Onde wɛ akeyaka?
Etena kakɔna kakatshu waa astrɔlɔgɛ dia tenda Yeso?
Lo Evanjiliɔ wa Mateu, vɔ totɛka dia “[waa astrɔlɔgɛ] wakayi uma lu leke l’Ehutwelu ka unya” dia ndjenda Yeso wakawela weshasha. (Mateu 2:1-12) Hawotshi waa astrɔlɔgɛ kana “akanga yimba” angana wakaye dia ndjenda Yeso ndo ndoko djembetelo ya shikaa yɛnya ɔnɛ waki asato oko wafɔnya anto efula ndo ɔkɔndɔ wa lo Bible hawote nkombo yawɔ.
Dibuku New International Version Study Bible mbutaka lo kɛnɛ kendana la Mateu 2:11 ɔnɛ: “Otshikitanyi la kanyi yele la anto efula, ase timba kondja dia ndjenda Yeso lo lokoto la nyama l’otsho wakandotɔ oko wakaye alami w’ɛkɔkɔ. Vɔ wakayoyaka ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ ndo wakayendaka Yeso oko ‘ɔna’ lo ‘nkumbo.’” Dui sɔ mɛnamaka oma lo woho wele, etena kakayange Hɛrɔdɛ dia ndjaka ɔna dikɛnda ɔsɔ, nde akatome dui dia vɔ ndjaka ana w’apami tshɛ waki la ɛnɔnyi ehende oya l’ɛse waki la Bɛtɛlɛhɛma ndo lo bɛtshi dia nkɛtɛ dia lɔkɔ. Nde akasɔnɛ ana wa lo lɔlɔnga lɔsɔ nɛ dia nde akakambe akumi “lo mbɛdikola oma lo nshi yakawotɛɛ [waa astrɔlɔgɛ].”—Mateu 2:16, Dyookaneelo dy’Oyooyo.
Otondonga waa astrɔlɔgɛ wakatshu tenda Yeso l’otsho wakandotɔ ndo wakɔtɔlɛ paonyi la weshasha ekina w’oshinga wolo, tshike Mariya totondolambola tofudu tohende toto nshi 40 l’ɔkɔngɔ, etena kakandatshu la Yeso lo tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma. (Luka 2:22-24) Ɔsɔ aki yɛdikɔ ya l’Ɛlɛmbɛ yakendanaka la ase wola waki kokokaka nambola ɔsɔngɔ w’ɔkɔkɔ w’omi. (Akambu w’Asi Lewi 12:6-8) Koko, ondo weshasha w’oshinga wolo ɛsɔ wakakimɔma l’etena kahombama ndo wakakimanyiya nkumbo kaki Yeso dia kotsha ehomba awɔ lam’akiwɔ l’Edjibito.—Mateu 2:13-15.
Lande na kele akete nshi nyɛi dia Yeso koma la diombo diaki Lazaro?
Mɛnamaka dia Yeso ndamɛ mbakakongɛ akambo lo yoho shɔ. Lande na kakokaso mbuta ngasɔ? Tɔsɛdingole ɔkɔndɔ wele lo Joani tshapita 11.
Etena kaki Lazaro lakadjasɛka la Bɛtaniya ndo laki ɔngɛnyi waki Yeso la hemɔ wolo, akadiyɛnde wakatomɛ Yeso dui. (Divɛsa 1-3) L’etena kɛsɔ, Yeso aki lo dihole dianganyi la Bɛtaniya yɛdikɔ ya lɔkɛndɔ la nshi hiende. (Joani 10:40) Ondo Lazaro akavu oya l’etena kakalongola Yeso oshimu. Kakɔna kakasale Yeso? “Ndi akadjase lene akindi nshi hyendi” ko nde ndjotshɔ otsha la Bɛtaniya. (Divɛsa 6, 7) Ɔnkɔnɛ, lo konga nshi hiende ko oma lâsɔ nde ndjonda lɔkɛndɔ nshi hiende, nde akatokoma la diombo nshi nyɛi l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Lazaro.—Divɛsa 17.
La ntondo ka lâsɔ, Yeso akolola anto ahende, onto ɔmɔtshi mbala kakɔ ɔtɔi l’ɔkɔngɔ wa nde mvɔ ndo okina ondo wenya ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ ko lushi lakavu onto akɔ. (Luka 7:11-17; 8:49-55) Ko onde nde akakoke mbolola onto lambovɔ nshi nyɛi y’etondo lele demba diande diambotatɛ pɔnda? (Divɛsa 39) Dui dia diambo ko, dibuku dimɔtshi dialembetshiya awui wa lo Bible mbutaka dia l’atei w’ase Juda, amɔtshi waki la dietawɔ di’ɔnɛ “ndoko elongamelo le onto lambovɔ nshi nyɛi, nɛ dia l’etena kɛsɔ demba diande diambotatɛ pɔnda ndo anima wakawafɔnyaka di’ɔnɛ tombaka oma lo demba lo nshi shato ko fumbɔ lo loowa, wamboshila tomba.”
Naka anto amɔtshi l’atei wa wanɛ wakatshumana la diombo waki la tâmu, kete vɔ waki suke la mɛna wolo waki la Yeso lâdiko dia nyɔi. Emadi la ntondo ka diombo diakawadihola, Yeso akate la dui dia wolo ate: “Lazaro, tumba!” Ko “one lakavu akatumbi.” (Divɛsa 43, 44) Eolwelo mbele elongamelo ka mɛtɛ le wanɛ wakavu, koko aha kanyi ya kashi yele la anto efula y’ɔnɛ anima nsɛnaka l’ɔkɔngɔ wa nyɔi.—Ezekiyele 18:4; Joani 11:25.