BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w07 11/1 lk. 12-16
  • Tohokame kɛnɛ katotɛ nkum’otema kaso

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Tohokame kɛnɛ katotɛ nkum’otema kaso
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2007
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • “Kɛnɛ katotɛ nkum’otema”
  • Ngande wakamba nkum’otema kaso?
  • Ngande wakokaso ndowanya nkum’otema kaso?
  • Ngande wakokaso monga la nkum’otema k’ɔlɔlɔ?
    ‘Nyotshikale lo ngandji ka Nzambi’
  • Nkum’otema k’ɔlɔlɔ la ntondo ka Nzambi
    Woho wa ntshikala lo ngandji ka Nzambi
  • Onde nkum’otema kayɛ kekɔ ɔnɔmbɔdi wa mbɛkɛ otema?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2015
  • Nkum’otema: Oshikɔ wa wotsho mbetɔ kana ɛngɔ k’ohomba?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1997
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2007
w07 11/1 lk. 12-16

Tohokame kɛnɛ katotɛ nkum’otema kaso

‘Ase wedja waha la ɛlɛmbɛ wa Nzambi watotshaka akambo wele lo ɛlɛmbɛ.’​—ROMO 2:14.

1, 2. a) Kakɔna kakasale anto efula l’ɔtɛ wakawayakiyanyaka dikambo di’anto akina? b) Bɛnyɛlɔ diakɔna dia lo Afundelo diɛnya woho wakayakiyanya anto amɔtshi dikambo di’anto akina?

ƆLƆNGƆLƆNGƆ ɔmɔtshi waki l’ɛnɔnyi 20 wakemala lo garɛ akakɔ lekama la hemɔ k’ekunyɛ lam’eta kawolo. Lam’akɛnyi papa kɛmɔtshi kakatatshɔka la anande ahende wa wamato dui sɔ, nde akâtshike ndo akafumbɔ lam’eta kawolo dia mbitsha ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ. Nde akangitola ɔlɔngɔlɔngɔ akɔ ko mbolasha l’atei atei wa mboka ka kawolo ko nde ndamɛ ndjalasha lâdiko diande diaha kawolo mbahɛndjɔla l’ɔtɛ. Anto amɔtshi wakakoke mbelɛ pami kɛsɔ ɔnɛ omvwedi, koko nde akate ate: “Onto pombaka sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ngandji mbakatshutshuyisha dia dimi sala dui sɔ; koko aha dia dimi kondja lowando kana dia vɔ tombolami.”

2 Sho kokaka mbeya onto ɔmɔtshi lakadje lɔsɛnɔ lande lo wâle dia kimanyiya anto akina. Anto efula wakasale dui sɔ lo Ta dia hende dia lo andja w’otondo, lo mbishɛ ase Juda waki lo wâle l’ɔtɛ wa lokoho lawɔ. Tohɔ nto kɛnɛ kakakomɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo la anto 275 wakambɔ la masuwa lo disɛnga dia Malata, suke la Sicile. Ase ngelo wakaye dia ndjokimanyiya angɛndangɛnda asɔ ndo wakawaoke “ngandji [k’]efula.” (Etsha 27:27–28:2) Ko kayotota dia yana ya yimato y’ose Isariyɛlɛ yele kânga mbele ondo lɔsɛnɔ lande komonga lo wâle, nde akayakiyanyaka la ngandji tshɛ dia yônge y’ose Suriya lakawonde? (2 Khumi ya Dikanga 5:1-4) Tokanyiya nto dia wɛɛla waki Yeso weyama efula w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ. Ɔlɔmbɛdi ndo ose Lɛwi ɔmɔtshi kombidja pami k’ose Juda kaki l’asa eko la nyɔi yimba, koko ose Samariya akasale tshɛ dia kimanyiya pami kɛsɔ. Wɛɛla ɔsɔ wakananda etema w’anto wa lo ahole efula ndo lo edja ka ntambe efula.​—Luka 10:29-37.

