“Akɔna mɛtɛ ele ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ?”

1, 2. Lo tshimbo y’ehomɔ kakɔna katosha Yeso mbo ya ndɛ ya lo nyuma ɛlɔ kɛnɛ, ndo lande na kele ekɔ ohomba dia sho mbeya ehomɔ kakɔ?

“ANALENGO le, ekɔ mɛtɛ wolo dimi nembetshiya lowando lele lami l’asawo anɛ wambonyotondja wele paka la kɛnɛ kemi l’ohomba ndo wambotondjama paka l’etena kemi l’ohomba.” Ngasɔ mbakɛnya kadiyɛso kɛmɔtshi lowando lande lo mukanda wakandafundɛ anangɛso wakamba lo mbalasa kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo. Onde ndo wɛ mbayaoka oko nde? Anto efula l’atei aso ndjaokaka ngasɔ. Onde dui sɔ kokaka taambiya? Keema.

² Woho walongolaso mbo ya ndɛ ya lo nyuma la wonya, mɛnyaka dia Yeso lele Owandji w’etshumanelo ekɔ lo ntetemala nkotsha daka diande dia toshaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Lo tshimbo ya waa na wasalande dui sɔ? Etena kakandashaka djembetelo ya woongelo ande, Yeso akate dia nde ayokamba la “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ,” dia mbishaka anto wa lo luudu lande “mbo ya ndɛ l’etena kahombama.”a (Adia Mateo 24:45-47.) Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ ekɔ ehomɔ kakamba la Yeso dia mbishaka Akristo wa mɛtɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo nshi y’ekomelo nyɛ. Ekɔ ohomba efula dia sho mbeya ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ. Nɛ dia yoonge yaso ya lo nyuma ndo diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi nemanɛka l’ehomɔ kɛsɔ.​—Mat. 4:4; Jni. 17:3.

3. Kakɔna kakataka ekanda aso lo kɛnɛ kendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo?

³ Ko laasɔ, ngande wakokaso nshihodia ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo? Lo nshi y’akete, ekanda aso wakataka awui wayela anɛ: Lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D., mbakakitsha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo laadiko dia diangɔ dia lo luudu lande. Ɔhɔmbɔ kengama la olui w’Akristo w’akitami tshɛ wele la nkɛtɛ oyadi etena kakɔna kasɛnawɔ. Anto wa lo luudu nembetshiyaka Akristo w’akitami akɔ waamɛ l’onto ndo l’onto. Lo 1919, Yeso akakitsha ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo “laadiko dia diangɔ diande tshɛ” diele la nkɛtɛ diendana la wahɔ wa Diolelo. Kaanga mbakatetshaka ngasɔ, l’ɔkɔngɔ wa nsala eyangelo wa lotshimola ndo ekanelo ka yimba k’ɔhɔngɔ, tambɛna dia eokelo kaso ka ɛtɛkɛta wa Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ pombaka tshikitanyema. (Tuk. 4:18) Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛtɛkɛta akɔ ndo woho wendanaso la wɔ, oyadi tekɔ l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo kana la nkɛtɛ.

ETENA KAKƆNA KAKAKOTSHAMA ƐTƐKƐTA WENDANA LA ƆHƆMBƆ WA KƆLAMELO?

4-6. Lande na kataso ɔnɛ ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wakayotatɛ kotshama paka l’ɔkɔngɔ wa 1914?

⁴ Avɛsa wosukanyi l’ɛtɛkɛta wakate Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ mɛnyaka dia vɔ kokotshama lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D., koko l’etena k’ekomelo kɛnɛ. Nyɛsɔ tende woho watokonya avɛsa akɔ dia mbuta ngasɔ.

⁵ Ɛtɛkɛta wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wekɔ etenyi ka daka dia Yeso diendana la “djembetelo . . . yayɛnya woongelo a[nde] ndo etena k’ekomelo k’andja.” (Mat. 24:3) Etenyi ka ntondo ka daka sɔ katanema lo Mateo 24:4-22, kekɔ l’ekotshamelo ehende, okotshamelo wa ntondo wakasalema oma lo 33 T.D., polo lo 70 T.D., ndo okotshamelo wa hende wekɔ lo salema lo yoho yoleki tshɛ lo nshi yaso nyɛ. Onde kɛsɔ nembetshiyaka di’ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo vɔ lawɔ wekɔ l’ekotshamelo ehende? Ndooko.

