Jehowa ekɔ Nzambi k’akambo wa mɛtɛ
‘Wɛ akatshungola, wɛ Jehowa Nzambi k’akambo wa mɛtɛ.’—OSAMBU 31:5.
1. Ngande waki akambo l’olongo ndo lanɛ la nkɛtɛ l’etena kaki awui wa kashi komonga?
AKI etena kɛmɔtshi kaki akambo wa kashi komonga. Etena kɛsɔ, ditongami dia kokele dia lo nyuma diakadjasɛka l’olongo, diakambɛ Otungi awɔ, mbut’ate ‘Nzambi k’akambo wa mɛtɛ.’ (Osambu 31:5) Awui wa kashi kana wa lokeso komonga. Jehowa akewoyaka akambo wa mɛtɛ le anande wa lo nyuma. Nde akasale ngasɔ nɛ dia nde akâlangaka ndo nɛ dia nde akayashaka efula dikambo di’ɔlɔlɔ awɔ. Ngasɔ mbaki ndo akambo lanɛ la nkɛtɛ. Jehowa akatonge pami la womoto la ntondo, ndo oma lo tshimbo y’ehomɔ kakandasɔnɛ, nde akatɛkɛtaka la wɔ nshi tshɛ lo yoho yokɛma hwe, ya wɔdu ndo yaha la lokeso. Ɔsɔ mɛtɛ aki dikambo dia diambo efula!
2. Akɔna akatatɛ l’awui wa kashi, ndo lande na?
2 Koko, ɔna Nzambi ɔmɔtshi la lo nyuma akayoyaetshaka jambizambi la lotamanya tshɛ dia monga otunyi waki Jehowa. Etongami ka lo nyuma kɛsɔ kakayelamɛka Satana Diabolo akalange di’anto akina mbɔtɛmɔla. Dia kotsha oyango ande, nde akatatɛ mbuta awui wa kashi dia konya anto akina lo ɛlɔmbwɛlɔ kande. Lo sala ngasɔ, nde akakome “kanga kashi . . . , ndu shi kashi.”—Joani 8:44.
3. Ngande wakasale Adama la Eva lam’akawatɛ Satana kashi ndo etombelo akɔna wakonge?
3 Oma lo tshimbo y’olui, Satana akatɛ Eva laki womoto la ntondo dia naka nde mɔnyɔla didjango diaki Nzambi ko ndɛ olowa wakashimbama, kete nde hovɔ. Ɔsɔ aki dui dia kashi. Nde akawotɛ nto dia lam’ayondɔlɛ nde ayokoma oko Nzambi lo mbeya ɔlɔlɔ la kɔlɔ. Ɔsɔ aki nto dui dia kashi. Kânga mbele ndoko lushi lakawatɛ Eva awui wa kashi wa ngasɔ ntondo, nde akahombe mbeya di’awui asɔ wakawotɛ olui kɔmbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakatɛ Nzambi Adama w’omɛnde. Koko nde akasɔnɛ dia mbetawɔ awui waki Satana ko tona waki Jehowa. L’ɔkɔngɔ wa nde kesama la mayɛlɛ tshɛ, Eva akɔshi olowa akɔ ko akale. Oma lâsɔ, Adama nde lawɔ akale olowa akɔ. (Etatelu 3:1-6) L’ɛnyɛlɔ kaki Eva, Adama nde lawɔ ndoko lushi lakandoke dui dia kashi, koko nde kokesama. (1 Timote 2:14) Oma lo kɛnɛ kakandasale, nde akɛnya dia nde akatone dia monga l’okitanyiya otsha le Otungi ande. Dikambo sɔ akonge l’etombelo wa kɔlɔ efula le anto. L’ɔtɛ w’ohedia waki Adama, pɛkato, nyɔi, lokeso ndo akambo wa kɔlɔ waheyama mbadia wakakokanɛ le anawɔ tshɛ.—Romo 5:12.
4. (a) Oma lende akaye awui wa kashi wakatama l’Ɛdɛna? (b) Kakɔna kahombaso sala di’aha kesama oma le Satana?
