Onde nkum’otema kayɛ kekɔ ɔnɔmbɔdi wa mbɛkɛ otema?

1, 2. Onto akɔna akatosha nkum’otema, ndo lande na kahombaso monga la lowando l’ɔtɛ weso la tɔ?

JEHOWA NZAMBI akatonge anto la dikoka dia nsɔna kɛnɛ kalangawɔ, mbuta ate lotshungɔ la nsala ɛsɔnwɛlɔ. Dia tokimanyiya dia nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna, Jehowa akatosha ɔnɔmbɔdi ɔmɔtshi. Ɔnɔmbɔdi ɔsɔ mbelamɛka ɔnɛ nkum’otema ndo vɔ wekɔ dikoka dia ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ dieso ladiɔ l’etei k’otema. Etena kakambaso la nkum’otema kaso lo yoho ya dimɛna, tɔ koka tokimanyiya dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo mbewɔ kɛnɛ kele kɔlɔ. Nkum’otema kaso ekɔ djembetelo yɛnya dia Jehowa tokaka ngandji ndo kombolaka dia sho ntondoya.

² Ɛlɔ kɛnɛ, anto amɔtshi salaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo petshaka kɛnɛ kele kɔlɔ kaanga mbewɔ haweye atɔndɔ wa lo Bible. (Adia Rɔmɔ 2:14, 15.) Lande na kediɔ ngasɔ? Ekɔ ngasɔ l’ɔtɛ wa nkum’otema yawɔ. Tɔ mbewolaka anto efula dia mbewɔ nsala awui wa kɔlɔ. Ohotokokanyiya kɔlɔ kotonga andja otondonga ndooko onto lele la nkum’otema! Aha la taamu, totoka akambo efula wa kɔlɔ ndeka ndo wanɛ wokaso. Tekɔ la lowando lo woho wakasha Jehowa anto nkum’otema!

3. Ngande wakoka nkum’otema kaso tokimanyiya l’etshumanelo?

³ Anto efula hawokanyiya dia mbekiya nkum’otema yawɔ. Koko, ekambi waki Jehowa nangaka dia nkum’otema yawɔ nkamba dimɛna nɛ dia tɔ koka monga ekimanyielo ka wolo dia nkeketsha kaamɛ ka l’etshumanelo. Sho kombolaka dia nkum’otema kaso toholaka atɔndɔ wa lo Bible watɛkɛta dia ɔlɔlɔ la kɔlɔ. Koko, dia mbekiya ndo nkamba la nkum’otema kaso, sho pombaka nsala akambo efula oleki mbekaka tsho kɛnɛ kata Bible. Sho pombaka nanga atɔndɔ waki Nzambi ndo monga la mbetawɔ ɔnɛ wekɔ ɔlɔlɔ leso. Pɔɔlɔ akafunde ate: “Ngandji k’oma k’ɛse otema ndo nkum’otema ka pudipudi ndo mbetawɔ kaha ka dungi pende.” (1 Timɔte 1:5) Etena kekiyaso nkum’otema ndo kakiyelaso, ngandji kaso ndo mbetawɔ kaso otsha le Jehowa kayohama. Yoho yakambaso la nkum’otema mɛnyaka diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa ndo mɛnyaka lo yɛdikɔ yalangaso mbɔngɛnyangɛnya. Nkum’otema kaso mɛnyaka nto woho w’onto weso mɛtɛ.

4. Ngande wakokaso mbekiya nkum’otema kaso?

⁴ Ko, ngande wakokaso mbekiya nkum’otema kaso? Sho pombaka mbekaka Bible mbala la mbala, kanaka yimba la kɛnɛ kadiɛso ndo nɔmbaka Jehowa dia tokimanyiya dia nkamba la kɛnɛ kakateke. Dui sɔ nembetshiyaka dia sho pombaka nsala awui efula aha tsho mbeka akambo l’ɛlɛmbɛ efula. Etena kekaso Bible, oyango aso ele wa ndeka mbeya Jehowa dimɛna efula. Sho ndjeeyaka woho w’Onto wende ndo kɛnɛ kalangande la kahandalange. Etena kekaso awui efula wendana la Jehowa, aha la taamu nkum’otema kaso kayonga suke dia mbeya ntshikitanya kɛnɛ kɛnande ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Lo yoho yatataleke mbekiya nkum’otema kaso, mbayotoleka ntatɛ mɛna akambo oko wɛna Jehowa.

5. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

⁵ Koko, sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: Ngande wakoka nkum’otema kakekiyama dimɛna tokimanyiya etena kahombaso mbɔsa tɛdikɔ? Ngande wakokaso nɛnya nkum’otema k’osekaso Okristo? Ndo ngande wakoka nkum’otema kaso totshutshuya dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ? Nyɛsɔ tɔsɛdingole akambo asato wele ekɔ ohomba monga la nkum’otema kambekiyama dimɛna: 1) akambo w’osakelo, 2) ɔkɔkwɛlɔ wa demba, ndo 3) olimu w’esambishelo.

ONGA L’EKANELO KA YIMBA K’ƆLƆLƆ

6. Tɛdikɔ takɔna tendana l’akambo w’osakelo tahombaso mbɔsa?

⁶ Bible totɛka dia mbewɔ awui wakoka ndjotonyangiya ndo monga la ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ lo mbekelo, ɛnyɛlɔ l’olelo ndo l’ɔnwɛlɔ. (Tukedi 23:20; 2 Kɔrɛtɔ 7:1) Etena kakitanyiyaso alako w’oma lo Bible, vɔ koka tokimanyiya dia nkokɛ yoonge yaso. Koko tekɔ lo tata hemɔ ndo tshunda esombe. Tɛdikɔ takɔna tahombaso mbɔsa? Lo wedja ɛmɔtshi osakelo wa l’ekanga w’asungu la w’anto w’edima tanemaka. Waa filialɛ nongolaka mbala la mbala mikanda oma le anangeso la akadiyeso wambola awui wendana l’esakelo wotshikitanyi. Anto efula mimbolaka ɔnɛ: “Onde okambi waki Jehowa kokaka mbetawɔ osakelo ɔnɛ kana wɔsɔ?”

7. Ngande wakokaso mbɔsa tɛdikɔ tendana la dikila?

⁷ Bɛtɛlɛ kana dikumanyi dia l’etshumanelo bu la lotshungɔ la mbɔsɛ Okristo yɛdikɔ lo kɛnɛ kendana l’osakelo, kaanga nde kombodi woho wa nsala dui sɔ. (Ngalatiya 6:5) Koko, dikumanyi koka mbɛnya kɛnɛ kata Jehowa dia nkimanyiya Okristo dia nde mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. Ɛnyɛlɔ, Nzambi akatodjangɛ dia sho mbewɔ dikila. (Etsha 15:29) Didjango diokɛma hwe sɔ, kimanyiyaka Okristo dia nde nshihodia dia nde hakoke mbetawɔ esakelo wakambawɔ l’otondo wa dikila kana l’ɛngɔ ɔtɔi ka l’atei wa diangɔ nɛi dia weke diakenga dikila. Dui sɔ koka monga la nshɛngiya lo nkum’otema k’Okristo etena kɔsande yɛdikɔ ya kana nde ayetawɔ nkamba la tangangɔ ta lo dikila, mbuta ate tangangɔ toleki totshitshɛ t’oma lo diangɔ nɛi dia weke diakenga dikila.a (Enda nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.) Naa alako akina wa lo Bible wakoka tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ lo kɛnɛ kendana l’esakelo?