3, 4. Dionga diele l’anto dia kimanyiya anto akina lo mbetawɔ mbidja nsɛnɔ yawɔ lo wâle atotɛdiɔ lo dikambo dia wetshelo w’ohilwelo?

3 Lo mɛtɛ, tekɔ lo nsɛna lo ‘tena dia pâ ndo dia wolo mbikikɛ,’ etena kele anto efula wekɔ “akanga w’usihi” ndo “atunyi w’akambu w’ololo.” (2 Timote 3:1-3) Shi tambɛnaka anto amɔtshi wakimanyiya anto akina aha la mbetawɔ vɔ mbafuta, ndo ondo anto amɔtshi wambotokimanyiyaka aha la vɔ mbetawɔ sho mbafuta? Anto efula waya la mbekelo ka kimanyiya anto akina lo mbetawɔ dia mbidja nsɛnɔ yawɔ lo wâle woho ɔnɛ wele mbekelo kɛsɔ kɔsama oko dionga dimɔtshi di’onto.

4 Dionga diele l’anto dia kimanyiya anto akina lo mbetawɔ mbidja nsɛnɔ yawɔ lo wâle mɛnamaka le anto wa lo waoho tshɛ ndo wa l’ahole tshɛ ndo dionga sɔ tshikitana la kanyi yele l’anto y’ɔnɛ onto pombaka mbidja yimba paka lo ehomba ande hita ndo la kanyi y’ɔnɛ onto akaye oma le nyama. Yɔnɛ Francis S. Collins, nomb’ewo kɛmɔtshi ka lo wodja wa États-Unis akate ate: “Wanɛ wasukɛ wetshelo w’ohilwelo wekɔ l’okakatanu dia nembetshiya woho wele anto la dionga dia lôtɔ dia kimanyiya anto akina. . . . Vɔ hawokoke nembetshiya woho wôtotɔ tɔtshɔngu tendana la dikambo sɔ tɔamɛ.” Nde akate nto ate: “Anto amɔtshi ndjahombiaka dia kimanyiya anto wahotɔ la wɔ ndo wewɔ kema la wɔ kânga la losambi ɔtɔi. . . . Wanɛ wetsha wetshelo w’ohilwelo hawokoke nembetshiya dui sɔ.”

“Kɛnɛ katotɛ nkum’otema”

5. Kakɔna kɛnaso mbala efula le anto?

5 Yɔnɛ Collins akate dui dimɔtshi diendana la dionga diôtɔ l’onto dia kimanyiya anto akina ate: “Nkum’otema kaso totɛka dia kimanyiya anto akina oyadi hatotolongola difuto.”a Woho wakandatɛkɛta dia “nkum’otema” kokaka tohola kɛnɛ kakate ɔpɔstɔlɔ Paulo ate: “Lam’atutshaka asi wedja waha la elembe akambu wedimi la elembe vame, ku kuyanga vo kema la elembe, ku vo ndjadjelaka elembe, ne dia watenyaka antu etsha w’elembe wufundami l’etema awo, la khum’etema yawo yeli emenyi. Tukanyi tawo tambuwâmia kuyanga tambâyindja”​—Romo 2:14, 15.

6. Lande na kele anto tshɛ wayoyokoya la Otungi?

6 Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akɛnya di’anto wayoyokoya la Nzambi nɛ dia eongelo kande ndo waonga ande mɛnamaka oma lo diangɔ diɛnama. Dui sɔ diekɔ ngasɔ “umaka etungelu k’andja.” (Romo 1:18-20; Osambu 19:1-4) Lo mɛtɛ, anto efula hawodje Otungi awɔ yimba ndo vɔ tetemalaka ndjela yoho ya lɔsɛnɔ ya kɔlɔ. Koko, Nzambi nangaka di’anto tshɛ mbetawɔ losembwe lande ndo ndjatshumoya oma lo ditshelo diawɔ dia kɔlɔ. (Romo 1:22–2:6) Ase Juda waki l’ɔkɔkɔ w’oshika efula wa sala dui sɔ, nɛ dia Nzambi akawasha Ɛlɛmbɛ ande lo tshimbo ya Mɔsɛ. Koko kânga anto waki komonga la ‘ɛtɛkɛta w’ekila waki Nzambi’ wakahombe mbetawɔ dia Nde ekɔ.​—Romo 2:8-13; 3:2.

