‘Ɔhɔmbɔ’ wele la kɔlamelo ndo la kɛsɔ

“[“Ele ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,” NW] wakakitsha khumendi ladiku dia antu wa [lo] luudu landi, dia mbashaka mbu ya nde yawo lu tena diayo?”​—MATEU 24:45.

1, 2. Lande na kele ekɔ ohomba sho nongolaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma mbala la mbala nshi nyɛ?

LUSHI la Hende la dikɔlɔ, lo Ngɔndɔ ka Nisana 11, 33 T.D., ambeki waki Yeso wakonyiya dimbola dimɔtshi diele la kitshimudi y’ohomba efula le so ɛlɔ kɛnɛ. Vɔ wakawombola vɔte: “Ayuyala djimbitelu yakona ya lam’ayuyuya ndu y’ekumelu k’etena kene?” L’okadimwelo ande, Yeso akatɛkɛta dikambo dia prɔfɛsiya kɛmɔtshi ka lânde. Nde akatɛkɛta dikambo di’etena k’osukusuku kayoyala l’ata, la ndjala, l’adidimu wa nkɛtɛ, ndo la waa hemɔ. Ndo akambo asɔ wakahombe ndjala paka “etatelu k’asui.” Akambo wakahombe tamanya monga kɔlɔ otsha la ntondo. Ande lonyangu mɛtɛ!​—Mateu 24:3, 7, 8, 15-22; Luka 21:10, 11.

² Tatɛ l’ɔnɔnyi 1914, akambo efula wa lo prɔfɛsiya kaki Yeso wakakotshama. “Asui” wambofulanɛ efula le anto. Koko, Akristo wa mɛtɛ hawohombe mboka wɔma. Yeso akashikikɛ dia nde ayowasukɛ la mbo ya ndɛ ya lo nyuma y’amɛna. Lam’ele Yeso ekɔ kakianɛ l’olongo, ngande wakandalɔngɔsɔla dia sho kondjaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma lanɛ la nkɛtɛ na?

3. Tɛdikɔ takɔna takɔshi Yeso dia sho nongolaka “mbu ya nde lu tena diayo”?

³ Yeso ndamɛ akasha okadimwelo wa shikaa lo dimbola sɔ. Lam’akandataka prɔfɛsiya kande ka woke, nde akambola ate: “[“Ele ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,” NW] wakakitsha khumendi ladiku dia antu wa [lo] luudu landi, dia mbashaka mbu ya nde yawo lu tena diayo?” Oma lâsɔ nde akate ate: “[“Ɔhɔmbɔ ɔsɔ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’ayoya nkumɛnde naka nde mbotana atsha ɔsɔku,” NW]. Mete kanyutelami nti: Ndi ayûkitsha ladiku dia diango diandi tshe.” (Mateu 24:45-47) Eelo, akahombe monga “ɔhɔmbɔ” ɔmɔtshi wakalongola ɔkɛndɛ wa mbishaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma ndo “ɔhɔmbɔ” ɔsɔ akahombe monga la kɔlamelo ndo la kɛsɔ. Onde ɔhɔmbɔ ɔsɔ aki onto ɔmɔtshi la lânde, onde anto wakahombe ndjahɔnaka kana dikambo dikina? Lam’ele ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ mbishaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma efula yahombama, ekɔ wahɔ efula le so dia mbeya ele ɔhɔmbɔ akɔ.

Onto ɔtɔi kana olui?

4. Ngande weyaso dia “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” hakoke monga onto ɔtɔi?

⁴ “Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” hakoke monga onto ɔtɔi. Lande na? Nɛ dia ɔhɔmbɔ akɔ wakamɛ mbisha mbo ya ndɛ ya lo nyuma oma ko ntambe ka ntondo, ndo lo ndjela ɛtɛkɛta waki Yeso, ɔhɔmbɔ ɔsɔ akahombe tetemala la sala dikambo sɔ polo l’etena kakaye Nkumi l’ɔnɔnyi 1914. Kɛsɔ otohomba mbɔsa ɛnɔnyi oko 1900 w’olimu wa kɔlamelo le onto ɔtɔi. Kânga Metushela kɔsɛna edja ka ngasɔ!​—Etatelu 5:27.

5. Lembetshiya lande na kele tɔtɛkɛta “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” hendana l’Okristo tshɛ l’onto ndo l’onto.