8. Ngande wakoka Filipɛ 4:5 tokimanyiya dia nsala ɛsɔnwɛlɔ wa lomba l’akambo w’osakelo?

⁸ Tukedi 14:15 mbutaka ɔnɛ: “Kanga enginya atetawoka aui tshe wata antu. Keli kanga ewu atushishimaka mbuka katandatshu.” Ɛlɔ kɛnɛ, mbeyaka monga ko ekanga wa nkɔnɔla hemɔ mɔtshi watashwama. Diakɔ diele, sho pombaka monga la shɛnɔdi lo dikambo di’esakelo diasɛmawɔ ɔnɛ kɔnɔlaka hemɔ kɛmɔtshi koko diɔ bu la djembetelo yashikikɛ ɔnɛ diɔ kɔnɔlaka hemɔ kakɔ. Pɔɔlɔ akafunde ate: “Ekanelo kanyu k’ɔlɔlɔ keyame le anto tshɛ.” (Filipɛ 4:5) Ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ ayotokimanyiya dia sho ndeka ndjasha lo ntɛmɔla Jehowa lo dihole dia mbetsha nsɛnɔ yaso paka l’akambo wa yoonge. Naka akambo wendana l’osakelo ka demba waya dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso, kete sho mbeyaka ndjonga akanga wa lokaki. (Filipɛ 2:4) Sho mbeyaka dia hatokoke monga la yoonge ya kokele lo dikongɛ nɛ. Diakɔ diele, yashikikɛ dia kambɛ Jehowa mbele dui di’oleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ.—Adia Filipɛ 1:10.

9. Ngande wele Rɔmɔ 14:13, 19 mongaka la shɛngiya lo tɛdikɔ taso tendana la yoonge, ndo ngande wokoki kaamɛ kaso ndjɔtɔ lo wale?

⁹ Okristo wele l’ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ hatshutshuya anto akina dia nsala kɛnɛ kakanyiyande dia tɔ mboleki dimɛna. Lo wodja ɔmɔtshi, atshukanyi amɔtshi wakasɛngiyaka anto akina dia nɔɔka ekanga ɛmɔtshi wele okotsha wa diangɔ dia ndɛ ndo wakawatɛka diangɔ shikaa diakawakokaka ndɛ la nɛ diakiwɔ kokokaka ndɛ. Vɔ waketawoya anangɛso amɔtshi dia vɔ nsala dikambo sɔ, koko akina kombetawɔ. Etena kaki ekanga akɔ la weho wa mbo ya ndɛ yakɔ kondjonga l’etombelo w’ɛlɔlɔ, anangɛso l’akadiyɛso efula wakayonyangaka. Atshukanyi akɔ waki la lotshungɔ la nsala ɛsɔnwɛlɔ vɔamɛ oyadi dia mpemba nnɔ weho w’ekanga akɔ ndo ndjelaka weho ɛmɔtshi wa mbo ya ndɛ. Ko, onde aki dui dia yimba mbidja kaamɛ ka l’etshumalo lo waale l’ɔtɛ w’awui w’esakelo ka demba? Lo Rɔmɔ w’edjedja, Akristo amɔtshi waki la tokanyi totshikitanyi lo kɛnɛ kendana la mbo ya ndɛ ndo afɛstɔ amɔtshi. Dako diakɔna diakawasha Pɔɔlɔ? Nde akate ate: “Onto ɔmɔtshi mbɔsaka dia lushi lɔmɔtshi ndeka nshi nkina ndo onto okina mbɔsaka dia nshi tshɛ yekɔ woho ɔtɔi. Onto tshɛ onge l’eshikikelo dia kɛnɛ ketawɔnde kekɔ dimɛna.” Tende ɔlɔlɔ diaha sho takanya anto akina.—Adia Rɔmɔ 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Lande na kahombaso nɛnya tɛdikɔ t’anto akina? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

¹⁰ Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka ndjonga ko hatoshihodia lande na kele onto ɔmɔtshi la l’etshumanelo ambɔsa yɛdikɔ mɔtshi lo dui diendana la nde ndaamɛ. Kakɔna kayotosala? Hatohombe monga esadi dia mbolombosha kana mbotshutshuya dia nde ntshikitanya kanyi yande. Ondo nde ekɔ l’ohomba wa nyomekiya nkum’otema kande, kana ondo tɔ hakine dikambo. (1 Kɔrɛtɔ 8:11, 12) Kana ondo nkum’otema kaso hita kombekiyama dimɛna. Lo kɛnɛ kendana la osakelo ndo la awui akina, onto tshɛ la l’atei aso pombaka mbɔsa tɛdikɔ tande hita ndo mbetawɔ etombelo wendana la tɛdikɔ takɔ.

TƆKƆKƆLAKE DEMBA

11, 12. Ngande watokimanyiya Bible dia nsɔna ɔkɔkwɛlɔ aso wa demba?