7, 8. a) Onde dionga dia losembwe diambokokanɛ l’ahole tshɛ? Lembetshiya. b) Dui sɔ ɛnyadiɔ?

7 Ɔkɔkɔ woleki woke wahomba anto tshɛ mbetawɔ dia Nzambi ekɔ ndo sala awui lo yoho yɔtɔnɛ la dikambo sɔ ele dikoka dia lôtɔ diakandatosha dia tshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ. Woho walangaso losembwe mɛnyaka dia tekɔ la nkum’otema. Ohokanyiya dikambo nɛ: Ana amɔtshi wekɔ lo konga l’ɔnɔngɔ dia mbahema lo pole. Koko ɔna ɔmɔtshi laki l’ɔkɔngɔ ambotamba ana akina tshɛ, ko ambeta la ntondo. Vɔ tshɛ wambota ɔnɛ: ‘Ngango kema dimɛna!’ Yambola kakianɛ wate: ‘Lande na kele kânga ana w’akɛnda mɛnyaka mbala kakɔ ɔtɔi ɔnɛ vɔ nangaka losembwe?’ Dui sɔ mɛnyaka dia wekɔ la dionga dia lôtɔ dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Paulo akafunde ɔnɛ: “Lam’atutshaka asi wedja waha la elembe akambu [wele lo] elembe.” Nde kombuta ɔnɛ “naka,” wate kana oko dui dimɔtshi diasalema lo pai. Koko, nde akate ate “lama,” kana “etena” dia mɛnya dia vɔ salaka dui sɔ mbala la mbala. Kɛsɔ mɛnyaka dia anto ‘wakotɔ la mbekelo ka sala akambo wele lo ɛlɛmbɛ,’ mbuta ate dionga diawɔ dia lôtɔ dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ mbatshutshuyaka dia vɔ sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kofundami lo ɛlɛmbɛ waki Nzambi.

8 Anto wa lo wedja efula wekɔ la dionga sɔ. Ombetsha ɔmɔtshi wa lo inivɛrsite wa Cambridge akafunde dia ɛlɛmbɛ w’ase Babilɔna, ase Edjibito, ase Ngirika, ase Australie ndo ase Amɛrikɛ wa lôtɔ waki ndo la ɛlɛmbɛ wakendanaka la “tona awui wa dɛngiya, w’odiakanelo, wa kɔta mishiko, w’awui wa kashi, ndo ɛlɛmbɛ wendana la mboka opalanga, dikɛnda ndo onto lele kema la wolo kɛtshi.” Ndo yɔnɛ Collins akafunde ɔnɛ: “Kanyi ya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ mbeyamaka lo wedja tshɛ l’atei w’anto wa weho tshɛ.” Shi dui sɔ toholaka awui wele lo Romo 2:14?

Ngande wakamba nkum’otema kaso?

9. Nkum’otema kɛdikɛdi na, ndo ngande wakokatɔ tokimanyiya la ntondo ka sho mbɔsa yɛdikɔ?

9 Bible mɛnyaka dia nkum’otema kekɔ dikoka dia l’etei k’otema dia menda ndo shikikɛ dia etsha aso wekɔ ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Ekɔ oko dui dimɔtshi diekɔ l’etei k’otema aso diatotɛ dia dui diasalaso diekɔ ɔlɔlɔ kana kema. Paulo akatɛkɛta dia dui dia l’etei k’otema sɔ ate: “Khum’utema kami keko omenyi ami lu nyuma k’[ekila]. (Romo 9:1) Ɛnyɛlɔ, etena kasangoyaso mbɔsa yɛdikɔ yele ɔlɔlɔ kana kɔlɔ nkum’otema mbeyaka totɛ la ntondo kɛnɛ kakokaso sala. Nkum’otema kaso mbeyaka tokimanyiya dia sho sɛdingola yɛdikɔ mɔtshi yalangaso mbɔsa lo nshi yayaye ndo tokiya woho wayotoyaoka naka sho mbɔsa yɛdikɔ yakɔ.

