Onde sho koka ndjaɛkɛ le onto tshɛ?
LOKEMA l’awui wakashama wakashɔma l’ɔkɔngɔ w’ɔkwɛlɔ w’Ehele ka Berlin l’ɔnɔnyi 1989. Ɛnyɛlɔ, Lydiaa akayeyaka dia l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki waa Socialiste lo Allemagne wa lo Ɛstɛ, Stasi, mbut’ate service chargé de la sécurité de l’État wakafunde awui amɔtshi wendana l’elimu ande wa lânde. Kânga mbakâmbe Lydia lo mboka awui asɔ, nde akanyange heyama dia mbeya ɔnɛ lakasholɛ ase Stasi awui ande, onto akɔ ko omɛnde. Nde akafungama le onto ɔnɛ lakandasha otema ande tshɛ.
Jurunalɛ The Times ya la Londres tɛkɛtaka dikambo di’osombe ɔmɔtshi wa pami welewɔ Robert wakɔsaka dɔkɔtɛlɛ diande la “dilɛmiɛlɔ dioleki ndo akayaɛkɛka le nde.” Anto wakataka dia dɔkɔtɛlɛ sɔ aki la “ngandji ndo aki l’otema wa kɛtshi.” Koko, Robert akavu nyɔi ka shashimoya. Onde hemɔ ka lo doyi kana ka muyɛkɛ mbakodiake la shashimoya? Kema. Ewandji wa lo wodja ande wakate dia dɔkɔtɛlɛ akatshu laka Robert dia towenda, koko aha la Robert la nkumbo kande mbeya nde akawoke tɛdi ka kɔlɔ. Eelo, Robert akadiakema le onto lakandayaɛkɛka tshɛ le nde.
Lydia ndo Robert, wakasalemɛ kɔlɔ oma le anto wakawayaɛkɛka le wɔ ndo dui sɔ diaki l’etombelo wa kɔlɔ efula. Lo waaso akina etombelo hatongaka kɔlɔ efula ngasɔ. Mbala efula, sho mbishamaka sɔnyi kana fungamaka oma le onto le so la wɛkamu le nde. Alapɔlɔ ɔmɔtshi wakatondja olui w’anto watakɔnya anto tokanyi tawɔ l’akambo amɔtshi lo wodja w’Allemagne lo jurunalɛ Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002, wakɛnya dia pursa 86 y’anto wakawakɔnya wakate dia wakashama sɔnyi le onto ɔmɔtshi lakiwɔ la wɛkamu le nde. Mbala mɔtshi wɛ ambohomanaka la dikambo dia woho ɔsɔ. Ɔnkɔnɛ, hatohombe mamba dia jurunalɛ ya la Suisse Neue Zürcher Zeitung yakafunde l’ɔnɔnyi 2002 ɔnɛ: “Aya ɛnɔnyi akumi wele diokanelo dia shikaa lo wedja w’ɛngɔnyi wa l’erɔpɛ ambokitakita efula.”
Monga la wɛkamu nɔmbaka nshi efula, koko wɛkamu akɔ koka ndanyema esadi eto
Wɛkamu kɛdikɛdi na? Lo ndjela diksiɔnɛrɛ dimɔtshi, monga la wɛkamu le anto akina nembetshiyaka “mbetawɔ dia vɔ wekɔ la losembwe, l’otema w’ɔlɔlɔ ndo ɔnɛ vɔ hawotokoka tosalɛ dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ l’okonda.” Monga la wɛkamu nɔmbaka nshi efula, koko wɛkamu akɔ koka ndanyema esadi eto. Oko wayaoka anto efula dia wakashama sɔnyi le anto wakawɛkɛka otema le wɔ, onde ekɔ dui dia diambo dia mɛna dia anto efula waya l’okakatanu dia ndjaɛkɛ le anto akina? Lo ndjela ɛkɔnya ɛmɔtshi wakasalema lo wodja w’Allemagne l’ɔnɔnyi 2002, “l’ɛse ka kasato ɔtɔi keto k’ɛlɔngɔlɔngɔ mbele la wɛkamu le anto akina.”
Sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde sho kokaka mɛtɛ ndjaɛkɛ le onto tshɛ? Onde ekɔ ohomba ndjaɛkɛ le onto ɔmɔtshi etena keyaso ɔnɛ lushi lɔmɔtshi onto akɔ koka ndjotosha sɔnyi kana tofunga?’
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Nkombo yakatshikitanyema.
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 3]
Ɛkɔnya Ɛmɔtshi wakɛnya dia pursa 86 y’anto wakawakɔnya wakate dia wakashama sɔnyi le onto ɔmɔtshi lakiwɔ la wɛkamu le nde