¹¹ Jehowa akatotonge lo yoho yakokaso ngɛnangɛna la ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo nkondja wahɔ oma lɔkɔ. Sɔlɔmɔna akafunde ate: ‘Ekɔ etena ka mbɔla’ ndo ‘etena ka nnɔ lokombe.’ (Undaki 3:4) Koko aha ɔkɔkwɛlɔ wa demba tshɛ mbele la wahɔ, mbangɛnyangɛnya kana mbakeketsha. Sho pombaka nto mbewɔ mbetsha wenya efula dia nkɔkɔla demba. Ngande wakoka nkum’otema kaso tokimanyiya dia ngɛnangɛna ndo nkondja wahɔ oma lo ɔkɔkwɛlɔ wa demba wetawɔ Jehowa?

¹² Bible tɔhɛmɔlaka dia mbewɔ “etsha wa demba.” L’atei awɔ mbele: “Monanyi, akambo wa mindo, lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi, ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, diɔtɔnganelo dia la ɛdiɛngɛ, ɔlɔshanelo, mindjo, ɔkɔmiya, nkɛlɛ, ewanu, diatɔnelo, taato t’ɛtɛmwɛlɔ.” Pɔɔlɔ akafunde ate: “Wanɛ wasala akambo asɔ hawotokita Diolelo dia Nzambi.” (Ngalatiya 5:19-21) Diakɔ diele, sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde nkum’otema kami kimanyiyakami dia mbewɔ tɔkɛnyɔ t’epetenge, shɛmanedi, kɔngɔdi, kana ta ngala? Onde nkum’otema kami mbewolakami etena kahembamami dia menda filmɛ yɛnyawɔ esato wele anto etakataka, yakeketsha awui wa mindo wa dieyanelo, wodjwelo wa wanu, kana awui w’ɛdiɛngɛ?’

13. Ngande wakoka alako wele lo 1 Timɔte 4:8 ndo Tukedi 13:20 tokimanyiya lo kɛnɛ kendana la ɔkɔkwɛlɔ wa demba?

¹³ Atɔndɔ wa lo Bible koka tokimanyiya dia mbekiya nkum’otema kaso lo kɛnɛ kendana la ɔkɔkwɛlɔ wa demba. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka dia “osutshesutshelo wa demba keema la wahɔ efula.” (1 Timɔte 4:8) Anto efula fɔnyaka di’ɔkɔkwɛlɔ wa demba wa mbala la mbala ekɔ ekeketshelo ndo ekɔ dimɛna lo yoonge yawɔ. Ko, kayotota naka sho kombolaka nkɔkɔla demba l’olui? Onde ekɔ ohomba mbeya wanɛ wayɔkɔkɔla laso demba? Tukedi 13:20 totɛka ɔnɛ: “One latengolaka kame la akanga a yimba, atuyalaka kanga yimba. Keli one latekesanelaka la akanga a dinginya, atuhumoka lukulu l’engeno.” Mbokɛmaka hwe dia, ekɔ ohomba dia sho nkamba la nkum’otema kambekiyama l’awui w’oma lo Bible etena kasɔnaso ɔkɔkwɛlɔ wa demba.

14. Ngande wakakambe nkumbo kɛmɔtshi la Rɔmɔ 14:2-4?

¹⁴ Christian nde la Daniela waki l’ana ahende wa wamato wa tomangase. Christian mbutaka ate: “Etena kakatasalaka Ɔtɛmwɛlɔ aso wa lo nkumbo wa la dikɔlɔ, takakɛtshanya dikambo di’ɔkɔkwɛlɔ wa demba. Taketawɔ ɔnɛ toho tɔmɔtshi ta tɔkɛnyɔ mbetawɔmaka ndo tokina hatetawɔma. Anto akɔna wahombaso mbɔsa oko anto w’ɛlɔlɔ wa nkɔkɔla la wɔ demba? Ɔnaso ɔmɔtshi la womoto aki la lonyangu di’ɔnɛ lo kalasa yawɔ l’etena ka diomuyelo, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasalaka akambo wakandɛnaka ɔnɛ keema dimɛna. Lo tshutshuyama la wolo nde akayaoke dia nsala yoho yakɔ yaamɛ. Takakane la nde yimba di’ɔnɛ onto tshɛ l’atei aso ekɔ la nkum’otema, ndo tɔ mbahomba tɔlɔmbɔla lo nsɔna kɛnɛ kahombaso nsala ndo l’anto akɔna wahombaso disala.”—Adia Rɔmɔ 14:2-4.

15. Ngande wakoka Mateo 6:33 tokimanyiya etena kakongɛso dia nkɔkɔla demba?

¹⁵ Wenya engana wetshayɛ lo nkɔkɔla demba? Onde wɛ mbetshaka akambo wele oko nsanganya, olimu w’esambishelo, ndo wekelo wa Bible lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ layɛ, ko kana ɔkɔkwɛlɔ wa demba mbeta lo dihole dia ntondo? Dui diakɔna dioleki ohomba le yɛ? Yeso akate ate: “Nyotetemale nyanga ntondo Diolelo la losembwe laki Nzambi, ko nde ayonyokotshɛ diangɔ dikina sɔ tshɛ.” (Mateo 6:33) Etena kɔsayɛ yɛdikɔ ya yoho ya mbɔsa hiɛlɛlɛ, onde nkum’otema kayɛ koholaka dako diaki Yeso sɔ?

SHO KEKETSHAMAKA DIA NSAMBISHA

16. Ngande watokeketsha nkum’otema kaso dia nsambisha?

¹⁶ Nkum’otema kambekiyama hatɔhɛmɔla tsho dia mbewɔ nsala akambo wa kɔlɔ, koko tɔ totshutshuyaka nto dia nsala akambo w’ɛlɔlɔ. L’atei w’akambo akɔ mbele esambishelo ka lo luudu la luudu ndo ka lo tshakitudi. Kɛsɔ mbakasalaka Pɔɔlɔ. Nde akafunde ate: “Ɔkɛndɛ wakamalongola. Lo mɛtɛ, mfɔnu kayale le mi naka halasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ.” (1 Kɔrɛtɔ 9:16) Naka sho mbokoya Pɔɔlɔ, kete tayonga la nkum’otema ka dimɛna teya ɔnɛ tekɔ lo nsala akambo w’ɛlɔlɔ. Ndo l’etena kasambishaso anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ, sho munandaka nkum’otema yawɔ. Pɔɔlɔ akafunde ate: “Lo nkɛnɛmɔla akambo wa mɛtɛ, sho ndjaetɛka bɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ la ntondo ka nkum’otema k’oseka onto tshɛ lo washo wa Nzambi.”—2 Kɔrɛtɔ 4:2.

17. Ngande wakasale kadiyɛso kɛmɔtshi dia ndjela nkum’otema kande kambekiyama l’awui w’oma lo Bible?

¹⁷ Etena kaki Jacqueline la ɛnɔnyi 16, nde akeke biologie lo kalasa. Koko, ambeki akina wakekaka awui wendana la wekelo w’ohilwelo. Nde mbutaka ate: “Nkum’otema kami hetawɔ dia dimi mbɔtɔ la tshondo lo ɛkɛtshanyelo wa lo kalasa ɛsɔ oko wakamasalaka. Dimi kokoka sukɛ wetshelo w’ohilwelo. Lakasukana lale ombetsha ndo lakoolembetshiya yɛdikɔ yami. Lakambe woho wakandasawola la mi oko ɔngɛnyi, ndo wakandambisha diaaso dia dimi ntɛkɛta la kalasa k’otondo lo dikambo dimɔtshi diendana l’etongelo.” Jacqueline akayala l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya dia nde akahokamɛ ndo akayele nkum’otema kande kakekiyama l’awui w’oma lo Bible. Onde nkum’otema kayɛ kotshutshuyaka dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ?

18. Lande na kakombolaso monga la nkum’otema ka dimɛna ndo ka mbɛkɛ otema?

¹⁸ Ɔnkɔnɛ, oyango aso ele wa nsɛna lo ndjela atɔndɔ la wadjango waki Jehowa. Ndo nkum’otema kaso koka tokimanyiya dia nkotsha oyango ɔsɔ. Naka sho mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala ndo kakanaka la wɔ yimba ndo naka sho nkamba la kɛnɛ kekaso, kete tayekiya nkum’otema kaso. Ɔnkɔnɛ, woshasha wa diambo ɔsɔ wayonga ɔnɔmbɔdi wa mbɛkɛ otema lo lɔsɛnɔ laso l’Okristo!