Nzambi kanɛka esombe w’anto

WOHO wamboleka esombe w’anto sɔkishama lo andja w’otondo ɛlɔ kɛnɛ bu dui dia diambo. Edja efula la ntondo, Bible akatatshi dia lo “nshi y’ekumelu” ya dikongɛ nɛ dia kɔlɔ, anto “wayuyalanga, . . . wayuyala waha la ngandji ka mete.” (2 Timote 3:1-3) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “ngandji ka mete” koka mendana ndo la ngandji kele lam’asa ase nkumbo. Lo ndjela prɔfɛsiya ya lo Bible, woho wa ngandji kɛsɔ kaya bu ɛlɔ kɛnɛ.

Otshikitanyi la anto wahɛnyahɛnya esombe w’anto, Jehowa Nzambi mbɔsaka esombe w’anto la nɛmɔ di’efula ndo mbakanɛka. Tende woho wɛnya Bible dikambo sɔ.

“Umbadi a wadi waki edu”

Woho wayakiyanya Jehowa Nzambi dikambo dia esombe w’anto mɛnamaka hwe lo Afundelo w’ase Hɛbɛru. Ɛnyɛlɔ, lo Osambu 68:5, Davidi mbelɛka Nzambi ɔnɛ “umbadi a wadi waki edu,” wele mbala efula wekɔ esombe w’anto.a Lo dikadimwelo dikina dia Bible, tshɛkɛta “umbadi” kadimɔma ɔnɛ “omamedi,” “okokedi,” ndo “osukedi.” Mbokɛmaka hwe dia Jehowa kanɛka esombe w’anto. Eelo, Bible mbutaka dia naka onto mbasoya, kete nde ayomala. (Etumbelu 22:22-24) Wadi waki edo ndo esombe w’anto tshɛ wele la kɔlamelo mbɔsamaka la nɛmɔ efula le Nzambi ndo le ekambi ande. Tukedi 16:31 mɛnyaka kanyi ya Jehowa Nzambi ndo y’ekambi ande etena kata divɛsa sɔ ɔnɛ: “Ote wa ndjui eli lufule la nemo. Vo watutanameka lu mbuka k’ololo.”

Aha la tâmu, dilɛmiɛlɔ dia esombe w’anto aki l’atei w’Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ. Jehowa akadjangɛ ase Isariyɛlɛ ate: “Kunelaki la ntundu ka kanga ndjui. Kolemiaki usumbi w’untu; ukaki [Nzambi k]aye woma. Dimi keli [Jehowa].” (Akambu w’Asi Lewi 19:32) Ɔnkɔnɛ, lo Isariyɛlɛ nɛmɔ diakawashaka esombe w’anto diakakatana efula la diɔtɔnganelo diele lam’asa onto la Jehowa Nzambi. Onto kokokaka mbuta dia nde nangaka Nzambi naka nde pɛnyahɛnyaka esombe w’anto.

Akristo kema l’ɛse ka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Koko vɔ wekɔ l’ɛse ka “elembe wa Kristu,” wele la shɛngiya y’efula lo lɔkɛwɔ ndo lo dionga diawɔ, mbidja ndo woho wahombawɔ mboka ambutshi ndo esombe w’anto ngandji ndo ndjakiyanya dikambo diawɔ. (Ngalatiya 6:2; Efeso 6:1-3; 1 Timote 5:1-3) Ndo Akristo mɛnyaka ngandji kokawɔ anto aha tsho nɛ dia vɔ mbadjangɛka dia sala dikambo sɔ, koko nɛ dia ndo etema awɔ mbatshutshuyaka dia sala dikambo diakɔ. Ɔpɔstɔlɔ Petero akakeketsha Akristo ɔnɛ: “Nyukani ngandji wulu l’etema anyu.”​—1 Petero 1:22.

Ombeki Jakɔba mbishaka ɛkɔkɔ ekina watotshutshuya dia kanɛka esombe w’anto. Nde akafunde ate: “Otemwelo weli pudipudi, waha la vadi lu ashu wa [Nzambi] Shesu, weko okone: ntsho dia ntenda ana wa tshiki la wadi waki edu lu asui awo, la dia untu ndjalama diaha ndi ndjala la akambu wa kolo wa la kete.” (Jakoba 1:27) Jakɔba monyiyaka dikambo dimɔtshi diatotshutshuya dia kana yimba. Nde kotolaka yambalo yaso lo nɛmɔ diele la weho w’anto asɔ le Jehowa.