⁵ Lâsɔ, onde tshɛkɛta ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ kokaka mendana l’Okristo tshɛ l’onto ndo l’onto? Mɛtɛ Okristo tshɛ pombaka monga la kɔlamelo ndo la kɛsɔ; koko Yeso aki la dui dikina lo yimba lam’akandatɛkɛta dikambo dia “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.” Ngande weyaso dikambo sɔ? Nɛ dia nde akate dia “[“lam’ayoya Nkumɛnde,” NW]” nde ayokitsha ɔhɔmbɔ ɔsɔ “ladiku dia diango diandi tshe.” Ngande wakoka Okristo tshɛ monga lâdiko di’oseka ɛngɔ tshɛ mbut’ate wa diangɔ “tshe” dia Nkumadiɔndjɔ na? Dikambo sɔ hadiokoke salema pondjo!

6. Ngande wakadjama wodja w’Isariyɛlɛ lo dihole di’‘okambi,’ kana “ɔhɔmbɔ” waki Nzambi?

⁶ Lâsɔ mbokɛmaka hwe dia Yeso akatɛkɛtaka di’olui w’Akristo oko “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.” Onde dikambo sɔ kokaka mendana l’olui ɔmɔtshi w’ɛhɔmbɔ? Eelo. Ɛnɔnyi nunu esambele la ntondo ka Yeso, Jehowa akatɛkɛta dia wodja w’otondo w’Isariyɛlɛ ate: “Ɛmɛnyi ami” ndo “okambi ami wakamasɔnɔla.” (Isaya 43:10, NW) Onto tshɛ laki lo wodja w’Isariyɛlɛ tatɛ l’ɔnɔnyi 1513 N.T.D., lam’akashama Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, polo lo Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D. aki ɔmɔtshi l’atei w’olui ɔsɔ w’ekambi. Ase Isariyɛlɛ efula kɔnɔmbɔlaka awui wa wodja kana ekongelo ka wodja ka mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Jehowa akakambaka la nkumi ya dikanga, toshushi, amvutshi, ɛlɔmbɛdi, ndo ase Lɛwi dia kotsha ɛkɛndɛ ɛsɔ. Koko lo tshɛ kawɔ, wodja w’Isariyɛlɛ waki didjidji dia lowandji laki Jehowa ndo wakewoyaka lotombo lande l’atei a wedja. Ose Isariyɛlɛ tshɛ akahombe monga Ɔmɛnyi wa Jehowa.​—Euhwelu k’Elembe 26:19; Isaya 43:21; Malaki 2:7; Romo 3:1, 2.

‘Okambi’ amboshishɔ

7. Lande na kele wodja w’Isariyɛlɛ kokoka mbɔsama oko ‘okambi’ wa Nzambi?

⁷ Lam’ele wodja w’Isariyɛlɛ waki ‘okambi’ wa Nzambi ntambe efula la ntondo, onde vɔ mbaki ndo ɔhɔmbɔ wakatɛkɛta Yeso dikambo diawɔ? Ndoko, nɛ dia wodja w’Isariyɛlɛ kotetemala monga la kɔlamelo ndo la kɛsɔ. Paulo akatɛkɛta lo tshena pe dia dikambo sɔ lam’akandohola ɛtɛkɛta wakatɛ Jehowa wodja ɔsɔ ate: “Lukumbu la [Nzambi] lambonywama l’atei w’asi wedja dia dikambu dianyu.” (Romo 2:24) Lo mɛtɛ, ɔkɔndɔ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa wodja w’Isariyɛlɛ wakayokomaka lo kondoko yawɔ etena kakawatone dia mbetawɔ Yeso, diakɔ diakayatonaka Jehowa nde la wɔ.​—Mateu 21:42, 43.

8. Etena kakɔna kakasɔnwama ‘okambi’ dia pɛna wodja w’Isariyɛlɛ, ndo l’atei w’akambo akɔna?

⁸ Woho wakashisha ‘okambi’ mbut’ate wodja w’Isariyɛlɛ kɔlamelo, halembetshiya dia atɛmɔdi wa mɛtɛ wa kɔlamelo takawakoke nto pondjo kondja mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Nshi 50 l’ɔkɔngɔ w’eolwelo ka Yeso, lo Pɛntɛkɔsta ka 33 T.D., nyuma k’ekila kakatshulwama lâdiko di’ambeki 120 waki lo luudu lɔmɔtshi la la diko la Jerusalɛma. L’etena kɛsɔ, wodja w’oyoyo wakotɔ. Lo yoho yasungana, eotwelo kawɔ kakeyama etena kakatatɛ anto wa lɔkɔ mbewoya ase Jerusalɛma l’ohetoheto tshɛ dikambo dia “etsha a wulu wa [Nzambi].” (Etsha 2:11) Ɔnkɔnɛ, wodja ɔsɔ w’oyoyo, wakakome ‘okambi’ wakahombe mbewoya lotombo la Jehowa le wedja ndo mbisha mbo ya ndɛ lo tena diahombama. (1 Petero 2:9) Diakɔ mɛtɛ diakawayokoka mbelamɛ ɔnɛ: “Isariyele wa [Nzambi].”​—Ngalatiya 6:16.

9. (a) Waa na wakenga olui w’“ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ”? (b) Waa na waki “antu wa [lo] luudu”?

⁹ Onto tshɛ la l’atei w’“Isariyele wa [Nzambi]” ekɔ Okristo wamboyakimɔka le Nzambi, wambobatizamaka, wambokitamaka esɔ ka nyuma k’ekila ndo wele l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo. Omalɔkɔ, tɔtɛkɛta “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” mendanaka l’olui w’anto tshɛ wa lo wodja ɔsɔ wa lo nyuma w’akitami w’esɔ wele la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ l’oseka etena tshɛ tatɛ oma l’ɔnɔnyi 33 T.D. polo ndo kakianɛ, oko waki ose Isariyɛlɛ tshɛ tatɛ oma l’ɔnɔnyi 1513 N.T.D. polo lo Pɛntɛkɔsta ka 33 T.D. l’atei w’olui w’ekambi wa la ntondo ka Kristo. Waa na wele “antu wa [lo] luudu,” walongola mbo ya ndɛ oma le ɔhɔmbɔ ɔsɔ na? Lo ntambe ka ntondo T.D., Okristo tshɛ aki l’elongamelo k’otsha l’olongo. Ɔnkɔnɛ, anto wa lo luudu waki Akristo w’akitami, aha oko olui koko l’onto ndo l’onto. Anto tshɛ, mbidja ndo wanɛ waki l’ɛkɛndɛ l’atei w’etshumanelo, waki l’ohomba wa mbo ya ndɛ y’oma le ɔhɔmbɔ.​—1 Koreto 12:12, 19-27; Heberu 5:11-13; 2 Petero 3:15, 16.

‘Onto l’onto l’olimu ande’

10, 11. Ngande weyaso di’aha onto tshɛ la l’olui w’ɔhɔmbɔ mbele l’ɔkɛndɛ akɔ wâmɛ w’olimu?

¹⁰ Kânga mbele “Isariyele wa [Nzambi]” wekɔ olui w’ɔhɔmbɔ wele la kɔlamelo ndo la kɛsɔ wakalongola ɔkɛndɛ w’olimu, onto l’onto l’atei awɔ ekɔ l’ɛkɛndɛ ande. Ɛtɛkɛta waki Yeso wele lo Mako 13:34 shikikɛka dikambo sɔ. Nde akate ate: ‘Dikambo diakɔ diekɔ oko onto lakɛngɔla lo ngelo kekina ko tshika luudu ndo mbisha ɛhɔmbɔ ande ɔkɛndɛ onto l’onto l’olimu ande ko mbitɛ olami wa soko dia namaka ngelo ɔlɔlɔ.’ Ɔnkɔnɛ onto tshɛ la l’olui w’ɔhɔmbɔ akalongola ɔkɛndɛ wa pamia diangɔ diaki Kristo dia la nkɛtɛ. Onto tshɛ la l’olui akɔ kotshaka ɔkɛndɛ ɔsɔ lo ndjela akoka ndo waaso wele lande.​—Mateu 25:14, 15.

¹¹ Lâdiko dia lâsɔ, ɔpɔstɔlɔ Petero akatɛ Akristo w’akitami w’esɔ wa lo nshi yande ate: ‘Lo yɛdikɔ yakalongola onto l’onto woshasha ɔmɔtshi, akambe la wɔ dia kambanɛ onto la onyande oko elami w’ɔlɔlɔ wa weho efula wa ngandji ka mamba ka Nzambi.’ (1 Petero 4:10) Omalɔkɔ, akitami w’esɔ asɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa kambanɛ onto la onyande lo kamba la weshasha wakawasha Nzambi. Lâdiko dia lâsɔ, ɛtɛkɛta wa Petero mɛnyaka di’aha Akristo tshɛ mbahomba monga l’akoka, l’ɛkɛndɛ, kana la waɛsɛ akɔ wâmɛ. Koko, onto tshɛ la l’olui w’ɔhɔmbɔ kokaka kimanyiya lo yoho mɔtshi dia wodja ɔsɔ wa lo nyuma ntshɔ otsha la ntondo. Lo yoho yakɔna?

12. Ngande wakoka onto tshɛ la l’olui w’ɔhɔmbɔ, oyadi pami kana womoto, mbisha lonya di’ohamelo w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ?

¹² Ntondotondo, onto tshɛ nɔmbamaka dia monga Ɔmɛnyi wa Jehowa ndo sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Isaya 43:10-12; Mateu 24:14) Yema tshitshɛ la ntondo ka nde mbudɛ otsha l’olongo, Yeso akadjangɛ ambeki ande tshɛ wa kɔlamelo oyadi apami kana wamato, dia monga embetsha. Nde akate ate: “Okone nyutshu, nyete wedja tshe ambeki, nyâbatiza lu lukumbu la Papa ndu l’Ona ndu la Nyuma k’[Ekila]. Nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela. Nyulungi, dimi leko la nyu nshi tshe, edja ndu ekumelu k’andja.”​—Mateu 28:19, 20 (Sho mbɛnganyisha alɛta ango).

13. Waɛsɛ akɔna waki l’akitami w’esɔ tshɛ?

¹³ Lam’akatanema ambeki w’eyoyo, vɔ wakahombe mbetshama dimɛna dia kotsha kɛnɛ tshɛ kakadjangɛ Kristo ambeki ande. L’ekomelo, wanɛ waketawɔ wakayongaka l’akoka wa mbetsha akina. Mbo ya ndɛ ya lo nyuma yasha ekeketshelo yakashamaka le anto wakahombe ndjonga l’atei w’olui w’ɔhɔmbɔ wa lo wedja efula. Akristo tshɛ w’akitami, apami kana wamato wakakambe olimu wa mbetɛ anto ambeki. (Etsha 2:17, 18) Olimu ɔsɔ wakahombe tetemala oma l’etena kakatatɛ ɔhɔmbɔ olimu ande polo l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ.

14. Waa na waki la diɛsɛ dia mbetshaka etshumanelo, ndo ngande wakayaokaka akitami w’esɔ wa wamato lo dikambo sɔ?

¹⁴ Akitami w’esɔ waki weke ka batizama wakayokomaka l’atei w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ, ndo oyadi woho w’onto lakawaetsha, vɔ wakalongolaka nto wetshelo oma le ase etshumanelo waki l’akoka w’oma l’Afundelo dia kamba oko dikumanyi. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:6-9) Ɔnkɔnɛ, anto asɔ wakasɔnwama waki la diɛsɛ dia kimanyiya lo yoho ya lânde l’ohamelo wa wodja ɔsɔ. Akristo w’akitami wa wamato komongaka la lonyangu l’ɔtɛ w’ɔnɛ paka Akristo w’apami ato mbaki l’ɔkɛndɛ wa mbetsha etshumanelo. (1 Koreto 14:34, 35) Koko, vɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kondja wahɔ oma l’olimu wa l’etete wakasalaka apami wa l’etshumanelo ndo waki la lowando lo waɛsɛ anɛ wa lânde waki la wamato, mbidja ndo diɛsɛ dia mɛmba lokumu l’ɔngɛnɔngɛnɔ otsha le akina. Akadiyɛso w’akitami wa nshi nyɛ nto wekɔ la dionga diakɔ diamɛ, oyadi kânga dikumanyi diakasɔnwama wekɔ akitami w’esɔ kana bu.

15. Oma lende akalekaka tomba mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo ntambe ka ntondo, ndo waa na wakakahanyaka mbo yakɔ?

¹⁵ Mbo ya ndɛ ya lo nyuma yakashamaka lo ntambe ka ntondo yakayaka oma l’ekanda wakafundaka apɔstɔlɔ ndo ambeki akina wakalɔmbɔlaka. Ekanda wakawafunde, djekoleko wɛnɛ watanema l’atei w’abuku 27 wakasambiyama wakenga Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, waketetaka lo tshumanelo ndo aha la tâmu waki etshina ka wetshelo wakashaka dikumanyi dia lo tshumanelo sɔ. Lo yoho shɔ mbakakahanyaka atomami w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ mbo y’amɛna le Akristo w’eshika. Olui w’ɔhɔmbɔ wa lo ntambe ka ntondo wakakotshaka ɔkɛndɛ awɔ la kɔlamelo tshɛ.

“Ɔhɔmbɔ” l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi oko 1900

16, 17. Ngande wakɛnya olui w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ kɔlamelo yawɔ l’okotshelo w’ɔkɛndɛ awɔ l’ɛnɔnyi wa la ntondo ka 1914?

¹⁶ Kayotota ɛlɔ kɛnɛ na? Lam’akatatɛ eongelo ka Yeso l’ɔnɔnyi 1914, onde nde akatane olui w’Akristo w’akitami w’esɔ washa mbo ya ndɛ la kɔlamelo tshɛ lo tɛna diahombama? Lo mɛtɛ, nde akatane olui wa ngasɔ. Olui ɔsɔ wakakoke mbeyama dimɛna oma l’elowa w’ɔlɔlɔ wakawatɔka. (Mateu 7:20) Ɔkɔndɔ w’oma k’etena kɛsɔ mɛnyaka dia kɛsɔ kaki mɛtɛ.

¹⁷ L’etena kakaye Yeso, ekambi oko 5 000 wakayashaka efula l’ohandjwelo w’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Ekambi waki yema tshitshɛ, koko ɔhɔmbɔ akakambe la toho t’eyoyo efula dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ. (Mateu 9:38) Ɛnyɛlɔ, tɛdikɔ takɔsama di’ɛtɛ w’awui wa lo Bible wa lânde tombaka lo tojurnalɛ suke la 2 000. Lo yoho shɔ, mbalongola ambadi akumi wa nunu akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi l’etena kakɔ kâmɛ. Lâdiko dia lâsɔ, ekongelo kakawasanganya alɛdi la filmɛ y’alangi kâmɛ la dui dialembetshiya awui akɔ kakalɔngɔswama ndo tɔ kakɔsaka wenya enanɛi. L’ekimanyiyelo k’ekongelo k’oyoyo kɛsɔ, losango la Bible l’oma k’etatelo k’etongelo polo l’ekomelo ka Diolelo di’Ɛnɔnyi Kinunu dia Kristo, lakewoyama le anto ndekana miliyɔ divwa l’ahonda (continents) asato. Otondjelo w’ekanda aki ehomɔ kekina kakakambema. Ɛnyɛlɔ, l’ɔnɔnyi 1914, kɔpi 50 000 ya Tshoto y’Etangelo yakatondjama.

18. Etena kakɔna kakakitsha Yeso ɔhɔmbɔ lâdiko dia diangɔ diande tshɛ, ndo lande na?

¹⁸ Eelo, lam’akaye Nkumi nde akatane ɔhɔmbɔ ande wa kɔlamelo alesha wa lo luudu lande ndo asambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. L’etena kɛsɔ, ɛkɛndɛ wa weke efula wakakongɛka ɔhɔmbɔ ɔsɔ. Yeso akate ate: “Mete kanyutelami nti: Ndi ayûkitsha ladiku dia diango diandi tshe.” (Mateu 24:47) Yeso akasale dikambo sɔ l’ɔnɔnyi 1919, l’ɔkɔngɔ w’ɔhɔmbɔ ɔsɔ mbeta l’etena k’asui. Lâsɔ, lande na kakalongola “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” ɛkɛndɛ wa weke na? Nɛ dia diangɔ dia Nkumi diakafulanɛ. Yeso akalongola lowandji l’ɔnɔnyi 1914.