10. Mbala efula etena kakɔna katotɛ nkum’otema kaso awui?

10 Mbala efula, l’ɔkɔngɔ wa sho sala dui dimɔtshi tɔ totɛka dia takasadi dimɛna ka kɔlɔ. Etena kakandatalawɔka nkumekanga Saulo, Davidi akasalɛ nkum’ekanga kakakite Nzambi esɔ kɛsɔ dui dimɔtshi dia kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde sala dui sɔ, “Davidi akanyangi efula.” (1 Samuele 24:1-5; Osambu 32:3, 5) Hawokambi la tshɛkɛta “nkum’otema” lo ɔkɔndɔ ɔnɛ; koko woho wakayaoke Davidi akɛnyaka kɛnɛ kakawotɛ nkum’otema kande. Oko nde, sho tshɛ tambokaka nkum’otema kaso asala woho akɔ wâmɛ. L’ɔkɔngɔ wa sho sala dui dimɔtshi, takatshimbe wɔɔngɔ ndo takayakiyanya lo woho wakatasale dui sɔ. Ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi waki kofuta elambo wakahɛnyahɛnyama efula oma le nkum’etema yawɔ woho ɔnɛ wele wakayɔsaka yɛdikɔ ya futa elambo akɔ. Akina wakatshutshuyama dia mbisholɛ elonganyi awɔ pɛkato ka loseka kakawasale. (Heberu 13:4) Koko, etena kasala onto dikambo lo yoho yɔtɔnɛ la nkum’otema kande, nde mongaka la ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la wɔladi.

11. Lande na kele mbeyaka monga wâle dia ‘tshika nkum’otema kaso keto tɔlɔmbɔla’? Sha ɛnyɛlɔ.

11 Onde sho kokaka tshika dia nkum’otema kaso keto tɔlɔmbɔlaka? Ekɔ dimɛna mpokamɛ kɛnɛ katotɛ nkum’otema kaso, koko kɛnɛ katotɛtɔ mbeyaka tonganyiya lo yoho ya kɔlɔ efula. Eelo, kɛnɛ katotɛ ‘lonto laso la l’etei’ mbeyaka tonganyiya. (2 Koreto 4:16) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Bible mbutaka dia Stɛfano laki ombeki waki Kristo wakayashaka lo awui wa Nzambi akalole “la ngandji ka mamba la wulu.” Ase Juda amɔtshi wakatɔlɛ Stɛfano l’andja wa Jerusalɛma ndo wakatowokaka ave polo ndo lo nyɔi. Saulo (lakayokomaka ɔpɔstɔlɔ Paulo) akemala suke la lâwɔ ndo “aketawo dia vo [ndjaka]” Stɛfano. Mɛnamaka di’oko ase Juda asɔ waki l’eshikikelo ɔnɛ wakasale kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo nkum’otema kawɔ kombafukutanya. Ondo ngasɔ mbakidiɔ ndo lo dikambo dia Saulo, nɛ dia l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, nde “akanela ambeki wa Khumadiondjo dia mbadiaka.” Mbokɛmaka hwe dia l’etena kɛsɔ ko, nkum’otema kande kombotɛka awui w’amɛna.​—Etsha 6:8; 7:57–8:1; 9:1.