4 Awui wa kashi vɔ lawɔ wakahandjɔnɛ. Sho pombaka mbeya di’awui wa kashi wakatama l’ekambɔ k’Ɛdɛna asɔ wakalɔshana l’akambo wa mɛtɛ waki Jehowa ndamɛ. Satana akamamatanyiya Nzambi ate nde ekɔ kanga kashi ndo nde akadime atshukanyi wa ntondo ɛngɔ kɛmɔtshi ka dimɛna. Koko, aha ngasɔ mbakidiɔ. Adama la Eva kokondja wahɔ oma l’ohedia awɔ. Vɔ wakavu paka oko wakadite Jehowa. Koko kashi kɛsɔ kakate Satana lo dikambo diaki Jehowa kakatetemala polo nd’ɔpɔstɔlɔ Joani ndjofunda oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila nkama y’ɛnɔnyi l’ɔkɔngɔ ate Satana ekɔ “ukeshi a wa la kete tshe.” (Enyelo 12:9) Dia mbewɔ dia kesama oma le Satana Diabolo, sho pombaka monga la wɛkamu tshɛ l’awui wa mɛtɛ waki Jehowa ndo l’Ɔtɛkɛta ande. Ngande wakokayɛ pamia ndo keketsha wɛkamu ayɛ le Jehowa ndo shika tanga wɛmɛ la ntondo ka lokeso ndo kashi k’oma le Otunyi ande na?
Jehowa mbeyaka akambo wa mɛtɛ
5, 6. (a) Ewo ka ngande kele la Jehowa? (b) Ngande wele ewo k’ana w’anto naka sho kiɛdika l’ewo kele la Jehowa?
5 Mbala la mbala, Bible mɛnyaka dia Jehowa mbele ɔnɛ “lakatungi diango tshe.” (Efeso 3:9) Nde mbele ‘Ɔnɛ lakatonge olongo la nkɛtɛ, la ashi a wake ndo diangɔ tshɛ diele lɔkɔ.’ (Etsha 4:24) Lam’ele Jehowa mbele Otungi, nde mbeyaka kɛnɛ kele mɛtɛ lo kɛnɛ kendana l’oseka ɛngɔ tshɛ. Ɛnyɛlɔ: Naka onto ndamɛ monga la kanyi ya mbika luudu, ko oma lâsɔ nde tatɛ mbika luudu lakɔ lo mbidja esongo ndo kɛnɛ tshɛ kahombama dia mbika luudu lakɔ, kete nde ayeya woho welɔ l’etei ndo l’andja ndo ayoshihodia woho wele woke alɔ oleki anto akina tshɛ wenda tsho la washo. Anto mbeyaka diangɔ diasalawɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, Otungi mbeyaka tshɛ kahombama mbeya lo dikambo dia diangɔ diakandatonge.
6 Omvutshi Isaya akɛnya woke woke w’ewo kaki Jehowa lo yoho ya diambo. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Akona akedika ashi lu difuku di’ewambu ka lunya landi, akedika ulungu l’anana wa pita, akatshumanya ditshu dia la kete lu mbaka na? Akedika wutshu w’ekungu, akahe akuna lu kilo? Akona akedika Nyuma ka [Jehowa], akawetsha na? Akona akadji la ndi sheki, akawetsha, akôlombola lu mbuka k’usimbwi? Akumanya akambu fundu na? Akawenya mbuka k’e[okelo] na?” (Isaya 40:12-14) Lo mɛtɛ, Jehowa ekɔ ‘Nzambi k’ewo’ ndo nde ekɔ ‘l’ewo ka kokele.’ (1 Samuele 2:3; Jobo 36:4; 37:16) Sho mɛtɛ mbeyaka awui yema tshitshɛ tsho naka sho ndjaɛdika la nde! Kânga mamonga ana w’anto l’ewo ka diambo ɛlɔ kɛnɛ, eokelo kaso ka diangɔ diakatongama hakome kânga l’“emamu wa mbuka [yaki Nzambi].” Tɔ kekɔ oko ‘londjo la tshitshɛ’ naka sho mbɛdika londjo lɔsɔ la ‘dikhungula dia wolo.’—Jobo 26:14.