Hatohombe pɛnyahɛnya esombe w’anto ndo sho pombaka nto ndjakiyanyaka dikambo diawɔ lo mbasalɛ awui w’ɔlɔlɔ. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ngandji kɛnama lo etsha,” lo lɛkɛ 6-7.) Jakɔba akafunde ate: “Mbetawo kaha la etsha mvokaka.”​—Jakoba 2:26.

Tâsambe lo “asui awo”

Ekɔ dui dikina diekaso oma lo ɛtɛkɛta waki Jakɔba. Tolembete dia Jakɔba akatɛ Akristo dia kimanyiaka wadi waki edo “lu asui awo.” Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “asui” nembetshiyaka ekiyanu, shɔkɔ kana pâ koye oma lo ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ. Lo mɛtɛ, esombe w’anto efula wekɔ la ekiyanu wa ngasɔ. Amɔtshi ndjaokaka dia waya ekalema. Akina wambɔkɔmɔ etema l’ɔtɛ w’ekakatanu waya oma lo lotshundu l’osombe. Kânga wanɛ wele la ohetoheto lo olimu wakambɛwɔ Nzambi koka kɔmɔ etema. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki Jean,b opandjudi ɔmɔtshi wa Diolelo wa kɔlamelo wambokambɛ Jehowa ndekana ɛnɔnyi akumi anɛi. Ɛnɔnyi akumi asato w’ekomelo nde akawaetsha lo olimu wa lânde wa lo tena tshɛ. Etena kɛnɛ kayande la ɛnɔnyi 80 la ɛmɔtshi, Jean mbutaka dia tena dimɔtshi nde kɔmɔka otema. Nde mbutaka ate: “Mbala efula dimi kanaka yimba ndo mbohɔka munga yami, mbuta ate munga efula yakamasale. Dimi tetemalaka fɔnya dia lakakoke nyomoleka kamba dimɛna.”

Anto wele la tokanyi ta ngasɔ koka keketshama lo mbeya dia Jehowa, kânga mbende kokele, nde hayange dia anto ndjala kokele. Kânga mbeyande munga yaso, Bible mumbolaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Utunduyala we ali efula ka kolo, we Khumadiondjo, akona ututshikala?” (Osambu 130:3) Eelo, Jehowa mendaka l’edia ka munga yaso ndo mɛnaka kɛnɛ kele l’etema aso. Ngande weyaso dikambo sɔ?

Nkumekanga Davidi lakasale pɛkato ndo munga efula akatshutshuyama oma le Nzambi dia funda Osambu 139:1-3 wata ɔnɛ: “[Jehowa] li, we akambedika, akanimbitela. We mbeyaka lam’atumudjaseka ndu lam’atumunelaka, we manaka tukanyi tami tshe fundu. We mbeyaka lene atumutshokaka ndu lene atumetamaka, we nimbitelaka mbuka yami tshe.” Lanɛ, etelo k’ɔnɛ wɛ “akambedika” nembetshiyaka lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ wɛ “akafufola,” oko watofufolaka okambi eponga dia minya fufudi ko tshika etondo. Oma lo wolo wa nyuma ka Nzambi, Davidi toshikikɛka dia Jehowa mbeyaka woho wa tofufola ko momba etsha aso w’ɔlɔlɔ lo wɔɔngɔ ande.

Shɛso ka kɛtshi mbohɔka ndo ngɛnangɛnaka etsha aso w’ɔlɔlɔ edja tshɛ katshikalaso la kɔlamelo le nde. Lo mɛtɛ, Bible mbutaka dia nde ayonga onto la kɔlɔ, naka nde mbohɛ olimu aso ndo ngandji kakatɛnya anto lo lokombo lande.​—Heberu 6:10.

“Akambu wa ntundu wambushila”

Bible mɛnyaka dia ekakatanu wendana la lotshundu l’osombe komonga lo sangwelo diaki Nzambi diendana la anto. Paka l’ɔkɔngɔ wa ambutshi aso wa ntondo, mbuta ate pami la womoto la ntondo tɔmbɔkwɛ Otungi awɔ mbakayotatɛka anto diɛnɛ la etombelo w’oma lo lotshundu l’osombe. (Etatelu 3:17-19; Romo 5:12) Dui sɔ diayokomɛ.

Oko wakataditshi la diko, efula k’asui wele laso ɛlɔ kɛnɛ, mbidja ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ wahomana l’esombe w’anto, mɛnyaka dia tekɔ lo nsɛna lo “nshi y’ekumelu” ya dikongɛ nɛ di’akambo. (2 Timote 3:1) Sangwelo diaki Nzambi ele minya etombelo wa pɛkato, mbidja ndo lotshundu l’osombe la nyɔi. Bible mbutaka ɔnɛ: “[Nzambi] ayukitula asoi tshe lu ashu awo; nyoi hayuyala ntu, delu hadiuyala ntu, kuyanga ndjawi, kuyanga kandji. Akambu wa ntundu wambushila.”​—Enyelo 21:4.

L’andja w’oyoyo waki Nzambi, asui woye oma lo lotshundu l’osombe wayomɔ ndo esombe w’anto hawotɔhɛnyahɛnyama nto. (Mika 4:4) Wanɛ wakavu ndo wele Nzambi ekɔ lo mbaohɔ wayolwama dia vɔ lawɔ ndjokondja diaaso dia nsɛna pondjo pondjo lo paradiso ka la nkɛtɛ. (Joani 5:28, 29) Etena kɛsɔ, mbayoleka mɛna anto dia Jehowa Nzambi kanɛka aha tsho esombe w’anto koko anto tshɛ wakitanyiya awui ande.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo/​Esato wa lo lɛkɛ 6]

Ngandji kɛnama lo etsha

L’atei w’Ɛmɛnyi wa Jehowa, dikumanyi dia lo etshumanelo mbishaka ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la kokɛ esombe w’anto. Vɔ kitanyiyaka ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Petero wata ɔnɛ: “Nyulami ekoko wa [Nzambi] weli l’atei anyu.” (1 Petero 5:2) Kokɛ esombe w’anto lo yoho ya dimɛna ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka ekokelo k’ɛkɔkɔ waki Nzambi. Ko dui sɔ nɔmbaka dia sala na?

Dia mbeya efula k’ehomba wele la esombe w’anto paka monga la solo dia lotutsha ndo mbaembolaka mbala la mbala ndo ndjashaka le wɔ. Ondo vɔ mbeyaka monga l’ohomba w’onto tasombɛ diangɔ, mbaɔmbɛ luudu ndo mbaɛmba otsha lo nsanganya y’Akristo, mbakimanyiya la wadielo wa Bible ndo w’ekanda w’Akristo ndo lo awui akina. Naka kokaka, kete nyɔshi tɛdikɔ tahombama ndo nyokambe la tɛdikɔ takɔ.c

Ko ayotosala naka ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi ka lo etshumanelo kaya osombe ekɔ lo dihombo di’efula, ɛnyɛlɔ ka yema ya falanga? Ntondotondo, ayonga ohomba mbeya dia kana nde ekɔ la ana kana ewotɔ ekina wakoka mbokimanyiya. Dui sɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kotami lo 1 Timote 5:4 ɔnɛ: “Keli naka wadi aki udu eko la ana kana ekana, vo wateki dia menya nkumbu kawo ngandji ndu dia nkaluya ololo le ambutshi awo, ne dia dikambu diako dieko ololo lu ashu a [Nzambi].”

Mbeyaka monga ko osombe w’onto ekɔ l’ohomba w’ekimanyielo dia mbeya kana lɛɛta ambɔsa yɛdikɔ mɔtshi lo kɛnɛ kendana la okokelo w’esombe w’anto. Mbala mɔtshi ko ase etshumanelo amɔtshi koka mbokimanyiya. Naka ndoko ekimanyielo kakokande kondja, dikumanyi kokaka shikikɛ dia kana esombe ɛsɔ kokaka nongola ekimanyielo kakɔ oma le etshumanelo. Tena dimɔtshi, dui sɔ diaketawɔma lo etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo, nɛ dia ɔpɔstɔlɔ Paulo akafundɛ onyande Timɔtɛ ate: “Tufundaki nduku umuntu uku wadi aki udu lu mukanda, naka ndi atakuki deku akumi asamalu, ndu taki wadi a pami otoi. Keli we mbeyaka nfunda umuntu, naka ndi la lukumu l’elimu w’ololo; naka ndi akudia ana, naka ndi akatshelaka angendangenda ololo, naka ndi akotshaka ekulu w’ekilami, naka ndi akakimanyiaka antu waki la asui, naka ndi akatetemala ntsha elimu w’ololo tshe.”​—1 Timote 5:9, 10.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Osato wa lo lɛkɛ 5]

Dɔrɔka akakotsha ehomba wa wadi waki edo.​—Etsha 9:36-39