12. Kakɔna kakoka sɛngiya nkum’otema kaso?

12 Kakɔna kaki ondo la shɛngiya lo nkum’otema kaki Saulo? Ondo nkum’otema kande kakasɛngiyama lo woho wakandaleke mbekesanɛ l’anto akina. Anto efula l’atei aso tamboshilaka sawola lo telefɔnɛ la onto ɔmɔtshi lele dui diande fɔnaka efula la dui dia she. Mbeyaka monga ko ɔna ɔsɔ akahowɔ dui dia she, ko kana akasɛngiyama oma lo yoho yatɛkɛta she. Woho akɔ wâmɛ mbele, ondo Saulo akasɛngiyama efula oma lo diɔtɔnganelo diande di’efula la ase Juda wakahetshaka Yeso ndo wakatonaka wetshelo ande. (Joani 11:47-50; 18:14; Etsha 5:27, 28, 33) Eelo, ondo angɛnyi waki Saulo mbakasɛngiya nkum’otema kande.

13. Ngande wakoka dihole diasɛnaso monga la shɛngiya le nkum’otema kaso?

13 Mbekelo kana dihole diasɛnaso mbeyaka monga la shɛngiya le nkum’otema kaso, oko wele dihole diasɛna onto kokaka mbokonya dia tɛkɛta ɔtɛkɛta watɛkɛtamaka lo dihole diakɔ. (Mateu 26:73) Kɛsɔ mbakakomɛ ase Asuriya wa lo nshi y’edjedja. Vɔ wakeyama efula oma lo awui awɔ w’ata wakawalɔka, ndo asango awɔ wele lo mpele mbaɛnyaka wahɛnyahɛnya fumbe yawɔ. (Nahuma 2:11, 12; 3:1) Ase Niniva wa lo nshi ya Jɔna waki anto “waheyi ntshikitanya lunya lawo la pami kana lunya lawo la lomoso.” Diakɔ diakiwɔ komonga la ɛlɛmbɛ w’amɛna wa mbeya kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ la kɛnɛ kaki kɔlɔ lo ndjela kanyi yaki Nzambi. Aha la tâmu, Niniva akakoke monga la shɛngiya le nkum’otema k’onto lakayolaka lɛkɔ! (Jona 3:4, 5; 4:11) Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, dionga diele la wanɛ wotodingi kokaka monga la shɛngiya le nkum’otema kaso.

Ngande wakokaso ndowanya nkum’otema kaso?

14. Ngande wakɛnɛmɔla nkum’otema kaso kɛnɛ kata Etatelu 1:27?

14 Jehowa akasha Adama la Eva losha la nkum’otema ndo oma l’ekimanyielo kawɔ mbakatakondja nkum’otema. Etatelu 1:27 totɛka di’anto wakatongama lo efanelo ka Nzambi. Dui sɔ halembetshiya dia takatongama la demba dia l’emunyi dia woho ɔtɔi la Nzambi, nɛ dia nde ekɔ nyuma, koko sho tekɔ emunyi. Takatongama lo efanelo ka Nzambi lo yoho nyɛ yele tekɔ la waonga ande, mbidja ndo lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ ndo nkum’otema kakamba olimu. Dui sɔ mɛnyaka dia tekɔ la yoho mɔtshi yakokaso ndowanya nkum’otema kaso dia tɔ monga ɛngɔ kakokaso ndeka mbɛkɛ otema le tɔ. Omalɔkɔ, sho pombaka nyomoleka mbeka awui wendana la Otungi ndo ndjasukanya la nde.