⁶ Lo ntatɛ l’ɛtɛkɛta wele lo Mateo 24:29, Yeso akaleke ntɛkɛta di’akambo wayosalema lo nshi yaso nyɛ. (Adia Mateo 24:30, 42, 44.) Etena kakandatɛkɛtaka lo dikambo dia kɛnɛ kayosalema lo mfɔnu ka woke, nde akate di’anto “wayɛna Ɔna onto ayaye lo wange wa l’olongo.” Oma laasɔ, lo mbuta akambo wayonga lo nshi y’ekomelo, nde akakeketsha ambeki ande dia vɔ nsɛna wolo lo mbuta ate: “Hanyeye lushi lakɔna layoya Nkumɛnyu” ndo ɔnɛ “Ɔna onto ayoya lo wonya wahanyafɔnya.”b Lo avɛsa anɛ, etena kakandatɛkɛtaka lo kɛnɛ kendana l’akambo wayosalema lo nshi y’ekomelo, Yeso akate dia ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo. Ɔnkɔnɛ, sho kokaka mbuta ɔnɛ ɛtɛkɛta wa Yeso wendana la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wakatatɛ kotshama paka l’ɔkɔngɔ wa nshi y’ekomelo ntatɛ lo 1914. Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbokɛmaka dimɛna. Lande na kataso ngasɔ?

7. Dimbola diakɔ di’ohomba diakambɔma lam’akatatɛ eleko ka dinela, ndo lande na?

⁷ Ohokanyiya yema lo kɛnɛ kendana la dimbola nɛ: “Waa na mɛtɛ wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ?” Lo ntambe ka ntondo, anto waki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mboka dimbola sɔ. Oko wakatadiɛnyi lo sawo dietshi, apɔstɔlɔ wakakokaka nsala ahindo ndo sambiyɛ anto akina weshasha wa nsala ahindo waki djembetelo yakɛnyaka dia Nzambi akaasukɛka. (Etsha 5:12) Diakɔ diele ndooko onto lakakoke ndjambola dia mbeya akɔna mɛtɛ akasɔnama oma le Kristo dia nɔmbɔla? Koko lo 1914, akambo wakatshikitana efula. L’ɔnɔnyi akɔ mbakatatɛ eleko ka dinela. Etena kakakoke ka nkakitola nkangaka la eponga. (Mat. 13:36-43) Oko wakatatɛ eleko ka dinela, dimbola di’ohomba efula diakambɔma ɔnɛ: Lam’ele Akristo wa kashi efula wekɔ lo ndjafuna dia vɔ mbele ambeki wa mɛtɛ wa Yeso, ngande wakokaso mbeya wanɛ wele Akristo w’akitami wele oko eponga? Ɛtɛkɛta wendana l’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo mbishaka okadimwelo wa dimbola sɔ. Akristo w’akitami mbakahombe monga djui ya tshitshɛ yasha anto mbo ya ndɛ ya lo nyuma.

AKƆNA ELE ƆHƆMBƆ WA KƆLAMELO NDO KƐSƆ?

8. Lande na kakokaso mbuta di’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo kengama paka l’Akristo w’akitami?

⁸ Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ pombaka kengama l’Akristo w’akitami weke la nkɛtɛ. Anto asɔ mbelamɛka ɔnɛ “ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga” ndo vɔ wakalongola ɔkɛndɛ wa “mbewoya l’ahole tshɛ waonga w’amɛna efula wa ɔnɛ laka[wa]elɛ oma lo wodjima oya l’osase ande wa diambo.” (1 Pet. 2:9) Mbokɛmaka dia paka anto wa l’olui w’“ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga” asɔ mbele l’ɔkɛndɛ wa mbewoya asekawɔ ambetawudi akambo wa mɛtɛ.​—Mal. 2:7; Ɛny. 12:17.

9. Onde Akristo w’akitami tshɛ mbakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo? Lembetshiya.

⁹ Onde Akristo w’akitami tshɛ wele la nkɛtɛ mbakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo? Ndooko. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele aha Akristo w’akitami tshɛ mbele l’ɔkɛndɛ wa mbisha ambetawudi wa l’andja w’otondo mbo ya ndɛ ya lo nyuma. L’atei w’Akristo w’akitami wele oko eponga, amɔtshi kambaka oko ekambi wakimanyiya kana oko dikumanyi lo tshumanelo diawɔ. Vɔ nsambishaka lo luudu la luudu la tshumanelo diawɔ ndo vɔ sukɛka la kɔlamelo tshɛ tɛdikɔ t’oma lo mbalasa kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo. Koko, vɔ bu l’atei w’anto washa nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Ndo nto, l’atei w’Akristo w’akitami mbele ndo akadiyɛso wele l’okitshakitsha, wahakoke pondjo monga l’ɔkɛndɛ wa mbetsha etshumanelo.​—1 Kɔr. 11:3; 14:34.

10. Waa na wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ?

¹⁰ Ko laasɔ, waa na wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ? Lo ɛnyɛlɔ ka Yeso lakalesha elui w’anto lo tshimbo ya djui y’anto ya tshitshɛ, ɔhɔmbɔ ɔsɔ kengama la djui ya tshitshɛ y’Akristo w’akitami wele l’ɔkɛndɛ wa nɔngɔsɔlaka ndo mbishaka anto mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo nshi ya woongelo wa Kristo. Akristo w’akitami wakenga djui y’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo asɔ wakatshumana kaamɛ lo mbalasa kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo dia kambaka kaamɛ lo nshi y’ekomelo nyɛ. Vɔ mbakenga Olui-walɔmbɔla w’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo Olui-walɔmbɔla ɔsɔ wamboyoleka mbeyama l’ɛnɔnyi akumi weke kambeta. Koko, tolembete dia tshɛkɛta “ɔhɔmbɔ” yakakambe la Yeso lanɛ l’ɔtɔi, mɛnyaka dia ɔhɔmbɔ ɔsɔ kengama l’olui w’anto. Diakɔ diele Olui-walɔmbɔla mbɔsaka tɛdikɔ kaamɛ.

WAA NA WELE ANTO WA LO LUUDU?

11, 12. a) Naa ɛkɛndɛ ehende wahomba ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ nongola? b) Etena kakɔna kakakitsha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo laadiko di’anto wa lo luudu lande, ndo waa na wakandasɔnɛ dia nkenga djui shɔ?

¹¹ Ɛtɛkɛta waki Yeso wendana l’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ, mɛnyaka dia ɔhɔmbɔ ɔsɔ akalongola ɛkɛndɛ ehende wotshikitanyi. Ɔkɛndɛ wa ntondo ele, nde akakitshama laadiko di’anto wa lo luudu lande ndo ɔkɛndɛ wa hende ele, nde ayokitshama laadiko dia diangɔ tshɛ dia nkumɛnde. Lam’ele ɛtɛkɛta ɛsɔ wamboyokotshama paka l’etena k’ekomelo kɛnɛ, laasɔ wakahombe mbosha ɛkɛndɛ ehende ɛsɔ l’ɔkɔngɔ wa woongelo wa Yeso lo kiti ka lowandji ntatɛ lo 1914.

¹² Etena kakɔna kakakitsha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo laadiko di’anto wa lo luudu lande? Dia sho nkondja okadimwelo wa dimbola sɔ, tende akambo amɔtshi wakasalema lo 1914, etena kakatatɛ eleko ka dinela. Oko wakatadiɛnyi oma l’etatelo, l’etena kɛsɔ Akristo wa kashi efula wakayafunaka dia vɔ mbele Akristo wa mɛtɛ. Laasɔ, oma l’ɔtɛmwɛlɔ akɔna wakahombe Yeso nsɔna ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo? Dimbola sɔ diakakadimɔma l’ɔkɔngɔ wa Yeso nde la She ndja dia ndjɔsɛdingola tɛmpɛlɔ kana yɛdikɔ ya lo nyuma ya ntɛmɔla Jehowa, oma lo 1914 polo l’etatelo ka 1919.c (Mal. 3:1) Vɔ wakangɛnangɛna efula dia ntana djui mɔtshi y’Ambeki wa Bible wa kɔlamelo wayasha l’otema ɔtɔi le Jehowa ndo l’Ɔtɛkɛta ande. Lo mɛtɛ, vɔ waki l’ohomba wa mbɛdiama, koko wakahombe monga l’okitshakitsha l’etena ka mondo kakawadjama l’ohemba ndo kakawɛdiama. (Mal. 3:2-4) Ambeki wa Bible wa kɔlamelo asɔ mbele Akristo wa mɛtɛ wele oko eponga. Lam’ele vɔ wakasungukala lo nyuma lo 1919, Yeso akasɔnɛ Akristo w’akitami wele l’akoka oma l’atei awɔ dia vɔ nkenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ndo nde akookitsha laadiko di’anto wa lo luudu lande l’ɔnɔnyi akɔ.

13. Laadiko di’akitami, waa na nto wele anto wa lo luudu lande, ndo lande na?

¹³ Ko laasɔ, waa na wele anto wa lo luudu lande? Lo tshena pe, vɔ wekɔ anto waleshama oma le ɔhɔmbɔ ande. Lo nshi yakete, taketshaka ɔnɛ, anto wa lo luudu lande wekɔ akitami tshɛ. Koko l’ɔkɔngɔ wa nsala eyangelo wa lotshimola tolembete dia, laadiko di’akitami ndo leemba la woke l’ɛkɔkɔ ekina mbele anto wa lo luudu lande. Kakianɛ, ɛkɔkɔ ekina wambokengama la olui wa woke w’anto wele “olui ɔtɔi” l’ɛlɔmbwɛlɔ ka lowandji la Kristo. (Jni. 10:16) Elui akɔ ehende kondjaka wahɔ oma lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma yaya l’etena kahombama oma le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo. Ko kayotota lo dikambo di’ase Olui-walɔmbɔla wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ɛlɔ kɛnɛ? Ndo anangɛso asɔ mbele l’ohomba wa ndeshama lo nyuma. Diakɔ diele, l’okitshakitsha tshɛ vɔ mbeyaka dia l’onto ndo l’onto vɔ wekɔ anto wa lo luudu lande oko ambeki akina tshɛ wa mɛtɛ wa Yeso.

14. a) Naa ɔkɛndɛ wele la ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo, ndo ɔkɛndɛ akɔ mendanaka l’awui akɔna? b) Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Naka ɔhɔmbɔ ɔsɔ ambosala kɛnɛ kele kɔlɔ . . .”)

¹⁴ Yeso akasha ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ɔkɛndɛ w’ohomba efula. Lo nshi yakafundamaka Bible, wakashaka ɔhɔmbɔ kana olami wakawɛkɛka otema ɔkɛndɛ wa nɔmbɔlaka diangɔ dia lo luudu la nkumɛnde. (Luka 12:42) Diakɔ diele, ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ekɔ l’ɔkɛndɛ wa nɔmbɔla ambetawudi wa lo luudu la Nkumɛnde. Ɔkɛndɛ ɔsɔ mendanaka la nɔmbɔla diangɔ dia Nkumɛnde, mbuta ate olimu w’esambishelo, nkongɛ nsanganya ya weke ndo ya totshitshɛ, ntondja ekanda walembetshiya Bible watokimanyiya dia nsambisha, nsala wekelo w’onto ndamɛ ndo dia mbeka l’etshumanelo. Anto wa lo luudu mendɛka dia nkondja mbo ya ndɛ ya lo nyuma tshɛ oma le ɔhɔmbɔ.

ETENA KAKƆNA KAYOKITSHAMA ƆHƆMBƆ LAADIKO DIA DIANGƆ TSHƐ DIA NKUMƐNDE?

15, 16. Etena kakɔna kayokitsha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo laadiko dia diangɔ diande tshɛ?

¹⁵ Etena kakɔna kayosha Yeso ɔhɔmbɔ ɔkɛndɛ wa hende kana “kayondookitsha laadiko dia diangɔ diande tshɛ”? Yeso akate ate: “Diɛsɛ le ɔhɔmbɔ ɔsɔ naka Nkumɛnde mbotana asala dui sɔ lam’ayondoya. Lo mɛtɛ kanyotɛmi nte: Nde ayowetɛ olami wa diangɔ diande tshɛ.” (Mat. 24:46, 47) Tolembete dia Yeso ayowosha ɔkɛndɛ wa hende ɔsɔ lam’ayondoya ndo lam’ayondotana ɔhɔmbɔ ɔsɔ “asala dui sɔ,” mbuta ate asha anto wa lo luudu lande mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Diakɔ diele, etena k’otale pombaka monga lam’asa ɛkɛndɛ akɔ hende. Dia nshihodia woho ndo etena kayokitsha Yeso ɔhɔmbɔ laadiko dia diangɔ diande tshɛ, sho pombaka mbeya akambo ahende anɛ: Etena kakɔna kayondoya ndo diangɔ sɔ mendanaka la na.

¹⁶ Etena kakɔna kayoya Yeso? Okadimwelo tanemaka lo avɛsa wosukanyi l’ɛtɛkɛta wendana l’ɔhɔmbɔ. Tohɔ dia etena kata avɛsa wele la diko ka avɛsa watatasɛdingola dia etena “kayoya” Yeso, avɛsa akɔ mendanaka la etena kayondoya dia ndjewoya ndo ndjolombosha anto l’ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo.d (Mat. 24:30, 42, 44) Ɔnkɔnɛ, “oyelo” wa Yeso wɛnyami l’ɛtɛkɛta ande wendana l’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo, wayokotshama lo mfɔnu ka woke.

17. Diangɔ diaki Yeso mendanaka la na?

¹⁷ “Diangɔ diaki [Yeso]” tshɛ mendanaka la na? Yeso kokamba la tshɛkɛta “tshɛ” dia mɛnya ɔnɛ nde ekɔ la diangɔ paka dia la nkɛtɛ nto. Koko, nde ekɔ la lowandji ndo l’olongo. Nde akate ate: “Wakambisha lowandji tshɛ l’olongo ndo la nkɛtɛ.” (Mat. 28:18; Ɛf. 1:20-23) Diangɔ diande mendanaka ndo la Diolelo dia Mɛsiya diakawawetɛ Nkumekanga oma ko 1914 ndo diayondɔlɔmbɔla kaamɛ l’Akristo w’akitami.​—Ɛny. 11:15.

18. Lande na kayɔngɛnangɛna Yeso dia nkitsha ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo laadiko dia diangɔ diande tshɛ?

¹⁸ Lo ndjela kɛnɛ kambotɔsɛdingola, kakɔna kakokaso nkimɛ? Teye dia etena kayoya Yeso dia ndjolombosha anto lo mfɔnu ka woke, nde ayotana ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo asha anto wa lo luudu lande mbo ya ndɛ ya lo nyuma la kɔlamelo tshɛ lo tena diahombama. Oma laasɔ, Yeso ayɔngɛnangɛna dia mbosha ɔkɛndɛ wa hende, mbuta ate mbokitsha laadiko dia diangɔ diande tshɛ. Wanɛ wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wayolongola ɔkɛndɛ ɔsɔ etena kayowolongola difuto diawɔ l’olongo, lo monga ekitɔ kaamɛ la Kristo.

19. Onde ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ayolongola difuto di’oleki akitami akina l’olongo? Lembetshiya.

¹⁹ Onde laasɔ ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ayolongola difuto dioleki Akristo w’akitami akina l’olongo? Keema. Nɛ dia difuto diakawalake djui ya tshitshɛ diayokokanɛ le akitami akina tshɛ. Dia nshikikɛ dui sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kakatɛ Yeso apɔstɔlɔ ande 11 wa kɔlamelo l’otsho w’ekomelo la ntondo ka nde mvɔ. (Adia Luka 22:28-30.) Yeso akalake djui ya tshitshɛ y’apami shɔ ɔnɛ naka vɔ wayotshikala la kɔlamelo, kete vɔ wayokondja difuto diawɔ l’olongo. Vɔ wayolɛ kaamɛ la nde oko nkumi ya dikanga. Koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula, nde akɛnya dia akitami 144 000 tshɛ wayodjasɛ lo kiti ya lowandji ndo wayɔlɔmbɔla kaamɛ la nde. (Ɛny. 1:1; 3:21) Lo kanyi yakɔ yamɛ mbele oko wɛnyamidiɔ lo Mateo 24:47, nde akalake dia djui ya tshitshɛ y’akitami wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wayokitshama laadiko dia diangɔ diande tshɛ. Koko, akitami akɔ tshɛ 144 000 mbayolɛ kaamɛ la nde l’olongo oko nkumi ya dikanga.​—Ɛny. 20:4, 6.

20. Lande na kakakitsha Yeso ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo, ndo yɛdikɔ yakɔna yamboyɔsa?

²⁰ Lo tshimbo y’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ, Yeso ekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ kakandatshike lo ntambe ka ntondo, mbuta ate nde ekɔ lo ndesha elui w’anto lo tshimbo ya djui ya tshitshɛ y’anto. Yeso akakitsha ɔhɔmbɔ ɔsɔ dia nde mbishaka ambeki ande wa mɛtɛ oyadi akitami kana ɛkɔkɔ ekina, mbo ya ndɛ ya lo nyuma l’etena kahombama l’edja tshɛ kayoviya nshi y’ekomelo. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ toyashikikɛ dia ntetemala mɛnya lowando laso lo sukɛ la kɔlamelo tshɛ anangɛso w’akitami wakenga ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.​—Hɛb. 13:7, 17.