7. Kakɔna kaketawɔ Davidi lo dikambo dia ewo ka Jehowa ndo sho lawɔ ahombaso mbeya?
7 Lam’ele Jehowa mbakatotonge, lâsɔ nde teyaka dimɛna efula. Nkumekanga Davidi aketawɔ dikambo sɔ. Nde akafunde ate: “[Jehowa] li, we akambedika, akanimbitela. We mbeyaka lam’atumudjaseka, we manaka tukanyi tami tshe fundu. We mbeyaka lene atumutshokaka ndu lene atumetamaka, we nimbitelaka mbuka yami tshe. Nduku diui diatuyalaka l’unyo ami, ku we atadimani fundu, we [Jehowa].” (Osambu 139:1-4) Mɛtɛ Davidi akɛnyi di’anto wekɔ la lotshungɔ la sala kɛnɛ kalangawɔ, mbut’ate Nzambi akatosha dikoka dia mbôkitanyiya kana tona dia mbôkitanyiya. (Euhwelu k’Elembe 30:19, 20; Jashua 24:15) Koko, Jehowa teyaka dimɛna efula oleki woho wayaeyaso shoamɛ. Nde nangaka dia sho monga la kɛnɛ koleki dimɛna le so ndo nde koka nɔmbɔla mboka yaso. (Jeremiya 10:23) Lo mɛtɛ, ndoko ombetsha, manyi kana ondaki wele l’akoka wahombama wa tetsha akambo wa mɛtɛ ndo tosha lomba ndo ɔngɛnɔngɛnɔ.
Jehowa mbutaka akambo wa mɛtɛ
8. Ngande weyaso dia Jehowa mbutaka mɛtɛ?
8 Mbeya akambo wa mɛtɛ tshikitana efula la mbutaka akambo wa mɛtɛ nshi tshɛ kana monga kanga losembwe. Ɛnyɛlɔ, Diabolo akasɔnɛ di’aha ‘shikimala l’akambo wa mɛtɛ.’ (Joani 8:44) Koko, Jehowa ‘ndola tɔ l’akambo wa mɛtɛ.’ (Etumbelu 34:6) Afundelo shikikɛka mbala la mbala dia Jehowa mbutaka mɛtɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate dia: “[Nzambi] heyi mvuta kashi,” ndo ɔnɛ Nzambi ‘hakoke mbuta kashi.’ (Heberu 6:18; Tito 1:2) Mɛtɛ ekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka lonto laki Nzambi. Sho koka mbɛkɛ otema le Jehowa nɛ dia nde mbutaka mɛtɛ ndo nde hakese ekambi ande wa kɔlamelo pondjo.
9. Ngande wokakatanyi lokombo la Jehowa l’akambo wa mɛtɛ?
9 Tshondo ya lokombo la Jehowa mɛnyaka mɛtɛ kande. Lokombo laki Nzambi nembetshiyaka “Ɔnɛ Lasala dia Ndjala.” Kɛsɔ mɛnyaka dia Jehowa ekɔ onto latakotsha alaka ande tshɛ yema yema. Ndoko onto okina lele l’akoka wa sala dikambo sɔ. Lam’ele Jehowa ekɔ Onto Laheme Lâdiko Tshɛ, ndoko ɛngɔ kakoka mbidja wekamu l’okotshamelo w’asangwelo ande. Jehowa bu tsho onto lata mɛtɛ koko nde ekɔ la nkudu ndo la lomba la kotsha kɛnɛ tshɛ katande.
10. (a) Ngande wakɛnyi Jashua dia Jehowa mbutaka mɛtɛ? (b) Alaka akɔna waki Jehowa wamboyɛna ekotshamelo kawɔ?
10 Jashua aki ɔmɔtshi l’atei w’anto wakɛnyi akambo wa diambo wakɛnya dia Jehowa mbutaka mɛtɛ. Jashua aki l’Edjibito etena kakela Jehowa asui dikumi le wodja ɔsɔ ndo Jehowa akewoyaka sui tshɛ la ntondo. L’atei w’akambo wakatama ko vɔ kotshama, Jashua akɛnyi okotshamelo w’alaka waki Jehowa wa tshungola ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito ndo woho wakandâlɔmbɔla otsha lo Nkɛtɛ ya Daka, lo nɛndja alembe w’ase Kanana wa wolo efula wakâlɔsha. Oya l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande, Jashua akatɛ dikumanyi di’apami dia lo wodja w’Isariyɛlɛ ate: “Nyu mbeyaka l’etema anyu ndu lu nyumu yanyu tshe nyati: Nduku dikambu diakati [Jehowa, Nzambi k]anyu, lu dikambu dianyu, diahatatshama.” (Jashua 23:14) Kânga mbele wɛ atɛnaka ahindo oko wakɛnyi Jashua, onde wɛ atɛnyi mɛtɛ k’alaka waki Nzambi lo lɔsɛnɔ layɛ?
Jehowa mbisholaka akambo wa mɛtɛ
11. Kakɔna kɛnya dia Jehowa nangaka mbewoya anto akambo wa mɛtɛ?
11 Ohokanyiya dikambo di’ombutshi ɔmɔtshi wele l’ewo k’efula koko nde tɛkɛtaka l’anande paka lo pai. Kema wɛ ekɔ la lowando lo woho ɔnɛ wele Jehowa bu oko ombutshi wa ngasɔ? Jehowa mbewoyaka anto akambo la ngandji ndo nde salaka dikambo sɔ la lokaho tshɛ. Afundelo mbêtaka ‘Ombetsha a Woke.’ (Isaya 30:20) Oma lo ngandji kande k’otamanya, nde mbewoyaka kânga wanɛ wahalange mbôhokamɛ akambo ande. Ɛnyɛlɔ, Ezekiyɛlɛ akalongola ɔkɛndɛ wa sambisha anto wele Jehowa akeyaka dia vɔ hawotetawɔ. Jehowa akate ate: “On’a untu, uneli, utshu le [nkumbo] ka Isariyele, utuwateli aui ami.” Oma lâsɔ, nde akawotɛ ate: “Khumbu ka Isariyele hawukukela, ne dia vo hawumbukela. Khumbu ka Isariyele tshe weko la ete wulu ndu la etema wulu.” Ɔsɔ aki ɔkɛndɛ wa wolo, koko Ezekiyɛlɛ akakotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ la kɔlamelo tshɛ ndo lo sala ngasɔ nde akakɛnɛmɔla dionga diaki Jehowa dia kɛtshi. Naka wɛ ekɔ lo sambisha lo dihole dia wolo ndo amboyaɛkɛ le Nzambi, kete wɛ koka monga l’eshikikelo dia nde ayokokeketsha oko wakandakeketsha omvutshi ande Ezekiyɛlɛ.—Ezekiyele 3:4, 7-9.
12, 13. Lo weho akɔna wakewoya Nzambi anto akambo?
12 Jehowa nangaka ‘di’anto wa weho tshɛ shimbamɛ ndo monga l’ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.’ (1 Timote 2:4) Nde akatɛkɛta oma lo tshimbo y’amvutshi, ya andjelo ndo oma lo tshimbo y’Ɔnande Yeso Kristo. (Heberu 1:1, 2; 2:2) Yeso akatɛ Pilato ate: “Dimi lakuto dia dikambu ne. Dia dikambu ne mbakamayi la kete, dia mvuta akambu wa mete. Kanga akambu wa mete tshe atukaka diui diami.” Pilato aki la diaaso di’oshika dia mbeka akambo wa mɛtɛ wendana la yɛdikɔ ya Jehowa yendana la panda oma le Ɔna Nzambi. Koko, Pilato komonga lo wedi w’akambo wa mɛtɛ ndo nde konanga mbetshama oma le Yeso. Koko, Pilato akakadimola la lɔsɔkɔ tshɛ ate: ‘Akambo wa mɛtɛ kɛdikɛdi na?’ (Joani 18:37, 38) Ɔsɔ mɛtɛ aki dikambo dia kɔlɔ efula! Koko anto efula wakahokamɛ akambo wa mɛtɛ wakewoyaka Yeso. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Ashu anyu weko la otshoko, ne dia vo menaka; ndu atui anyu, ne dia vo mbukaka.”—Mateu 13:16.