15. Naa yoho mɔtshi yakokaso kondja wahɔ oma lo mbeka dia mbeya Shɛso?

15 Bible mɛnyaka dia lo yɛdikɔ mɔtshi Jehowa ekɔ She anto tshɛ. (Isaya 64:8) Akristo wa kɔlamelo tshɛ oyadi wanɛ wele la elongamelo ka ntshɔ l’olongo kana ka nsɛna lo Paradiso ka la nkɛtɛ, mbeyaka mbelɛ Nzambi ɔnɛ Shɛwɔ. (Mateu 6:9) Sho pombaka monga la nsaki ka ndeka ndjasukanya la Shɛso ndo ka mbeya tokanyi ndo ɛlɛmbɛ ande. (Jakoba 4:8) Anto efula hawodje yimba dia sala dui sɔ. Vɔ fɔnaka la ase Juda wakate Yeso dikambo diawɔ ɔnɛ: “Nyu nyatuki diui diandi nduku etena otoi. Nyu nyatenyi utundu andi. Diui diandi hadiuyala la nyu.” (Joani 5:37, 38) Ekɔ mɛtɛ dia tatokaka dui dia mɛtɛ diaki Nzambi, koko oma lo wadielo w’ɔtɛkɛta ande, sho kokaka mbeya woho wakanyiyande ndo monga oko nde, mbuta ate ndjaoka woho wayaokande.

16. Ngande wɛnya ɔkɔndɔ waki Yɔsɛfu di’ekɔ ohomba mbetsha nkum’otema kaso ndo kihokamɛ?

16 Ɔkɔndɔ wendana la Yɔsɛfu lo nshi yakinde lo luudu laki Pɔtifara mɛnyaka dui sɔ. Wadi aki Pɔtifara akahembe nkɔsha Yɔsɛfu. Kânga mbakandasɛnaka lo nshi yaki Bible katafundama ndo Nzambi atasha ekambi ande Ɛlɛmbɛ dikumi, Yɔsɛfu akatone lo mbuta ate: “Ukundi ukukimi ntsha munga kene ka wuki, la ntshela Nzambi kolo?” (Etatelu 39:9) Nde kokadimola ngasɔ paka dia ngɛnyangɛnya nkumbo kande, nɛ dia vɔ wakasɛnaka etale la lɛnɛ akinde. Koko ntondotondo, nde akakombolaka ngɛnyangɛnya Nzambi. Yɔsɛfu akeyaka dia Nzambi akatshukanya pami ɔtɔi la womoto ɔtɔi ndo vɔ ahende wakakome “dimba otoi.” Ondo nde akoke ɔkɔndɔ wa woho wakayaoke Abimelɛkɛ etena kakandeye dia Rɛbɛka aki womoto lotshukami ndo nde akɛnyi dia mbɔ̂sa oko wadɛnde aki kɔlɔ, mbuta ate akakoke mɛndja wodja ande onongo. Eelo, Jehowa akatshɔkɔla dui sɔ diaha dui dia kɔlɔ salema lam’asa Abimelɛkɛ la Rɛbɛka lo mɛnya kanyi yande lo dikambo diendana la loseka. Ondo woho wakeyaka Yɔsɛfu awui asɔ tshɛ akatshutshuya nkum’otema kande dia nde tona awui wa mindo wa dieyanelo.​—Etatelu 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. Lo welo wadjaso dia monga oko Shɛso, kakɔna kele laso kaki Yɔsɛfu komonga la tɔ?

17 Lo mɛtɛ, tekɔ la kɛnɛ kaki Yɔsɛfu komonga la tɔ. Tekɔ la Bible k’otondo kakokaso mbeka tokanyi taki Shɛso ndo awui wendana la nde, mbuta ate kɛnɛ kangɛnangɛnande ndo katonande. Sho kokaka ndeka ndjasukanya la Nzambi ndo monga kâmɛ la nde naka sho ndeka ndjaekesanyiya la Afundelo. Etena kasalaso ngasɔ, nkum’otema kaso kayoleka sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la tokanyi ta Shɛso. Tokanyi taso tayoleka mbɔtɔnɛ la lolango lande.​—Efeso 5:1-5.