19. Lembetshiya woho wakakotshama ehomba wa lo nyuma w’“ului a wuki.”

¹⁹ Naa diangɔ diakakitsha Nkumi keke ka ndɔta dɛmbɔ dia koso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo lâdiko diadiɔ na? Diangɔ diande tshɛ dia lo nyuma diele lanɛ la nkɛtɛ. Ɛnyɛlɔ, ɛnɔnyi akumi ahende l’ɔkɔngɔ wa Kristo mbahema l’okudi l’ɔnɔnyi 1914, “ului a wuki” w’“ekoko ekina” wakayeyamaka. (Enyelo 7:9; Joani 10:16) Anto asɔ komonga akitami w’esɔ wa lo “Isariyele wa [Nzambi],” koko apami ndo wamato w’eshika wele l’elongamelo ka lɔsɛnɔ la la nkɛtɛ walanga Jehowa ndo walanga mbokambɛ lo yoho yasala akitami. Vɔ wakatɛ “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” ɔnɛ: “Shu tayutsho kame la nyu, ne dia shu takuki lukumu ati: [Nzambi] eko kame la nyu.” (Zekariya 8:23) Akristo asɔ weke ka batizama wakaleshama la mbo ya ndɛ ya lo nyuma yâmɛ yakaleshama ekambi w’akitami w’esɔ, ndo tatɛ oma l’etena kɛsɔ elui akɔ ehende wakatatɛ ndɛ lo mɛsa ɔsɔ w’ekila. Ɔsɔ aki mɛtɛ ɔtshɔkɔ w’efula le anto wakenga “ului a wuki”!

20. Ɔkɛndɛ akɔna wele l’“ului a wuki” l’ohamelo wa diangɔ dia Nkumadiɔndjɔ?

²⁰ Wanɛ wakenga “ului a wuki” wakasangana l’ɔngɛnɔngɛnɔ kâmɛ l’olui w’akitami w’ɛhɔmbɔ oko apandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ. Oko wakawasambisha, diangɔ diaki Nkumi dia la nkɛtɛ diakahame ndo ɛkɛndɛ wele l’“ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” wakaleke monga efula. Oko watahame lofulo l’anyangi w’akambo wa mɛtɛ, onunyelo w’ahole wa funda mikanda wakonge ohomba efula dia kotsha lofulo l’abuku walembetshiya Bible walɔmbama. Biro ya filialɛ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa yakahikama lo wedja efula. Waa misiɔnɛrɛ wakatomama polo ‘ndo lo tokoma ta nkɛtɛ.’ (Etsha 1:8) Oma lo lofulo l’osukanyi la nunu tanu l’akitami w’esɔ l’ɔnɔnyi 1914, lofulo la wanɛ washa Nzambi lotombo lambohama ɛlɔ kɛnɛ ndekana miliyɔ shamalo, efula l’atei awɔ wekɔ l’atei w’“ului a wuki.” Lo mɛtɛ, diangɔ dia Nkumekanga diambofulanɛ efula tatɛ oma lam’akandahema l’okudi l’ɔnɔnyi 1914!

21. Wɛla akɔna ehende wayotɔsɛdingola lo wekelo wayaye?

²¹ Awui asɔ tshɛ mɛnyaka di’ɔhɔmbɔ wekɔ la “kɔlamelo ndo la kɛsɔ.” Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta dikambo di’“ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,” Yeso akasha wɛla ehende waka epole ɔsɛkɛ lo waonga asɔ lo mbuta dia wɛla w’esekaseka wa dimuma wa kɛsɔ ndo wa dinginya ndo dia wɛla wa talata. (Mateu 25:1-30) Wɛla ɛsɔ kutolaka mɛtɛ yambalo yaso! Kitshimudi yakɔna yele la wɛla ɛsɔ le so ɛlɔ kɛnɛ na? Tayɔsɛdingola wombola ɔsɔ lo wekelo wayaye.

Akanyiyayɛ?

• Waa na wakenga “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ”?

• Waa na wele “antu wa [lo] luudu”?

• Etena kakɔna kakakitshama ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo lâdiko dia diangɔ dia Nkumadiɔndjɔ, ndo lande na kakidiɔ l’etena kɛsɔ?

• Waa na wakakimanyiya l’ohamelo wa diangɔ dia Nkumadiɔndjɔ l’ɛnɔnyi akumi weke ka mbeta, ndo lo yoho yakɔna?

[Esato wa lo lɛkɛ 24]

Ɔhɔmbɔ wa lo ntambe ka ntondo akɛnya kɔlamelo yawɔ l’ɔkɛndɛ ande