13 Jehowa akalame akambo wa mɛtɛ lo Bible ndo akasale di’akambo akɔ koma le anto wa l’ahole tshɛ. Bible mbisholaka akambo woho wewɔ. Tɔ nembetshiyaka waonga waki Nzambi, asangwelo ande, adjango ande ndo woho watete mɛtɛ akambo l’atei w’ana w’anto. Lam’akandalɔmbaka Jehowa, Yeso akate ate: “Diui diaye dieko mete.” (Joani 17:17) Dikambo sɔ mbetɛka Bible dibuku diotshikitanyi l’abuku akina tshɛ. Tɔ keto mbakafundama oma l’ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi leya akambo tshɛ. (2 Timote 3:16) Tɔ kekɔ woshasha wa nɛmɔ wakalongola anto ndo ekambi waki Nzambi mbɔsaka woshasha ɔsɔ la nɛmɔ efula. Ekɔ dikambo dia lomba dia sho kiadaka lushi la lushi.
Toshikikale l’akambo wa mɛtɛ
14. Naa akambo amɔtshi wata Jehowa dia nde ayowasala ndo lande na kahombaso monga la mbetawɔ l’ɛtɛkɛta ande?
14 Sho pombaka mbidja yimba lo kɛnɛ katotɛ Jehowa l’Ɔtɛkɛta ande. Nde ekɔ kɛnɛ katande ɔnɛ nde ekɔ ndo nde ayokotsha kɛnɛ katande ɔnɛ nde ayokisala. Tekɔ l’ɛkɔkɔ tshɛ wa mbɛkɛ otema le Nzambi. Etena kata Jehowa dia nde “ayosomboya wane waheyi [Nzambi], la wahakitanyia lukumu l’ololo la Khumesu Jesu,” sho pombaka mbetawɔ dikambo sɔ. (2 Tesalonika 1:8) Sho koka nto monga la mbetawɔ l’ɔtɛkɛta ande etena katande ɔnɛ nde nangaka wanɛ wayela losembwe, ɔnɛ nde ayosha wanɛ wele la mbetawɔ lɔsɛnɔ la pondjo ndo ɔnɛ nde ayoshidiya pâ, alelo ndo nyɔi. Jehowa akake epole ɔsɛkɛ lo mɛtɛ ka daka di’ekomelo nɛ lo tomɛ ɔpɔstɔlɔ Joani dui ate: “Ufundi ne dia awui ako weli kolamelu la mete.”—Enyelo 21:4, 5; Tukedi 15:9; Joani 3:36.
15. Naa akambo amɔtshi wa kashi watshutshuya Satana anto dia vɔ mbetawɔ?
15 Satana ekɔ mɛtɛ otunyi waki Jehowa. Lo dihole dia mbewoya anto kɛnɛ kele mɛtɛ nde mbakesaka. Dia nde kotsha oyango ande wa munganyiya anto oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, Satana tshutshuyaka anto dia mbuta weho wa kashi. Ɛnyɛlɔ, Satana totshutshuyaka dia sho mbetawɔ ɔnɛ Nzambi hɛnyi ndoko ohomba wa sho ndjasukanya le nde ndo nde hadje yimba l’asui wɛna anto lanɛ la nkɛtɛ. Koko Bible mɛnyaka dia Jehowa kanɛka ditongami diande ndo ekɔ la lonyangu efula l’ɔtɛ w’akambo wa kɔlɔ wasalema ndo asui wele l’anto. (Etsha 17:24-30) Satana nangaka nto di’anto mbetawɔ ɔnɛ eyango wa lo nyuma ekɔ wetshelo a wenya. Koko, Afundelo toshikikɛka ɔnɛ: “[Nzambi] kema kolo, dia ndi mbuhela ulimu anyu la ngandji kakanyenya antu lu lukumbu landi.” Ndo nto, vɔ mbutaka hwe ɔnɛ: “Ndi keli ufutshi a wane watûyangaka.”—Heberu 6:10; 11:6.
16. Lande na kahomba Akristo sɛnaka wolo ndo shikikala l’akambo wa mɛtɛ?
16 Lo kɛnɛ kendana la Satana, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Etemolatemola ka la kete nye ambete waku wahetawo uku tutshungu lu tukanyi tawo, ne dia usasi a lukumu l’ololo la lutumbu la Kristu, leli efanelu ka [Nzambi] tawahetelaki.” (2 Koreto 4:4) L’ɛnyɛlɔ k’Eva, amɔtshi wekɔ lo kesama oma le Satana Diabolo la mayɛlɛ tshɛ. Akina ndjelaka kɛnɛ kakasale Adama laki kokesama koko lakasɔnɛ l’okonda dia monga l’ohedia. (Jude 5, 11) Diakɔ mbele, ekɔ ohomba efula di’Akristo sɛnaka wolo ndo shikikala l’akambo wa mɛtɛ.
Jehowa nɔmbaka dia monga la ‘mbetawɔ kaha la lokeso’
17. Kakɔna kahombaso sala dia mbetawɔma le Jehowa?
17 Lam’ele mboka yande tshɛ yekɔ mɛtɛ, Jehowa nongamɛka dia wanɛ wɔtɛmɔla mbutaka mɛtɛ vɔ lawɔ. Omembi w’esambo akafunde ate: “[Jehowa le], akona ayudjase lu luudu laye? Akona ayutshikala lu dikuna diaye di’ekila? One latokendakendaka ololo, latutshaka akambu w’uluwanyi, ndu latutaka mete l’utema andi.” (Osambu 15:1, 2) Le ase Juda wakembe ɛtɛkɛta ɛsɔ, dikona di’ekila diaki Jehowa sɔ akawaohola mɛtɛ Okongo wa Siɔna, lɛnɛ akatɔlɛ Nkumekanga Davidi ɔshɛtɛ wa sheke lo luudu la dipɛma lakandake lɛkɔ. (2 Samuele 6:12, 17) Dikona ndo luudu la dipɛma akawaohola dihole diakadjasɛka Jehowa lo didjidji. Lɛkɔ mbakakokaka anto ndjasukanya le Nzambi dia vɔ mbetawɔma le nde.
18. (a) Kakɔna kalɔmbama dia monga ɔngɛnyi waki Nzambi? (b) Kakɔna kayoteka lo wekelo wayela?
18 Onto tshɛ lalanga monga ɔngɛnyi waki Jehowa pombaka tɛkɛtaka akambo wa mɛtɛ ‘l’otema ande,’ koko aha l’ɛlɔmɔ. Angɛnyi wa mɛtɛ waki Nzambi pombaka monga l’otema wele la losembwe ndo mɛnya dia vɔ wekɔ la ‘mbetawɔ kaha la lokeso,’ nɛ di’etsha w’akambo wa mɛtɛ ndjaka oma k’ɛse otema. (1 Timote 1:5; Mateu 12:34, 35) Ɔngɛnyi waki Nzambi kema kanga akadikadi kana kanga lokeso nɛ dia ‘Jehowa petshaka onto latotaka kashi.’ (Osambu 5:6) Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo nkɛtɛ k’otondo salaka la wolo dia mbutaka akambo wa mɛtɛ l’ɛnyɛlɔ ka Nzambi kawɔ. Wekelo wayela wayɔsɛdingola dikambo sɔ.
Ngande wayoyokadimola?
• Lande na kahomba Jehowa mbeya mɛtɛ lo kɛnɛ kendana l’oseka ɛngɔ tshɛ?
• Kakɔna kɛnya dia Jehowa mbutaka akambo wa mɛtɛ?
• Ngande washola Jehowa akambo wa mɛtɛ?
• Kakɔna kalɔmbamaso lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ?
[Esato wa lo lɛkɛ 23]
Nzambi k’akambo wa mɛtɛ mbeyaka oseka ɛngɔ tshɛ kakandatonge
[Esato wa lo lɛkɛ 25, 26]
Alaka waki Jehowa wayokotshama