18. Oyadi tɔsɛngiya takahomana laso lo nshi yakete, akokaso sala dia ndeka ndowanya nkum’otema kaso?

18 Ko kayotota dia shɛngiya yele la dihole diasɛnaso le nkum’otema kaso? Mbeyaka monga ko takasɛngiyama la tokanyi ndo ditshelo di’ewotɔ aso ndo di’anto wasɛna lo dihole diakatole. Omalɔkɔ, nkum’otema kaso mbeyaka tokesa. Tɔ mbeyaka monga oko nkum’otema k’anto wotodingi. Lo mɛtɛ, hatokoke tshikitanya nshi yaso yakete, koko sho kokaka ndjashikikɛ dia sɔna angɛnyi w’ɛlɔlɔ ndo dihole diayonga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ le nkum’otema kaso. Nna di’ohomba efula diahombaso takola ele mongaka mbala la mbala la Akristo wele aya edja efula kasalawɔ la wolo dia monga oko Shɛwɔ. Nsanganya ya l’etshumanelo, mbidja ndo lɔngɛnyi longa lam’asaso l’anangɛso l’akadiyɛso la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya toshaka waaso w’amɛna efula wa monga kâmɛ l’Akristo asɔ. Sho kokaka mɛna di’anyaso Akristo wekɔ la tokanyi tɔtɔnɛ l’Afundelo. Sho kokaka mɛna nto kɛnɛ kasalawɔ la ntondo ka dikambo dimɔtshi ndo woho wewɔ suke dia mpokamɛ nkum’etema yawɔ yakɛnɛmɔla tokanyi ndo mboka yaki Jehowa. L’edjedja ka wonya, dui sɔ kokaka ndjotokimanyiya dia sho mbɔtɔnganyiya nkum’etema yaso la atɔndɔ wele lo Bible ndo ndeka monga oko Shɛso. Naka tayɔtɔnganyiya nkum’otema kaso la atɔndɔ wa Shɛso ndo tayoyela shɛngiya y’ɔlɔlɔ y’asekaso Akristo, kete nkum’otema kaso kayonga dimɛna efula ndo tayoleka monga suke dia mpokamɛ kɛnɛ katotɛtɔ.​—Isaya 30:21.

19. Awui akɔna wendana la nkum’otema wele ohomba sho mbasɛdingola?

19 Koko anto amɔtshi ndɔka tshondo ya ta lushi tshɛ dia sala kɛnɛ kawatɛ nkum’etema yawɔ. Sawo diayela diayɛnya awui amɔtshi wahomana la Akristo. Lo sɛdingolaka awui asɔ, sho mbeyaka mɛna hwe ɔkɛndɛ wele la nkum’otema, lande na kakoka anto monga la nkum’etema yotshikitanyi ndo woho wakokaso ndeka sala kɛnɛ katotɛtɔ.​—Heberu 6:11, 12.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

a Woho akɔ wâmɛ mbele yɔnɛ Owen Gingerich lele ombetsha w’astrɔnɔmi ndo onyangiyangi lo inivɛrsite wa Harvard akafunde ɔnɛ: “Dionga dia lôtɔ dia kimanyiya anto mbeyaka monyiya dimbola . . . diele siansɛ hakoke kadimola naka sho sɛdingola waa nyama. Okadimwelo w’oshika mbeyaka ndja oma l’ahole akina ndo vɔ mendanaka la waonga wakatosha Nzambi mbidja ndo nkum’otema.”

Kakɔna kamboyeka?

• Lande na kele anto wa weho tshɛ wekɔ la nsaki ka lôtɔ ka tshikitanya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ, kana la nkum’otema na?

• Lande na kahombaso monga la yewo etena katshikaso dia nkum’otema kaso tɔlɔmbɔla?

• Naa toho tɔmɔtshi takokaso ndowanya nkum’otema kaso?

[Esato wa lo lɛkɛ 15]

Nkum’otema kaki Davidi kakofukutanya . . .

koko kaki Saulo ka la Taraso kombofukutanya

[Osato wa lo lɛkɛ 16]

Sho kokaka ndowanya nkum’otema kaso

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto