɛ wa lo nyuma wambowotosholɛ?
13 Oko omembi w’esambo, sho ngɛnangɛnaka efula lo woho ɔnɛ wakahana Jehowa nde la so efula ka tokanyi takinde. Davidi akafunde ate: “[Nzambi] li, ndi tukanyi taye le mi dimena li! Ndi efula keli wuki ato li! Utunduyala dimi ntali, tshiki to mbeyaka ndeka seke ya losenga efula.” (Osambu 139:17, 18) Kânga mbele ewo kele laso ɛlɔ kɛnɛ ekɔ paka oko fushi ya tshitshɛ l’atei wa tokanyi taheyama mbɛdika tayotewoya Jehowa lo pondjo, sho ngɛnangɛnaka “efula” k’akambo wa mɛtɛ wa lo nyuma wambowotosholɛ ndo tekɔ lo ndeka tshimola l’efula k’akambo asɔ wa l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi.—Osambu 119:160, nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.
Ekɔ ohomba ntsha la wolo ndo monga la dihomɔ di’amɛna
14. Ngande waka Tokedi 2:1-6 epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa sala la wolo dia mbeka Ɔtɛkɛta waki Nzambi?
14 Dia mbeka Bible dimɛna sho pombaka ntsha la wolo. Naka sho mbadia la yambalo tshɛ Tokedi 2:1-6, (NW), kete tayɛna hwe dia dikambo sɔ diekɔ mɛtɛ. Tênde tɔvɛrbɛ t’otshelo takakambe la Sɔlɔmɔna Nkumekanga ka lomba dia mbika epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa sala la wolo dia kondja ewo kaki Nzambi, lomba, ndo shɛnɔdi. Nde akafunde ate: “Ɔnami, naka wɛ ayolongola awui ami ndo naka wɛ ayolama ɛlɛmbɛ ami dimɛna dimɛna dia wɛ mpokɛ lotui lo lomba, ndo ayɛkɛ otema ayɛ lo shɛnɔdi; ndo ayolelela yimba ndo lam’ayolelela shɛnɔdi, naka wɛ ayotetemala kiyanga oko fɛsa, ndo ayotetemala kiyanga oko diangɔ di’oshinga wolo, kete wɛ ayolembetela wɔma wa Jehowa ndo ayotana ewo k’oshika ka Nzambi. Nɛ dia Jehowa ndamɛ atoshanaka lomba; ndo ewo la shɛnɔdi atotombaka oma l’onyɔ ande.” Eelo, dia sho kondja wahɔ oma lo wekelo aso, sho pombaka sala eyangelo, tshimola watekana oko onto layanga mbɔkɔ yakɛsɔ yoshami.
15. Naa ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka lo Bible katɛtɛ l’ohomba wa monga la toho t’ɔlɔlɔ ta wekelo?
15 Wekelo wa dimɛna wa lo nyuma nɔmbaka nto di’onto monga la mbekelo y’ɔlɔlɔ ya wekelo. Sɔlɔmɔna akafunde ate: “Naka kenge yambutshuna, ku untu hayidji diesa, dieli la ndi dia nfudia wulu.” (Undaki 10:10) Naka okambikambi wa dikambɔ ayokamba la shɔka kana mɛlɛ wele bu pɛmɔ aha la nde kamba l’ehomɔ kakɔ la yewo, kete nde ayoshisha wolo ndo ayotondɔ ahoha l’anya ndo olimu wakinde hawotonga dimɛna nto. Woho akɔ wamɛ mbele, ɛlɔlɔ wakondjaso oma lo wenya wetshaso dikambo dia wekelo mbeyaka tshikitana efula, ndo dikambo sɔ nemanɛka la toho taso ta wekelo. Sho kokaka tana alako w’eshika wayotokimanyiya dia ndowanya yoho yaso ya mbeka lo Wekelo 7 wa dibuku Manuel pour l’école du ministere théocratique.c
16. Naa alako amɔtshi w’eshika watoshawɔ dia tokimanyiya dia ndjakimɔ tshɛ lo wekelo?
16 La ntondo ka nde tatɛ olimu ande, otshudi totshumanyaka dihomɔ tshɛ diayonga lande ohomba suke. Yoho yakɔ yamɛ, lam’alangaso sala wekelo, sho pombaka sukanya abuku kana dihomɔ diayonga la so ohomba. Tatohɛke dia wekelo ekɔ tshondo y’olimu ndo dikambo sɔ nɔmbaka dia mbidja yimba ɔlɔlɔ, ndo mbidjasɛ lo yoho y’ɔlɔlɔ. Naka wɛ halange dia yimba yayɛ mbekɔnɛ wonya wekayɛ, kete ayonga ɔlɔlɔ wɛ mbidjasɛ lo kɔsa ka mɛsa kana lo biro l’ɔtɛ wa wɛ ndala lolala lo tange kana mbidjasɛ lo kɔsa ka mbalakata. L’ɔkɔngɔ wa wɛ ndjasha tshanda mɔtshi lo wekelo, wɛ mbeyaka minola yema ya demba kana tomba l’andja dia mbɔsa yema ya hiɛlɛlɛ.
17, 18. Sha bɛnyɛlɔ diɛnya woho wa kamba la dihomɔ di’ɔlɔlɔ dia wekelo diele laso.
17 Tekɔ nto la dihomɔ efula di’amɛna dia wekelo. L’atei wa dihomɔ diakɔ, ehomɔ ka ntondo ko Bible ka Traduction du monde nouveau, ekadimwelo kakokaso tana l’ɛtɛkɛta 37 la tshondo yatɔ kana lo tenyi diatɔ dimɔtshi. Traduction du monde nouveau kakamba laso kekɔ ndo la rɛferansɛ ndo la “Mɛsa w’Abuku wa lo Bible” watosha ndo nkombo y’afundji, ahole wakawafunde, ndo lofulo l’ɛnɔnyi lakasale ofundji dia nshidiya olimu ande. Tɔ kekɔ nto la etenyi ka dionelo d’ɛtɛkɛta wa lo Bible, ndo akambo akina w’okotsha (appendice), la waa kartɛ. L’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi, wakatondja Bible kɛsɔ oko dikuku dia woke efula dietawɔ ɔnɛ Les Saintes Écritures Traduction du monde nouveau, avec notes et références. Tɔ kekɔ l’awui wɔtɛkɛtshiso la diko ango tshɛ ndo la weho w’awui akina efula, mbidja ndo wa nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi, yɔlɔngami woho wa nyomokimanyiya dia sala eyangelo. Onde wɛ kambaka dimɛna l’abuku watanema l’ɔtɛkɛta anyu wakoka kokimanyiya dia tshimola l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
18 Ehomɔ kekina ka nɛmɔ efula ka sala wekelo ko: tɔvɔlimɛ tohende ta ansiklopedi wa Bible welɛso Étude perspicace des Écritures. Naka wɛ ekɔ la dibuku sɔ l’ɔtɛkɛta wakokayɛ mbadia ko mboka, kete diɔ pombaka monga wonya tshɛ lo lokondo layɛ wonya wasalayɛ wekelo ayɛ. Tɔvɔlimɛ tɔsɔ tayokolembetshiya efula k’akambo wɔtɛkɛtami lo Bible. Ehomɔ kɛmɔtshi ka dimɛna efula kafɔna latɔ ko: “Toute Écriture est inspirée de Dieu et utile.” Lam’atatɛyɛ mbadia dibuku dimɔtshi di’oyoyo dia lo Bible, sunganaka wɛ sɛdingola wekelo wɔtɔnganɛ la dibuku sɔ lo dibuku “Toute Écriture” dia mbeya lende akafundama dibuku diakɔ kana awui waketaka nshi yakɔ, ndo mbeya ɛtɛ w’awui wa dibuku sɔ dia lo Bible lo hiembola kâmɛ l’ohomba wa dibuku sɔ le so. L’atei wa efula ka dihomɔ sɔ dia wekelo, tekɔ nto la Bibliothèque de la Société Watchtower, katanema kakianɛ l’ɔrdinatɛrɛ l’ɛtɛkɛta divwa.
19. (a) Bonde kakatondja Jehowa dihomɔ di’ɔlɔlɔ dikambo dia wekelo wa Bible? (b) Kakɔna kele ohomba dikambo dia wadielo ndo wekelo w’oshika wa Bible?
19 Jehowa akatodja dihomɔ sɔ tshɛ oma lo tshimbo y’‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ dia kimanyiya ekambi ande wa la nkɛtɛ dia ‘nyanga ndo tana ewo k’oshika kaki Nzambi.’ (Tukedi 2:4, 5) Mbekelo y’ɔlɔlɔ ya wekelo tokimanyiyaka dia kondja ewo k’efula ka Jehowa ndo monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la nde. (Osambu 63:1-8) Eelo, wekelo ekɔ tshondo y’olimu, koko vɔ wekɔ olimu washa ɔngɛnɔngɛnɔ ndo difuto. Wekelo mbɔsaka wenya, ndo ondo wɛ ekɔ lo ndjambola wate: ‘Lende ayomokondja etena ka ndjasha lo wadielo ndo lo wekelo ami wa Bible na?’ Dikambo sɔ mbayotɔsɛdingola lo sawo dia komelo.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Lo ndjela dibuku New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Vɔlimɛ 4, lɛkɛ 205 polo 207.
b Enda lo Tshoto y’Etangelo, ya Ngɔndɔ k’Enanɛi 1, 1998 lɛkɛ 28, odingɔ 7. Naka wɛ ekɔ l’oyango wa mbeka Bible, kete wɛ kokaka nyomovusola asawo ahende watɛkɛta dikambo sɔ lo Tshoto y’Etangelo ndjo, ndo asawo watɛkɛta dia “Losembwe,” “Kɛtshi,” ndo “Sambo k’Ɔlɔlɔ,” wele lo Étude perspicace des Écritures dibuku diakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa.
c Akatondjama oma l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ko naka dibuku nɛ diatatombe l’ɔtɛkɛta anyu, kete nyu kokaka tana alako w’amɛna efula lo kɛnɛ kendana la toho ta sala wekelo lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ k’Enanɛi 15, 1993, lɛkɛ 13-17; Ngɔndɔ ka Tanu 15, 1986, lɛkɛ 19-20 (lo Falase).
Wembola w’ovuswelo
• Ngande wakokaso sala dia wekelo aso w’onto ndamɛ tokeketsha ndo tokondjiyɛ wahɔ?
• L’ɛnyɛlɔ k’omembi w’esambu, ngande wakokaso mɛnya ‘ngandji’ ndo ‘ndjakiyanya’ dikambo di’Ɔtɛkɛta wa Jehowa?
• Ngande watɛnya Tukedi 2:1-6 ohomba wa sala la wolo dia mbeka Ɔtɛkɛta waki Nzambi?
• Naa dihomɔ di’ɔlɔlɔ dia wekelo diambotosha Jehowa?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Kana yimba dimɛna ndo dɔmbɛlɔ tokimanyiyaka dia monga la ngandji k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi
[Esato wa lo lɛkɛ 26]
Onde wɛ kambaka dimɛna la dihomɔ dia wekelo diele laso dia tshimola l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?